LIGHTROOM COMPLEET BOEK GESCHIKT VOOR ALLE VERSIES
ALLE INS & OUTS: LIGHTROOM VAN A TO Z BOORDEVOL MET TIPS
+
VOOR ELK NIVEAU
60
snelle bewerkingen complete workflows basiscursussen
PRESE
TS
masterclasses GEBRUIKTE PRESET WIINTERGLOED 2.0
180 PAGINA’S HANDIGE TIPS & TRUCS
LIGHTROOM
Wat ga je leren? Voordat we beginnen, hebben we alvast een opdracht: zoek een foto op die je een tijd geleden hebt gemaakt, die je aanspreekt. Een mooi landschap als herinnering aan die ene vakantie, of een portret van een dierbare die je al een tijd niet gezien hebt.
↘
Open de foto en bekijk hem goed; de kleuren, het licht, de scherpte, onscherpte, ruis, lijnen, compositie, uitsnede … Al deze elementen zijn bepaald door de nabewerking, of jij die nu gedaan hebt of niet. Want ook de camera zelf doet aan nabewerking: om het uiteindelijke jpg-bestand te krijgen verricht de camera allerlei handelingen.
Is nabewerking nep of noodzakelijk? Hoewel camera’s steeds beter worden in het produceren van mooi bewerkte jpg-bestanden, gaat de echte kracht van fotografie deels verborgen in de verwerking van de onbewerkte raw-bestanden uit de camera, waarbij jij als fotograaf zélf aan de knoppen draait. Dat is waar Lightroom om de hoek komt kijken: jij als fotograaf gaat aan de slag met de foto’s die je hebt gemaakt, maar die moeten nog ontwikkeld worden, net als vroeger. (Lightroom is ook het Engelse
2
woord voor ‘Donkere kamer’ of ‘Doka’.) Pak de foto er dus bij die je dierbaar
is, want als je dit boek gelezen hebt, zul je hier een prachtige nieuwe bewerking van kunnen maken, die
LIGHTROOM
01 volledig overeenkomt met de herinnering en de emoties die je bij dit moment had. Daarnaast heb je na het volgen van deze cursus de middelen onder de knie om in de toekomst professioneel na te bewerken, of dit nu voor een trouwshoot is, of een prachtig landschap met een opkomende zon.
Goed in de basis Laten we gelijk even een mythe uit de lucht helpen: een slechte foto kun je nooit omtoveren tot een fantastische foto in de nabewerking. Zelfs niet als je alle nabewerkingsmogelijkheden tot in de puntjes beheerst. Je zult dus nog altijd voldoende kennis van fotografie moeten hebben, om een goede fotograaf te zijn. De nabewerking is een verlengstuk daarvan. Een goed doordachte
foto, waarbij rekening is gehouden met de mogelijkheden die de nabewerking wel biedt, is daarom een blauwdruk voor een topresultaat.
Als de basisfoto al goed is om mee te beginnen, kun je dit in de nabewerking nog extra kracht bijzetten.
De opbouw van deze cursus Om een foto te kunnen bewerken heb je allerlei soorten gereedschap nodig en je moet ook nog weten hoe je die gereedschappen gebruikt. Dat gaan we je stap voor stap uitleggen. Vind je Lightroom Classic CC nog overweldigend wat betreft de honderden functies en schuifjes? Geen probleem: we gaan er stap voor stap langs. We beginnen bij het organiseren en importeren van je bestanden, waarna je vervolgens meer leert over basisbewerkingen, lokale aanpassingen, specifieke bewerkingen en nog veel meer.
Op de Zoom Academy bieden we deze cursus ook aan, met video’s van de bewerkingen Ên de raw-bestanden waarmee we zelf hebben gewerkt om deze cursus te maken. Op die manier kun je met ons de stappen volgen om precies de effecten na te kunnen bootsen in Lightroom. Ga naar www.zoom.nl/academy om de online cursus te volgen.
3
LIGHTROOM
Fotograferen in raw De eerste stap die je moet zetten om in de nabewerking de meeste mogelijkheden te krijgen, is het wijzigen van je bestandsformaat van jpg naar raw. Dit doe je in de camera, zodat alle foto’s voortaan in dit bestandsformaat worden opgeslagen. Eventueel is er ook een mogelijkheid om te kiezen voor jpg én raw, maar dit kost wel meer ruimte op je geheugenkaart. Waarom zou je in raw fotograferen? Waarom zou je in raw-fotograferen als die jpg bestanden er prima uitzien? Met een raw-bestand heb je veel meer mogelijkheden om je beelden achteraf te verbeteren. Een raw-bestand is namelijk niets meer of minder dan de onbewerkte informatie die van de sensor van je camera is uitgelezen. Je kunt een raw-bestand zien als het klassieke negatief waarmee je in de donkere kamer nog alle kanten op kunt, voordat je de definitieve foto in handen hebt. Je móet een raw-bestand dus nog altijd bewerken. Anders dan jpg’s, die kant-en-klaar uit je camera rollen (en stiekem al door je camera bewerkt zijn).
