Concertgebouw Magazine SEP-DEC by Concertgebouw Brugge

MAGAZINE sep — DEC 2011 driemaandelijks magazine sep.okt.nov.dec 2011 jaargang 9, nummer 4 afgiftekantoor Gent X P 309460

Licht uit Finland

Kaija Saariaho en Tero Saarinen — p6

Ontdek de

December Dance 11 Curated by Akram Khan

‘Ik kan alleen maar curator zijn op een plek waar ik me thuis en gesteund voel’ — p 11

Domein Paul Van Nevel 40 jaar Huelgas Ensemble NIEUW in Concertgebouw Brugge!

‘Ik denk dat je slecht bezig bent als je een carrière najaagt’ — p 18

CONCERTGEBOUW 2011-2012

INHOUD

FOCUS VIVALDI

desert light

CONTEXT

Bill Viola, Déserts, 1994. Foto: Kira Perov

DOMEIN KAIJA SAARIAHO

DECEMBER DANCE 11

Het Concertgebouw biedt z’n publiek een uitgebreid aanbod verdiepende contextactiviteiten. Op deze pagina alvast een voorsmaakje.

DESH © Tim Yip

Prometheus, een muzikale mythe / Lecture-performance door Jan Michiels Jan Michiels gaat op zoek naar de moeilijkheden en uitdagingen waarmee de luisteraar geconfronteerd wordt bij nieuwe, vooruitstrevende en complexe vormen van muziek. Hij liet zich daarbij inspireren door Prometheus, die door Nono als dé incarnatie van de zoekende mens wordt gezien. Een ideale opmaat voor de driedelige concertreeks die Jan Michiels dit seizoen aan Prometheus wijdt.

OPENDEURDAG

DOMEIN PAUL VAN NEVEL

vr 23.09.11 / 20.00 / Kamermuziekzaal Paul Van Nevel © Michiel Hendryckx

Kaija Saariaho © Olivier Roller

BORROWED LIGHT

ook in het concertgebouw

peter vermeersch

Borrowed Light © Dee Conway

OEDIPUS / BÊT NOIR

23 agenda

Luistercursussen in samenwerking met Universiteit Vrije Tijd Davidsfonds: 1. Antonio Vivaldi (Ignace Bossuyt) 2. Dies Irae! Een kroniek van het requiem (met onder meer Pieter Bergé) 3. Claude Debussy (Jan Christiaens) Concertgebouw Brugge focust dit seizoen op het veellagige oeuvre van impressionist Claude Debussy en op de kleurrijke werken van barok-icoon Vivaldi. Verder neemt het Concertgebouw dit seizoen ook het genre van het Requiem uitgebreid onder de loep. De luistercursussen van Universiteit Vrije Tijd Davidsfonds geven u de kans om deze onderwerpen tot in detail uit te pluizen.

Oedipus / Bêt n

Info en reserveringen: www.universiteitvrijetijd.be, +32 16 31 06 70

VOX KOOR

The Sixteen © Mark Harrison

Colofon Coördinatie en eindredactie Lotte De Coene Redactie Katherina Lindekens, Samme Raeymaekers, Jeroen Vanacker, Jan Vandenhouwe, Bert Vanlaere Vormgeving Studio Jurgen Maelfeyt Druk Roularta Printing Coverfoto DESH © Tim Yip Dit magazine is een uitgave van Concertgebouw Brugge vzw, ’t Zand 34, 8000 Brugge, +32 50 47 69 99 - V.U. Katrien Van Eeckhoutte

Het Concertgebouw verzamelt publieksgegevens bij het reserveren van tickets en het aanvragen van informatie. Die gegevens worden gebruikt om het publiek op de hoogte te houden van het programma en andere activiteiten. Ze kunnen in heel uitzonderlijke gevallen ook worden doorgegeven aan derden die ze kunnen gebruiken voor marketing- of wetenschappelijke doeleinden. Indien u dit niet wenst, brengt u ons daarvan het best op de hoogte. Het beheer van de adresgegevens gebeurt conform de wet van 8 december 1992 in verband met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer.

Cursus Amarant: Vivaldi en de wereld Concertgebouw Brugge presenteert dit seizoen een veelzijdige selectie uit Vivaldi’s oeuvre. Amarant biedt u de mogelijkheid om u gedurende drie woensdagnamiddagen in Vivaldi’s muziek te verdiepen. Met een vast abonnement van het Concertgebouw kunt u aan deze cursus deelnemen aan een voordeeltarief. Als u zich inschrijft voor deze cursus, kunt u bovendien aan een voordeelprijs het concert van Arion (do 03.11.2011) bijwonen. Info en reserveringen: www.amarant.be, + 32 70 23 30 48

magazine sep — dec

FOCUS VIVALDI Helder, overvloedig en misleidend in zijn lichtheid Met zijn Vier Jaargetijden voert Antonio Vivaldi (16781741) steevast de klassieke hitlijsten aan. In zijn eigen tijd was dat niet anders: hoewel zijn reputatie na zijn dood snel taande, vierde il prete rosso (‘de rode priester’) wijd en zijd triomfen. Gestaag evolueerde hij van viooldocent aan het Venetiaanse meisjesweeshuis Pio Ospedale della Pietà tot dé grootmeester van het barokke soloconcerto. Zijn muziek werd even enthousiast verwelkomd en vertolkt door instrumentale virtuozen als door de nieuwe sterren aan het vocale firmament, die hij vaak zelf ontdekte. Vivaldi was een man van barokke contrasten: een gewiekst zakenman maar een onbetrouwbare werknemer; vroom aan de buitenkant maar ook een spil in het schitterende operabedrijf; een ijdeltuit, maar dan wel eentje die ook ‘zijn’ muzikale ontdekkingen een stevige opstap bood naar regelrechte topcarrières. In de bundel Steden.Verhalen onderweg trekt Stefan Hertmans een treffende parallel tussen de Venetiaanse stadsgezichten van de schilder Canaletto (1697-1768) en de muziek van Vivaldi: ‘Canaletto, die eigenlijk Antonio Canal heette, is voor mij altijd een beetje de Vivaldi van de schilderkunst geweest: helder, overvloedig, transparant en misleidend in zijn lichtheid. Net als Vivaldi, die andere grote Venetiaan, was Canaletto iemand die gepoogd heeft de sentimenten van een stad op het toppunt van zijn roem vast te leggen. Openheid, terugval in intimiteit, grote bewegingen, lichte melancholie. Breed en toch met oog voor ritme en detail.’ Jazeker, ook Vivaldi hanteert een kleurrijk palet en

Antonio Canaletto (1697-1768)

zijn muziek klinkt energiek en levenslustig, alsof de inkt op de partituur net droog is. Maar onder de wervelende oppervlakte schuilt meer diepgang dan doorgaans wordt opgemerkt. Extravert en intiem, gul en gedoseerd, uitbundig en melancholisch – dat alles is Vivaldi. De FOCUS VIVALDI richt de schijnwerpers op deze componist in al zijn veelzijdigheid, en bewijst dat zijn oeuvre meer om het lijf heeft dan een handvol hits. Vanzelfsprekend kaapt het concerto de hoofdrol weg, in concerten door Arion, Cordevento XL, Holland Baroque Society en il Gardellino. Daarnaast krijgt ook de vocale muziek van Vivaldi de aandacht die ze verdient. Venice Baroque Orchestra en het Choeur de Chambre de Namur vertolken het intense Stabat Mater en het jubelende Gloria. La Risonanza en Fabio Bonizzoni trakteren u op de beroemde serenata La Senna festeggiante. En Muziektheater Transparant herschept de opera Orlando Furioso tot een hedendaags oratorium in een bijzondere bezetting. Tot slot laten Roel Dieltiens en het Ensemble Explorations ons kennismaken met Vivaldi’s prachtige cellosonates. En de Vier Jaargetijden? Die hoort u bij het Belfort in een hoogsteigen bewerking door Arie

Abbenes, voormalig stadsbeiaardier van Utrecht. Katherina Lindekens vr 16.09.2011 Venice Baroque Orchestra Stabat Mater & Gloria za 17.09.2011 Beiaardconcert Arie Abbenes Vier Jaargetijden za 08.10.2011 La Risonanza & Fabio Bonizzoni La Senna festeggiante do 03.11.2011 Arion / Chiaroscuro do 22.12.2011 Cordevento XL / Blokfluitconcerti vr 13.01.2012 Holland Baroque Society & Rachel Podger / La Cetra zo 26.02.2012 COME ON! LET’S PARTY!-happening met il Gardellino / Concerti di 24.04.2012 Ensemble Explorations & Roel Dieltiens / Cellosonates vr 25.05.2012 Muziektheater Transparant Orlando

CONCERTGEBOUW 2011-2012

DESERT LIGHT 13.10.11 — 16.10.11

Bill Viola, Déserts, 1994. Foto: Kira Perov

magazine sep — dec

Muziek en woestijn ‘Beethoven had ongelijk!’ In de 20e eeuw lieten heel wat Amerikaanse componisten zich inspireren door het grenzeloze landschap van de woestijn. Het Concertgebouw wijdt in oktober drie opeenvolgende dagen aan componisten als Varèse, Reich, Cage en Riley, die ver van de Europese tradities een volstrekt nieuwe muzikale wereld ontsloten. ‘Beethoven had ongelijk!’, zei John Cage in 1952. Hij choqueerde de muzikale goegemeente door te stellen dat Beethoven generaties componisten had misleid door zijn muziek te structureren in doelgerichte muzikale verhalen, in plaats van ze moment voor moment te laten gebeuren. Een groter contrast dan dat tussen Beethovens Vijfde Symfonie (15/10, Brussels Philharmonic) en het String quartet in 4 parts van John Cage (16/10, BL!NDMAN [strings]) is inderdaad nauwelijks denkbaar. Terwijl Beethoven vanuit een enkele muzikale cel een uiterst coherent muzikaal bouwwerk ontwierp, met een duidelijk dramaturgisch verloop van tragisch donker naar triomfantelijk licht, schiep Cage in zijn strijkkwartet een ‘bijna stationaire’ klankstructuur. Volgens Alex Ross, muziekrecensent van de New York Times, klinkt in deze muziek van Cage de geest van Californië en de Amerikaanse westkust door. In De rest is lawaai, een erg aanbevelenswaardig boek over de muziek van de 20e eeuw, schrijft Ross over de spirituele band die ook de minimal music van componisten als Steve Reich, Philip Glass en Terry Riley heeft met de ruimte van het Westen. ‘De minimalistische landschappen worden gefilterd door nieuwe manieren van zien en horen die verband houden met de technologie van de snelheid. Ze roepen de ervaring op van een autorit door de lege woestijn, de gelaagde herhalingen in de muziek weerspiegelen de veranderingen die het oog ziet: verkeersborden die langsflitsen, een verschuivende bergketen aan de horizon en de constante van het asfalt onder het gaspedaal.’

