Concertgebouw magazine JAN - MAA

MAGAZINE jan — maa 2012 driemaandelijks magazine jan.feb.maa 2012 jaargang 10, nummer 1 afgiftekantoor Gent X P 309460

Bach Academie Brugge

Winterfestival rond het oeuvre van de barokke meester — p6

MAISON ERARD

De liefde van Jos van Immerseel voor de Erard-piano — p 12

COME ON! LET’S PARTY!

10 jaar Concertgebouw — p 17

CONCERTGEBOUW 2011-2012

2

INHOUD Nieuwjaar

03

04

CONTEXT

Ars Musica Brugge

24 © Virginie Schreyen

© Hendrik Kerstens

Focus Debussy

Cesena

27

Bach Academie Brugge

06

© Herman Sorgeloos

ook in het concertgebouw

30

31

Daan Janssens

© Patrick Tournebœuf - Tendance Floue

12

Maison Erard

32 agenda

16

Lets Radio Koor

17

Pacing through architecture / Tentoonstelling architectenbureau Robbrecht & Daem De tiende verjaardag van het Concertgebouw krijgt extra glans dankzij een tentoonstelling over de architecten Paul Robbrecht en Hilde Daem. Na een tournee die deze expositie van BOZAR (2009) onder meer naar Zuid-Afrika en het Verenigd Koninkrijk leidde, komt Pacing through architecture nu ook naar Brugge. Zes kortfilms van cineast Maarten Vanden Abeele brengen evenveel sleutelprojecten van Robbrecht & Daem tot leven. De films gaan de dialoog aan met de tentoongestelde schetsen, plannen en foto’s. Een confrontatie tussen de traagheid van het creatieve proces en de heel verschillende ritmes van de diverse gebouwen. vr 06.01.12 — za 10.03.12 / Gratis toegang voor de voorstellingen en tijdens de pauze X / Boek over 10 jaar Concertgebouw Concertgebouw Brugge en Uitgeverij Lannoo brengen een boek uit over het reilen en zeilen van het Concertgebouw tijdens zijn tien jaar jonge bestaan. Het wordt een prachtig kunstboek met bijdragen van Peter Verhelst, Gerard Mortier, Anne Teresa De Keersmaeker, Jos van Immerseel, Geert van der Speeten … en met foto’s van Filip Dujardin en David Samyn.

TOPKOREN

Het Concertgebouw biedt z’n publiek een uitgebreid aanbod verdiepende contextactiviteiten. Op deze pagina alvast een kleine selectie.

Come on!

Let’s party!

Vanaf 18.02.12 verkrijgbaar in het Concertgebouw en de boekhandel

© Dorthe Alstrup

Colofon Coördinatie en eindredactie Lotte De Coene Redactie Samme Raeymaekers, Jeroen Vanacker, Jan Vandenhouwe, Bert Vanlaere Vormgeving Studio Jurgen Maelfeyt Druk Roularta Printing Coverfoto Untitled, Arika © Dorthe Alstrup, 2002 Dit magazine is een uitgave van Concertgebouw Brugge vzw, ’t Zand 34, 8000 Brugge, +32 50 47 69 99 - V.U. Katrien Van Eeckhoutte

Het Concertgebouw verzamelt publieksgegevens bij het reserveren van tickets en het aanvragen van informatie. Die gegevens worden gebruikt om het publiek op de hoogte te houden van het programma en andere activiteiten. Ze kunnen in heel uitzonderlijke gevallen ook worden doorgegeven aan derden die ze kunnen gebruiken voor marketing- of wetenschappelijke doeleinden. Indien u dit niet wenst, brengt u ons daarvan het best op de hoogte. Het beheer van de adresgegevens gebeurt conform de wet van 8 december 1992 in verband met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer.

magazine jan — maa

3

NIEUWJAARSCONCERTEN 2012 Vier 2012 in het Concertgebouw!

NIEUWJAARSHAPPENING 2012 VIP-ARRANGEMENT WO 11.01.2012 / 20.00 Wegens het grote succes van het nieuwjaarsconcert op 8 januari, organiseert het Concertgebouw een tweede muzikaal jaarbegin. Laat u verwennen door ons uitgebreid vip-arrangement! Met een onvervalst nieuwjaarsconcert van Brussels Philharmonic met Weense en Deense klassiekers en een stijlvolle receptie door Traiteur ’t Keukentje, zet u 2012 feestelijk in op de Nieuwjaarshappening van het Concertgebouw.

Exclusief vip-arrangement: € 96 incl. btw Hiervoor geniet u van: – een vip-ticket voor het concert – een programmaboekje – een parkingticket – toegang tot de feestelijke nieuwjaarsreceptie in het uitzonderlijk kader van het Concertgebouw Reacties na de Nieuwjaarshappening 2011 ‘Hartelijk onthaal, zorgvuldige catering, attentvolle bediening. Een muzikaal opbeurend programma in een architecturaal, akoestiekrijk decor.’

