MIRRORLESS FULLFRAMES
NIKON Z6 EN Z7 & CANON EOS R
Basiscursus
FOTOGRAFEREN IN DE WINTER
PRESENTEER JE FOTO’S
BRENG EXTRA SFEER IN JE FOTO’S
ZO ZET JIJ JE FOTO’S IN DE SPOTLIGHTS
Fotobewerking
ZWARTWIT-FOTO’S
PORTRETREGELS
+ TIJDELIJK GRATIS PRESETS! + VOOR PHOTOSHOP EN LIGHTROOM
DIT ZEGT DE NIEUWE WET OVER MENSEN FOTOGRAFEREN
NACHTfotografie
Maak creatieve platen in het donker
VERLANGLIJSTJES: GADGETS DIE ABSOLUUT NIET MOGEN ONTBREKEN OP JE WENSENLIJST!
€ 6,95 • NOVEMBER/DECEMBER 2018
1
ADVERTORIAL
10 Tips voor het Fotograferen
van het Noorderlicht De aurora borealis: de mystieke lichtshow in de Arctische lucht. Het zien van het noorderlicht staat voor veel mensen op hun verlanglijst. Maar het fotograferen van het dansende groen is eigenlijk makkelijker dan het te zien. Dat komt omdat jouw camera gevoeliger is dan jouw ogen. Maar hoe maak je een mooie foto van het noorderlicht? Met deze 10 tips maak je van het fotograferen van het noorderlicht een koud kunstje!
1. Reis naar de beste plek voor het noorderlicht Het noorderlicht heet niet voor niets het noorderlicht. Het spektakel komt namelijk het meeste voor rond de poolcirkel. Maar een reis naar Scandinavië of IJsland is slechts het begin. Kies daarom een mooie plek voor het zien en fotograferen van het noorderlicht. De echte hotspots om het noorderlicht te fotograferen zijn de afgelegen plekjes. Weinig omgevingslicht is de sleutel tot het zien van de mooiste
→ Ontdek deze speciaal door
Buro Scanbrit samengestelde noorderlicht reizen en laat je verleiden door de poolcirkel! Ga naar: WWW.BUROSCANBRIT.NL/NOORDERLICHT
2
kleuren en vormen, omdat stadsverlichting de nachtelijke hemel kan vullen met een oranje gloed. Lichtvervuiling noemen we dat. Op locatie? Richt je camera dan naar het noorden. Vaak start het noorderlicht aan de noorderlijke horizon. Heb jij de mooiste plek voor het noorderlicht al uitgezocht?
2. Check het weer en wees bereid om een stukje verderop te kijken Niets is zo frustrerend als een dik wolkendek voor een foto van het noorderlicht. Het noorderlicht speelt zich namelijk af op een hoogte van tussen de 60 en wel 300 km boven het aardoppervlak. Veel hoger dan de wolken dus. Bekijk voor en tijdens je reis een website als Poollicht.be. Hier tref je alle informatie die nodig is voor het voorspellen van het noorderlicht. Vraag ook de lokale
1 Met techniek, geduld en een getraind oog kun je ware kunstwerken maken van het noorderlicht. – composiet beeld DANIEL LAAN (LAANSCAPES) “MAGNETAR” ISO 800 ∙ F 2.8 ∙ 8SEC ∙ 70 MM
2 Bij gletsjermeer Jökulsárlón, 50 kilometer verderop, was het bewolkt. Hier bij Vestrahorn danste het noorderlight boven deze iconische berg. DANIEL LAAN (LAANSCAPES) “GREEN MAW” ISO 1600 ∙ F 2.8 ∙ 10 SEC ∙14 MM
bevolking om aurora updates. Het zal je verbazen hoe accuraat zij je kunnen vertellen waar en wanneer je kansen het beste zijn. Het is belangrijk om bereid te zijn om eens verderop te kijken. Terwijl het boven je hoofd bewolkt is, kan het achter de bergen juist kraakhelder zijn.Vooral in IJsland en in de Noorse bergen betekent regen hier; noorderlicht daar.