Bl!ndman [strings] © Alidoor Delafaille

Voor het Requiem for Adam (16/10, BL!NDMAN [strings]) vond Terry Riley zijn inspiratie in het spectaculaire vergezicht vanop Mount Diablo in Californië. Steve Reich verwijst in de titel van The Desert Music (15/10, Brussels Philharmonic) expliciet naar de woestijn. Tijdens het componeren van dit grootschalige orkestwerk dacht hij aan verschillende woestijnen. ‘Een daarvan was de Sinaï’, zegt Reich. ‘Toen de Joden 3500 jaar geleden door de Sinaï trokken tijdens hun exodus uit Egypte, kwamen ze in een land waar leven onmogelijk was. Het enige wat hen in leven hield was een goddelijke interventie. We mogen niet vergeten dat de Joden de goddelijke revelatie niet in Israël kregen, maar in de woestijn, in een land dat niemand toebehoorde. Later gaat ook Jezus naar de woestijn om er met zijn visioenen in het reine te komen, om te weerstaan aan zijn verzoekingen, om er te strijden met de duivel ...’

Net als Reich beeldde Edgard Varèse in Déserts (13/10, Nieuw Ensemble) niet simpelweg zand of duinen uit. Ook hij interpreteerde de woestijn als een mentaal landschap, een woestijn van de geest. Zijn muziek, waarin instrumentale blokken afwisselen met zuiver elektronische fragmenten, lijkt ons te zeggen: ‘Beethoven was wrong!’. Qua vorm ligt Déserts in het verlengde van de muziek van Igor Stravinsky (13/10, Nieuw Ensemble) die evenals Varèse Europa ruilde voor Amerika. Al deze muziek breekt met de beethoveniaanse, Europese traditie waarbinnen muziek steeds als een doelgericht, dialectisch verhaal gedacht wordt. Varèse, Reich, Cage, Riley en Stravinsky gingen elk op hun manier op zoek naar alternatieven. Hun muziek is, in de woorden van Brian Eno, ‘als een wegdrijven van het verhaal in de richting van het landschap’.

Reich dacht bovendien aan zijn eigen trektochten in de Mojave-woestijn van Californië, maar ook aan de woestijnen van White Sands en Alamagordo in New Mexico, waar nucleaire wapens worden getest. Niet voor niets zet hij in The Desert Music volgend vers van W. C. Williams op muziek: ‘Man has survived hitherto because he was too ignorant to know how to realize his wishes. Now that he can realize them, he must either change them or perish.’

do za

Jan Vandenhouwe 13.10.2011 / 20.00 Déserts Bill Viola & Nieuw Ensemble € 20 15.10.2011 / 20.00 The Desert Music Beethoven & Reich € 30 25 20 14 zo 16.10.2011 / 15.00 Requiem for Adam BL!NDMAN [strings] € 15

CONCERTGEBOUW 2011-2012

DOMEIN KAIJA SAARIAHO 04.11.11 — 06.11.11

Kaija Saariaho © Olivier Roller

magazine sep — dec

In het licht van Claude Debussy De concerten van het eerste weekend van november in het Concertgebouw draaien allemaal rond componiste Kaija Saariaho. Naast enkele ‘oudere’ werken staat ook de Belgische creatie van haar klarinetconcerto D’OM LE VRAI SENS op het programma (04/11). Een gesprek met deze inspirerende componiste. Tijdens het Domein in het Concertgebouw wordt uw muziek telkens gecombineerd met werk van Claude Debussy. Net als Debussy heeft u in uw muziek een meer dan gemiddelde aandacht voor kleur en klank. Hoe ontstond deze fascinatie in uw geval? Kaija Saariaho: Wanneer ik mij muziek ‘inbeeld’, dan hoor ik die muziek niet enkel, maar dan gebruik ik daarvoor ook andere zintuigen. Ik stel me texturen en oppervlakken voor, en verschillende klanken roepen bij mij verschillende lichtgradaties op. Ik denk niet dat dit echt een fascinatie is, maar eerder de manier waarop mijn perceptie werkt. Dit alles is natuurlijk erg individueel, en als ik mijn (artistieke) gevoelens vergelijk met de ervaringen die andere componisten beschrijven, denk ik dat er niet veel gemene delers zijn. Of toch niet als deze beschrijvingen eerlijk zijn. Het is natuurlijk ook erg ingewikkeld om deze gevoelens of sensaties onder woorden te brengen. Het spectralisme, een stroming waarmee u vaak geassocieerd wordt, is nauw verbonden met Frankrijk en met Franse componisten. Denkt u – als Finse componiste die haar leven lang in Frankrijk heeft gewerkt – dat er een verband is tussen de moedertaal van een componist en de muziek die hij of zij componeert, bijvoorbeeld in relatie tot ritme of melodie? Misschien merkt u dit wel in uw eigen muziek of die van anderen? Het spectralisme is een natuurlijke voortzetting van de Franse traditie, van Rameau en Berlioz over Debussy en Messiaen tot de componisten van vandaag.

Ik heb mezelf nooit als een spectralist beschouwd, ook al ben ik beïnvloed door hun werkmethodes. Ik denk wel dat u gelijk hebt, en dat er rijke relaties bestaan tussen de taal/talen die we spreken en de muziek die we schrijven. Ritme en syntaxis zijn daarbij voor de hand liggende aspecten, maar ook fonemen en klanken kunnen daarbij een rol spelen. Zelf gebruik ik dagelijks meerdere talen, maar ik hoor natuurlijk het meest Frans praten. Ik ben er vrij zeker van dat dit mijn manier van componeren beïnvloed heeft, al is dat natuurlijk moeilijk precies te duiden. De inspiratiebron voor het klarinetconcerto D’OM LE VRAI SENS is een reeks wandtapijten die verwijzen naar de vijf zintuigen, De dame en de eenhoorn. Wat is de relatie tussen de compositie en deze inspiratiebron? Hoe vertaalt u zintuigen zoals tastzin of reukzin in muziek? De middeleeuwse wandtapijten over De dame en de eenhoorn zijn vertrekpunten, inspiratiebronnen voor mijn concerto. Onze verschillende zintuigen, hun onderlinge verbanden en hun relatie met muziek en kunst gaven me muzikale ideeën die ik dan verder bleef ontwikkelen aan mijn bureau. Op geen enkel moment in de compositie probeer ik muzikale beschrijvingen van de zintuigen te maken. Het werk gaat vooral over de soloklarinet en haar relatie tot het orkest. Naast die interactie tussen solist en orkest speelt ook ruimte en spatialisering een belangrijke rol in het werk. Heeft uw ervaring met opera in het voorbije decennium een invloed gehad op de manier waarop u een traditioneel genre zoals het klarinetconcerto benadert? Op een bepaald moment in het compositieproces leek het natuurlijk om de fysieke relatie tussen de solist en het orkest gevarieerder te maken. Het zou best kunnen dat mijn opera’s me in deze richting duwden, of misschien waren het mijn gesprekken en discussies met Peter Sellars (de regisseur van Saariaho’s opera L’amour de loin uit 2000, die in deze productie de choreografie van de solist voor zijn rekening nam, red.) die het werk in deze richting duwden. Het is altijd een plezier om met hem te werken, en het was leuk om met hem te spreken over mijn ideeën omtrent de ruimtelijkheid van dit werk. Wie

ik hierbij zeker ook moet vermelden is de klarinettist zelf, Kari Kriikku. Het zou ook zijn persoonlijkheid kunnen zijn die het werk in de richting van een theatrale performance duwde. Kari Kriikku is de klarinettist aan wie het werk is opgedragen, en is ook de solist bij de uitvoering in Brugge. Hoe belangrijk is de samenwerking tussen de uitvoerders en uzelf? Samenwerken met muzikanten en muziek componeren voor specifieke personen is erg inspirerend en maakt het werk makkelijker, ook al is en blijft componeren altijd heel erg moeilijk! Ik werk meestal met muzikanten wanneer de compositie af is. Op dat moment bekijken we het werk samen in detail en vaak bespreken we bepaalde aspecten van de notatie of proberen we alternatieve manieren te vinden om sommige complexe details uitvoerbaar te maken. Voor mij als componist is dat praktische moment, waarbij de muziek concreet wordt, bijzonder geruststellend. Klaas Coulembier vr za