Raw en jpg Jpg heeft ook voordelen. Een jpg-bestand is universeel leesbaar voor vrijwel alle beeldprogramma’s
1
Bij een Canoncamera kun je in dit menu het bestandsformaat aanpassen.
die er bestaan. Bovendien is een jpg-bestand simpel te versturen via je telefoon of e-mail, omdat het weinig bestandsruimte inneemt. Dat maakt het een makkelijk bestandsformaat. Een jpg-foto is echter van minder hoge kwaliteit, want een jpg is een eindresultaat, geen basisbestand. En daar zit
direct ook het grote nadeel van jpg ten opzichte van raw: het is een verwerkt bestand dat bovendien gecomprimeerd is. Bij een jpg-bestand wordt alle informatie die de sensor waargenomen heeft (de ruwe gegevens) door de camerasoftware gekoppeld aan de camera-instellingen en
3
LIGHTROOM
2
Links het originele raw-bestand en rechts een bewerking.
Tien voordelen van fotograferen in raw
3
Het grote voordeel van raw ligt in het feit dat je dus een onverwerkt beeld corrigeert. Wat je aanpast, wordt pas verwerkt tijdens het omzetten van je raw-bestand, en zo behoud je de maximale beeldkwaliteit.
Een vergelijking uit het dagelijks leven maakt het misschien nog net iets duidelijker: die van brood bakken.
vervolgens als verwerkt bestand weggeschreven naar je geheugenkaartje. De witbalans, belichting, verscherping, beeldeffecten en alle andere parameters die je ingesteld hebt op je camera, resulteren in de jpg zoals je die uiteindelijk te zien krijgt. Een raw-bestand daarentegen onthoudt alle informatie. Ook al kies je ter plekke in de camera voor een zwart-wit-omzetting, als je in raw hebt gefotografeerd, kun je de foto achteraf nog terug omzetten in een kleurenbeeld. Die informatie is namelijk niet verloren gegaan, maar opgeslagen in het bestand.
4
Het is als brood bakken Een jpg-bestand kun je zien als een heerlijk versgebakken brood, boordevol granen en pitten. Een raw-bestand daarentegen is een verzameling van meel, gist, water, granen, pitten en zout. Het brood moet je in dit geval nog zelf bakken, maar dit kun je volledig naar eigen smaak doen. Je zou van al die ingrediënten eigenlijk ontzettend veel verschillende broden kunnen bakken. Een kwartiertje langer in de oven, wat extra granen of wat minder zout, je kunt eindeloos variëren tot je het perfecte brood hebt samengesteld.
De belangrijkste voordelen van raw zijn: → Meer belichtingsspeelruimte. → Achteraf verscherpen waar nodig. → Betere beheersing van je helderheid. → Precieze correctie van je witbalans. → Niet-destructieve beeldbewerking (oftewel: wat je aanpast, kun je ook weer ongedaan maken). → Betere beheersing van je detailweergave. → Optimaliseren voor publicatiemedium (print, web, email). → Beeldeffecten toepassen zonder kwaliteitsverlies. → Betere ruisreductie. → Effecten die met de camera niet mogelijk zijn toe kunnen passen.
LIGHTROOM
Het histogram leren lezen De belichting tijdens het fotograferen is van groot belang voor de mogelijkheden die je in de nabewerking hebt. Zorg voor een goed belichte foto en gebruik hiervoor het histogram.
↘
Het histogram is een grafiekje dat bij veel camera’s onrustig op het scherm danst tijdens het fotograferen. Abracadabra voor de meeste beginners, maar wie het leert lezen, haalt er een schat aan informatie uit waarmee je foto’s optimaal kunt belichten.
Lichtintensiteit Vergeet even dat we meestal in kleur fotograferen en doe alsof we in zwart-wit werken. In de foto komen dan alleen nog wit, zwart en allerlei grijstinten voor. Dit zijn alle lichtintensiteiten die jouw camera kan vastleggen. Het worden ook
wel tonen genoemd. In het histogram zie je precies hoe vaak elke lichtintensiteit voorkomt. Uiterst links staat voor zwart, dus het ontbreken van licht. Helemaal rechts is puur wit, oftewel het felste licht dat de sensor kan registreren. Er tussenin zie je alle grijstinten.
