Mag sep dec 1314 by Concertgebouw Brugge

Eerste Weense School / Beethovens pianoâ&#x20AC;&#x2122;s / Tweede Weense School / December Dance 13 / Domein Beat Furrer / Derde Weense school driemaandelijks magazine / sep.okt.nov.dec 2013 / jaargang 11, nummer 4 afgiftekantoor Gent X / P 309460

Sep / Okt / Nov / Dec

Concertgebouwmagazine

Sep / Okt / Nov / Dec

15 — 29.11.13

3 © ChampdAction

Ludwig van Beethoven

Beethovens Broadwood

Wagner, vogels en religie Messiaens liefdeslied

19 © Koen Broos

Jacqueline Janssen in Pierrot Lunaire

Beat Furrer © Anna Meuer

28 Vortex Temporum © Anne Van Aerschot

Rondleidingen © Tim Theo Deceuninck

03 Wagner, vogels en religie 04 Eerste Weense School 07 Beethovens piano’s 10 Tweede Weense School 13 Pierrot Lunaire 15 Derde Weense school 16 Domein Beat Furrer 19 December Dance 13 27 Rondleidingen 28 Concertgebouw kort COLOFON Coördinatie en eindredactie Lotte De Coene Redactie Jan De Moor, Albert Edelman, Samme Raeymaekers, Jeroen Vanacker, Bert Vanlaere Vormgeving Studio Jurgen Maelfeyt Druk Roularta Printing Coverbeeld: Spiritual Unity © Danny Willems Dit magazine is een uitgave van Concertgebouw Brugge vzw, ’t Zand 34, 8000 Brugge, +32 50 47 69 99, V.U. Katrien Van Eeckhoutte Het Concertgebouw verzamelt publieksgegevens bij het reserveren van tickets en het aanvragen van informatie. Die gegevens worden gebruikt om het publiek op de hoogte te houden van het programma en andere activiteiten. Ze kunnen in heel uitzonderlijke gevallen ook worden doorgegeven aan derden die ze kunnen gebruiken voor marketing- of wetenschappelijke doeleinden. Indien u dit niet wenst, brengt u ons daarvan het best op de hoogte. Het beheer van de adresgegevens gebeurt conform de wet van 8 december 1992 in verband met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer.

Wie Olivier Messiaen zegt, zegt reli gie. En vogels. De bedenker van titels zoals Vingt regards sur l’enfant-Jésus, Saint François d’Assise (de vogel prediker) en Le merle noir (de zwarte merel) staat bekend voor deze dub bele fascinatie die bijna elke pagina uit zijn oeuvre doorweeft. Des te opmerkelijker is dan ook Messiaens bekendste en meest indrukwekkende compositie, de magistrale Turangalîlasymfonie. Het is een grootschalig werk voor symfonieorkest, piano en ondes martenot dat helemaal niets met godsdienst en niet veel met vogelgezang te maken heeft. Messiaen componeerde Turangalîla tussen 1946 en 1948, aan de vooravond van de Europese avant-gardebeweging. Met deze compositie zette Messiaen zelfs enkele belangrijke stappen in de richting van het serialisme, een erg systematische manier van componeren waarop componisten als Karlheinz Stockhausen lustig zouden voortborduren. Turangalîla is een bijzonder expressief werk waarin Messiaen al zijn kunde aanwendt om de mooiste orkestrale klankkleuren te creëren (Messiaen associeerde ook letterlijk bepaalde akkoorden met kleuren). Hij schuwt het contrast niet; de meest brute slagwerkpassages worden in hoog tempo afgewisseld met de etherische klanken van de ondes martenot, een van de vroegste elektronische instrumenten. Er zijn in deze symfonie wel een aantal passages waarin Messiaen zich toch laat inspireren door de natuurklanken waar hij zo een innige

band mee had. Deze vallen echter bijna in het niet bij de ongebreidelde orkestrale kleurenpracht van Turan galîla. Ze zijn op deze plaatsen eerder een eigenschap van Messiaens stijl dan een expliciete verwijzing naar de ornithologie. Turangalîla heeft zoals gezegd geen religieuze insteek. De merkwaardige titel is een combinatie van twee woorden in het Sanskriet: tijd en liefde, waarbij ook het aspect van leven en dood een rol speelt. Volgens Messiaen zelf is dit uit de kluiten gewassen orkeststuk bovenal ‘een liefdeslied’. Het gaat hier in de eerste plaats om een uitgesproken vreugdevolle compositie, waarbij de wervelende, ja soms zelfs opzwepende passages, een rechtstreekse vertaling zijn van de energie die liefde kan opwekken. In die optiek kan het misschien verwonderen

Klaas Coulembier

Op het programma vr 15.11.13 — vr 29.11.13 / gratis met een concertticket Hold your horses, but let the birds sing / installatie van ChampdAction vr 29.11.13 / 20.00 / € 30 25 20 15 deFilharmonie / Turangalîla, Messiaens liefdeslied

10 Schönberg en Webern, Berlijn 1927

dat Messiaen voor deze compositie sterk beïnvloed werd door Wagners tragische liefdesverhaal Tristan und Isolde. Het bekende Tristan-motief sluipt zelfs af en toe binnen tussen de lijnen van de indrukwekkende partituur. Misschien is Wagner – als dé exponent van de romantische opera – wel de meest rechtstreekse link met een grootschalig werk uit de heel recente muziekgeschiedenis. Serge Verstockt componeerde dit jaar zijn ‘grand opéra de trash’ Hold Your Horses, een soort anti-opera waarin plots Wagners Die Walküre opduikt, meesterlijk ingebed in een klankmuur van noise en anarchie. Verrassend genoeg – en in groot contrast met het groot lawaai dat bij Verstockt nooit veraf is – spelen ook een hele verzameling (plastic) vogels een prominente rol in dit werk. Zij vormen op hun beurt het vertrekpunt voor een intrigerende installatie in het Concertgebouw. Benieuwd wat Messiaen van deze rare vogels zou denken …

Sep / Okt / Nov / Dec

De Eerste Weense School?

Ludwig van Beethoven

Haydn, Mozart en Beethoven

Seizoen 2013-2014 richt met onder meer een focus op Beethoven de blik op Wenen en de Weense Scho len. Een ding is zeker: van slaafse schoolsheid is in de zogenaamde ‘Eerste Weense School’ absoluut geen sprake. Een gemeenschappe lijk manifest hadden Haydn, Mozart en Beethoven niet. Het betreft hier drie componisten die veel meer dan

alleen maar Weens waren en die bovenal hun persoonlijke creativi teit etaleerden in hun muziek. Maar waarvoor staat die ‘Weense klassiek’ dan wel? ‘Het gaat hier om drie verschillende generaties componisten. Haydn had haast de grootvader van Beethoven kunnen zijn. In hun tijd hebben ze

nooit geageerd als school’, zo klinkt het uit de mond van Beethoven kenner Jan Caeyers. ‘Hen omschrijven als “triumviraat van de Weense klassiek” is iets wat uit de vroege 19e eeuw dateert. E.T.A. Hoffmann heeft die gewoonte mee gelanceerd. Bovendien zijn er de beroemde woorden van Beethovens beschermheer graaf Ferdinand von Waldstein. Toen Beethoven in 1792 zijn geboortestad Bonn verliet om naar Wenen te trekken, las hij in zijn album amicorum deze wijze raad van Waldstein: ‘Ontvang Mozarts geest uit de handen van Haydn.’ Ook deze uitspraak werd in de loop van de geschiedenis opgepikt als dankbaar argument om de drie componisten samen te brengen in een school.’ Van rechtstreekse contacten is er nochtans maar weinig sprake geweest. Haydn was gedurende een korte periode de leraar van Beethoven. Het zou kunnen dat Beethoven en Mozart elkaar ontmoet hebben en Mozart en Haydn kenden elkaar vrij goed. Muzikaal loopt er een duidelijke lijn van Haydn naar Beethoven. Maar verder ziet het ernaar uit dat Beethoven weliswaar geïnspireerd geweest is door Mozart, maar niet opvallend meer dan door pakweg Händel of Bach. Als hij dan toch de Weense klassiek moet definiëren, doet Caeyers dat als volgt: ‘De Weense klassiek van Haydn, Mozart en van de jonge Beethoven zou je kunnen omschrijven als een muzikaal systeem waarbij elke compositie een duidelijk afgelijnd tonaal verloop heeft. Via het gebruik van goed herkenbaar muzikaal materiaal, zoals hoofd- en neventhema’s en typische cadensformules om rustpunten en cesuren aan te geven, wordt dat tonaal verloop in de verf gezet. Het materiaal dat in de overgangspassages wordt gebruikt, verschilt duidelijk van het thematische materiaal, maar heeft toch ook een eigen herkenbare gedaante. Er is met andere woorden een soort evenwicht tussen de muzikale inhoud van de thema’s en de niet-muzikale inhoud van al het andere. Schönberg omschreef dat laatste als “unverbintliches Material”.’ Behalve het feit dat de drie componisten een groot deel van hun actieve leven doorbrachten in Wenen, is er aan deze muziek weinig exclusief

Weens. Zoals ook al tijdens de barok het geval was, vloeien ook in de 18e en vroeg-19e-eeuwse muziek onder meer Germaanse, Franse en Italiaanse invloeden soepel in elkaar over. Mozarts eclectische muziek vormt daar een heel expliciet voorbeeld van. De reizen die Mozart als jongeling maakte, lieten een onuitwisbare indruk op hem na. Zo lijken bepaalde passages uit Mozarts pianoconcerti wel weggeplukt uit een Italiaanse opera. Het spreekt voor zich dat ook Haydn niet doof bleef voor de invloeden die hij tijdens zijn Londense jaren kon oppikken. In zijn Londense concertsonates voor pianoforte (Hob.XVI: 50-52) bijvoorbeeld laat hij duidelijk horen dat hij de Engelse pianostijl met zijn volle akkoorden goed beheerste. Merk op dat Caeyers het in zijn definitie van ‘Weense klassiek’ enkel over de ‘jonge Beethoven’ had. Dat Beethovens vroegste muziek inderdaad nog goed matcht met het oeuvre van Haydn en Mozart moet zeker duidelijk worden tijdens de twee concerten door het Trio Almaviva (op zaterdag 9 en zondag 0.11.2013). Tegelijk zal ook de prille evolutie van het pianotrio er volgbaar zijn. Zo is het evenwicht tussen de verschillende instrumenten zeker in de vroege pianotrio’s van Haydn nog zoek. De pianoforte speelt er de hoofdrol en cello en viool doen er vaak niet meer dan het verdubbelen van respectievelijk de linker- en de rechterhand van de pianist. Mozart en zeker Beethoven zorgen op dat vlak voor evenwicht. Al vroeg in zijn componistencarrière zou Beethoven stukken schrijven waarvan de emotionele draagkracht een schaalvergroting vergde. De muzikale hiërarchie en het evenwicht die zo kenmerkend waren voor de klassieke stijl zouden al snel sneuvelen. Het openingsdeel van Beethovens eerste pianoconcerto (Anima Eterna Brugge op vrijdag 20.09.2013) – dat wij nu verwarrend genoeg kennen als zijn Pianoconcerto nr. 2 – doet onder meer qua keuze van het thematisch materiaal nog bijzonder mozartiaans en ‘klassiek evenwichtig’ aan. Maar in het meer monumentale en onvoorspelbare middendeel krijgen we al een voor-

Wolfgang Amadeus Mozart

Concertgebouwmagazine

proefje van de rijpere Beethoven. Naarmate zijn carrière vlotte, zien we in Beethovens oeuvre het tonale systeem geleidelijk aan complexer worden. Het instabiele overgangsmateriaal wint er aan belang en zal zelfs uitgroeien tot de essentie van zijn composities. Tegen het einde van zijn leven ging Beethoven op dat vlak zelfs ronduit de experimentele toer op. Het is een evolutie die perfect geïllustreerd zal worden tijdens het concert met celliste Marie-Elisabeth Hecker en pianist Martin Helmchen (zaterdag 12.10.2013). Beethoven componeerde zijn vijf cellosonates immers netjes verspreid over zijn gehele carrière. Het is in zijn strijkkwartetten en klaviersonates dat Beethovens revolutionaire aard het meest expliciet komt bovendrijven. Orkestmuziek is natuurlijk publieksgebonden en religieuze muziek durft wel eens behoudsgezind zijn, maar met de klaviersonate en het strijkkwartet komen we traditiegetrouw terecht

in de beperkte kring van kenners en fijnproevers. De meest extreme en grensverleggende voorbeelden zijn Beethovens late klaviersonates en strijkkwartetten. Zijn compositieschetsen leren ons dat hij zijn laatste strijkkwartetten meteen op vier notenbalken noteerde en dus radicaal de constructivistische toer opging. Beethoven heeft een nieuwe invulling gegeven aan het begrip ‘componist’. Toen Joseph Haydn in 1761 als vicekapelmeester in dienst trad bij de prinsen van Esterházy, was dat nog volledig in de geest van de barokke hofcomponistentraditie. Haydn componeerde op vraag. Een dikke halve eeuw later stierf Beethoven. Beethoven was er zich van bewust geworden dat het schrijven van muziek geen ambachtelijke, maar een artistieke daad was. Muziek zou voortaan een nieuwe functie hebben: het was absolute kunst die de eigen tijd moest overstijgen. Elise Simoens

Beethoven gaf een nieuwe invulling aan het begrip ‘componist’. Muziek was voortaan een absolute kunst die de eigen tijd moest overstijgen. 5

Concertgebouwmagazine

Sep / Okt / Nov / Dec

Op het programma

t.b.:

Viktoria Mullova

24 — 26.10.13

Lorenzo Gatto © JN Doumont

Beethovens piano’s Drie concerten, drie pianisten en drie perfect passende piano’s

Zoveel pianisten, zoveel piano’s, zeker voor wie is gegrepen door historische klavieren. Liefhebbers konden zich eerder al in het Con certgebouw komen laven aan de immense rijkdom en variatie achter de namen Steinway en Erard. Dit seizoen staat niet een bouwer, maar een speler centraal: Ludwig van Beethoven, focuscomponist van het seizoen en ongetwijfeld de beroemd ste pianist van zijn tijd. Een gesprek met twee van de hoofdrolspelers van Beethovens piano’s, bouwer Chris Maene en pianist Tom Beghin.