3. Ken je camera Net een nieuwe camera? Zorg hoe dan ook dat je de basisinstellingen met je ogen dicht kan aanpassen. In het donker is het voor veel camera’s lastig om de juiste instellingen te pakken in de automatische stand. Stel deze daarom handmatig in. Gebruik een hoofdlampje om je handen vrij te houden en toch zicht te hebben op de knoppen van jouw camera. Ook het automatisch scherpstellen laat in de duisternis te wensen over. Stel daarom
3
2
liever handmatig scherp op een lichtpuntje ver weg. Gebruik live view en zoom in op een felle ster. Zet je diafragma daarvoor helemaal open, zodat de focus uiterst nauwkeurig is. Voor een goed begin, stel je de camera in op een groot diafragma als f/2.8 en een sluitertijd van 15-30 seconden. De ISOwaarde varieert met de intensiteit van het noorderlicht. Een gouden tip: varieer met de instellingen. Het noorderlicht is namelijk geen moment hetzelfde. Daarom bestaan ideale noorderlicht instellingen niet. Focus stacking is het samenvoegen van meerdere beelden, ieder genomen op een andere scherpstelpunt. Omdat we ’s nachts het diafragma helemaal open zetten, hebben we maar weinig scherptediepte. Dus als we een mooie voorgrond op de gevoelige plaat willen vastleggen, wordt het knap uitdagend om zowel de sterren als de voorgrond scherp te krijgen. Begin eenvoudig. Neem na je noorderlichtfoto een foto speciaal voor de voorgrond. De instellingen hoeven niet gelijk te zijn, maar het helpt als de foto ongeveer gelijk belicht is. Stel scherp op twee derde in de diepte van de voorgrond. Zet het diafragma op f/5.6 en verleng de sluitertijd naar 30 seconden. Voeg de twee foto’s samen met behulp van een laagmasker in Photoshop.
4. De beste witbalans
alsmaar bewegende noorderlicht. Zet Daar kunnen we kort over zijn. Zet voor de echte foto wel de ISO terug de camera op de handmatige op acceptabele waardes tussen de stand voor witbalans, vaak 800 en 6400. aangegeven met “K”. De lekExtra voor Zoom.nl-lezers: boek bij een reis naar Saariselkä een nacht in een Finse hou6. Gebruik een kerste witbalans voor het ten kota met glazen dak en neem gratis deel statief voor scherpe noorderlicht is een koele aan de noorderlichtfotografieworkshop t.w.v. noorderlichtfoto’s 2800-4000 K. Fotografeer € 40! Je krijgt tips en tricks van een instrucIn het holst van de nacht is het altijd in raw. Dan heb je ook teur met 20 jaar noorderlichtfotografiezinloos om een flitser te gebruiachteraf volledige controle ervaring. Vul de actiecode Zoom in bij je ken. In de hoop meer van de over de kleurtemperatuur en boeking bij Buro Scanbrit of geef deze code telefonisch door voorgrond en de omgeving te zien tint. Uitdaging: Probeer wanneer via 020 462 1040. kun je veel beter de camera op een je terug bent van je reis zo veel stevig statief zetten en langer belichmogelijk verschillende kleurtonen uit ten. Daardoor worden de foto’s veel de foto te halen met alleen de schuiven scherper, zal je meer van de voorgrond voor de witbalans. 3 Een koele witbalans zien en wordt het noorderlicht intenser past uitstekend bij een 5. Maak een testfoto met op de foto.
Korting met Zoom.nl!
een hoge ISO
bevroren landschap. – focus stack
Vaak zie je ’s nachts helemaal niets in live view. En door de zoeker wordt het niet veel beter. Stel je camera eens in op de hoogste toelaatbare ISO. De benodigde sluitertijd halveert met iedere verdubbeling van de ISO, waardoor je binnen een seconde al resultaat hebt. Let op: dit doe je niet om mooiere foto’s te maken, maar om te controleren of je compositie in orde is en of je goed hebt scherpgesteld. Zo’n testfoto heeft namelijk veel ruis. Het is een handige truuk om snel aanpassingen te kunnen doen onder het
DANIEL LAAN (LAANSCAPES) "CROZIER’S BANE” ISO 3200 ∙ F 2.8 ∙ 15 SEC ∙ 15 MM
4 Fotografeer vanaf statief voor scherpe resultaten. DANIEL LAAN (LAANSCAPES) “SKYWIDE ARMSPREAD” 1600 ∙ F 2.8 ∙ 13 SEC ∙ 14 MM
5 Less is more. Probeer een simpele voorgrond op de foto te zetten, samen met het noorderlicht. – focus stack DANIEL LAAN (LAANSCAPES) “LYRA” ISO 800 ∙ F2.8 ∙ 6 SEC ∙ 14 MM
7. Gebruik maanlicht voor de voorgrond Het heeft voordelen om het noorderlicht bij nieuwe maan te fotograferen. Als de maan niet zichtbaar is, krijg je meer contrast in het noorderlicht. Maar de voorgrond heeft wel degelijk baat bij een beetje natuurlijk licht. Gebruik de maan zoals je ook de mooiste foto’s overdag neemt. Maanopkomst en maanondergang zorgen voor spectaculaire resultaten. Maar pas wel op voor de schaduw van je statief.