04.11.11 – 20.00 Prométhée Brussels Philharmonic € 30 25 20 14 05.11.11 – 20.00 From the Grammar of Dreams Solistes XXI € 20 zo 06.11.11 – 14.00 Interview met Kaija Saariaho door Jan Vandenhouwe (voertaal Frans) zo 06.11.11 – 15.00 Je sens un deuxième cœur Alexis Descharmes, Garth Knox & Sebastien Vichard € 20 vr 04.11.11 – zo 06.11.11 Nox Borealis Installatie van Kaija Saariaho en Jean-Baptiste Barrière

Gratis met een ticket voor een voorstelling binnen het Domein Kaija Saariaho

Weekendpas € 50

CONCERTGEBOUW 2011-2012

BORROWED LIGHT Overgave en licht De grote affiniteit van de Scandinavische artiesten met licht blijkt eens te meer uit de voorstelling Borrowed Light van de – ook al Finse – choreograaf Tero Saarinen. Saarinen combineert in zijn werk met succes dans met vormgeving, lichtontwerp, livemuziek en multimedia. Inspiratiebron voor deze voorstelling waren de legendarische Shakers, een Amerikaanse religieuze beweging die vooral in de 18e en 19e eeuw veel aanhang kende. Borrowed Light heeft zijn titel te danken aan de typische architectuur van de Shakers: ook in binnenruimtes bouwden ze ramen om zo het daglicht en de

productiviteit te vergroten. Ook in het lichten kostuumontwerp staat de tegenstelling tussen mystieke schaduwen en doordringend helder licht centraal. Saarinen kreeg de toestemming van de kleine nog bestaande groep Shakers om een aantal van hun vele spirituele, ritmische liederen te gebruiken. Acht zangers van het gerenommeerde Amerikaanse oudemuziekensemble The Boston Camerata brengen deze liederen, waarvan sommige nooit eerder buiten de gemeenschap werden uitgevoerd. Saarinen was echter vooral geïntrigeerd door het sterke gemeenschapsgevoel, de mooie, functionele esthetiek en de simpele eenvoud van de levenswijze van de Shakers. ‘Mijn werk gaat niet zozeer over de Shakers, maar wel over gemeenschap en toewijding. Voor mij is complete overgave en engagement – of die nu religieus, artistiek of politiek is – overal en altijd fundamenteel gelijk.’

‘… another striking winner. (…) All the dancers – handsome, beautiful, strong as rocks – and singers deserve mention.’ — The New York Times ‘Powerful, elemental, and unforgettable.’ — The Boston Globe wo 09.11.11 – 20.00 Borrowed Light Tero Saarinen Company & The Boston Camerata I.s.m. Cultuurcentrum Brugge

09.11.11

Borrowed Light © Dee Conway

magazine sep — dec

HET ZWARTE BEEST IN ELK VAN ONS Oedipus / Bêt noir Na het jongerenproject Bêt noir en de Zweedse gastchoreografie Black Biist gaat Wim Vandekeybus voor de derde keer aan de slag met Jan Decortes Oedipusbewerking uit 1999, deze keer met live muziek van Elko Blijweert, Jeroen Stevens en Roland Van Campenhout. Wat is er zo dringend aan die tekst dat hij bij Ultima Vez steeds opnieuw op tafel komt? Wim Vandekeybus en Jan Decorte: ‘Eigenlijk is Bêt noir een perfect filmscript, dus misschien komt er ooit zelfs nog een vierde versie.’ ‘Ikebbet altijt noch chezecht – zo begint Bêt noir en eigenlijk zit het hele stuk al in die ene zin’, vindt Wim Vandekeybus. ‘Ikebbet altijt noch chezecht – daarmee alleen al kun je een heel stuk maken.’ In Black biist, de choreografie die hij in 2009 voor het Göteborg Ballet maakte, krijgt die eerste zin een kwartier om de zaal te vullen, legt hij uit. ‘Ik gaf in het eerste kwartier niet meer dan dat. En nu heb ik opnieuw goesting om eerst en vooral met die zin aan de slag te gaan.’ Jan Decorte knikt: ‘In het begin van het stuk is alles eigenlijk al gebeurd. Er moet alleen nog verder gestrompeld worden. Zo gaat het altijd met Griekse tragedies. Je weet dat het slecht afloopt, dat de held alle mogelijke fouten zal maken. Oedipus is in die zin het ultieme tragische personage: hij begint met alles, maakt dan de grootste vergissingen die een mens kan maken – je vader vermoorden en je moeder in je bed – en eindigt met niks. Hij is dus een held met grote valhoogte, zoals we vroeger op school geleerd hebben. Dat maakt hem spannend. Dat, en de waanzin die uit zijn hele figuur spreekt. De waanzin is trouwens ook wat mij bevalt aan het werk van Wim: het is waanzinnig wild en dat maakt mij weliswaar een beetje bang, maar toch zie ik het graag.’ Vandekeybus ziet Oedipus dan weer vooral als een antiheld. ‘Een antiheld die in Bêt noir nog extra als een antiheld wordt afgeschilderd. King Lear, dat is in mijn ogen een

Oedipus / Bêt noir © Danny Willems

echte koning. Oedipus is meer een dommige kwajongen die opeens koning wordt en er dan ongevraagd de koningin bij krijgt. In se is hij van goede wil, maar omdat hij zo hardnekkig de juiste beslissingen wil nemen, maakt hij nog meer fouten.’ Decorte: ‘Dat is de definitie van de tragedie, natuurlijk: iedereen wil aan zijn lot ontkomen, maar het lot pakt je uiteindelijk toch. In de gekuiste versie heet het dat de goden dat allemaal beslissen, maar in werkelijkheid doet de mens zichzelf zijn tragedies aan.’ Net dat maakt de mens volgens Vandekeybus zo’n mooi schepsel. Zodra er iets fout gaat in zijn leven, zoekt hij daarvoor een reden buiten zichzelf. ‘De mens is continu bezig met zingeving en met oplossingen zoeken voor wat hij niet begrijpt. Daarom zijn de goden uitgevonden, daarom gingen de Grieken naar het orakel, daarom bestaat bijgeloof. Sommige mensen geloven dat zwarte katten ongeluk brengen, maar die kat weet niet dat ze zwart is, snap je? Het is de mens die die betekenis daarin legt. Oedipus kan aan zijn lot niet ontsnappen, omdat het zogezegd vast ligt en dus onontkoombaar is. Maar eigenlijk hebben de Grieken juist het toeval gecreëerd.’ Het is een voorstelling zonder laagje vernis, en dat is ook waar de tekst om lijkt te vragen. ‘Die tekst is als een Shakespeare’, stelt Vandekeybus. ‘Ik wil er geen woord aan veranderen, dat staat vast. We brengen hem zoals hij uit de handen van Jan is gekomen. In een tekst van Jan Decorte kun je trouwens niet knippen. Je speelt hem integraal of je speelt hem niet. Hij is al zozeer tot de essentie uitgepuurd dat je hem gewoon niet meer kunt bewerken.’ Jan Decorte: ‘Een tekst is een tekst, vind ik. Daar kun je niet buiten. Als er tikfouten in staan, speel je die ook. En Bêt noir staat

vol tikfouten.’ Decorte noemt Oedipus een ‘bête noire’. ‘Ik ben e zwart beest van schult’, laat hij hem zeggen in zijn typische ‘kindlijke’ taal. Bête noire is een term die hij voor het eerst hoorde in verband met Gilles de Rais, de maarschalk van Jeanne d’Arc, die in 1440 werd opgehangen op beschuldiging van verkrachting van en moord op 200 kinderen. ‘Het is een figuur die me al bezighoudt sinds ik 19 was’, vertelt hij. ‘Op die leeftijd heb ik mijn eerste stuk gemaakt, Kosmika, en dat gaat onder anderen over Gilles de Rais.’ De term bête noire is altijd in zijn hoofd blijven hangen. Op het moment dat hij Oedipus onder handen nam, besloot hij hem weer op te diepen. Het begrip slaat in het stuk niet alleen op het personage, maar op de hele tragedie die zich voltrekt en tot slot op het zwarte beest dat zich in elke mens schuilhoudt. Dit is een deel van het interview van Ines Minten met Wim Vandekeybus en Jan Decorte. De volledige versie vindt u op www.concertgebouw.be. Jan Decorte is met vier verschillende producties te gast op de Brugse podia: Tanzung (27 & 28.09.11, Biekorf), Oedipus / Bêt noir (11.10.11, Concertgebouw), The Indian Queen (26.01.12, Concertgebouw) en Niks of Niks (28.02.12, Stadsschouwburg). U kan hem samen met enkele gasten op 19.09.11 om 20 uur ontmoeten voor een gesprek in de foyer van de Stadsschouwburg. Gratis mits reservering via Cultuurcentrum Brugge: +32 50 44 30 60. di 11.10.11 – 20.00 Oedipus / Bêt noir Ultima Vez, Wim Vandekeybus & Jan Decorte I.s.m. Cultuurcentrum Brugge

CONCERTGEBOUW 2011-2012

NIET TE MISSEN KOREN tijdens het najaar The Sixteen vr 25.11.11

The Sixteen © Mark Harisson

Venice Baroque Orchestra & Choeur de Chambre de Namur vr 16.09.11

Romina Basso

Orkest van de Achttiende Eeuw & Cappella Amsterdam vr 18.11.11

Frans Brüggen © Annelies van der Vegt

ABO

-25%

VOX KOOR

tot meer dan

€ 160 135 110

-30%

deFilharmonie & City of Birmingham Symphony Orchestra Chorus za 12.11.11

City of Birmingham Symphony Orchestra

Laat u overtuigen door de kracht en de virtuositeit van de menselijk stem dankzij de ervaren zangers van Chanticleer, Collegium Vocale Gent, Capella Amsterdam, The Sixteen, Huelgas Ensemble, City of Birmingham Symphony Orchestra Chorus …