Marie-Elisabeth Hecker © Benjamin Elaovega

vr 20.09.13 / 20.00 / € 40 32 24 17 Anima Eterna Brugge / Haydn & Beethoven za 12.10.13 / 20.00 / € 21 Marie-Elisabeth Hecker & Martin Helmchen / Beethoven. Cellosonates do 24.10 — za 26.10.13 / € 21 per concert BEETHOVENS PIANO’S (zie p. 8) met Tom Beghin, Andreas Staier & Jos van Immerseel za 09.11 — zo 10.11.13 / € 21 per concert WIENER MÉLANGE (zie p. 12) met Trio Almaviva & Hugo Wolf Quartett wo 20.11.13 / 20.00 / € 30 25 20 15 Le Concert Olympique / Beethovens vioolconcerto blootgelegd wo 18.12.13 / 20.00 / € 15 Alfama strijkkwartet / Het Weense strijkkwartet do 16.01.14 / 20.00 / € 21 Solistenensemble Kaleidoskop / Een Weens nachtportret za 18.01.14 / 20.00 / € 30 25 20 15 deFilharmonie / Beethoven 6 za 01.02.14 / 17.00 / € 15 Edding Kwartet / Grosse Fugen: Haydn, Beethoven & Bach do 06.02.14 / 20.00 / € 30 25 20 15 Viktoria Mullova & Paolo Giacometti / Beethoven. Vioolsonates zo 09.03.14 / 15.00 / € 15 Quatuor MP4 / Der Tod und das Mädchen vr 28.03.14 / 20.00 / € 21 Salagon Quartett / Mozart & Beethoven za 05.04.14 / 20.00 / € 30 25 20 15 il Gardellino / Beethoven met blazers do 08.05.14 / 20.00 / € 40 32 24 17 Anima Eterna Brugge & Arthur Schoonderwoerd / Beethoven. Concerti do 05.06.14 / 20.00 / € 21 Markus Groh / Beethoven en Brahms. Pianosonates

Tijdens de driedaagse Beethovens piano’s klinken instrumenten van Walter, Graf en Broadwood. Twee Weense bouwers en een Engelsman dus. Je zou bijna vragen: ‘Wie hoort er niet in dit rijtje thuis?’ chris maene: In de vroege pianofortes waren er twee scholen: de Weense en de Engelse, die wezenlijk van elkaar verschilden in tessituur (omvang van het klavier, red.) en bouw. Dat verschil kun je terugvoeren op het klavecimbel, want de Weense bouwers baseerden zich op het Italiaanse klavecimbel, eerst de zangbodem, dan het meubel; de Engelse bouwers namen echter Vlaamse klavecimbelbouwers als voorbeeld, die eerst de buitenkast bouwden om die later van binnenuit met balken te verstevigen. De eerste piano’s werden trouwens letterlijk in klavecimbelkasten gebouwd. En dan zijn er natuurlijk nog de verschillen in de mechaniek. tom beghin: Beethoven speelde vanaf 1803 al op een Erard, die in naam

wel een Franse piano is, maar in feite gebruik maakte van een Engelse mechaniek. Zijn hele leven had hij echter gespeeld op Weense instrumenten, die met een hogere tessituur mikten op helderheid, duidelijk waarneembare registers en scherpe articulatie. De Engelse piano’s daarentegen streefden lange cantilenas na, meer legato, belcanto en een homogene klank. Broadwood probeerde dat ideaal op een wetenschappelijke manier te bereiken, onder andere door het raakpunt van de hamers heel nauwkeurig te standaardiseren op 1/9 van de snaar. Broadwood en Beethoven ont moetten elkaar in 1817, waarop de bouwer besloot zijn beroemde nieuwe vriend een instrument cadeau te doen – de piano die op dit moment wordt gekopieerd om in Brugge zijn vuurdoop te beleven. Vijf Londense toppianisten selec teerden bij Broadwood diens beste instrument, dat na maanden reizen en oponthoud in Trieste uiteindelijk in Wenen arriveerde. Hoe werd het ontvangen?

Voor Beethoven zelf moet de aankomst van de Broadwood een revelatie zijn geweest. Ik realiseerde mij dat mensen de naam Broadwood direct associëren met de Hammerkla viersonate. Maar als je de partituur zou spelen op Beethovens instrument, dan kom je noten tekort. Londense piano’s hadden namelijk doorgaans een omvang van 6 octaven van do tot do, terwijl ze in Wenen hoger stonden, van fa tot fa. Wat ik me niet realiseerde (en wat in de literatuur ook niet wordt genoemd) is dat de sonate dus onterecht wordt gezien als de eerste voor een 6,5-octaafs-instrument; zulke instrumenten waren pas later gemeengoed. Mijn ontdekking, als ik het zo mag noemen, is dat het laatste deel van de sonate, een gigantische fuga, helemaal daalt tot een lage do in de bas, maar tegelijk in de hoogte niet boven de do uitkomt: een ‘Londense’ tessituur dus, terwijl de eerste drie delen wél passen op een Weens instrument. Ik denk dus dat Beethoven helemaal niet op een abstracte manier begint na te denken om te schrijven voor een piano met het bereik van 6,5 octaaf, maar dat we juist getuige zijn van een componist die voor het eerst iets schrijft voor zijn nieuwe Broadwood. Het laatste deel van de sonate is een bijna tastbaar bewijs van die eerste kennismaking.’ c.m.: De Beethoven-Broadwood kwam als het ware in het hol van de leeuw terecht tussen al die Weners. Tom noemde al Beethovens Erard, dus de Engelse mechaniek was in Oostenrijk niet volkomen onbekend, maar men keek er wel van op dat een Engelse bouwer zijn instrument in Wenen had kunnen krijgen. Velen probeerden het instrument te bestuderen en tegelijk te bekritiseren, veel bouwers probeerden het ook naar hun hand te zetten. Al die manipulaties,

‘In de Hammerklavierfuga voel je bijna Beethovens frustratie met zijn nieuwe instrument.’ 7

Concertgebouwmagazine net als Beethovens groeiende doofheid, hebben het instrument weinig goeds gedaan. Beethovens originele instrument staat nu in het Hongaars Nationaal Museum in Budapest, te fragiel om te restaureren. Dit inspireerde Chris Maene, op uitnodiging van Tom Beghin en McGill University in Montreal, om een compleet nieuw instrument te bouwen. Hoe ging dat kopieerproces in het werk? c.m.: Als je een instrument wilt kopiëren, moet je naast de juiste materialen beschikken over een zeer exact plan van afmetingen en afstanden. Het instrument in Budapest heeft dat niet: van eerdere restauraties zijn geen grondige verslagen beschikbaar, behalve slechts enkele foto’s en inmiddels zit het instrument weer vanonder dicht, zodat de binnenkant voor ons verborgen blijft. Eigenlijk was kopiëren zelfs verboden, want de piano is in de museumcontext een kunstwerk en daar mag je niet aankomen. Om het oorspronkelijke geluid van Beethovens Broadwood te benaderen, moesten we dus een list bedenken. Ik raakte in contact met David Hunt, een grote Broadwood-kenner, die me wist te vertellen dat er in Bonn praktisch hetzelfde instrument staat als dat van Beethoven uit 1817, en hij bleek zelf een Broadwood uit 1812 te hebben die we open konden maken. Zo konden we de buiten- én de binnenkant tot in de kleinste details meten. Op een avond

Sep / Okt / Nov / Dec kreeg ik bovendien een telefoontje van Alexei Lubimov: een bevriende Rus wilde zijn bouwvallige Broadwood uit 1820 laten restaureren, dus ook dát instrument kwam naar het atelier in Ruiselede. We legden wat we wisten over die vier Broadwoods naast elkaar, en alles bleek overeen te komen, van de dikte van de wanden tot de lengte van de snaren. Met de presentatie in Brugge in het vooruitzicht begon de klok ondertussen steeds luider te tikken, maar door al die extra informatie werd het eindproduct steeds beter geïnformeerd. We weten dat Beethoven zijn Broadwood koesterde: hij heeft het instrument tot het einde bij zich gehouden en bijna niemand mocht erop spelen. Was het dus liefde op het eerste gezicht? t.b.: Niet als je de Hammerklavierfuga bekijkt, dat is misschien paradoxaal. Het laatste deel van de sonate is eigenlijk een kleine ramp, je voelt bijna Beethovens frustratie met zijn nieuwe instrument. Onlangs speelde ik in Virginia op een Broadwood uit 1816 Elégie harmonique van Kalkbrenner, dat in Brugge ook op het programma staat. Het werk is muzikaal tamelijk simpel, maar doordat op een Engels instrument de dempers niet zo goed werken, blijft de klank een beetje hangen. De simpele muziek wordt door die naklank plotseling veel complexer, proto-romantisch bijna, je voelt een beweging richting John Field. We gaan horen hoe Beet-

hoven op een sensorische manier met het instrument bezig is, gefascineerd door die lage en luide blokken van klank. Wat Chris nu aan het doen is, dus een kopie maken op basis van totaal uiteen gehaalde voorbeelden, staat ons toe de fuga zinnig uit te voeren. Bestaande Broadwoods zijn zo breekbaar, vaak met een zwakke klank en een mechaniek die niet optimaal werkt. Deze nieuwe piano daarentegen is de definitie van een krachtig instrument, als het ware een gloednieuwe piano recht uit Broadwoods atelier. Ik ben ervan overtuigd, vooral ook omdat ik echt halverwege de sonate van piano ga wisselen, dat we een indruk gaan krijgen van ‘Wauw, wat is dat hier?’ Zet daar nog de Graf van Andreas Staier en de Walter van Jos van Immerseel naast en we gaan een topfestival tegemoet. Albert Edelman

Op het programma do 17.10.13 / 20.00 / € 5 / Atelier Piano's Maene, Ruiselede Door Beethovens oren / Lectureperformance door Tom Beghin & Chris Maene [uitverkocht] do 24.10.13 / 20.00 / € 21 Tom Beghin / Broadwood vr 25.10.13 / 20.00 / € 21 Andreas Staier / Graf za 26.10.13 / 20.00 / € 21 Jos van Immerseel / Walter

ATELIER CHRIS MAENE

Early Keyboard Instruments

Naast het bouwen van replica’s (zoals Steinway N°1 1836, Pleyel 1843, Broadwood 1817), leggen Chris Maene en zijn atelier zich ook toe op het in ere herstellen van historische klavierinstrumenten zoals Graf, Erard, Pleyel,... Deze restauraties worden steeds met respect voor de authentieke methodes en materialen uitgevoerd.

www.chrismaene.be www.maene.be

Concertgebouw Brugge augustus 2013.indd 1

SEPTEMBER

OKTOBER

NOVEMBER

DECEMBER

Alexandre Tharaud: Ravel. L’Oeuvre pour piano. Harmonia Mundi, 2003

The Tallis Scholars: Playing Elizabeth’s Tune. Gimell Records, 2006

Royal Flemish Philharmonic (deFilharmonie): Richard Strauss. An Alpine Symphony (Edo de Waart). Evil Penguin Records, 2010

Quatuor Alfama: Qurartettsazt. Fuga Libera, 2010

concertgebouwcafé

Hebt u ook een (emotioneel of ﬁnancieel) waardevolle piano of vleugel, en wil u deze in zijn oorspronkelijke staat terugbrengen? Vraag dan een expertise en offerte aan via er@maene.be. Ook voor kleinere herstellingen en revisies van uw recentere piano (zoals Steinway) bent u bij ons aan het juiste adres! voor meer info :

In het Concertgebouwcafé kunt u een cd kiezen en met de koptelefoon genieten van een privéconcert tijdens uw lunch. In samenwerking met Rombaux.