5
LIGHTROOM
1
In dit histogram zie je duidelijk de aanwezigheid van veel donkere tonen in de foto.
Hoe hoger een staafje reikt, hoe vaker die lichtintensiteit voorkomt. Blijft een staafje laag of is het afwezig, dan is die toon vrijwel niet te vinden in de foto.
Waar vind je het histogram? Elke digitale camera kan een histogram laten zien zodra je een foto
op het scherm terugkijkt. Druk (een aantal keer) op een knop die zoiets als display of info heet, tot het histogram tevoorschijn komt. Handiger is het om al tijdens het fotograferen het histogram in de gaten te houden. Want dan kun je de belichting direct bijsturen, nog voordat de foto gemaakt is. Als je met een spiegelreflex fotografeert,
kan dit alleen als je in live view werkt, dus via het camerascherm. Bij sommige camera’s kun je het histogram ook in de digitale zoeker (evf) bekijken. Druk je op de display- of infoknop, maar komt het histogram niet tevoorschijn? Bij de meeste camera’s kun je via het menu instellen welke informatie op het scherm en
2
Op de meeste camera’s kun je met de ‘Display’ knop het histogram tevoorschijn toveren.
6
LIGHTROOM
Je foto’s in Lightroom In dit komende hoofdstuk gaan we aan de slag met het importeren van de foto’s in Lightroom. Lightroom is ideale software om je foto’s slim te organiseren. Het biedt veel mogelijkheden om je foto’s te sorteren en terug te kunnen vinden.
Wat is importeren? Het gebruik van Lightroom Classic CC heeft grote voordelen voor fotografen. Niet alleen kun je er je foto’s mee bewerken, je kunt ze ook importeren (rechtstreeks vanaf een SD-kaartje) en organiseren. Handig, als je bijvoorbeeld een paar duizend vakantiefoto’s hebt die je over een aantal jaar ook weer terug wilt kunnen vinden. We gaan dus eerst onze foto’s ‘Importeren’. Die term leidt nog weleens tot verwarring. De Lightroom-catalogus is een
Handig, als je bijvoorbeeld een paar duizend vakantiefoto’s hebt
2
database, zoals een adressenboekje. Een foto importeren betekent niet dat die foto fysiek in de catalogus wordt opgeborgen, maar dat de gegevens worden opgenomen in de catalogus. De foto zelf wordt elders op een harde schijf gezet. Dat kan de interne harde schijf zijn, maar ook een externe schijf. Nadat je Lightroom gestart hebt ga je naar Bestand / Foto’s en video’s Importeren. Je komt nu in een apart gedeelte van Lightroom terecht. Als je foto’s vanaf een geheugenkaartje importeert, dan moet je ze meteen ook vanaf dat geheugenkaartje kopiëren naar de harde schijf. Je kunt ervoor kiezen om de foto meteen om te zetten naar het DNG-formaat (dit is het rawformaat van Lightroom zelf), maar dat hoeft niet. Importeer je foto’s die al op een harde schijf staan, dan heeft Lightroom nog twee andere keuze-mogelijkheden: je kunt de
foto’s verplaatsen (zodat je ze in een nieuwe mappen-structuur kunt opbergen die Lightroom voor je aanmaakt), of je kunt de foto’s laten staan waar ze staan en alleen die verwijzing dus in de catalogus opnemen.
Keuzemogelijkheden bij importeren Tijdens het importeren heb je nog een aantal andere keuze-mogelijkheden. Allereerst kies je rechtsboven onder Bestandsafhandeling voor welk type voorvertoningen Lightroom moet aanmaken. Omdat raw-bestanden eigenlijk nog geen kleurenfoto’s zijn, en omdat Lightroom zijn bewerkingen op een speciale, niet-destructieve manier opslaat in de catalogus (daarvoor later meer), kijk je in Lightroom niet naar het originele bestand, maar naar een speciale voorvertoning daarvan. Kies achter Voorvertoningen maken voor Standaard.
LIGHTROOM
1
Aan de slag om je foto’s te importeren in Lightroom.
2
Kies wat je precies met de foto’s wilt laten doen bij het importeren vanaf je harde schijf.