01 — 11.12.2011

DECEMBER DANCE 11 International Dance FestivaL

curated by

Akram Khan

DESH © Tim Yip

CONCERTGEBOUW 2011-2012

trailers op www.decemberdance.be

Dossier December dance 11

‘DESH is de terugkeer naar mijn eigen wortels.’ De meervoudige identiteiten en veelzijdige verlangens van Akram Khan Ik ontmoet Akram Khan voor dit interview in Grenoble. Daar werkt hij aan zijn nieuwe hedendaagse solovoorstelling, DESH, die tijdens December Dance 11 zijn Belgische première zal beleven. Tot hiertoe was uw solowerk hoofdzakelijk beperkt tot traditionele Kathakvoorstellingen. Vanwaar de behoefte om nu − voor het eerst − een hedendaagse solo te maken? Akram Khan: Ik ben op mijn zesendertigste

op een leeftijd gekomen waarop ik steeds meer de aanwezigheid van de tijd voel. Vroeger had ik altijd een gevoel van oneindigheid in mijn hoofd. Nu is het een klok die aftelt. Dat heeft veel te maken met de manier waarop mijn lichaam nu antwoordt. Vroeger was het stil. Ik mocht het gebruiken, zelfs misbruiken. Maar nu reageert het, repliceert het. In mijn klassieke werk hoef ik minder rekening te houden met mijn lichaam. Ik ben daar al zo lang, van kinds af aan mee bezig, dat het me heel natuurlijk afgaat. Zelfs met mijn ogen toe, zou ik me comfortabel voelen op scène. Maar mijn hedendaagse werk blijft ook fysiek een uitdaging. Tot nu toe creëerde ik enkel solo’s van maximum tien minuten in het begin van mijn carrière (in Fix en Loose in Flight, red.), meer dan tien jaar geleden. Nu de tijd wegtikt, heb ik in de toekomst misschien niet meer de fysieke mogelijkheden om deze uitdaging aan te gaan, om me te tonen op de manier die ik verkies, om het fysieke onderzoek te doen dat mij interesseert. Ik wil nu vooral in mijn eigen lichaam investeren. En daarom nodig ik in de eerste onderzoeksfase voor deze voorstelling andere dansers en choreografen uit om mijn lichaam als instrument te nemen en me voorstellen te doen in functie van de thema’s die ik hen aanreik. Wat zijn die thema’s van DESH? Zijn ze opnieuw erg autobiografisch zoals in zero degrees of Sacred Monsters?

DESH wordt wellicht de minst autobiografische van mijn voorstellingen omdat ik bewust in de huid van andere personages kruip. Tegelijkertijd is het ook een terugkeer naar mijn eigen wortels. Het was de scenograaf Tim Yip, die me, bij onze eerste ontmoeting in Hongkong, vroeg waarom ik nooit een werk had gemaakt over Bangladesh en me zo uitdaagde tot die terugkeer. DESH betekent letterlijk ‘land’ en het land is ook het onderwerp van de solo. Om het te onderzoeken zijn we met het hele team van artistieke medewerkers, tien in totaal, naar Bangladesh gereisd. Daar legden we onszelf de opdracht op om elke dag een ander aspect van het land te ontdekken. De ene dag bezochten we een vissersdorp; de volgende dag spendeerden we met kinderen die in extreme armoede leven; dan weer bestudeerden we een lokale, mystieke muziektraditie. We bezochten de plek waar kinderen grote, verroeste olietankers die uit de vaart zijn genomen, met hun blote handen ontmantelen. Dat moment inspireerde en enthousiasmeerde me enorm: te zien hoe inventief en creatief mensen kunnen zijn in erg moeilijke omstandigheden, zonder enige technologische ondersteuning. Bangladesh is een land van ‘handen’. Een ander belangrijk moment was de ontmoeting met Shahidal Alam, een fotojournalist en politiek activist die zich bekommert om het lot van de kinderen uit de verstoten berggemeenschappen van de Chittagong-heuvels. Hij ontwikkelde een onderwijsproject voor hen en met succes: sommige van deze kinderen werden opgeleid tot ‘whizzkids’ die nu voor Apple nieuwe programma’s controleren voor ze op de markt worden gebracht. Al is het onderscheid tussen feit en fictie bij dat laatste verhaal soms wat vaag. Het verhaal van DESH zal zich eveneens op die grens ontwikkelen. En soms onthult de beste leugen de grootste waarheid. Al deze verhalen inspireerden me tot het creëren van verschillende personages. Zo riep ik Jui in het leven, een meisje van 12 dat in een afgelegen bergdorp het

programma van mijn iPhone op virussen controleert. Er is ook Noor Hossain, een jongen die in de jaren 1990 echt geleefd heeft. Hij vroeg een vriend, die toevallig ook Akram heette, om een slogan op zijn lichaam te schilderen: ‘Weg met de hypocrisie, bevrijd de democratie’. Vervolgens werd hij neergeschoten en groeide hij uit tot een martelaar, een symbool van hoop en revolutie voor de jongere generatie, een vooruitblik naar wat nu overal in het Midden-Oosten gebeurt.

‘Vroeger had ik altijd een gevoel van oneindigheid in mijn hoofd. Nu is het een klok die aftelt.’ Waarom die aandrang om meer theatraal, meer verhalend te werken?

Voor mij is er een organisch verband met de Kathak: ook dan speel ik steeds verschillende personages. Je speelt ze niet alleen, je belichaamt ze of je toont hun relaties met jou en met anderen. Je bent bijvoorbeeld de jonge Shiva en je toont ook de manier waarop hij zich verhoudt tot zijn moeder, tot de koning, tot een geit …, je verandert je lichaamstaal in functie daarvan. Het is een erg gecodificeerde taal en techniek. Dat aspect van de Kathak had ik tot nu toe nog niet vertaald of verkend in mijn hedendaagse werk en deze nieuwe uitdaging wil ik nu aangaan. De Kathak kan gedefinieerd worden als een geïmproviseerd duet tussen het voetwerk van de danser en de handen van de tablaspeler. Ook in uw hedendaagse werk is uw muzikale kennis, onder andere van complexe ritmes, een wezenlijk onderdeel van uw artistieke signatuur.

Ik voel me erg thuis bij muzikanten en componisten. Mijn samenwerking met

CONCERTGEBOUW 2011-2012

Co nc ue nfl e

hen is de meest intieme en vruchtbare. De rol van choreograaf ligt vooral in het vinden en creëren van patronen. En mijn manier van creëren en denken verloopt steeds via muzikale patronen. Door mijn Kathak-training voel ik me zelf muzikant en mijn band met muzikanten is dan ook erg diep en intens. Met hen ga ik echt een dialoog aan waarbij we elkaar voordurend uitdagen en beïnvloeden. Nitin Sawhney is hierin mijn oudste partner. Vanaf onze eerste ontmoeting, ontdekten we dat we in dezelfde onderwerpen geïnteresseerd waren. Vooral de tijd fascineerde ons. Het feit dat er twee soorten tijd bestaan: een lineaire, christelijke, mannelijke, westerse tijd, die van het uurwerk en vooral van de wetenschap en een andere, oosterse, rituele tijd die de seizoenen volgt, waarin leven en dood elkaar cyclisch opvolgen, een tijd die vooral spiritueel is. Vanuit die gedeelde fascinatie is er een hecht artistiek huwelijk ontstaan. Nitin was de eerste componist die ik een opdracht gaf voor mijn solo, Fix en daarna volgden kaash, zero degrees, bahok en recenter Confluence. Het is een relatie die zich bij elke volgende stap verdiept en verrijkt. En het is fantastisch om te merken hoe we samen groeien en veranderen door deze wisselwerking. Confluence, ook te zien tijdens December Dance 11, is een unieke voorstelling die onze jarenlange samenwerking centraal stelt: een retrospectieve van vroeger materiaal samengevoegd door Nitin met nieuwe elementen tot een muzikale vorm zoals een concert of een album. Het toont onze relatie in al zijn facetten: de gemeenschappelijke fascinatie, bewondering en respect, maar ook het gedeelde gevoel voor humor, dat ons toelaat om elkaar uit te dagen en te plagen.

werkt, klinkt hun oorspronkelijk instrument vaak door in hun composities. Voor Nitin zijn dit de melodieën van de piano en de gitaar. Voor Jocelyn zijn het veeleer de strijkers en de menselijke stem. En dat laatste aspect was erg belangrijk voor DESH, want Bangladesh is een land waar elke dagelijkse handeling, alle arbeid, nog steeds begeleid wordt met ritmisch gezang. December Dance 11 is uw tweede belangrijke ervaring als curator, na het Indiase festival voor Sadler’s Wells in Londen, dat u met Nitin Sawhney samenstelde. Wat voegt het curatorschap toe aan uw kunstenaarschap?