3
ADVERTORIAL
voorgrond is echt meer. Een enkele steen, een stroompje water of een prachtige bergketen kunnen het oog de foto in leiden. Te veel materiaal in de voorgond leidt juist weer af van het hemelse onderwerp. Zoek de balans op!
10. Trek warme kleding aan
4
GEBRUIK VOOR NATUURLIJKE RESULTATEN LIEVER DE MAAN OM JE VOORGROND TE VERLICHTEN DAN EEN FLITSER. 5
8. Focus je niet blind op het noorderlicht
Het is een fabeltje dat het noorderlicht alleen in de winter te zien is. Statistisch gezien wordt het noorderlicht vaker rondom 21 september en 21 maart gespot. De eis is dat het donker is. Toch is het noorderlicht niet continu actief. Soms zal je even moeten wachten. Het kan ongelofelijk koud aanvoelen als je ‘s nachts staat te wachten achter je statief. Je kunt je daarom voorstellen dat je het veel langer uithoudt als je goed bent ingepakt. Wapen je tegen de kou door verschillende lagen aan te trekken. Trek geen katoenen onderkleding aan, maar een technische basislaag van wol of synthetische stof. Dat zorgt ervoor dat je evengoed warm blijft als je transpireert. Je handen verdienen extra aandacht. Zorg voor twee paar handschoenen. Eén paar dunne handschoentjes voor het bedienen van jouw apparatuur en een paar dikke wanten waar je weer in kunt opwarmen. Goed voorbereid? Bekijk alle kledingtips voor de winterse vakantie naar Scandinavië op buroscanbrit.nl/blog/
Geniet vooral van je wintervakantie naar Scandinavië of IJsland en staar je niet blind op het spotten van het noorderlicht. Als je bijvoorbeeld een prachtige sneeuwschoenwandeling by night aan het maken bent, is dit al een ervaring op zich. Het landschap zal je betoveren en het magische licht is dan een mooie bonus. En anders heb je altijd een goede reden om terug te komen!
9. Blijf letten op compositie Verreweg de belangrijkste boodschap is om te blijven letten op de opbouw van je beeld. De structuur in het noorderlicht kan verschillende vormen aannemen. Groene gordijnen, zigzaggende vlammen en kettingen met glimmende parels... Ok, het noorderlicht zelf is al adembenemend mooi om vast te leggen. Nu aan jou de uitdaging om ook een voorgrond mee te fotograferen. Wat kun je door middel van de voorgrond zeggen over de locatie? Houd het wel simpel. Minder in je
4
Over Buro Scanbrit → De ultieme noorderlicht bestemming ligt om de hoek. Weet jij al waar je naar toe op reis gaat? Buro Scanbrit is de vakantiespecialist naar onder andere Noorwegen, Zweden, Lapland en IJsland. Ze bieden complete reizen aan inclusief excursies als huskytochten, sneeuwscootersafari, sneeuwschoenwandeling en meer. Maar natuurlijk ook fantastische Noorderlichtexcursies! WWW.BUROSCANBRIT.NL/NOORDERLICHT
Wat staat er op het avondprogramma?
W IN TE R A DV
F I N L AENNTUDR ES
Ik geloof... een lichtshow van de goden.
UR ES - FI NL AN D W IN TE R AD VE NT
Winter Adventure
Noorderlicht Inari
cursies vanaf €
cht en ex 8-daagse reis incl. vlu
Winter Adventure
1478 p.p.*
iewoningen Saariselkä Vakant f € 934 p.p.* cht en excursies
8-daagse reis incl. vlu
vana
boeking. e Calamiteitenfonds per kosten en € 2,50 bijdrag 02. ings 03/ rver op rese trek 27 € ver l. bij Exc * O.b.v. 2 pers. korting per boeking rderlicht Inari: € 100 Winter Adventure Noo
Vakantie. Hét moment om helemaal tot jezelf te komen. Om bijzondere ervaringen te beleven. Samen of alleen. Onder het noorderlicht, bijvoorbeeld. Buro Scanbrit, iedereen is wég van onze reizen.