Vervolgens heb je de mogelijkheid om de bestandsnaam aan te passen. De bestandsnaam zoals die uit de camera komt is nogal nietszeggend, en bovendien begint de camera na 9999 foto’s opnieuw met tellen. Het is dus beter om de bestandsnaam te veranderen, zodat die uniek wordt. Een eenvoudige manier die prima werkt is om bijvoorbeeld de opnamedatum voor de originele bestandsnaam te plaatsen. Lightroom kan dat automatisch voor je doen door die datum uit de EXIF-gegevens van het bestand te lezen. De derde keuze is Toepassen tijdens importeren die je midden rechts in het scherm kunt instellen. Daar kun je aangeven dat er meteen al een bepaalde basisbewerking op
3
Kies achter Voorvertoning maken voor Standaard.
de foto’s moet worden toegepast, dat er bepaalde metagegevens (zoals jouw NAW-gegevens) moeten worden toegevoegd en je kunt alvast die trefwoorden toevoegen die voor ál deze foto’s gelden. Ben
je naar Sicilië op vakantie geweest, dan kun je dus de trefwoorden ‘Italië’ en ‘Sicilië’ meteen hier al toevoegen, want die gelden voor alle foto’s. Specifiekere trefwoorden voeg je later toe.
3
LIGHTROOM
Makkelijk terugvinden Tijdens het importeren kunnen we ook onze foto’s organiseren. Dat is een wezenlijk onderdeel van Lightroom en voor veel fotografen ook de reden waarom ze dit programma gebruiken in plaats van de beschikbare alternatieven.
↘
Stel dat je een serie foto’s uit Sicilië hebt geïmporteerd, met daarin de trefwoorden Italië en Sicilië. Dan wil je waarschijnlijk ook nog dieper kunnen zoeken, bijvoorbeeld alleen op Etna. Andersom zou het handig zijn om bijvoorbeeld ook te kunnen zoeken op Vulkaan en dan alle foto’s van vulkanen te vinden, ongeacht welke vulkaan het is.
Trefwoorden toevoegen Je zult dus altijd aan een zojuist geïmporteerde serie foto’s nog wat extra trefwoorden willen toevoegen, die je niet bij het importeren al kon meegeven, omdat die specifieke trefwoorden niet voor alle foto’s in de serie gelden. Dat is dus na het importeren je eerstvolgende stap. In dit voorbeeld hebben we een aantal foto’s geselecteerd van de Etna. Als je aan een of meer foto’s een nieuw trefwoord wilt toevoegen (een trefwoord dat je nog nooit
1 eerder gebruikt hebt), dan kan je dit eenvoudig doen door die foto’s te selecteren en vervolgens naar de
Zet een komma tussen de verschillende trefwoorden.
5
LIGHTROOM
2 sectie Trefwoorden vastleggen in het rechterpaneel te gaan. Meteen onder Trefwoordtags vind je het veld met alle trefwoorden van die foto’s. Door de optie Trefwoorden invoeren te kiezen en dan in het veld te klikken, kun je eenvoudig één of meerdere trefwoorden aan de geselecteerde foto’s toevoegen. Zet een komma tussen ieder trefwoord, want bij een spatie worden alle woorden als één trefwoordzin gezien.
Sneller toevoegen Heb je een trefwoord al eerder gebruikt, dan zijn er een paar handige methoden om het toevoegen van dat trefwoord aan een nieuwe serie foto’s sneller te doen. Allereerst zul je zien dat het
6
trefwoord nu ook in de trefwoordenlijst in het rechterpaneel staat. Je kunt foto’s selecteren en dan het trefwoord in de lijst aanvinken om het aan de foto’s toe te voegen. Bij een lange lijst met trefwoorden is dat minder handig, omdat je dan veel moet scrollen en zoeken, en daarom is er een mooiere optie. Lightroom komt namelijk met Suggesties voor trefwoorden. Als er al één foto bestaat waarbij de trefwoorden Etna en Sicilië gecombineerd zijn, dan begrijpt het programma dat dit wel eens vaker zo zou kunnen zijn, en geeft Etna aan als suggestie voor iedere foto met het trefwoord Sicilië (en andersom). Je kunt een gesuggereerd trefwoord razendsnel aan een serie foto’s toevoegen, door een serie foto’s te selecteren en dan op
Klik op het gesuggereerde trefwoord om het toe te voegen.
het gesuggereerde trefwoord te klikken.
Trefwoordensets Lightroom heeft ook nog een aantal standaard sets met trefwoorden, die gegroepeerd staan onder kopjes als Natuur- en landschapsfotografie, Portretfotografie en Huwelijksfotografie. Lightroom noemt dit een Trefwoordenset. In het rechterpaneel bij Trefwoorden, meteen onder het veld met trefwoordsuggesties, kun je via een pop-upmenu zo’n Trefwoordenset oproepen. Standaard zie je hier een lijstje van Recente trefwoorden, wat natuurlijk vaak net zo goed werkt als de