Het is erg opwindend om kunstenaars die je bewondert en respecteert, te kunnen uitnodigen. Het creëert een bijzondere band met hen, meer intiem en informeel ook, alsof je ze bij je thuis uitnodigt. Zelf kan ik alleen maar curator zijn op een plek waar ik me thuis en gesteund voel, zoals in Londen of in Brugge. Deze mix van klassieke, Indiase dans en hedendaags werk reflecteert uiteraard mijn eigen smaak en verlangen: het naast elkaar bestaan van veelzijdige verlangens. Ik wil het publiek van December Dance laten ervaren wat ik als kind voelde. Ik groeide op in een gezin waar mijn moeder aan de ene kant langspeelplaten van Tom Jones draaide en mijn vader aan de andere kant Bollywoodfilms bekeek. Onze hedendaagse werkelijkheid is altijd zo’n eclectische mix van smaken. Als je maar in één richting kijkt, heeft het iets puurs, maar je kan ook beide kanten omarmen en de samensmelting of clash van ritmes, culturen en smaken willen ervaren. Die huiskamerervaring van toen wil ik opnieuw creëren op grotere schaal. Guy Cools

Voor DESH werkt u voor het eerst samen met Jocelyn Pook?

Ik ontdekte de verscheidenheid van Jocelyns composities door haar werk voor DV8 (Strange Fish) of Stanley Kubrick (Eyes Wide Shut). Maar vooral met haar muziek voor de film Brick Lane, waarin ze ook de taal van de Bangla-muziek verkende, voelde ik me verwant. Wanneer je met een componist samen-

01.12.11 – 20.00 DESH / Akram Khan Company Coproductie Concertgebouw Brugge Belgische première

za 10.12.11 – 20.00 Confluence Akram Khan & Nitin Sawhney

‘Soms onthult de beste leugen de grootste waarheid.’

Dossier December dance 11

DE Indische dans in een notendop Bollywood voor beginners Gezien de oppervlakte en culturele diversiteit van India, spreekt het voor zich dat India heel wat verschillende dansstijlen kent. In het westen associëren wij ‘Indische dans’ vooral met het specifieke handenwerk, de typische gelaatsuitdrukking en de oog- en hoofdbewegingen … Ook ritme neemt een belangrijke plaats in en bovendien is de Indische dans erg nauw verwant met theater en/of muziek.

is de demi-pliéhouding (met gebogen knieën) en de krachtige, strakke armen. De danseres beeldt mythologische verhalen uit, maar gebruikt ook dikwijls abstracte vormen. Vaak zijn de opvoeringen een combinatie van beide.

Kuchipudi door Shantala Shivalingappa © C.P. Satyajit

Klassieke Indische dans Klassieke Indische dans is een overkoepelende term voor een aantal dansstijlen die op basis van de Natya Shastra, een ‘codex voor dans’ uit 400 vC, officieel als klassieke dansen erkend zijn. Onder meer de Bharata Natyam, Kuchipudi, Odissi en Kathak worden als klassieke dansen beschouwd. Voor de overlevering van de Bharata Natyam, Kuchipudi en Odissi zorgden de devadasi’s, een soort tempelpriesteressen, die onderricht waren in dans en andere artistieke tradities (en zich soms ook tot prostitutie lieten verleiden). Maar ook de hoven stonden garant voor het onderhoud en de ontwikkeling van de danseressen. Tijdens de koloniale periode werd dans uit de tempel, het hof en het publieke entertainment verbannen. De onafhankelijkheid leidde tot een heropleving van de klassieke dansvormen bij de nationalistische elite. Naar analogie met de westerse schriftelijke cultuur namen ze afstand van hun mondelinge traditie en baseerden ze zich op de Natya Shastra. Bharata Natyam Bharata Natyam is de bekendste dansvorm uit Zuid-India. Deze dans heeft zijn naam te danken aan Bharata Muni – die de auteur zou zijn van de Natya Shastra, de ‘danscodex’) – en Natya, wat dans betekent. Kenmerkend voor de Bharata Natyam

Bharata Natyam door Priyadarsini Govind

Kuchipudi Kuchipudi onstond in het gelijknamig dorpje, in de provincie Andhra Pradesh. Bharata Natyam en Kuchipudi hebben heel wat eigenschappen gemeen. Voor de Kuchipudi een podiumkunst werd, was deze dans zowel in de tempel als aan het hof erg geliefd. Typisch voor de Kuchipudi is het meelippen (of vaachikaabhinaya). Ook de Tarangam bestaat enkel in de Kuchipudi. Hierbij dansen de vertolkers op een schaal met twee olielampjes in de hand en een pot water op het hoofd. Op het einde van de opvoering wast de danseres haar handen met het water uit de pot. Odissi Odissi vindt zijn oorsprong in de streek van Orissa. Kenmerkend voor deze stijl is het belang van de tribhangi (letterlijk: ‘het verdeeld zijn in drie delen’). Dit verwijst naar de specifieke verhouding

tussen hoofd, borstkas en bekken. Typisch is ook het zachte en sensuele karakter van deze stijl. De basishouding is demi-plié (met gebogen knieën) met de voeten uit elkaar. De Odissi-houdingen vertonen grote gelijkenissen met tempelsculpturen. Eveneens kenmerkend is het gebruik van zilveren juwelen. Deze vrouwelijke stijl kon zowel in de tempel als aan het hof worden aangetroffen. Uniek voor de Odissi is de Gotipuatraditie, waarbij jongens verkleed als meisjes optraden. Deze stijl floreerde toen dansen voor meisjes een tijdlang verboden was.

Odissi door Madhavi Mudgal en dansers © Ajay Lal

CONCERTGEBOUW 2011-2012

Kathak De Kathak staat verder af van de drie eerder genoemde dansen, door zijn andere historische achtergrond. Deze dansvorm is minder nauw verweven met de Natya Shastra en onderging dan ook een andere evolutie. Kathak is de meest gekende klassieke dans uit Noord-India, berucht om zijn virtuoze energie, voetenwerk en draaibewegingen. De basishouding is staand met de voeten lichtjes geopend. De armen handbewegingen zijn vloeiend. Kathak betekent letterlijk ‘een verhaal vertellen’. Oorspronkelijk was de dans bedoeld als amusement op het plein voor de tempel, waar dorpelingen samenkwamen om zich te vermaken. De discipline werd doorgegeven van vader op zoon, tot op vandaag zijn er Indiërs met Kathak als familienaam. De komst van de Moghuls of moslimveroveraars stimuleerde de ontplooiing van de Kathak op alle vlakken en bracht invloeden van de Perzische dansen met zich mee. Deze Moghul-keizers traden op als mecenassen en beoefenden ook dikwijls zelf deze kunst. De grote concurrentie zorgde voor een grote bloei en technische evolutie.

Bollywood De term Bollywood is afgeleid van Hollywood, hierbij staat de B voor Bombay (het huidige Mumbai). Het begrip Bollywood ontstond in de jaren 1970, toen er in het toenmalige Bombay veel remakes van Hollywoodfilms gemaakt werden en Mumbai de grootste filmindustrie ter wereld werd. Bollywood-films staan bekend als ‘levendige musicals op het grote doek’, die tijdloze verhalen vertellen over liefde en onrust. Ook buiten India kennen deze films een grote populariteit. Maar science fictionfilms, actiefilms ... zijn in Bollywood eveneens meer dan vertegenwoordigd. De Bollywood-dans is de dans uit deze films. Een omlijnd kader heeft dit dansgenre niet. Het is even gevarieerd en divers als de Bollywoodfilms en de muziek uit deze films. Een terugkerend gegeven is het meelippen met en het illustreren van de gezongen tekst. De basis voor de choreografieën kan een klassieke Indische dans of een volksdans zijn, maar ook dans met een heel andere oorsprong zoals hiphop, salsa, oriëntaalse dans … De Indische cultuur blijft echter voelbaar in de details. Maya Sapera

Kathak door Akram Khan © Richard Haughton

DECEMBER DANCE FORUM Tijdens het December Dance Forum bieden we u de mogelijkheid om de individuele voorstellingen van December Dance in een breder kader te zien dankzij een aantal documentaires en een interview van de Vlaamse dramaturg Guy Cools met Akram Khan.

14.00 Documentaires The Six Seasons (2011, Belgische première) Gilles Delmas: regie Marc Boyer: productie, montage Lardux Films: productie Akram Khan: choreografie, performance Met actuele snapshots en synthesebeelden weet regisseur Gilles Delmas het creatieproces van Akram Khans jongste solovoorstelling DESH op poëtische wijze te schetsen. Hij zoekt naar parallellen tussen de migrant/danser Akram Khan en de geopolitieke vragen die onomkoorbaar rijzen in een van de dichtst bevolkte landen van de wereld: Bangladesh. Letters on the bridge (2007) Gilles Delmas: regie Marc Boyer: montage Lardux Films: productie Akram Khan: choreografie Nitin Sawhney: muziek In deze documentaire onderzoekt regisseur Gilles Delmas het creatieproces van bahok, een samenwerking tussen Akram Khan Company en het Nationaal Ballet van China. In hun relatie met elkaar leggen ballet- en hedendaagse dansers hun diepste en meest intieme kant bloot. Dans is voor hen de belichaming van een gevoel van thuishoren in een geglobaliseerde wereld.

16.00 Interview met Akram Khan & guests

Guy Cools praat met Akram Khan en een aantal van zijn creatieve medewerkers over de Indiase dans en muziektraditie met uitstapjes naar de literatuur en de wiskunde. Onderwerpen die zeker aan bod zullen komen zijn de band tussen traditionele en hedendaagse uitdrukkingsvormen, de ‘verwarring’ van het interculturele lichaam, de bijzondere wiskundige en ritmische kennis van de Indiase dans en muziek … Aanvullingen op het programma en gedetailleerde info vindt u op www.decemberdance.be.