Piano’s Maene Passion for Musicians

9/08/2013 18:11:19

wifi access

free press

wo — za vanaf 11 uur Op dagen met een voorstelling open een uur 9 voor aanvang.

info & reservaties cafe@concertgebouw.be of +32 50 47 69 99 ‘t zand 34, 8000 brugge www.concertgebouw.be

Concertgebouwmagazine

Sep / Okt / Nov / Dec

Jan Michiels en Inge Spinette © Mirjam Devriendt

Solstenensemble Kaleidoskop © Volker Hormann

Alfama strijkkwartet © Julie Claessens

‘Het experimenteerstation van de wereldondergang’, zo omschrijft de Weense satiricus Karl Kraus het Wenen van rond 1900. Daarmee typeert hij meteen de sfeer van onzekerheid die er heerst. Gevestigde waarden verliezen hun betekenis. De stad is het toneel van wat misschien wel het ultieme gevecht tussen de bourgeoisie en de avant-garde zou worden. De modernisten moeten het steeds minder hebben van het buitensporig estheticisme van de stad. De aanval op de kitsch voltrekt zich op alle fronten. Het virulente eenmans tijdschrift onder de hoede van de messcherpe Kraus ranselt zijn lezers met gloeiende polemieken en bittere spot. Oskar Kokoschka schildert psychologisch-visionaire portretten die de meer verborgen instincten van de mens niet verhullen, maar net ontmaskeren en daardoor een begrijpelijke beweging van verzet oproepen. De ornamentale stijl die Klimt en zijn kring progressief noemen, ziet architect Adolf Loos als een instrument om aan de smaak van het publiek tegemoet te komen. Samen met Kraus,

Loos en Kokoschka zet componist Arnold Schönberg zich af tegen de heersende verheerlijking van het verleden. Schönberg redeneert als volgt: als het bourgeoispubliek niet langer geïnteresseerd is in nieuwe muziek en bij de grote massa noch oude noch nieuwe muziek in de belangstelling staat, dan moet de serieuze kunstenaar niet langer met wilde armgebaren om aandacht vragen, maar zich principieel afzonderen. Nog in zijn jonge jaren componeert Schönberg liederen en strijkkwartetten in een bedwelmende, weelderige toon; straussiaanse gebaren mengen zich met transparante weefsels (Presto in c door Alfama strijkkwartet op 18.12.2013). Voortbouwend op de laatromantische traditie van de programmamuziek schrijft Schönberg in 1899 Verklärte Nacht (door Solistenensemble Kaleidoskop op 16.01.2014), op basis van Richard Dehmels gelijknamige gedicht. Ondanks de nog aan Wagner en Brahms schatplichtige toonspraak ontwaart men in dat strijksextet de kern van Schönbergs latere radicaal moderne compositietaal. ‘Zelden beseft men dat tussen de techniek van de voorouders en die van een nieuwlichter, een link bestaat en dat in de kunsten geen enkele nieuwe techniek tot stand komt die niet in het verleden wortelt’, schrijft Schönberg op het einde van zijn leven. De volgende etappe in Schönbergs compositorische evolutie speelt zich af te midden van een persoonlijke crisis. In 1908 voltooit hij zijn Tweede Strijkkwartet. Terwijl het eerste deel

Hugo Wolf Quartett © Nancy Horowitz

Het Wenen van het fin de siècle biedt het deprimerende schouwspel van kunstenaar en publiek die hun handen van elkaar aftrekken en de droom van een gemeenschappelijk uitgangspunt opgeven. ‘Als het kunst is, is het niet voor iedereen, en als het voor iedereen is, is het geen kunst’, schrijft Schönberg. Ondanks, of net dankzij die tijdsgeest werd het fin de siècle de bakermat van de moderniteit.

Daan Vandewalle © sightways

Schönberg, Berg en Webern

Schönberg en Webern, Berlijn 1927

De Tweede Weense school

nog herinnert aan een laatromantische stijl en in het tweede deel het volksliedje Alles ist hin (Alles is verloren) verwerkt is, vervoegt een sopraan het strijkkwartet in de laatste twee delen. ‘Ich fühle luft von anderem Planeten’ (Ik voel wind van een andere planeet), zo zingt de sopraan emblematisch. De atonaliteit – of de ‘vrije tonaliteit’ zoals Schönberg prefereert – is geboren. Geen radicale breuk met het verleden, maar eerder een logisch verderdenken van de verwijde tonaliteit uit de laatromantiek: geen revolutie, eerder evolutie. Het Weense concertpubliek reageert ontzet en met boegeroep. Niets in de annalen van de muzikale schandalen haalt het bij het tumult dat Schönberg in het begin van zijn carrière te verwerken krijgt. Schönberg stelde vast dat de harde ‘waarheid van het nieuwe’ een ongelijke strijd moest leveren met de gemakkelijke ‘charme van het bekende’. De eerste berichten over de dood van het ‘bekende’, de tonaliteit, verschijnen in Schönbergs boek Harmonieleer (1911). Het is een autopsie van een systeem dat niet meer functioneert. Wanneer twee even getalenteerde componisten, Alban Berg en Anton Webern, mee de dood van tonaliteit erkennen, wordt het een beweging: de Tweede Weense School. Onder invloed van Schönberg zweert Webern zijn laatromantische schrijfstijl af (Langsamer Satz door Alfama strijkkwartet op 18.12.2013) en vindt hij een nieuwe roeping als miniaturist: hij streeft obsessief naar uitpuring van de klank, die hij tegenover

Concertgebouwmagazine

Sep / Okt / Nov / Dec

de zeer belangrijke stiltes plaatst (Fünf Sätze door Hugo Wolf Quartett op 10.11.2013). Alban Bergs partituren zitten van begin tot einde vol met weelderige, open neerwaarts stromende melodieën van mahleriaanse snit (liederen door Jan Michiels, Inge Spinette en Ilse Eerens op 03.04.2014). Als jonge componist lijkt hij geen afstand te kunnen nemen van de gedegenereerde, incestueuze taal die Schönberg in zijn Harmonie leer veroordeelt. Al gauw wordt hij de toegankelijke romanticus van de Tweede Weense School. Toch had Berg twee kanten: hij verlangde naar zoete klanken, maar was ook geobsedeerd door wiskunde en had een voorliefde voor complexe zaken, net omdat ze complex waren. Internationaal begint Schönberg faam te maken. Vooral zijn vroege werken krijgen erkenning bij het publiek; zijn latere werk maakt nieuwsgierig. Pierrot Lunaire (1912) (door Het Collectief op 31.10.2013) en Gurrelieder (1900-1911) zijn grote successen, maar Schönberg, gekwetst door de jarenlange vijandigheid jegens zijn muziek van het Weense publiek, weigert het applaus in ontvangst te nemen. Het succes is ook van korte duur. De vijandigheid van het publiek tegen zijn nieuwste werken laait weer op. Uit onvrede met de positie van de moderne muziek in de muziekpraktijk – commerciële belangen overheersen de artistieke idealen – richt Schönberg in 1918 de ‘Verein für musikalische Privataufführungen’ (1918-1921) op, waar moderne werken in een gereduceerde bezetting aan een select publiek worden voorgesteld. Journalisten en applaus zijn verbo-

den. En om het publiek zonder vooroordeel naar de concerten te lokken, is het programma pas de avond zelf beschikbaar. Zo probeert Schönberg de kloof tussen de moderne muziek en het publiek te dichten. Na een lange periode van creatieve verwarring komt Schönberg uit bij de twaalftoonsmuziek of dodecafonie, een methode van componeren met twaalf tonen die alleen aan elkaar gerelateerd zijn. De extreme emotionaliteit van het atonale componeren put Schönberg uit en hij heeft behoefte aan een minder problematische, meer geordende manier van werken. De Suite voor piano is zijn eerste volledig dodecafonisch werk. Gedurende de eerste helft van de jaren twintig componeert hij weer met de souplesse die hij na 1909 niet meer had ervaren (Fünf Klavierstücke door Jan Michiels, op 03.04.2014). Het vasthouden aan de traditie gebeurt in de oude vormstructuren, contrapunt en thematische ontwikkeling. Veel van Schönbergs leerlingen nemen de compositietechniek over. De twaalftoonsmuziek van Webern is gelijkaardig aan zijn atonale muziek, met haar sobere constructie en haiku-achtige trekjes. Minder compromisloos dan Schönberg, bouwt Berg zijn twaalftoonsreeksen zodanig op dat hij door de combinatie ervan een zweem van tonaliteit in zijn composities kan leggen. Bovendien doen zijn reeksen soms dienst als wagneriaanse leid motieven: het zijn korte thema's die passen bij een bepaalde persoon of idee. Na omzwervingen vanuit Wenen naar Berlijn, wijkt Schönberg in 1933, het jaar dat Hitler de macht

Jan De Moor

Op het programma za 28.09.13 / 20.00 / € 21 Daan Vandewalle & Geoffrey Madge / Furrer en zijn Weense wortels za 09.11.13 / 20.00 / € 21 WIENER MÉLANGE Hugo Wolf Quartett / Beethoven en zijn erfgenamen zo 10.11.13 / 17.00 / € 21 WIENER MÉLANGE Hugo Wolf Quartett / Beethoven en zijn erfgenamen wo 18.12.13 / 20.00 / € 15 Alfama strijkkwartet / Het Weense strijkkwartet do 16.01.14 / 20.00 / € 21 Solistenensemble Kaleidoskop / Een Weens nachtportret do 03.04.14 / 20.00 / € 21 Ilse Eerens, Jan Michiels & Inge Spinette / Wiener Walzer

31.10.13

Pierrot Lunaire Concertnacht De maanzieke Pierrot in al zijn gedaanten

Hét standaardwerk van de 20eeeuwse muziekliteratuur – naast Stravinsky’s Le Sacre du Printemps – is zonder twijfel Arnold Schönbergs Pierrot Lunaire uit 1912. Het con troversiële werk combineert een vooruitstrevende toonspraak met brute en vaak abstracte gedichten van de Belgische dichter Albert Giraud. Deze befaamde liedcyclus voor spreekstem en instrumentaal ensemble is de spilcompositie van de Concertnacht op 31 oktober in het Concertgebouw.

bundel blijkt duidelijk dat Schönberg van Pierrot een allegorie van de moderne kunstenaar wil maken. Zehme was vooral een bekende actrice in het genre van het melodrama, waarin het half-zingen van poëtische teksten tegen een muzikale achtergrond staat. Schönbergs uitwerking overtrof Zehmes stoutste verwachtingen. Hij gaf de spreekstem, waarin de solist tussen spreken en zingen zweeft, een ongeziene dimensie. Hij bedacht een uitgekiend

Schönberg schreef Pierrot Lunaire op vraag van actrice/vocaliste Albertine Zehme. Het zou een van zijn populairste werken worden. Hij was meteen enthousiast over de aangereikte gedichten van de Leuvense symbolistische dichter Albert Giraud, in een van Otto Erich Hartleben. Enerzijds kon hij zich identificeren met de figuur Pierrot, die sinds de tweede helft van de 19e eeuw symbool stond voor de eenzame en onbegrepen kunstenaar. Anderzijds was de repetitieve vormstructuur van de gedichten een welkome houvast voor zijn complexe atonale schrijfstijl. De archetypische clown uit de commedia dell’arte wordt in het eerste deel bedwelmd door de maan en fantaseert over liefde, seks en religie. In het middendeel bevindt hij zich in een gewelddadige nachtmerrie, om vervolgens in het laatste deel de reis naar zijn thuishaven, het idyllische Bergamo, aan te vatten en tot verzoening met zijn verleden te komen. Uit de zorgvuldige selectie van 21 gedichten uit Girauds

notatiesysteem en voorzag de partij van de meest accurate voordrachtaanduidingen. Schönberg was zeer kritisch tegenover de interpretatie van de spreekstem, en neigde nog eerder naar ‘spreken’ dan naar een absolute benadering van de toonhoogten, zo getuigt de opname die hij later in Amerika maakte. Tegenover de spreekstem plaatste de componist een bescheiden ensemble: fluit/piccolo, (bas)klarinet, (alt)viool, cello en piano. Redenen hiervoor zijn enerzijds de beperkte financiële mogelijkheden van de opdrachtgeefster, anderzijds de tendens om de exuberante laatromantische orkesten in te ruilen voor kleinere ensembles die de transparantie van de muziek ten goede komen. De première van het werk op 16 oktober 1912 in Berlijn werd op gemengde reacties onthaald. Anton Webern bericht over gefluit en gelach, maar desondanks werd Pierrot toch een onmiskenbaar succes. Elke nieuwe opname van Pierrot Lunaire wordt zorgvuldig – en met speciale aandacht voor de spreekstem – tegenover de talloze voorgaande gelegd. Het vermaarde muziektijdschrift Diapason onderscheidde de

Jacqueline Janssen in Pierrot Lunaire

‘Als het kunst is, is het niet voor iedereen, en als het voor iedereen is, is het geen kunst.’

grijpt, uit naar de Verenigde Staten. Hij geeft les in Boston, New York en nog geen jaar later in Los Angeles (onder meer aan John Cage en Lou Harrison). Daar schrijft hij nog een aantal van zijn bekendste werken: het Vioolconcerto, Ode an Napoleon Buonaparte, het pianoconcert, een strijktrio en A Survivor from Warsaw. De theorieën over de terugkeer van de ‘tonaliteit’ in Schönbergs latere werken zijn onderwerp van veel musicologische discussie. Schönberg schreef: ‘Ik ben nooit een aanhanger geweest van een bepaalde theorie … Ik schrijf niet doelbewust tonale, polytonale of polyplane muziek. Ik componeer wat ik in mijn hart voel en wat er uiteindelijk op papier komt te staan heeft elke vezel van mijn lijf doorkruist. Daarom kan ik de stijl van het volgende werk nooit voorspellen.’ Het is ontegensprekelijk dat de twaalftoonsmuziek een kosmopolitische werkwijze zou worden, die na de Tweede Wereldoorlog vrijwel een lingua franca werd. Schönberg schetste met zijn systeem het daaropvolgende tijdperk: veel Europese en Amerikaanse componisten als Pierre Boulez, Karlheinz Stockhausen, Luigi Nono en Milton Babbitt zouden verder bouwen op Schönbergs ‘revolutionaire’ compositietechniek.