www.buroscanbrit.nl
OPENING
DENNIS POLMAN (DENNISART) ISO 100 · F 11 · 63 EN 16 SEC · 23 MM
Donkere dagen
↘
Fotografen spreken liever over licht dan over het duister. Het licht maakt het mogelijk om schitterende beelden te maken, zelfs in het duister. Maar wat als dat licht de komende maanden nou net niet in overvloed aanwezig is? Precies. We moeten het toch echt even over het gebrek aan licht hebben; misschien is het wat buiten je comfortzone. De komende maanden bieden namelijk schitterende kansen, je moet ze alleen even vinden. Je kunt gaan oefenen op ‘cityscapes’: foto’s van steden in het donker, zoals dit beeld van Amsterdam. Of als je liever de rust opzoekt, kun je op redelijke tijden de sterrenhemel fotograferen. Fotograferen in het duister is in de zomer voorbehouden aan de nachtdieren en vroege vogels onder de fotografen. In de winter hoef je niet zoveel moeite te doen. Er is nog
6
een voordeel in het donker: je kunt bijna onbeperkt werken aan je techniek. Elk foutje op het gebied van je camera-instellingen wordt in het donker genadeloos afgestraft. Als het in het donker lukt, ben jij je apparatuur meester. Neem de tijd, vergeet je statief niet en experimenteer erop los met lange sluitertijden, hdr-beelden, time-lapses en nog veel meer. Meer tips over fotograferen in het donker geven we op pagina 50 in onze expertcursus. Als je toch echt liever warm en droog binnenblijft, dan kun je altijd nog online een cursus aan de Zoom Academy volgen. Dan hoef je geen camera vast te houden, maar leer je wel beter fotograferen. Zo bieden we voor elke fotograaf licht in donkere tijden. WOUTER DIEMER HOOFDREDACTEUR ZOOM.NL
ZOOM.NL NOVEMBER/DECEMBER 2018
7
The New Standard of Full-Frame De is een foto-video allrounder voor alle soorten beeldmakers. De camera beschikt over een 24.2 MP full-frame back-illuminated CMOS sensor, met nauwkeurige en snelle AF-prestaties dankzij de 693 AF-punten. Deze camera levert uitmuntende low light performance en professionele 4K video kwaliteit. MAAK KENNIS MET DE
VAN SONY
Ontdek meer op: www.sony.nl ‘Sony’, ‘
‘ en de logo’s daarvan zijn gedeponeerde handelsmerken of handelsmerken van Sony Corporation. Alle andere logo’s en handelsmerken zijn eigendom van hun respectievelijke eigenaren.
INHOUD
42
30
INSPIRATIE 30 In the picture Zoomer Lauren Langerak organiseert het liefst haar eigen modeshoots en editorials.
PRAKTIJK
36
20
Portfolioreview Bruiloftsfotografie
Basiscursus Winterse sfeer
Fotograaf Ralf Czogallik beoordeelt het portfolio van Zoomer Therese Bouwens-Rijken.
Koud, wit, blauw en ontzettend sfeervol: zo fotografeer je de winter!
50
50
Expertcursus Nachtfotografie
42 Op je verlanglijst
Maak eens nachtwerk van je hobby, dat wordt zeker beloond!
Met de feestdagen voor de deur: koopadvies en inspiratie voor camera’s, objectieven en accessoires.
58
96
Quickstart: Presets in Lightroom
Toekomst van de fotografie Wat brengt de nabije toekomst ons op fotografievlak? We kijken in onze glazen bol.
62 Cursus Zwart-wit Stijlvol en kleurloos: zet je op de juiste manier om naar zwart-wit. + Gratis presetpakket voor Lightroom!
20
Met deze tips steel jij met je portfolio de show.
80 Regelgeving portretten Mensen fotograferen: dit zegt de wet (AVG en portretrecht) erover.
Gratis
PRESETPAKKET CHECK PAGINA 62
TECHNIEK 62
De laatste cameranieuwtjes
18
Workshop
Cameragadget: Loupedeck+
Professioneel editen op je smartphone met de app VSCO.
102
110
Gebruikersreview
Spoedcursus: Minimalisme
Zoom.nl-lezer Sanne van den Bosch test voor Zoom.nl de Canon EOS 4000D.
120
114
Expertuitdaging: Sfeervolle schemering
ZOOM.NL NOVEMBER/DECEMBER 2018
10 Flits
88
Wegdromen bij deze resultaten. Plus: de nieuwe uitdaging!
Feedback Dieren in de kou Professioneel fotograaf Edwin Giesbers geeft feedback op ijskoude foto’s van Zoom.nl-lezers.
72 Foto’s presenteren
106
Reviews 80
Canon PowerShot SX740 HS, Sigma 105mm 1:1.4 DG HSM Art, Sony RX10 IV.