Dossier December dance 11

do 01.12.11 / 20.00 / Concertzaal / € 30 25 20 14 DESH / Akram Khan Company

dance

vr 02.12.11 / 20.00 / MaZ / € 15 Double bill: Dancing my Shiva / Mavin Khoo & O.S. Arun Kathak / Sanjukta Sinha za 03.12.11 / 20.00 / Stadsschouwburg / € 15 12 9 Dark Matters / Crystal Pite – Kidd Pivot / Frankfurt RM zo 04.12.11 / 14.00 / Concertgebouw / € 5* December Dance Forum / met en over Akram Khan zo 04.12.11 / 20.00 / MaZ / € 12 Solos / Kaori Ito

live music

ma 05.12.11 / 20.00 / Concertzaal / € 6** PINA / Wim Wenders di 06.12.11 / 20.00 / Concertzaal / € 20 Vistaar / Madhavi & Arushi Mudgal

performances

wo 07.12.11 / 20.00 / Stadsschouwburg / € 15 12 9 Double bill: Bharata Natyam / Priyadarsini Govind Immersed / Aditi Mangaldas Belgian premières

do 08.12.11 / 20.00 / Concertzaal / € 30 25 20 14 Play / Sidi Larbi Cherkaoui & Shantala Shivalingappa vr 09.12.11 / 20.00 / MaZ / € 12 EXIT/EXIST / Gregory Maqoma za 10.12.11 / 17.00 / Stadsschouwburg / € 12 JE.SANS.PAROLES / Shang-Chi Sun

films & talks

za 10.12.11 / 20.00 / Concertzaal / € 30 25 20 14 Confluence / Akram Khan & Nitin Sawhney zo 11.12.11 / 15.00 / MaZ / € 8 – € 4 voor -26 (enkel met Discoverypas) Bollywoodbal / December Dance Kids * Gratis met een ticket binnen December Dance 11. Vooraf inschrijven via www.concertgebouw.be/context of +32 70 22 33 02 ** Geen korting, behalve met Discoverypas

Combireeks December Dance -20 % vanaf 3 voorstellingen -25 % vanaf 5 voorstellingen -30 % vanaf 8 voorstellingen December Dance is een organisatie van Concertgebouw Brugge en Cultuurcentrum Brugge

www.decemberdance.be

CONCERTGEBOUW 2011-2012

DOMEIN paul van nevel 15.12.11 —18.12.11

Paul Van Nevel © Michiel Hendryckx

magazine sep — dec

VAN CUBA TOT HET AVONDLAND Paul Van Nevel verkent zijn Domein Loeiharde jingles, uitbundig gejoel en een deinende mensenmassa: met zijn Meifoor en zijn toeristen was ‘t Zand niet bepaald een oase van rust toen ik Paul Van Nevel aan het eind van het vorige seizoen trof voor een gesprek. Het interview vond plaats enkele uren nadat het Huelgas Ensemble in het Concertgebouw een daverend applaus wist te oogsten met een programma gewijd aan Notre Dame-polyfonie. Het late uur en de zacht-zomerse avondlucht bleken de perfecte biotoop voor nachtmens Van Nevel, en een ideale setting voor een babbel over muziek van morgen – de plannen voor Domein Paul Van Nevel in het Concertgebouw – en stemmen uit het verleden: 40 jaar Huelgas Ensemble! De 40e verjaardag van het Huelgas Ensemble wordt met veel luister gevierd en dat is volkomen terecht: zo’n carrière is slechts weinigen gegeven. Al die jaren is het Ensemble relevant gebleven en blijven boeien. Wat is jullie geheim? Paul Van Nevel: Goeie vraag... [lacht] Ik denk dat je slecht bezig bent als je een carrière najaagt. Ik heb met mijn musici vooral goede muziek willen maken, goede programma’s willen samenstellen, en heb nooit toegevingen gedaan aan organisatoren en luisteraars – mocht ik dat gedaan hebben, dan bestond het ensemble vandaag niet meer. Een andere reden is de volgende – en ik citeer een van mijn vroegere leraren: 40% van een ensemble maak je buiten de repetities. Dat principe heb ik altijd gehuldigd: als iemand van mijn ensemble huwt, word ik uitgenodigd – en ik ga ook! Maar ik word ook opgebeld door mensen die in de knoei zitten. Die interactie vind ik belangrijk. Die zorgt er immers voor

dat er tijdens het musiceren mensen rond je staan die aan hetzelfde zeel trekken – geen individualisten die allemaal de beste zanger willen zijn. Er zijn de afgelopen 40 jaar ongetwijfeld heel wat memorabele Huelgas-momenten geweest die u niet gauw zal vergeten. Wat is uw persoonlijke top 3? [lacht] Ja, er zijn er toch wel wat geweest. Wat de opnames betreft: Cypriano de Rore. Die componist is voor mij echt het summum gebleken van het Frans-Vlaamse muzikale denken. Op de tweede plaats zet ik een concert in de Église Saint-Louis in Parijs: het vond plaats in onze prille beginperiode, net op de avond waarop Harnoncourt in de Notre Dame een gratis concert gaf! Ik zal het nooit vergeten: wij, een onbekend ensemble, zongen voor ... acht mensen. Ik heb hen uitgenodigd – hoogst uitzonderlijk! – om binnen onze cirkel te komen zitten. Ze hebben dat ook gedaan en het is een fantastisch concert geworden. Ten slotte kies ik uit al die herinneringen ons eerste concert in de Filharmonie van Warschau. We dachten vooraf in een romantische orkesttempel terecht te zullen komen. Maar wat een fantastische akoestiek – en dat in een ‘schoenendoos’! We waren er overigens vier maanden geleden opnieuw te gast, en inderdaad: niet te geloven als je die 19e-eeuwse Liszt-zaal ziet, maar de akoestiek is er voor vocale muziek buitengewoon. Even terug naar het heden, meer bepaald naar het verjaardagsfeest dat het Concertgebouw u cadeau deed: Domein Paul Van Nevel. Kreeg u hiervoor carte blanche? Tussen het Concertgebouw en het Huelgas Ensemble bestaat al jaren een vruchtbare wisselwerking, de ideeën voor het Domein zijn dus eigenlijk spontaan gekomen. Het Rihm-programma werd bijzonder interessant bevonden omdat het zo anders is en we daar behoorlijk onze nek gaan uitsteken – met alle risico’s van dien. Maar goed, dat doe ik wel graag en Rihms Et Lux is bovendien een erg goede compositie. Met het sigarenprogramma konden ze mij dan weer een groot plezier doen. Het programma van de eerste avond heeft het Concertgebouw zelf voorgesteld: het requiem van Richafort. Eerlijk: dat vond ik fantastisch, want deze muziek zit precies ‘au coeur des Franco-Flamands’! Ik weet

exact naar welke plek in Noord-Frankrijk je moet rijden voor deze muziek: niets dan landschap voor je zien, dan een cd met Richafort opleggen, alle deuren openzetten en ... het plaatje klopt!

‘Wat is er mooier voor een publiek dan een avontuur op een podium meemaken?’ Van Richafort staat onder meer een Requiem op het menu en ook tijdens de tweede voorstelling van het Domein speelt een Requiem de hoofdrol, ditmaal van Wolfgang Rihm. Geen evidente keuze voor een ‘verjaardagshappening’ ... Ik zou kunnen zeggen: feestvieren heeft bovenal met emotie te maken. En in een requiem kunnen emoties natuurlijk veel dieper gaan dan in een luchtig Frans chanson. Maar eigenlijk is dit puur toeval: de vraag naar de dodenmis van Richafort kwam van het Concertgebouw, en die van Rihm werd ons aangereikt door de organisator van de Berliner Festwochen, die het werk na zijn ‘Uraufführung’ absoluut een tweede uitvoering wilde bieden. Et Lux is echt een bijzonder werk: een compositie die meer dan een uur bestrijkt, voor vier zangers en een strijkkwartet. Het is fantastische muziek waarin gespeeld wordt met tekst, met herhalingen, woorden die uit hun verband gerukt worden, de syntaxis die ontwricht wordt ... Ook interessant is de confrontatie tussen twee werelden: het vierstemmige vocale gedeelte is prachtig, etherisch, weinig beweeglijk, met veel reminiscenties aan polyfonie. Het strijkkwartet wordt hier ingezet als een totaal ander medium dan bij Mozart en Haydn, en speelt uiterst complexe partijen, met voortdurende en zeer nerveuze commentaren op het gezongen gedeelte. Enkel al op basis van die boeiende tweespalt heb ik gezegd: we doen het! Het zal in elk geval een waagstuk worden voor ons: we hebben al moderne muziek uitgevoerd, maar dan meestal kortere werken. Hier moeten we een zeer langgerekte spanningsboog trachten vast te houden ... Wij begeven ons dus op avontuur, maar wat is er mooier voor een

CONCERTGEBOUW 2011-2012

publiek dan een avontuur op een podium meemaken, dat is toch fantastisch?