Concertgebouwmagazine

Sep / Okt / Nov / Dec

De Derde Weense School?

James Ensor, Pierrot and Squelettes, 1905

Pierrot in een poster door Charles Léandre, 1899

Klangforum Wien als spil van een bloeiende nieuwe-muziekscene

Eisler en Weill. Actrice Marijke Pinoy borduurt dan weer verder op het experimentele gebruik van de stem. Kurt Schwitters’ klankgedicht Ursonate musiceert met taal: een onophoudelijke stroom van klanken zonder enige betekenis wekt dan wel verbazing, bevreemding of bewondering op. Een ding is zeker, het laat je niet koud. Het subversieve Pierrot Lunaire is tijdens de Concertnacht de vonk die het hele Concertgebouw in lichterlaaie zet: duistere visioenen en spitse klankkleuren staan tegenover eclatante vocalistes en adembenemende hersenspinsels. Een feest voor fijnproevers! Jan De Moor

Oostenrijkse componisten als Olga Neuwirth, Friedrich Cerha, Georg Friedrich Haas, Bernhard Lang,

Peter Ablinger en Beat Furrer staan met hun vernieuwende composities aan de top van de internationale hedendaagse muziek. Ook de jonge generatie, met grote talenten als Johannes Maria Staud, Matthias Kranebitter en Eva Reiter, klopt nadrukkelijk op de deur. Naast de inspirerende traditie heeft Wenen voor hedendaagse muziek een onvervalste troef: Klangforum Wien, een topensemble dat samen met oprichter Beat Furrer als middelpunt van een Derde Weense School fungeert.

Op het programma do 31.10.13 / 20.00 / € 25 Pierrot Lunaire / Concertnacht met: Het Collectief Pierrot Lunaire Oxalys De invloed van Pierrot Lunaire Cristina Zavalloni De cabaretcontext van Pierrot Lunaire

Klangforum Wien

opname van Het Collectief en Jacqueline Janssen – die het werk ook in het Concertgebouw zullen brengen – met een ‘Diapason d’or’ en zet ze in een artikel over opnames van Pierrot bovenaan de lijst. Ook componisten als Ravel, Delage en Stravinsky woonden een uitvoering van Pierrot bij. De sprankelende sopraan Eve-Maud Hubeaux en Oxalys spelen op 31 oktober werken van die componisten. Het jaar na de première schreven ze elk een compositie als reactie op Pierrot. ‘Un cabaret supérieur’, zo noemt Pierre Boulez Pierrot. De walmen van het Berlijnse cabaret worden opgewekt door Cristina Zavalloni met cabaretliederen van

Ronkende termen zoals de ‘Derde Weense School’ worden vaak pas na de feiten in musicologische litera tuur voorgesteld, wanneer de afstand en het overzicht het ontstaan van een canon toelaten. De levendige Weense nieuwe-muziekscene van vandaag laat echter nu al het beste vermoeden voor een nieuwe, derde, Weense School.

Het verhaal van Klangforum Wien speelt zich af in tijden van globalisering en het hoeft dan ook niet te verwonderen dat de vaste kern van 24 leden tien verschillende nationaliteiten bevat. Het ensemble houdt zich niet alleen bezig met de uitvoering van nieuwe muziek, maar speelt een opmerkelijk actieve rol in het schrijven van de recente muziekgeschiedenis. Met talloze creaties en diepgaande samenwerkingen met componisten en programmatoren staat het ensemble mee aan het roer van de nieuwe muziek in Wenen en ver daarbuiten. Wie er de ‘biografie’ van het ensemble op naleest (www.klangforum.at) merkt dat dit meer dan 25 jaar oude ensemble bruist van de energie en het engagement om nieuwe muziek tot leven te brengen. De hoge kwaliteitseisen die het ensemble zichzelf oplegt, zorgen ervoor dat nieuwe partituren op de best mogelijke manier tot bij de luisteraar komen en zo alle kansen krijgen om in het standaardrepertoire opgenomen te worden. Met een nieuw werk voor ensemble enerzijds en het bekende muziektheaterwerk FAMA anderzijds bewijst Klangforum Wien in Brugge alle eer aan hun oprichter Beat Furrer. Een buitenkans!

Marijke Pinoy Experimenteel stemgebruik

Concertgebouwmagazine

Sep / Okt / Nov / Dec We treffen onze eerstvolgende Domeingast in het uit glas en staal opgetrokken Palmenhaus, een bijna 200 jaar oude plantenserre in het hart van de stad Wenen. De prestigi euze Hofburg, het winterpaleis van de Habsburgse vorsten, is een opval lende buur. Musea en kunstencentra verdringen zich rondom dit politieke hart. Kunst staat in Wenen duidelijk in het centrum van de maatschappij. Het Kunsthistorisches Museum, de Albertina, het Leopold Museum, de Kunsthalle Wien en het MUMOK vormen een stoet van monumenten waar verbeelding, schoonheid en waarheid voor het grijpen liggen.

succesverhaal van Klangforum Wien, dat voor zijn concertreeks in het Konzerthaus Wien op uitverkochte concerten kan rekenen. Dit ensemble voor hedendaagse muziek werd mee opgericht door een van de belangrijkste levende Oostenrijkse kunstenaars, de componist Beat Furrer. Bij een kopje Wiener Mélange vertelt hij over de stad, het ensemble Klangforum Wien en zijn beroemde muziektheaterwerk FAMA. ‘Ik ben ervan overtuigd dat iedereen beïnvloed is door de context waarin hij leeft.’ beat furrer:

De grenzen tussen oud en nieuw worden er vandaag de dag vrolijk gesloopt. In de museumwijk vinden we eeuwenoude artefacten, rauwe doeken van Schiele en Kokoshka en de conceptuele kunst van vandaag op luttele minuten wandelafstand. Ook het Tanzquartier kreeg op deze site een plek voor zijn baanbrekende werking met hedendaagse dans. In de klassieke muziek liggen de verhoudingen anders. De muzikale traditie met kleppers als Mozart, Beethoven, Schubert en Mahler (om van Strauss nog te zwijgen) verdrukt de 20e-eeuwse vernieuwers. Schönberg, Webern en Berg kunnen qua populariteit lang niet wedijveren met Klimt, Kokoshka en Schiele. Des te opvallender is het

27 — 29.09.13

Domein Beat Furrer Beat Furrer © Anna Meuer

De couleur locale van Wenen

De stad en context waarin je leeft, beïnvloeden sowieso je werk. Een stad heeft een klank en de taal heeft zijn eigen sonoriteit. Ook identiek samengestelde symfonische orkesten hebben een couleur locale, er wordt bijvoorbeeld gewag gemaakt van de typisch Weense strijkersklank. Ik hou van deze stad. Wenen is de laatste twintig jaar dan ook veel opener geworden tegenover hedendaagse kunst en tegenover nieuwe muziek in het bijzonder. Toen ik hier kwam studeren en een concert met composities van Olivier Messiaen bijwoonde, zag ik een deel van het publiek de handen voor de oren houden! En op het compositie-examen vroeg een jurylid uitdagend op welke manier hij de partituur moest vasthouden; wat nu de

‘Zinvolle combinaties van hedendaagse muziek met andere kunstvormen kunnen fantastisch zijn, maar we moeten ook blijven geloven in de kracht van het concert. De ervaring om met een groep mensen in dezelfde ruimte in stilte naar iets te luisteren blijft magisch.’ 17

boven- of onderkant was … Sindsdien is er veel veranderd, de nieuwe-muziekscene is erg levendig geworden. ‘Volledig breken met de traditie kan soms vreselijk zijn, denk maar aan wat de futuristen voorschreven.’ Een grote nieuwsgierigheid naar het nieuwe hoeft een gezonde relatie met de traditie niet in de weg te staan. Ik vind het belangrijk om me bewust tegenover de traditie te verhouden want die is bijzonder krachtig en inspirerend. Mijn compositieleraar Roman Haubenstock-Ramati was zelf leerling van Jozef Koffler die op zijn beurt bij Arnold Schönberg studeerde. Ik voel me verwant met deze historische lijn van muzikale vernieuwing in Wenen. Vernieuwing als doel is voor mij een idee van het modernisme. Ik zie het meer als het (her)ontdekken van een bestaande wereld. Je kan met eeuwenoude instrumenten als de viool nog steeds nieuwe dingen doen, nieuwe vormen creëren. Ik zoek graag naar andere recepten met de gekende ingrediënten. ‘Werken met Klangforum Wien is voor mij een uitwisseling, een constant leerproces.’ Klangforum Wien kende in 1985 een moeizame start, er was geen geld en men zat niet te wachten op een extra ensemble voor nieuwe muziek. Maar de muziek van Nono, Feldman, Xenakis en Scelsi werd wel niet gespeeld! Het was noodzakelijk dat wij hiervoor het initiatief namen. Onze concerten gingen aanvankelijk door in de Secession, waar we een publiek bereikten dat breed geïnteresseerd was. De musici kwamen uit verschillende orkesten zoals het Chamber Orchestra of Europe en de diverse Weense orkesten. Na verloop van tijd werd het noodzakelijk om voor een vast ensemble te kiezen met permanente leden. Er is sindsdien heel hard en koppig doorgewerkt. Om een hoog niveau en een sterke identiteit te bereiken heb je als ensemble veel concerten met voldoende repetitietijd nodig, wat mij betreft meer dan 50 concerten per jaar. Je moet ook kunnen groeien in het repertoire dat

Concertgebouwmagazine

Nadar Ensemble

DECEMBER DANCE 13

Sep / Okt / Nov / Dec

‘Voor mijn muziektheaterwerk FAMA was de novelle Fräulein Else van Arthur Schnitzler het vertrekpunt.’ Er kwam heel wat denkwerk aan te pas om klank en muziek op een krachtige manier met deze monologue intérieur te verbinden. Ik ben door de jaren heen steeds meer gefascineerd geraakt door de menselijke stem en zoek naar nieuwe mogelijkheden om stemmen en instrumenten te combineren. Ik volg bovendien de conventie niet dat de tekst in opera altijd gezongen wordt, ik ben net heel erg gefascineerd door het gesproken woord en de klank ervan. De hoofdfiguur in FAMA is dan ook een actrice. Toen ik aan FAMA begon, moest ik eerst enkele ‘problemen’ oplossen. Ik wilde zowel intimiteit als effect, zowel subtiele, indirecte klanken als rijke orkestuitbarstingen, ik wilde theater én muziek, gesproken én gezongen

tekst. Om tegemoet te komen aan die akoestische uitdagingen groeide de idee van een speciale ruimte voor mijn luistertheater. Ik werkte samen met een architect en akoesticus en we slaagden erin om een constructie te maken die onze verwachtingen inloste: zonder elektronica bepaalde contrasterende geluidskwaliteiten bereiken en dat in de volledige ruimte rondom het publiek. Het was spannend bij de première van FAMA. Zowel de regisseur Christoph Marthaler als de musici van Klangforum twijfelden: zal het werken …? Maar het werkte heel erg goed! Jeroen Vanacker

Op het programma vr 27.09.13 / 20.00 / € 21 Klangforum Wien / Furrers meesterwerk za 28.09.13 / 20.00 / € 21 Daan Vandewalle & Geoffrey Madge / Furrer en zijn Weense wortels zo 29.09.13 / 14.00 / € 21 Nadar Ensemble Happening / Furrer en verder

met de steun van het Oostenrijks Cultuurforum Brussel

‘Ik hou bijzonder veel van de literatuur van Schnitzler, als ik moet kiezen dan neem ik die mee naar een onbewoond eiland. En geef me de partituur van Wozzeck ook maar mee!’ 18

4 — 15.12.13

Er zullen stenen door de lucht vliegen, er zullen gitaren loeien tot de dansers erbij neervallen en er zullen naakte vrouwen aan een zwaard geregen worden: de choreograaf Wim Vandekeybus schudt u wakker als curator van December Dance 13.

je speelt en je kan dus niet constant creaties presenteren. Het is belangrijk om een repertoire op te bouwen. Als dirigent van het ensemble heeft de uitwisseling met de musici me voor mijn composities veel bijgebracht, je kan technische aspecten bespreken en vooral de ideeën die je in je hoofd hebt in de praktijk uitproberen.