9
FLITS
TEKST MICHIEL MULDER
Fujifilm X-T3
Volwaardig filmen
WWW.FUJIFILM.EU/NL
↘
Hasselblad X-objectieven
Drie op een rij
↘
VAN HASSELBLAD DRIE NIEUWE OBJECTIEVEN. De XCD 1,9/80 is het meest lichtsterke objectief ooit van dit merk. Dankzij de grootste diafragmaopening van F 1,9 is de scherptediepte extreem klein en de bokeh om van te watertanden. Hasselblad heeft alles uit de kast getrokken om van dit korte teleobjectief de ideale portretlens te maken. Helaas is het prijskaartje even slikken … De nieuwe XCD 2,8/65 is vergelijkbaar met de klassieke 50 mm standaardlens die in iedere fototas te vinden was toen we nog niet zoomden. Dankzij de kortste scherpstelafstand van 50 centimeter is het objectief allround inzetbaar. Nog een klassieker is de XCD 2,8/135, die naar wens geleverd kan worden inclusief een 1,7x teleconverter. Met die X Converter 1,7 wordt de brandpuntsafstand 230 mm, wat omgerekend naar fullframe neerkomt op 178 mm. Zonder converter is de brandpuntsafstand omgerekend 105 mm: de klassieke lichte tele voor allroundwerk. De XCD 1,9/80 kost € 3.990,-. De XCD 2,8/65 moet € 2.290,- opbrengen en het prijskaartje van de XCD 2,8/135 vermeldt € 3.390,- of inclusief 1,7x teleconverter € 3.990,-. Leverbaar vanaf december. WWW.HASSELBLAD.COM
IRIX 150MM F/2.8 MACRO 1:1
Van groothoek naar dichtbij ULTRAGROOTHOEKSPECIALIST IRIX PRESENTEERT nu ook een macro-objectief. De nieuwe Irix 150mm f/2.8 Macro 1:1 is een met de hand scherp te stellen macrolens voor fullframe. Zoals de naam al aangeeft, is de maximale afbeeldingsmaatstaf 1:1. Het nieuwe macro-objectief wordt leverbaar met Nikon F-, Canon EF- en Pentax K-vatting en zou volgens de maker praktisch geen vertekening geven. De optische constructie bestaat uit 12 elementen in 9 groepen en is zodanig uitgerekend dat het niet uitmaakt of je op oneindig of 1:1 fotografeert: de vertekening bedraagt slechts 0,1%. Een rond diafragma met elf lamellen moet ervoor zorgen dat de bokeh roomzacht en extreem rustig is bij alle opnameafstanden. De aluminium lensbehuizing is weerbestendig en heeft een brede rubberen scherpstelring met een zeer lange slag voor precies scherpstellen. De prijs en de levertijd zijn nog niet bekendgemaakt. WWW.IRIX.COM
10
↘
DE FUJIFILM X-T3 HEEFT een spiksplinternieuwe X-Trans-cmos-sensor van de vierde generatie met 26 megapixels aan boord. Samen met de eveneens splinternieuwe quad-core X-Processor 4 zorgt die voor een razendsnelle werking en superkwaliteit stilstaand én bewegend beeld, zo meldt Fujifilm. De ‘native’ isowaarde is verlaagd naar iso 160 en de elektronische zoeker levert nu 3,69 megapixel. Bovendien heeft de X-T3 een sportstand van 30 beelden per seconde met een 1,25x crop, en de camera kan in de ‘boost-modus’ gebruikt worden zonder batterijgrip. Fujifilm heeft zeer veel aandacht besteed aan de filmfuncties van de X-T3, en claimt dat de camera de eerste aps-c-systeemcamera is die 4K/60p in 10-bit hdmi-output kan leveren voor professionele doeleinden. Een nieuw ruisreductie-algoritme zorgt voor brandschone 4K-beelden en de minimale gevoeligheid voor F-Log-filmen is verlaagd van iso 800 naar iso 640. Tel daarbij op dat de oog- en gezichtsherkenningsAF blijven werken tijdens het filmen, en je hebt een zeer complete filmcamera voor allroundgebruik. De autofocus is bovendien preciezer geworden bij tracking van snel bewegende onderwerpen en de black-outtijd van het zoekerbeeld is verder verlaagd. Fujifilm heeft 2,16 miljoen fasedetectiepixels aangebracht die 91% van de sensor afdekken plus 425 hybride AF-punten die 99% dekking bieden, waardoor je je onderwerp nooit meer uit het oog verliest. Je kunt daardoor nu 20 bps schieten met continu-AF, wat de camera nog geschikter maakt voor sport- en actiefotografie. Bovendien werkt de AF al bij lichtwaarden van -3 EV en zijn de algoritmen aangescherpt. De Fujifilm X-T3 is vanaf heden leverbaar en kost € 1.499,-.