‘Ik hoop de dood te sterven van twee personen: Herman de Coninck, omdat hij in Lissabon gestorven is, en Hans Dirken, omdat hij overleed tijdens een concert ...’ Het Huelgas Ensemble slaat de handen in elkaar met het Minguet Quartett. Werkte u al eerder met hen samen? Ik ontmoet hen voor het eerst binnen twee weken (interview vond plaats in juni, red.). Ik ken uiteraard wel hun opnames: ze hebben al strijkkwartetten van Rihm op cd gezet en kennen de componist persoonlijk. Ik ga Rihm overigens ook ontmoeten binnenkort, omdat ik een aantal vragen heb over de partituur. En hij wil mij ook absoluut spreken, vooral omdat hij een even groot sigarenliefhebber is als ik. Wij zijn dus al vrienden vooraleer we één woord gesproken hebben. Dat brengt ons haast naadloos bij jullie derde programma: het ‘Sigarenconcert’. Ik was erbij op de première in de Antwerpse Roma ... En wat vond u ervan? Eerlijk zeggen! ... wel, ik heb bovenal uw fantastische zangers bewonderd en ook enkele specifieke werken zijn me bijgebleven. Het even hartverscheurende als hilarische My last cigar, bijvoorbeeld. Ja, dat is een geweldige tekst! Bij de opname van de Sigaren-cd en bij de voorbereiding van het concert hebben we ons echt kapot gelachen. Het was een hele uitdaging voor de zangers om in de bijzondere, licht filosofische, melancholische sfeer te komen die ik voor ogen had. Ik zei tegen mijn zangers: ‘Beeld je in dat je in een theaterstuk de rol van Hemingway speelt – een wat oudere kerel, die nog kan genieten van een sigaar, maar die het einde al ziet

Huelgas ensemble

naderen ... Dát is het gevoel van de ideale sigarenroker!’ En dat hebben ze helemaal opgepikt: meer dan bij gewone polyfonie hebben mijn muzikanten een enorm inlevingsvermogen getoond en zo het programma gestalte gegeven. En daarom hebt u dus helemaal gelijk: het is dankzij hen dat het zo goed geworden is. Tot slot: 40 jaar Huelgas Ensemble, dat is 40 jaar applaus! Wat doet dat nog met een mens? Dat doet me heel veel. Na dagenlang werken aan een concert, met alle bezorgdheden die dat met zich meebrengt – en in de wetenschap dat geen van ons allen hier rijk van wordt – is dat eigenlijk ons richtpunt. Als je hoort dat het publiek een gelukzalig uur heeft beleefd ... daarvoor doen we het, en zullen we het blijven doen tot we erbij neervallen. En wat dat laatste betreft: ik hoop de dood te sterven van twee personen: Herman de Coninck, omdat hij in Lissabon gestorven is, en Hans Dirken, omdat hij overleed tijdens een concert ...

do 15.12.11 – 20.00 Requiem – Richafort Huelgas Ensemble € 30 25 20 14 vr 16.12.11 – 20.00 Et Lux Huelgas Ensemble & Minguet Quartett € 20 za 17.12.11 – 20.00 Het moeizame huwelijk tussen tekst en muziek Lezing door Paul Van Nevel € 5 of gratis met een concertticket binnen het Domein Paul Van Nevel (geen korting, behalve met Discoverypas)

zo 18.12.11 – 12.30 Brunchen met Paul Van Nevel Brunch & interview € 20, inclusief wijn en frisdrank (geen korting, niet inbegrepen in weekendpas) zo 18.12.11 – 15.00 El Embrujo del Cigarro Huelgas Ensemble € 30 25 20 14

Ik zou het u van harte willen toewensen – maar voorlopig toch nog even niet! Eerst op naar 50 jaar Huelgas Ensemble ... Bij ons afscheid bleek de rust in de Brugse straten te zijn weergekeerd, en de genoeglijke avondzon plaats te hebben gemaakt voor een frisse sterrenhemel. Ik bedacht dat ik eigenlijk een verjaardagsgeschenk had moeten meenemen – een Montecristo Edmundo, bijvoorbeeld – en nam me voor dat bij een volgende ontmoeting zeker te doen, in ruil voor die vier decennia muzikaal avontuur en onversneden schoonheid. A deal of a lifetime, als u het mij vraagt. Sofie Taes

Weekendpas € 55

magazine sep — dec

OPENDEURDAG Dag van de architectuur De jaarlijks terugkerende Opendeurdag van het Concertgebouw is een buitenkans om een kijkje te nemen achter de schermen van dit unieke gebouw en zijn werking. Ook dit jaar is de Dag van de Architectuur op zondag 09.10.2011 het aanknopingspunt. Het Concertgebouw als architecturaal kunstwerk van Robbrecht & Daem is de spil in een dagprogramma met rondleidingen en een architectuurlezing in samenwerking met ARCHIPEL vzw. Tijdens de architectuurlezing krijgt het Belgische bureau noAarchitecten (Brussel, Brugge) het woord. Het werk van dit architectenbureau getuigt van een bijzondere fijngevoeligheid en maturiteit ten opzichte van de stedelijke context en wist reeds meermaals te overtuigen dankzij zijn durf, eigenheid en persoonlijkheid. Bovendien wordt in de Lantaarntoren de Sound Factory, de interactieve ruimte voor geluidskunst, feestelijk geopend. Verder wordt de kunstfilm Sea of Tranquillity van Hans Op de Beeck vertoond en geeft Luk Vaes een lecture-performance over extended piano techniques doorheen de muziekgeschiedenis. Nieuwe speeltechnieken voor piano staan ook

Lantaarntoren

centraal in een workshop voor jongeren met pianist Benjamin Van Esser. Deze lectureperformance en workshops vormen dé ideale voorbereiding op het avondconcert, 492 kilo, met Frederik Croene. Croene

Concertgebouw

Kamermuziekzaal

neemt samen met acht componisten het fysieke gewicht van een Steinwayvleugel als uitgangspunt en verkent op een verfrissende wijze de grenzen van het pianorecital. Studio 1

Concertzaal

10.30 Sound Factory 11.00 Opening met initiaties Rondleiding 11.30

12.00 Rondleiding 12.30 13.00 Rondleiding 13.30 14.00 Rondleiding 14.30

Workshop nieuwe 15.00 speeltechnieken door Benjamin Van Esser 15.30 16.00 Rondleiding 16.30 17.00

Rondleiding 17.30 18.00

Et si le piano était un corps de femme. Over extended piano techniques / Lectureperformance door Luk Vaes

Sea of Tranquillity Hans Op de Beeck

Architectuurlezing noAarchitecten

18.30 19.00 19.30 20.00 20.30 21.00

Slotconcert: 492 kilo / Frederik Croene (€ 15)

21.30 22.00 Alle activiteiten zijn gratis, met uitzondering van het slotconcert. Vooraf inschrijven noodzakelijk voor de architectuurlezing, lecture-performance en workshop via www.concertgebouw.be/context of + 32 70 22 33 02. Voor de rondleidingen kan enkel op de dag zelf ingeschreven worden in de Inkomhal van het Concertgebouw.

OOK IN HET CONCERTGEBOUW zo 16.10.11 / 16.00 / Concertzaal / Zingen tot morgenvroeg / Koorfestival Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / www.brugge.be / www.koorlokaal.be / www.ticketsbrugge.be / Organisatie: Dienst Cultuur Stad Brugge vr 28.10.11 / 20.30 / Concertzaal / Ozark Henry plays Ozark Henry 4 Hands Info en tickets: Cactus 050 33 20 14 / www.cactusmusic.be / www.ozarkhenry.com / Organisatie: Cactus Muziekcentrum vzw zo 13.11.11 / 15.00 / Concertzaal / Jongeren op hun best met harmonieorkest Info en tickets: kiwanis.achelois@gmail.com / vivesharmonie@telenet.be / inge.dekimpe@skynet.be / 0476 64 58 40 / www.harmonie-oedelem.be / www.kiwanis-vives.org Organisatie: Kiwanis Brugge Achelois en Brugge Vives ma 14.11.11 / 20.00 / Concertzaal / Tosca / Puccini / Roemeense Staatsopera Timisoara Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / Verdi Brugge 050 34 42 43 / www.verdibrugge.com / Organisatie: La Traviata bvba za 26.11.11 / 20.00 / Concertzaal / Bart Peeters / De ideale man / Laatste concert van de tour! Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / Concertevents** / Organisatie: Concertevents bvba zo 27.11.11 / 20.00 / Concertzaal / Soulsister / Extra concert Tour 2011 Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / Concertevents** / Organisatie: Concertevents bvba Deze informatie is onder voorbehoud en valt onder de verantwoordelijkheid van de respectieve organisatoren. * In&Uit: ’t Zand 34, 8000 Brugge (elke dag van 10 tot 18 uur) – www.ticketsbrugge.be / ** Concertevents: 0479 31 84 55 (elke werkdag tussen 13.30 en 17.00 uur) / www.concertevents.be

In het Concertgebouwcafé kunt u een cd kiezen en met de koptelefoon genieten van een privéconcert tijdens uw lunch. De cd’s van de maand worden aan een voordeeltarief verkocht. In samenwerking met Rombaux. OKTOBER

NOVEMBER

Kaija Saariaho: Private Gardens / Hoitenga, Jodelet, Karttunen, Upshaw (Ondine, 1997) Tip R Je sens un deuxième cœur / Alexis Descharmes, Garth Knox, Sebastien Vichard (06.11.2011)

Huelgas Ensemble, Paul Van Nevel / The Art of the Cigar (Deutsche Harmonia Mundi, 2011) Tip R El Embrujo del Cigarro / Huelgas Ensemble (18.12.2011)

Rhapsody. dinsdag 4 oktober 2011. 20u G. Ligeti. Vioolconcerto Calusarii & Ciocarlia. Volksmuziek uit Moldavië J. Brahms. Hongaarse Dans nr. 5 A. Dvorák. Symfonie nr. 9 ‘De Nieuwe Wereld’ Dirigent. Jonathan Stockhammer Soliste. Patricia Kopatchinskaja & guests. Viool

DECEMBER Nicola Matteis: False consonances of Melancholy / Gili Incogniti / Amandine Beyer (Zig Zag, 2009) Tip R Amandine Beyer / Sonate & Partita’s (22.01.2012)

Winter.Classics. dinsdag 27 december 2011. 15u F. Poulenc. L’histoire de Babar, le petit éléphant D. Kabalevsky. De komediantensuite, opus 26 Dirigent. Michel Tilkin Actrice. Tina Maerevoet Acteur. Steven Beersmans