Concertgebouwmagazine

Je moet bovendien visie hebben. Een rode draad aanreiken waarlangs je de toeschouwers door het festival gidst. In dit geval is dat zonder twijfel muziek. Muziek is altijd al belangrijk voor mij geweest als de motor of de ondersteuning van de energie op een podium. Er zal dus veel livemuziek te horen zijn maar evengoed zie je choreografen die in hun dans zeer muzikaal te werk gaan, zoals Lemi Ponifasio die sterk op ademhaling en op ritme werkt. Wat zegt uw selectie voor December Dance 13 over u als persoon?

Over inspiratie en transpiratie ge sproken: voor Spiritual Unity heeft u amper een week de tijd om de voorstelling in elkaar te boksen. Hoe krijgt u zoiets voor elkaar? Spiritual unity is vergelijkbaar met What's the prediction: nieuwe mensen bij elkaar brengen, improviseren en spontaan iets op het podium laten ontstaan. Ik hou enorm van het concept omwille van het rock-'n-roll gehalte en omdat we die voorstelling maar een enkele keer opvoeren. Het is een 'voorstelling van het moment', een unieke kans om in de machinekamer van de dans te kijken. Heeft u dan geen faalangst op zo'n moment? Gek genoeg heb ik minder faalangst voor een voorstelling waar we amper de tijd voor gehad hebben dan voor de grote producties waar ik soms een jaar aan zit te sleutelen. Dat heeft niet meteen te maken met het gegeven ‘C'est le temps que tu as

Meduses © Ian Dykmans

Gravel Works © Nicholas Minns

Omgekeerd: als je wint, bouw je vaak levenslang krediet op. Zoals met What the Body Does Not Remember, de voorstelling uit uw beginjaren waar u een Bessie Award voor kreeg. Die voorstelling hernemen we nu en we reizen er de wereld mee rond. Ik sta er zelf van te kijken hoeveel mooie reacties we decennia later opnieuw krijgen.

What the Body Does Not Remember © Octavio Iturbe

Is een getalenteerd choreograaf ook een goed curator? wim vandekeybus: Geen idee. December Dance 13 wordt mijn examen, vrees ik, want ik heb nog niet zo vaak een dansfestival gecureerd. Maar die rol ligt me wel, voel ik. Het is nochtans niet eenvoudig: als ik aan een eigen voorstelling werk, vind ik dat alles moet kunnen. Bij een festival werkt het natuurlijk zo niet. Je moet rekening houden met heel wat praktische zaken, zoals simpelweg het feit dat de kunstenaars die je voor ogen hebt, niet zomaar tijd hebben als je met de vingers knipt.

Ik hoop dat daaruit vooral mijn geloof in de nieuwe generatie choreografen spreekt maar ook mijn honger naar de wereld buiten de dans. Theater, muziek, film en zelfs filosofie: ik vind mijn inspiratie doorgaans niet in de beweging zelf maar in wat andere kunstenaars of gewoonweg de dagelijkse realiteit mij aanreiken. En ik ga ervan uit dat dit ook voor de toeschouwers geldt: dat ze komen kijken om in hun dagelijkse leven geïnspireerd te worden, zonder dat daar noodzakelijk een nieuw kunstwerk uit voortkomt.

perdu pour ta rose qui fait ta rose si importante’ maar eerder dat er dan de artistieke druk is om met die grote voorstelling een stap in je parcours te zetten. Je moet jezelf heruitvinden en los van wat je met je voorstelling over de wereld vertelt, is het ook belangrijk wat je met de voorstelling over jezelf als choreograaf zegt. Dus als je faalt, komt dat dubbel zo hard aan.

Die voorstelling is een ijkpunt geworden in uw carrière en in de danswereld. Maar wat betekent ze voor u? Ik herinner me nog levendig het gevoel waaruit die voorstelling is voortgekomen: al dat esthetische, conceptuele gedoe destijds hing me de keel uit. Ik wilde aantrekken en afstoten, lust en durf tonen. Ik miste lef bij de jonge dansers en choreografen toen, dus zijn we beginnen met stenen gooien. Dat gevoel en die verwachting is vandaag de blik geworden waarmee ik naar dans kijk: ze moet zelfbewust en toch no nonsense zijn. Wie slaagt daarin volgens u? Wayn Traub kon dat. En Romeo Castellucci kan het nog steeds. Wordt u aangetrokken door arrogan tie? Niet altijd maar ik respecteer het wel. Ik weet niet of arrogantie je op lange termijn verder brengt in het leven. Bewust geen kinderen krijgen of de onmogelijke koppigaard uithangen om toch maar als kunstenaar door het leven te kunnen gaan, ik geloof daar niet in. Arrogantie zit bovendien zelfkritiek in de weg. En zonder zelfkritiek val je in herhaling, de doodsteek voor elke kunstenaar. Je moet jezelf opnieuw uitvinden om te kunnen blijven bestaan. De schilder Gerhard Richter kon niet eeuwig lijnen blijven schilderen. Ik kon niet met stenen blijven gooien.

What the Body Does Not Remember © Octavio Iturbe

‘Ik hoop dat uit mijn keuze voor December Dance vooral mijn geloof in de nieuwe generatie choreografen spreekt maar ook mijn honger naar de wereld buiten de dans.’

Aan energie en rock-’n-roll zal het de zevende editie van December Dance niet ontbreken. Met Wim Vandekey bus strikt Brugge een kunstenaar die niet voor een genre te vangen is. Dans, film, muziek, fotografie en thea ter: van een man van de wereld kun je verwachten dat hij verschillende we relden op een podium samenbrengt.

Sep / Okt / Nov / Dec

DD13

Concertgebouwmagazine

Mist u dat soms, de kick van de eerste keer? Soms. In het begin lag alles open en de wereld leek oneindig nieuw. Ik herken dat in Vincent Glowinski die de repetitieruimte binnenkomt en zegt: ‘We kunnen het donker maken.’ Voor mij ondertussen evident, voor hem een belangrijke keuze. In het begin waren er ook de creativiteit en de durf die je aan de dag moest leggen om je ei kwijt te kunnen want je had geen middelen. Ik vroeg mensen om een dag gratis in hun montagekamer te mogen werken en uiteindelijk zat ik er een week later nog. Ik heb mensen hun camera ontfutseld omdat ik vergat het toestel terug te geven. Ik verbaas me er vandaag nog altijd over dat ze dat destijds van me duldden. U ging toen zelfs met uw rekening in het rood om in New York te kunnen optreden. Om eerlijk te zijn: dat zie ik u vandaag niet meer doen. Als beginnende choreograaf in het rood gaan was in die tijd gigantisch. Het hypothekeerde niet alleen je leven maar ook je kansen om nog nieuw werk te maken. Ik kon de lening niet afbetalen en ontweek de deurwaarder door foute adressen op te geven en zes keer te verhuizen. Maar het was wel

de juiste beslissing, bewees de Bessie Award die we in New York ontvingen. Zou ik dat vandaag nog doen? Ik denk het wel, als het erop aan komt. Al merk ik dat ik toch minder risico’s neem. Met de compagnie en een eigen studio in Molenbeek beslis je niet langer alleen maar over jezelf maar over een hele ploeg. Vroeger dacht ik gewoon nooit over de risico's na. Geen haar op mijn hoofd dat er bijvoorbeeld aan dacht om helmen te dragen toen we voor de eerste keer met stenen gooiden, zoals de producent toen beval. U werkt aan uw eerste fictiefilm Gallopping Mind. Schuilt daar voor u een risico in? Wel, als we kinderen die nog nooit op een paard hebben gezeten laten galopperen door de straten van Hongarije, vrees ik van wel. Bovendien voel ik dat die film in zekere zin tegen mijn natuur in gaat: je moet lang op voorhand plannen en alles tot in de puntjes organiseren. En dat terwijl ik niet eens een agenda heb en de gewoonte heb om altijd met de grote lijnen bezig te zijn. Maar zo’n film vraagt van je dat je ook nauwgezet de details opvolgt. Dat is wennen. Nu goed, ik heb er vertrouwen in. En u hebt vertrouwen in uw geheu gen ... Mijn geheugen werkt ontzettend associatief, dat merk je steeds beter in mijn voorstellingen. Daardoor vergeet ik veel. Maar ik weet dat als iets belangrijk genoeg is, ik het me vroeg of laat altijd weer herinner. Soms word ik ’s nachts wakker en begint alles in mijn hoofd te draaien. Dan lig ik een uur wakker, orden ik alles, maak een schema en kan ik de volgende ochtend weer verder. Opschrijven vind ik niet nodig, de structuur in mijn hoofd is genoeg. Herinnert u zich nog al uw voorstel lingen? Ja, maar ik kan ze niet meer reconstrueren. Vroeger schreef ik schriften

‘Ik wil de eerste zijn die zijn botten breekt om dan te zeggen dat het niet werkt.’ 22

vol met aantekeningen, gedachten en structuren. Vandaag laat ik de structuur in mijn werk steeds meer los. Als ik begin te schrijven, overvalt me een vermoeidheid, dus ben ik ermee gestopt. Ik weet waarover mijn werk gaat. Dat volstaat. Als toeschouwer daarentegen krijg je in uw voorstellingen steeds minder houvast. Ik ben tegen duidelijkheid. Ik hou er niet van om alles uit te leggen. Onlangs werd ik nog eens uitgenodigd om een ‘pretalk’ te geven bij een van mijn voorstellingen. Eigenlijk hou ik daar niet zo van. Ik vind niet dat ik op voorhand moet vertellen hoe mensen naar mijn werk moeten kijken. Dan vind ik een nagesprek veel zinvoller. Bent u niet bang dat mensen die een choreografie niet begrijpen, het als vrijblijvend zullen ervaren? Het is niet vrijblijvend, het is waanzinnig. Enkel de mensen die dat bang maakt, zullen zich verstoppen achter wat ze de vrijblijvendheid van een werk noemen. Het is belangrijk dat mensen daarvan overtuigd zijn, anders leggen ze wat ze zien te snel naast zich neer. Hoe belangrijk is overtuiging voor een kunstenaar? Daar begint alles mee, samen met overtuigingskracht. Want je mag nog zo overtuigd zijn van je idee, als de wereld niet mee wil, kom je nergens. Je kunt geen leven lang tegen de stroom in zwemmen. Hoe heeft u destijds de dansers over tuigd om met stenen te gooien? Zelf eerst doen, zelf eerst springen. Daarom zal ik het zo moeilijk vinden als ik niet meer kan dansen: ik zal het niet zelf meer kunnen uitproberen. Ik wil de eerste zijn die zijn botten breekt om dan te zeggen dat het niet werkt. Als ik een van mijn dansers geblesseerd zie, breekt mijn hart. Het is iets dat nooit went. En maar goed ook, een goeie choreograaf en een goeie performer laat de dingen aan zijn hart komen. Met apathie kom je nergens op een podium. Sarah Vankersschaever

11.12.13

Een beeldenstormer die van traditie houdt Beeldenstormer Jan Fabre houdt van traditie. Het is een van de paradoxen die zo eigen zijn aan het oeuvre van Fabre: hij laaft zich aan tegenstellin gen en grijpt de frictie en de energie die vrijkomt bij botsingen aan als krachtbron voor zijn creaties. Traditie is voor Fabre de essentie van artistieke ontwikkeling, ze zet de norm binnen een cultuur maar bovenal wordt in de traditie het meesterschap binnen een bepaalde artistieke stijl of periode tot uitdrukking gebracht. Met die meesters is het goed om in dialoog te gaan, niet alleen om er als nieuwe leerling in de kunst iets van te leren, maar ook om er aan voorbij te gaan, om uit het gevecht met het model uit het verleden een nieuwe stap te zetten in dat gestage toekomstproces van de kunst. Excellente voorbeelden van Fabres ontmoetingen met de traditie waren de grote overzichtstentoonstellingen Homo Faber in het KMSK (2006) en L’Ange de la Métamorphose in het Louvre (2008) waarin het oeuvre van de Antwerpse kunstenaar oog in oog kwam te staan met de grote meesters uit het verleden.

kingsvormen samen te brengen in zijn Gesamtkunstwerk is Fabre niet vreemd. In een zeer memorabele scène van Fabres productie De macht der theaterlijke dwaasheden (1984), wordt de première van Wagners Ring in Bayreuth als sleutelmoment voorgesteld voor de moderne theatergeschiedenis: in deze scène wordt een actrice extreem hardhandig de toegang tot de bühne geweigerd tot ze zich de datum van deze première herinnert.

Deze scène is tekenend voor die paradoxale inslag van Fabres werk: het is een hommage aan de krachtige illusiemachine die Wagner in zijn Gesamtkunstwerk wist te ontwikkelen en tegelijk is het er ook een afrekening mee: tegenover de wagneriaanse illusie plaatst Fabre de reële fysieke inzet en het enorme uithoudingsvermogen van zijn performers, om vervolgens met dat nieuwgewonnen realiteitsvermogen een nieuwe leugen te construeren … Meteen is ook een van de centrale drijfveren in het oeuvre van Fabre aangegeven: het werken op en met het lichaam. Fabre heeft tekeningen gemaakt met zijn eigen bloed, met sperma, en zette de stap naar het theater via performances waarin hij de grenzen van zijn eigen lichaam testte met dagenlange tekensessies. Die preoccupatie met de processen van het (eigen) lichaam zie je ook terugkomen in de sculpturen waarin hij vaak bronzen afgietsels maakt van zijn eigen lichaam, bijvoorbeeld in de Man die de wolken meet of de sculptuur die hij voor Avignon creëerde, L'Homme qui pleurt et qui rit.

Tragedy of a Friendship © Wonge Bergmann for Troubleyn/Jan Fabre

Dwingt het respect af bij u, mensen die zoeken tot ze nieuwe wegen vin den om in te slaan? Ja. Ik hou van mensen die tegen hun angsten ingaan. Daarom ben ik ook zo trots op Vincent Glowinski, de graffitikunstenaar die een voorstelling maakt voor December Dance 13. Het is de eerste keer dat hij met een live muzikant en met dansers samenwerkt. Het is de eerste keer dat hij zijn anonimiteit opgeeft en op een podium kruipt. Het is de eerste keer dat hij niet in de stad maar in de beslotenheid van een theaterzaal zal werken. Dat zijn veel eerste keren en veel redenen om ‘neen, bedankt’ te zeggen en weg te lopen. Maar hij doet het niet.

Sep / Okt / Nov / Dec

DD13

Illusiemachine Het is dan ook niet toevallig dat Fabre een diepgaande fascinatie heeft voor het werk van Richard Wagner. Hij deelt met hem diens onwrikbare geloof in de kracht van de kunst en de diepgaande werking op het individu dat zich ervoor wil openstellen. Maar ook Wagners totaliserende vermogen om verschillende artistieke uitdruk-

Tragedy of a Friendship © Wonge Bergmann for Troubleyn Jan Fabre

Ode aan de vrijheid

Luk Van den Dries

07 & 08.12.13

December Dance Platform Martens voor de 62-jarige iconische choreografe en danseres Truus Bronkhorst en La Bête, een voorstelling voor de jonge actrice Joke Emmers.

Tijdens het tweede weekend van December Dance – op zaterdag 7 en zondag 8 december – ligt de bal in het kamp van de nieuwe generatie choreografen! Vandekeybus koos ervoor om dit jonge danstalent een podium te geven:

The Ballet of Sam Hogue and Augustus Benjamin Thomas Steyaert & Raul Maia

Za 07.12.13 / 15.00 / Biekorf Sam Hogue (aka Thomas Steyaert) en Augustus Benjamin (aka Raul Maia) dansten beiden eerder bij Ultima Vez. In The Ballet of … communiceren ze via een fysieke taal. Een beweging van de een zet een beweging van de ander in gang. Er is een constante uitwisseling van fysieke informatie

Dialogue Jan Martens

Za 07.12.13 / 17.00 / Stadsschouwburg In Dialogue vloeien twee voorstellingen naadloos over in elkaar: BIS, de performance van choreograaf Jan

IJslandse vrouwen die getuige waren van een overweldigende maatschappelijke evolutie.

Solo 2009 – To be continued Peter Jasko

Zo 08.12.13 / 17.00 / Stadsschouwburg Peter Jasko is een van de stichtende leden van Les SLovaKs Dance Collective en danste eerder onder meer bij Sidi Larbi Cherkaoui. Solo 2009 – To be continued is zijn eerste solo. Dialogue is een bezwerende rituele voorstelling over onconventionele schoonheid. Het werk slaat en zalft, en is een web waarin de stem zowel leidraad, begeleiding als laatste strohalm is.

On the other side of a sand dune Bára Sigfúsdóttir

Zo 08.12.13 / 15.00 / Stadsschouwburg In On the other side of a sand dune verdiept Bára Sigfúsdóttir zich in de ver-

tussen de twee performers en dat brengt het een en ander aan het licht over hun relatie.

On the other side of a sand dune © Leif Firnhaber

Het werk van Fabre is diep verankerd in de kunstgeschiedenis waaraan het veel thema’s, symbolen en technieken ontleent. Even goed heeft het een sterk filosofisch fundament omdat het centrale vragen stelt over de betekenis van het leven en over wat het betekent om mens te zijn. En er zit ook een sterk politieke kant aan dit werk, zoals in Orgy of Tolerance (2009), omdat het zich niet neerlegt bij hoe de huidige samenleving evolueert maar oproept tot verwondering, vrijheid en reflectie. Bij Wagner vindt hij daarin een medestander. Jan Fabres regie van Tannhäuser (De Munt, 2004) was een ode aan de vrijheid en de betoverende kracht van de kunstenaar, voorbij elke wet en censuur van de gemeenschap. Dat Fabre daarmee af en toe controverses uitlokt kan dan ook niet verbazen. In zijn nieuwse productie Tragedy of a Friendship. A homage to Richard Wagner (Vlaamse Opera, 2013) brengt Jan Fabre, ter gelegenheid van het Wagnerjaar 2013, een eerbetoon aan Wagner als jarenlange inspiratiebron voor zijn eigen werk. Hij kiest daarvoor bewust niet de operavorm, maar tast de wereld van dertien Wagner-opera’s af in een verbinding van dans, acteerwerk, muziek, woord en beeld. Hij realiseert op die manier een eigenzinnige, muziek-theatrale iconografie van de centrale thema’s uit Wagners werk, maar tevens een zoektocht naar de betekenis van de constituerende bestanddelen van het operagenre. Fabres artistieke project is verbonden met het zoeken naar een utopia waarin mensen kunnen leven vanuit hun eigen innerlijke kracht, vrij van angsten en maatschappelijke dwang. Fabre streeft naar de hergeboorte van de mens, vanuit een vrij en krachtig lichaam dat zich helemaal heeft verzoend met zijn eigen natuur, zijn impulsen en instincten. Een lichaam dat tegelijk zijn spirituele als meer animale eigenheid heeft ontwikkeld waardoor het tot nieuwe mogelijkheden, andere manieren van kijken, voelen en communiceren in staat is.

halentraditie van haar geboorteland IJsland. In deze theatrale solo waarin dans, muziek en stem zijn verstrengeld, worden beelden uit het verleden en de toekomst geprojecteerd op het hier en nu. Sigfúsdóttir inspireerde zich op de herinneringen van oude

BIS © Anna van Kooij

In zijn theaterwerk neemt die fascinatie met het lichaam heel verschillende vormen aan. In het begin van zijn theatercarrière was het Fabre vooral te doen om het tonen van de macht waaraan deze lichamen onderworpen zijn. De macht van de gewoonte die zich uit in eindeloze herhalingen (bijvoorbeeld in de acht uur durende productie Het is theater zoals te verwachten en te voorzien was, 1982) of de macht die het individu tracht te normaliseren tot hij ‘past’ in de maatschappij (bijvoorbeeld in De macht der theaterlijke dwaasheden, een productie waarmee hij internationaal doorbrak in 1984). Later zou hij vooral de verbeelding van het lichaam aanspreken in producties die gebaseerd zijn op de filosofie van het uur blauw, de tijdspanne tussen nacht en dag waarin een bepaalde vorm van fysieke en mentale extase heerst, een soort koorts die het lichaam in zijn greep houdt. Fabre tracht dat moment te vangen in de kleur blauw met ontelbaar veel bic-lijnen aangebracht. Dat deed hij al langere tijd in zijn beeldend oeuvre, o.a. in monumentale werken als Het kasteel Tivoli (1990) of De weg van de aarde naar de sterren is niet effen…(1987), om dat ook toe

te passen op zijn theaterwerk, onder andere in zijn operacyclus The Minds of Helena Troubleyn (Vlaamse Opera, 1990). Fabre ontsluit hierin een soort droomtijd, een andere bewustzijnstoestand waarin de verbeelding haar vrije loop gaat. In zijn recentere periode laat Fabre nog een ander aspect van het lichaam zien, namelijk het lichaam-in-opstand. In producties als As long as the world needs a warrior’s soul (2000) en vooral het monumentale Je suis sang (2001) viert hij het verzet tegen de cultus van het maakbare en aanpasbare lichaam. In de monumentale muziektheaterproductie Requiem für eine Metamorphose (2007) die hij voor de Salzburger Festspiele creëerde, viert hij de overwinning van het leven op de dood. De acteurs in deze producties putten hun levensenergie uit de kracht van de metamorfose. Ze voeren een soort carnaval op met hun lichaam. Het is een feest van de bandeloosheid eens het lichaam zich heeft losgewrikt uit de orde van het normale. Alle soorten halfwezens tussen mens, dier, monster, pop en object liggen nu in handbereik. Deze incarnaties doen onwillekeurig denken aan de apocalyptische schilderijen van Jeroen Bosch, een van de vele oude meesters die Fabre hebben geïnspireerd.

The Ballet of …

De kleur blauw

Sep / Okt / Nov / Dec

DD13

Peter Jasko © Bára Sigfúsdóttir

Concertgebouwmagazine

Het is een eindeloos work in progress over een tragikomische held uit een stomme film.

‘Het December Dance Platform vind ik een ontzettend belangrijk luik van December Dance 13. Desnoods moesten alle groten in het festival er maar iets ‘afpietsen’, maar er moest en er zou een plek zijn waar we jonge, Belgische choreografen een podium konden geven. December Dance Platform is daarom niet alleen een must be in het festival, maar ook een must see voor de festivalgangers. Want wat heb je aan talent als niemand er naar komt kijken?’ — Wim Vandekeybus 25

Concertgebouwmagazine

Sep / Okt / Nov / Dec

DD13

Op het programma

Context zo 24.11.13 / 14.30 / Concertgebouw Salon met Wim Vandekeybus, curator December Dance 13

In het Concertgebouwcafé is een selectie productiefoto’s te zien van de meest iconische producties van Ultima Vez. Gratis

wo 04.12.13 — ma 27.01.14 / De Bond Fototentoonstelling Wim Vandekeybus

Met deze tentoonstelling richten we de schijnwerpers op het fotografisch talent van Wim Vandekeybus. Gratis

Open Universiteit In de jaren 1980 en 1990 creëren Anne Teresa De Keersmaeker, Jan Fabre, Jan Lauwers, Wim Vandekeybus en wat later ook Alain Platel spraakmakende voorstellingen. Met hun nieuwe vormentaal, hun expliciete aandacht voor lichamelijkheid en hun eigenzinnige benadering van taal en tekst brengen ze een schokgolf teweeg in het Vlaamse en internationale danslandschap. In deze open (universiteits-)lessen staan twee theater- en dansmakers centraal die behoren tot wat men gaandeweg ‘De Vlaamse Golf’ is gaan noemen.

wo 04.12.2013 / 14.00-17.00 / Kamermuziekzaal Poëtica van de lichamelijkheid in het oeuvre van Wim Vandekeybus (door Christel Stalpaert) wo 11.12.2013 / 14.00-17.00 / Kamermuziekzaal Nietzsche en Wagner als alter ego in Fabres Tragedy of a Friendship (door Stefan Hertmans)

December Dance is een organisatie van Concertgebouw Brugge en Cultuurcentrum Brugge. Met de steun van De Lijn

Tijdens deze workshop geleid door (ex-)Ultima Vez-dansers gaan de deelnemers de confrontatie aan met de uitdrukkingsvormen van het gezelschap. Max. 25 deelnemers / € 20 (geen korting)

za 16.11.13 — di 31.12.13 / Concertgebouwcafé Fototentoonstelling Ultima Vez

Combireeks December Dance -20% vanaf 3 voorstellingen -25% vanaf 5 voorstellingen -30% vanaf 8 voorstellingen Seniorenkorting vanaf 60 jaar

WWW.DECEMBERDANCE.BE

Rondleidingen op maat

za 07.12.2013 / 10.00 / Concertgebouw Workshop met Ultima Vez

COPRODUCTIE

do 12.12.13 / 20.00 / Magdalenazaal / € 15 Meduses / Vincent Glowinski (aka Bonom) & Jean-François Roversi (FR) vr 13.12.13 / 20.00 / Stadsschouwburg / € 15 12 9 Professor / Maud Le Pladec (FR) za 14.12.13 / 20.00 / Concertgebouw / € 30 25 20 15 Spiritual Unity / Ultima Vez / Wim Vandekeybus & special guests (BE) COPRODUCTIE zo 15.12.13 / 15.00 / Stadsschouwburg / € 12 9 / € 6 voor -26 j. Danse étoffée sur musique déguisée / ZOO/Thomas Hauert & Daan Vandewalle (BE) COPRODUCTIE