Russia. Россия. vrijdag 21 oktober 2011. 20u P.I. Tchaikovsky. Eugene Onegin – Polonaise & Waltz S. Prokofiev. Pianoconcerto nr. 2 D. Shostakovitch. Symfonie nr. 1 Dirigent. Seikyo Kim Soliste. Anna Vinnitskaya. Piano

Patricia Kopatchinskaja © Marco Borggreve

Maurice, Edouard & Jean. maandag 28 november 2011. 20u M. Ravel. Pavane pour une infante défunte E. Lalo. Celloconcerto J. Sibelius. Kuolema − Valse Triste J. Sibelius. Symfonie nr. 7 Dirigent. Seikyo Kim Solist. Pieter Wispelwey. Cello

Info en tickets Symfonieorkest Vlaanderen Westmeers 74 . 8000 Brugge 050 84 05 87 / www.symfonieorkest.be In&Uit Brugge ’t Zand 34 . 8000 Brugge 050 44 46 46

magazine sep — dec

PETER VERMEERSCH Componisten over leven en dood Tijdens het seizoen 20112012 wijdt Concertgebouw Brugge een reeks concerten aan het requiem. Peter Vermeersch waagt zich in oktober met Flat Earth Society aan begrafenisrepertoire en componeert dodenliederen voor zijn muzikanten. Hij is de eerste in een rij componisten die we in het Concertgebouwmagazine aan het woord laten over leven en dood. Volgens Marcel Proust blijft de essentie van een kunstenaar (zijn geest) ook na diens dood voortleven in zijn kunst. Proust was niet de enige die kunst creëerde met het oog op de eeuwigheid en dus niet enkel voor het hier en nu … Hoe staat u als kunstenaar tegenover die idee? Eeuwigheidsmuizenissen zijn niet aan mij besteed en ik heb ook geen speciale interesse voor de persoon van de kunstenaar, zijn geest dus. Wat mij boeit zijn de beelden, de boeken, de brokken muziek en de vele soorten maaksels van vroeger en nu die zich aandienen, hier en nu. En of iets al dan niet kunst is, is een vermoeiende loze discussie, die buiten mijn ervaringswereld staat. Vaak wordt hierbij de Eeuwigheid als kwaliteitslabel opgevoerd, maar oog hebben voor de dingen die voorbijgaan lijkt me simpeler en rijker. Persoonlijk zal ik iets te dood zijn om ook maar beetje last te hebben van die eeuwigheid. En wat met de eeuwigheid van voor mijn geboorte? Componeren is niet zomaar iets uit het niets creëren, maar ook steeds een gesprek met de traditie, met voorgangers. Welke doden kijken er over uw schouder mee terwijl u componeert? Met welke dode componist zou u graag een gesprek hebben? En waarom? Het maakt mij niet uit wie er over mijn schouder meekijkt, dat is zijn/haar zaak. Maar voor het gesprek, kies ik Charles Ives – een moeilijke beslissing, het niveau van de kandidaten ligt erg hoog. ‘But what was the question’, kan ik hem dan eindelijk vragen (het bekendste werk van Charles Ives is The

Peter Vermeersch © Phile Deprez

Unanswered Question, red.). We zouden het kunnen hebben over hedendaagse verzekeringsproblemen (Charles Ives werkte als verzekeringsmakelaar, red.), over de fanfares die uit het straatbeeld verdwijnen, er zouden wat onwennige stiltes vallen … Ik zou kunnen vragen hoe het voelt om nu meer dan ooit op een xylofoon te lijken en graag zou ik ter afscheid samen een lied zingen. We hebben ongeveer dezelfde twijfelachtige zangcapaciteiten: ‘Boom goes London, Boom Paris, more room for you and more room for me ...’ Waarom behoren requiems, maar ook andere muziek die met de dood te maken

heeft, nog steeds tot de populairste muziek? Bij een requiem krijg je al een glimp te zien van je eigen begrafenis, maar dan nog niet als kadaver in een kist. Iedereen wil toch stiekem zijn eigen uitvaart begluren? Wie naar een requiem kan luisteren, behoort tot de overlevenden, prijst zich daarom (meestal) gelukkig en beseft de zoete voorlopigheid ervan. Daarom werkt een requiem zalvend en verzoenend, het bezorgt je een aangenaam gevoel. Het requiem is de verheviging en ultieme bevestiging van het leven en de noodzakelijke vergankelijkheid ervan.

september za 10.09.11 20.00 Bamberger Symphoniker / Pierre-Laurent Aimard & Jonathan Nott

€ 50 38 26 16

vr 16.09.11 20.00 Venice Baroque Orchestra / Vivaldi – Stabat Mater & Gloria

€ 50 38 26 16

za 17.09.11 11.00 Beiaardconcert Arie Abbenes / Vier Jaargetijden

Gratis

vr 23.09.11 20.00 Prometheus, een muzikale mythe / Lecture-performance door Jan Michiels

€ 5*

za 24.09.11 20.00 Prometheus, de vuurbrenger / Jan Michiels speelt Beethoven, Liszt en Nono

€ 20

wo 28.09.11 20.00 Hagen Quartett / Beethoven. Grosse Fuge

€ 20

do 29.09.11 20.00 Libera me / Psallentes & Psallentes♀

€ 20

OKTOBER za 01.10.11 20.00 Jean-Philippe Collard / Chopin en Debussy

€ 20

do 06.10.11 20.00 Zefiro Torna – O, Monde aveugle! / Muziek voor de Apocalyps

€ 20

za 08.10.11 20.00 La Senna festeggiante / La Risonanza & Fabio Bonizzoni

€ 30 25 20 14

zo 09.10.11 10.30 OPENDEURDAG / Dag van de Architectuur

Gratis**

zo 09.10.11 20.00 Frederik Croene / 492 kilo. An extended piano recital

€ 15

di 11.10.11 20.00 Oedipus / Bêt noir / Ultima Vez, Wim Vandekeybus & Jan Decorte 13.10.11 — 16.10.11

€ 30 25 20 14

Desert Light / Muziek en woestijn

zie p. 4

di 18.10.11 20.00 De Oogst van het Seizoen

€7

wo 19.10.11 20.00 Flat Earth Society / R.I.P. / FUNeral songs

€ 15

vr 21.10.11 20.00 Quatuor Terpsycordes / Der Tod und das Mädchen

€ 20

za 22.10.11 20.00 Happy birthday to Liszt! / Anima Eterna Brugge, Pascal Amoyel, Thomas Bauer

€ 40 30 22 15

di 25.10.11 20.00 Grigory Sokolov / Bach. Clavier-Übung II

€ 30 25 20 14

NOVEMBER do 03.11.11 20.00 Arion / Vivaldi – Chiaroscuro 04.11.11 — 06.11.11

€ 20

Domein Kaija Saariaho / In het licht van Claude Debussy

zie p. 6

wo 09.11.11 20.00 Borrowed Light / Tero Saarinen Company & The Boston Camerata

€ 30 25 20 14

do 10.11.11 20.00 His Master’s Choice feat. Louis Andriessen / Clazz Ensemble – Cristina Zavalloni

€ 15

za 12.11.11 20.00 Benjamin Britten. War Requiem / deFilharmonie & Martyn Brabbins

€ 40 30 22 15

wo 16.11.11 20.00 Missa Solemnis / Orchestre des Champs-Elysées, Collegium Vocale Gent & Accademia Chigiana Siena

€ 50 38 26 16

vr 18.11.11 20.00 Die Entführung aus dem Serail / Orkest van de Achttiende Eeuw & Frans Brüggen

€ 50 38 26 16

wo 23.11.11 20.00 Parabelo & Onqotô / Grupo Corpo

€ 30 25 20 14

vr 25.11.11 20.00 The Sixteen / Ein deutsches Requiem

€ 40 30 22 15

zo 27.11.11 15.00 We travel on with songs divine / Capriola di Gioia & Marieke De Maré

€ 15

di 29.11.11 20.00 De Oogst van het Seizoen

€7

DECEMBER 01.12.11 — 11.12.11

December Dance 11 / festival curated by Akram Khan

zie p. 11

di 13.12.11 20.00 Antje Weithaas, Quirine Viersen, Silke Avenhaus / Beethoven, Schubert & Shostakovich 15.12.11 — 18.12.11

€ 20

Domein Paul Van Nevel

zie p. 18

wo 21.12.11 20.00 Parijs 1900. Een liedrecital / Wiard Witholt en Marcelo Amaral

€ 15

do 22.12.11 20.00 Cordevento XL / Vivaldi – Blokfluitconcerti

€ 20

vr 23.12.11 20.00 Popcorn / Mr. Probe & Zwerm – Gregory Frateur & Jeroen Stevens

€ 15

wo 28.12.11 20.00 François Couperin & de toverlantaarn / Een optisch concert door Louise Moaty & Bertrand Cuiller

€ 20

* Gratis toegang met een concertticket voor 24.09.2011 – geen korting, behalve met Discoverypas. Vooraf inschrijven via www.concertgebouw.be/context of +32 70 22 33 02 ** Vooraf inschrijven voor de architectuurlezing en lecture-performance via www.concertgebouw.be/context of + 32 70 22 33 02

DISCOVERYTIPS

Ontdek ons aanbod voor jongeren

voor jongeren

Concertgebouw Brugge maakt deel uit van MuzeMuse, het grensoverschrijdend netwerk voor klassieke en hedendaagse klassieke muziek in West-Vlaanderen en Nord-Pas de Calais. Ontdek het aanbod op www.muzemuse.eu!

tribune 11

tickets ook verkrijgbaar via