Gesprek tussen curator Wim Vandekeybus en Guy Verhofstadt over dans, kunst, politiek en de (inter)nationale context ervan. Na het gesprek presenteren we een film van en over het werk van Vandekeybus. Gratis met een ticket binnen December Dance 13 (anders € 5)

Gratis met een ticket binnen December Dance 13 (anders € 5) i.s.m. Universiteit Gent (vakgroep Kunstwetenschappen)

Rondleidingen © Tim Theo Deceuninck

wo 04.12.13 / 20.00 / Concertgebouw / € 30 25 20 15 What the Body Does Not Remember / Ultima Vez / Wim Vandekeybus & Ictus (BE) COPRODUCTIE do 05.12.13 / 20.00 / Stadsschouwburg / € 15 12 9 Mind A Gap / Anton Lachky Company (SK) vr 06.12.13 / 20.00 / Magdalenazaal / € 15 Gravel Works / Frédérick Gravel (FR) za 07.12.13 / 15.00 / Biekorf / € 7 The Ballet of … / Thomas Steyaert & Raul Maia (BE/PT) za 07.12.13 / 17.00 / Stadsschouwburg / € 7 Dialogue / Jan Martens (BE) za 07.12.13 / 20.00 / Concertgebouw / € 30 25 20 15 Stones In Her Mouth / Lemi Ponifasio – MAU (NZ) COPRODUCTIE zo 08.12.13 / 15.00 / Stadsschouwburg / € 7 On the other side of a sand dune / Bára Sigfúsdóttir (IS) zo 08.12.13 / 17.00 / Stadsschouwburg / € 7 Solo 2009 – To be continued / Peter Jasko (SK) zo 08.12.13 / 20.00 / Magdalenazaal / € 15 Monkey Sandwich / Ultima Vez / Wim Vandekeybus (BE) di 10.12.13 / 20.00 / Magdalenazaal / € 15 Chant éloigné / Claire Croizé / Action Scénique (FR) wo 11.12.13 / 20.00 / Concertgebouw / € 30 25 20 15 Tragedy of a Friendship / Jan Fabre & Vlaamse Opera (BE)

Jaarlijks komen ruim 60 groepen van alle slag over de vloer in het Concertgebouw om een rondleiding mee te maken. Onze enthousiaste gidsen nemen de bezoekers mee in een verhaal over de geschiedenis, de architectuur en de werking van het gebouw. Na 10 jaar was het hoog tijd om de rondleidingen voor volwassenen in een nieuw kleedje te stoppen en om ook voor kinderen en jongeren een aangepaste formule uit te werken.

Het Concertgebouw legt zijn jongste bezoekers graag in de watten en wil ze dan ook op een gepaste manier ontvangen. We riepen de deskundige hulp in van Vanessa Braekeveld, educatief medewerker bij de Koninklijke Bibliotheek van België en rondleider bij verschillende culturele instellingen, om onze rondleidingen in een nieuw, interactief jasje te stoppen. Met de rondleidingen voor kinderen en jongeren willen we niet enkel dat de kinderen iets opsteken over de

geschiedenis en architectuur van het Concertgebouw, we willen deze doelgroep bovenal een unieke ervaring laten beleven en hen het gebouw op een nieuwe en andere manier laten ontdekken. De allerjongsten, uit het 1e en 2e leerjaar, gaan tijdens de rondleiding samen op ontdekking met Korneel de dirigent. Korneel is een gepassioneerde dirigent die het gebouw door en door kent. Op verschillende plaatsen komen de kinderen deze dirigent tegen. Hij vertelt hen allerlei interessante weetjes over het Concert gebouw. De kinderen vallen van de ene verbazing in de andere en wanen zich bij momenten ware artiesten. Het 3e en 4e leerjaar op hun beurt, worden ontvangen door de conciërge van het Concertgebouw. Een figuur die bij deze leeftijdsgroep erg tot de verbeelding spreekt. Want waar woont die conciërge eigenlijk, en heeft die ook een zwembad in zijn tuin? De conciërge kent elk hoekje en kantje van het Concertgebouw en vertelt de kinderen graag over de dagelijkse gang van zaken. Gaandeweg openen nieuwe deuren waar telkens iets nieuws te ontdekken valt. De leerlingen van het 5e en 6e leerjaar nemen tijdens de rondleiding af en toe de rol van gids op zich. Ze worden aangemoedigd om zelf actief mee te helpen en vertellen op verschillende plaatsen enkele interessante wist-je-datjes aan hun klasgenootjes. Voor het secundair onderwijs is er tot slot een amusante quiz. Na afloop van de rondleiding worden de leerlingen aan de tand gevoeld over de kennis die ze hebben opgestoken. De winnaar van de quiz gaat naar huis met een leuke beloning. We testten onze ronleidingen tijdens de afgelopen maanden al uit op enkele scholen. En met succes! Zowel kinderen als leerkrachten waren enthousiast en stonden versteld van de schoonheid van het gebouw, de uitmuntende akoestiek en de ideeën die schuilgaan achter het beton en de terracottategels. Evi Huys → Meer info: rondleidingen@concertgebouw.be

Concertgebouwmagazine

KORT

Sep / Okt / Nov / Dec

KORT

HOLD YOUR HORSES DO 03.10.13 / 20.00 / € 21

Hold your horses is op zijn zachtst uitgedrukt een eigenzinnige voorstelling. Deze opéra de trash gaat over burgerlijke ongehoorzaamheid en over wat muziek vandaag de dag nog teweeg kan brengen. En daar horen boerenpaarden bij, en mechanische vogels, een echte zangeres en eentje die eigenlijk een Japanse animatiefiguur is, een Antwerpse harmonie, een stofzuigerensemble, beelden met kettingzagen, YouTubefilmp jes, ringtones die de voorstelling mogen opluisteren en uiteraard ook ChampdAction, het ensemble van artistiek leider Serge Verstockt. Uitgangspunt is de 198 Methods of Nonviolent Action van Gene Sharp, een reeks teksten over burgerlijke ongehoorzaamheid uit de jaren 1970, en de muziek van Anton Webern en John Cage. Maar ook een aria uit Verdi’s Aïda en uit Aubers De Stomme van Portici passeert de revue.

‘Een fascinerende, uitdagende en soms exuberante voorstelling die aanzet tot nadenken.’ De Morgen, 24.05.2013

KORT

VORTEX TEMPORUM ZA 16.11.13 / 20.00 / € 32 27 21 16

In Vortex Temporum verenigt Anne Teresa De Keersmaeker eens te meer hedendaagse dans en muziek in een fascinerend huwelijk. Zeven Rosas-dansers en zes Ictus-muzikanten dansen en spelen Gérard Griseys Vortex Temporum uit 1994-1996.

len welke danskwaliteiten er in die muziek verscholen zitten.’

‘Ik wil mijn ervaringen met die muziek choreograferen. Ik wil manieren vinden om het publiek te laten aanvoe-

Citaten uit het interview met Anne Teresa De Keersmaeker in het MonnaieMuntMagazine.

‘Een dansbeweging materialiseert de muzikale energie voor de ogen en de kinesthetische ervaring van het publiek.’

KORT

Op zondag 17 november zijn kinderen koning in de kunsten, want dan vindt de tweede editie van de ‘Kunstendag voor Kinderen’ plaats. Ook Concertgebouw Brugge neemt deel aan deze dag waarop families met kinderen tot 12 jaar in heel Vlaanderen en Brussel kennismaken met kunst. Vorig jaar zetten we onze ‘futuristische’ Sound Factory in de kijker tijdens de Kunstendag. Dit seizoen keren we helemaal terug in de geschiedenis met een workshop waarbij kinderen

Kris Hellemans is aanvoerder van de altviolen in het Symfonieorkest Vlaanderen. Daarnaast speelt hij in het Alfama strijkkwartet en Revue Blanche, twee kamermuziekensembles die in de SCOOP-reeks van het Concertgebouw werden opgenomen.

WO 16.10.13 / 20.00 / € 32 27 21 16 i.s.m. Cultuurcentrum Brugge In december 2012 ging deze grootse productie van de ‘Nijinski van de flamenco’ in première in Madrid. Lo Real – over de vervolging van de zigeuners door de nazi’s, en over de fascinatie van diezelfde nazi’s voor de zigeunermuziek – kreeg nationaal en internationaal lof toegezwaaid en beleeft in oktober zijn Belgische première in het Concertgebouw!

‘Dat schipperen tussen ‘op elkaars lip zitten’ in een intieme setting en de orkestrale ruimte zint me wel. Deze verschillende werelden combineren is bijzonder verrijkend. In het orkest ben je een tandwieltje in het grote geheel, maak je een klank in functie van een groep en ontmoet je tal van interessante dirigenten

‘Geen enkele choreograaf is gedurfder en vernieuwender dan Israel Galván.’ The Financial Times

‘Galván verkent met zijn flamenco de grenzen van het lichaam.’

Kamermuziekzaal / € 21 Natacha Kudritskaya / Rameau, Debussy en Crumb

dansen aanleren uit de tijd van Lodewijk XIV. Terwijl sterpianiste Natacha Kudritskaya in de Kamermuziekzaal voor de ouders muziek speelt van de barokke componist Rameau, maken jonge dansfans, onder leiding van dans meester Johan Goessens, kennis met een aantal basispassen van het menuet, de bourrée en de passepied. Op het einde van de workshop is er een toonmoment voor de (groot)ouders. De kinderen laten zien hoe ze dansen als le Roi Soleil, op de muziek van Natacha Kudritskaya.

Studio 1 / € 6 (geen korting) Dansworkshop voor 9-12-jarigen o.l.v. Johan Goessens

LES AMBASSADEURS ZA 02.11.13 / 20.00 / € 30 25 20 15

en solisten. Bij kamermuziek heb je een veel directer contact met de muzikale persoonlijkheden van je collega's. Je maakt een veel individuelere klank en je persoonlijke inbreng is een stuk groter.’

Het jonge ensemble Les Ambassadeurs is bezig aan een internationale opmars. Voor hun concert in het Concertgebouw brengen ze sopraan Sabine Devieilhe mee. Devieilhe won in het voorjaar nog de prestigieuze Victoire de la musique en mag

‘Als SCOOP-ensemble uitgekozen worden door het Concertgebouw is op zich al heel fijn. Het optreden in de Kamermuziekzaal, met een uitzonderlijke akoestiek, was overigens heel goed omkaderd. Je krijgt als ensemble een soort kwaliteitslabel dat je aantrekkelijk maakt voor andere organisatoren. Het maakt toch wat indruk om ‘in het Concertgebouw van Brugge te hebben gespeeld’. Dat je als kamermuziek ensemble, met de steun van de provincie, nog de kans krijgt om in West-Vlaanderen te toeren, is mooi meegenomen. Met Revue Blanche speelden we vorig seizoen twee SCOOP ON TOUR-concerten. Toch echt wel een duwtje in de rug!’ Kris Hellemans

The International Herald Tribune

‘Israel Galván gaat de flamenco te lijf met het lef van een minnaar. Hij vernietigt de beweging, met de vlucht van een vogel.’

KORT

ZO 17.11.13 / 11.00

WO 18.12.13 / 20.00 / € 15

LO REAL

KORT

KUNSTENDAG VOOR KINDEREN

SCOOP OP KRIS HELLEMANS

KORT

Kris Hellemans

Alfama strijkkwartet in het kader van SCOOP ON TOUR → 27.10.2013 / De Grote Post / Oostende → 14.03.2014 / t Colisée / Blankenberge

Sabine Deveilhe

tijdens het seizoen 2013-2014 haar kunnen demonstreren als Koningin van de nacht in Mozarts Zauberflöte in de Opéra national de Paris. In Brugge bewijst ze dat ze alle lof meer dan waard is met de mooiste aria’s uit Rameaus amoureuze oeuvre.

Concertgebouwmagazine

Sep / Okt / Nov / Dec De vele voorstellingen vinden plaats in het Burgtheater, de concertzaal van de Wiener Sängerknaben (MuTh) in de Wiener Augarten, het Museumquartier, het Schauspielhaus, de St. Ursulakirche of in de Garage X. Voor het eerst werden er in 2013 ook performances georganiseerd in het Weltmuseum Wien. De Belgische choreograaf Wim Vandekeybus was er als een van de eersten bij en is vandaag nog steeds een vaste waarde. Zoals elk jaar waren in juli en augustus 2013 naast Anne Teresa De Keersmaeker en Jan Fabre opnieuw heel wat Belgische kunstenaars en ensembles van de partij.

za 09.11.13 / 20.00 / Concertzaal WILL TURA MET HEAVY HORNS Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / 0479 31 84 55 (elke werkdag tussen 13.30 en 17.00) / www.concertevents.be / www.ticketsbrugge.be Organisatie: Concertevents bvba

zo 06.10.13 / 20.00 / Concertzaal FEESTCONCERT 20 JAAR ARK / CARMINA BURANA / C. ORFF Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / kaarten@cantores.be / info@arkmoerkerke-brugge.be / www.ticketsbrugge.be / www.cantores.be / www.arkmoerkerke-brugge.be Organisatie: Arkgemeenschap Moerkerke- Brugge vzw

zo 10.11.13 / 20.00 / Concertzaal SHARON CORR Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / 0900 70 155 / www.sharoncorr.be / www.ticketsbrugge.be Organisatie: Shakalaka zo 17.11.13 / 15.30 / Concertzaal GROTE ZWARTEPIETENSHOW Info en tickets: Online vanaf oktober 2013 / Vanaf 2 november 2013 ook bij Regine Wyseure, Karel de Stoutelaan 84, 8000 Brugge (elke werkdag tussen 10.00 en 12.00 en tussen 17.00 en 19.00) / www.gezinsbondgewestbrugge.be Organisatie: Gezinsbond Brugge

ma 14.10.13 / 20.00 / Concertzaal IL TROVATORE / VERDI / STAATSOPERA MOLDAVIË Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / 050 34 42 43 / www.verdibrugge.com / www.ticketsbrugge.be Organisatie: Verdi Brugge

do 21.11.13 / 20.00 / Concertzaal DIE SCHÖPFUNG / J. HAYDN / KOOR VAGANTES MORBORUM Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / bij de koorleden / www.vagantes.be / www.ticketsbrugge.be Organisatie: Koor Vagantes Morborum vzw

zo 20.10.13 URBAN TRAIL RUN BRUGGE [VOLZET] Info en tickets: www.urbantrail.be / www.running.be Organisatie: Golazo

zo 24.11.13 / 20.00 / Concertzaal SUSAN CLYNES / PABLO DE NAVERÁN / BRUGS SYMFONISCH ORKEST Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / Johan Lowyck 050 38 17 64 vanaf 1 oktober 2013 / www.gidsenkringbrugge.com / www.ticketsbrugge.be Organisatie: Koninklijke West-Vlaamse Gidsenkring

zo 20.10.13 / 11.00 / Kamermuziekzaal HET KAMERORKEST / DRAMATIC Info en tickets: 050 81 66 18 (elke werkdag tussen 09.00 en 13.00) / www.hetkamerorkest.be Organisatie: Het Kamerorkest vzw zo 03.11.13 / 14.00 & 16.15 / Concertzaal PLOP IN DE SPEELGOEDWINKEL Info en tickets: 070 344 555 / www.studio100.be Organisatie: Studio 100 ma 04.11.13 / 20.00 / Concertzaal NABUCCO / VERDI / STAATSOPERA MOLDAVÏË Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / 050 34 42 43 / www.verdibrugge.be / www.ticketsbrugge.be Organisatie: Verdi Brugge di 05.11.13 / 20.00 / Kamermuziekzaal LES AMANTS DE PARIS / VLAAMS RADIO KOOR Info en tickets: www.vlaamsradiokoor.be Organisatie: Vlaams Radio Koor

M. Lindberg. Feria F. Liszt. Totentanz G. Mahler. Symfonie nr. 1 - Blumine G. Mahler. Totenfeier

R. Wagner. Siegfried Idylle B. Van Camp. Concerto voor viool en ensemble F. Schreker. Intermezzo F. Schreker. Kammersymphonie Dirigent. Jonas Alber Solist. Wibert Aerts. viool Taras Bulba. dinsdag 17 december 2013. 20u A. Dvorák. Slavische dansen opus 72, nrs. 2 en 7, M. Lindberg. Klarinetconcerto L. Janácek. Taras Bulba Dirigent. Jan Latham-Koenig Solist. Emil Jonason. klarinet Info en tickets. 050 84 05 87 www.symfonieorkest.be In&Uit Brugge Organisatie. Symfonieorkest Vlaanderen vzw

vr 27.12.13 / 15.00 / Concertzaal SYMFONIEORKEST VLAANDEREN / FAMILIECONCERT / PETER EN ZIJN WOLF Info en tickets: 050 84 05 87 (elke werkdag van 09.00 tot 13.00) / www.symfonieorkest.be Organisatie: Symfonieorkest Vlaanderen vzw

Deze informatie is onder voorbehoud en valt onder de verantwoordelijkheid van de respectieve organisatoren. * In&Uit: ’t Zand 34, 8000 Brugge (elke dag van 10 tot 17 uur en op zondag van 10 tot 14 uur) – www.ticketsbrugge.be

De geheimtips van Mario Vielgrader

Siegfried. dinsdag 19 november 2013. 20u

zo 01.12.13 / 11.00 / Kamermuziekzaal HET KAMERORKEST / MARIMBA Info en tickets: 050 81 66 18 (elke werkdag tussen 09.00 en 13.00) / www.hetkamerorkest.be Organisatie: Het Kamerorkest vzw

za 28.12.13 / 20.00 / Concertzaal DECEMBERCONCERT SCALA & KOLACNY BROTHERS Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / 0497 94 48 04 / VIP arrangement op aanvraag info@sport producties.be / www.ticketsbrugge.be Organisatie: Sportproducties bvba

WENEN

Dirigent. Jan Latham-Koenig Solist. Markus Groh. piano

Feria. dinsdag 8 oktober 2013. 20u

Een seizoen met de blik op Wenen, dat vraagt om tips van echte ken ners. Mario Vielgrader, directeur van het Oostenrijks Cultuurforum Brussel, laat ons kennismaken met twee bijzondere Oostenrijkse instel lingen. Het is ongelooflijk moeilijk om een ‘lievelingsplaats’ in Wenen te kiezen, want de stad biedt in mijn ogen enorm veel prachtige plaatsen en ruimtes. Toch zijn er twee instellingen die traditie en vernieuwing met elkaar verbinden op een typische Weense wijze én een link met België hebben: Ten eerste is er het ‘21er-Haus’. Dit museum werd in 2011 opnieuw heropend na heel grondige verbouwingen. Het 21er-Haus is een museum voor hedendaagse kunst en bevindt zich in een stedelijk gebied rond het nieuwe Wiener Hauptbahn hof. In dit gebied van 60 hectare brengt de stad mobiliteit, creativiteit en levenskwaliteit samen. Het 21er-Haus, een restant van de Oostenrijkse ‘Galerie Belvedere’, presenteert Oostenrijkse kunst van de 20e en 21e eeuw. De gehele staalconstructie werd oorspronkelijk gebouwd voor het Oostenrijkse paviljoen op Expo 58 in Brussel. Na de wereldtentoonstelling werd de constructie afgebroken, van België naar Oostenrijk getransporteerd en in de derde stadswijk van Wenen opnieuw opgebouwd. Vandaag beschikt het museum over een tentoonstellingsruimte van bijna 2.300 m² en verder ook een cine-

ma, museumshop, een kunstatelier voor kinderen, een restaurant en de nationale ‘Artothek’, waar openbare instellingen hedendaagse kunstwerken van Oostenrijkse kunstenaars kunnen ontlenen. Mijn tweede ‘lievelingsplaats’ is niet aan één specifieke ruimte gebonden. Het dansen performancefestival ImPulsTanz wordt georganiseerd op verschillende mooie locaties. Dit festival werd in 1984 opgericht en is vandaag het grootste festival voor hedendaagse dans in Europa. Vijf weken per jaar maakt het van Wenen hét trefpunt voor dansers, choreografen en workshopdeelnemers van over de hele wereld.

Mario Vielgrader Vertaling: Stefaan Gruyaert

vr 08.11.13 / 20.00 / Concertzaal VERJAARDAGSCONCERT 10 JAAR DE ROMEO'S MET LAURA LYNN Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / 0479 31 84 55 (elke werkdag tussen 13.30 en 17.00) / www.concertevents.be / www.ticketsbrugge.be Organisatie: Concertevents bvba

OOK IN HET CONCERTGEBOUW

SEPTEMBER vr 06.09.13 20.00 Mahler Chamber Orchestra / Shostakovich & Britten (i.s.m. KlaraFestival / Festival van Vlaanderen Brussel) zo 15.09.13 15.00 De Muziekfabriek / Calefax & Oorkaan vr 20.09.13 20.00 Anima Eterna Brugge / Haydn & Beethoven za 21.09.13 20.00 Ensemble Masques / Vioolgrenzen verlegd: Biber & Schmelzer wo 25.09.13 20.00 Alexandre Tharaud / Rameau, Couperin & Ravel 27.09.13 — 29.09.13

DOMEIN BEAT FURRER

€ 50 40 28 18 € 12 / € 6 voor -26 j. € 40 32 24 17 € 21 € 30 25 20 15 p. 16

OKTOBER do 03.10.13 20.00 Hold Your Horses / ChampdAction za 05.10.13 20.00 The Tallis Scholars / 40 jaar bidden, huilen, juichen zo 06.10.13 11.00 Lees meer! zo 06.10.13 16.00 De Librettolezing: Rameaus Platée / WALPURGIS & Cie do 10.10.13 20.00 B’Rock, Bejun Mehta & Christian Poltéra / Haydn & Mozart za 12.10.13 20.00 Marie-Elisabeth Hecker & Martin Helmchen / Beethoven. Cellosonates zo 13.10.13 15.00 Ensemble Offspring / Muziek tot in het oneindige zo 13.10.13 16.30 Ensemble Offspring & Besides / Double bill wo 16.10.13 20.00 Lo Real / Israel Galván (i.s.m. Cultuurcentrum Brugge) do 17.10.13 20.00 Door Beethovens oren / Lecture-performance door Tom Beghin & Chris Maene [uitverkocht] za 19.10.13 20.00 Rotterdams Philharmonisch Orkest / Shostakovich, Mahler & Britten zo 20.10.13 16.00 Ensemble Sarada / Het Duitse sololied in de 16e eeuw 24.10.13 — 26.10.13

BEETHOVENS PIANO’S

€ 21 € 30 25 20 15 €7 € 21 € 30 25 20 15 € 21 € 12 / € 6 voor -26 j. € 21 € 32 27 21 16 € 5* € 50 40 28 18 € 15 p. 7

NOVEMBER za 02.11.13 20.00 Les Ambassadeurs / Rameau. Het theater van de liefde 09.11.13 — 10.11.13

WIENER MÉLANGE

zo 10.11.13 15.00 Haydns inspiratie / Lecture-performance door Jos van Immerseel wo 13.11.13 20.00 Songs of War / Muziektheater Transparant za 16.11.13 20.00 Vortex Temporum / Rosas & Ictus zo 17.11.13 11.00 Natacha Kudritskaya / Rameau, Debussy, Crumb zo 17.11.13 11.00 Dansen als de Dauphin / Dansworkshop voor kinderen door Johan Goessens

€ 30 25 20 15 p. 4 & 10 € 5** € 21 € 32 27 21 16 € 21 €6

wo 20.11.13 20.00 Le Concert Olympique / Beethovens vioolconcerto blootgelegd

€ 30 25 20 15

za 23.11.13 20.00 Brussels Philharmonic / Alpensymfonie

€ 30 25 20 15

zo 24.11.13 14.30 Salon met Wim Vandekeybus, curator December Dance 13

€ 5***

vr 29.11.13 20.00 deFilharmonie / Turangalîla, Messiaens liefdeslied

€ 30 25 20 15

za 30.11.13 20.00 Collegium Vocale Gent & Concerto Palatino / Schütz. Psalmen Davids

€ 40 32 24 17

DECEMBER 04.12.13 — 15.12.13

DECEMBER DANCE 13 / curated by Wim Vandekeybus (i.s.m. Cultuurcentrum Brugge)

p. 19

wo 18.12.13 20.00 Alfama strijkkwartet / Het Weense strijkkwartet

€ 15

do 19.12.13 20.00 Moscow Art Trio / Avontuurlijke mix uit het Noorden

€ 21

vr 20.12.13 20.00 Choir of New College Oxford / An Oxford Christmas

€ 42 34 26 19

* ** ***

Gratis met een concertticket binnen Beethovens piano's Gratis met een concertticket binnen Wiener Mélange Gratis met een ticket binnen December Dance 13

SCOOP ON TOUR zo 22.09.13 11.00 Ensemble Sarada / Het Duitse sololied in de 16e eeuw zo 13.10.13 11.00 Aton’&Armide / Voor Chiarina zo 27.10.13 11.00 Alfama strijkkwartet / Het Weense strijkkwartet

De Grote Post, Oostende Abdijhoeve, Koksijde De Grote Post, Oostende

BESTEL UW TICKETS NU OP UITinWest-Vlaanderen.be Concertgebouw Brugge maakt deel uit van MuzeMuse, het grensoverschrijdend netwerk voor klassieke en hedendaagse klassieke muziek in West-Vlaanderen en Nord-Pas de Calais. Ontdek het aanbod op www.muzemuse.eu!

OOK TICKETS VERKRIJGBAAR VIA