— Ignace Van Look, Hoya Lens Belgium ‘Perfect, concert voldeed 100% aan het verwachtingspatroon. Dank voor het initiatief!’ — Robert Hoornaert, Depret

Brussels Philharmonic © Virginie Schreyen

Het Concertgebouw wenst u een muzikaal 2012 en hoopt u te mogen verwelkomen op een van zijn nieuwjaarsprojecten.

DEENS NIEUWJAARSCONCERT MET BRUSSELS PHILHARMONIC ZO 08.01.12 / 15.00 Geen nieuwjaar zonder Deens nieuwjaarsconcert! U leest het goed; op het programma staan natuurlijk de gebruikelijke walsen en polka’s van Johann Strauss, met de mengeling van nostalgie en optimisme die eigen is aan elk jaarbegin. Maar daarnaast vertolkt Brussels Philharmonic ook de wervelende muziek van de Deense walsenkoning Hans Christian Lumbye.

Dirigent Thomas Søndergård vult de muziek van Johann Strauss, die de geest van het keizerlijke Wenen weerspiegelt, bovendien

aan met beroemde Scandinavische orkestwerken als Edvard Griegs suite Peer Gynt. Elke muziekliefhebber kan de ‘Morgenstemming’, ‘Anitra’s dans’ en ‘In de hal van de bergkoning’ uit deze klassieker mee neuriën.

Na het concert nodigt Concertgebouw Brugge u samen met erevoorzitter en burgemeester Patrick Moenaert uit op de nieuwjaarsdrink (met een hapje en een drankje) om samen te klinken op het nieuwe jaar!

Interparking ‘t Zand 1300 parkeerplaatsen ‘eerste rang’

MEET IN STYLE Wij bieden ook vip-arrangementen op maat aan voor een voorstelling naar uw keuze. Vindt u in ons programma op de website een concert of dansvoorstelling waarop u graag uw relaties uitnodigt?

Of vraagt u liever ons advies over een bepaalde voorstelling? Wij begeleiden u van a tot z in de organisatie van uw evenement. Uw genodigden beleven een unieke culturele avond in Concertgebouw Brugge, al dan niet gevolgd door culinair genot in een van onze zalen met panoramisch zicht op Brugge!

Meer info op business@concertgebouw.be

CONCERTGEBOUW 2011-2012

FOCUS DEBUSSY Muziek als kleur

4

magazine jan — maa

In 2012 vieren we de 150e verjaardag van Claude Debussy. De jarige Franse impressionist, die zichzelf eerder een symbolist vond, speelt vanzelfsprekend een centrale rol in het feestelijke en lumineuze Concertgebouwseizoen 20112012. Licht en kleur vormen de rode draad.

Kan je muziek ruiken? Hebben akkoorden een kleur? En hoe smaakt een dissonant?

Het lijken vreemde vragen, maar voor sommigen is het een reëel gegeven. De Franse componist Olivier Messiaen, met wiens grandioze orkestwerk Chronochromie het Concertgebouwseizoen in september van start ging, was een van de vele artiesten die zulke synesthetische associaties kon maken. Tijdens één van zijn beruchte seminaries sprak deze muzikale erfgenaam van Claude Debussy over enkele akkoorden uit Debussy’s opera Pelléas et Mélisande in termen van ‘koud en warm’, ‘blauwgrijs’, of ‘blauw met groen maar vooral oranje’.

Men hoeft echter geen bijzondere zintuigen te hebben om de muziek van Claude Debussy – en bij uitbreiding het impressionisme – te associëren met (klank)kleuren en sferen.

Wie luistert naar zijn orkestwerken, kan die moeilijk omschrijven als snel of langzaam, majeur of mineur, maar beter als warm of koud, zacht of scherp, zweverig of gedecideerd, donker of licht. Debussy was dan ook een meesterlijk orkestrator, zoals we

5

horen in geliefde orkestwerken als La mer of het sensuele Prélude à l’apès-midi d’un faune. Een kleurrijke sonoriteit en gevoel voor nuance zijn onmisbaar voor elk orkest dat zich wil wagen aan dit impressionistische repertoire. Bij Anima Eterna Brugge staan deze twee kwaliteiten hoog in het vaandel, zodat we vol spanning uitkijken naar hun concert op 9 februari.

Ook in zijn pianowerken ging Debussy op zoek naar vernieuwende kleuren door aparte akkoordcombinaties en een subtiel pedaalgebruik. De hedendaagse Vlaamse componist Luc Brewaeys, die een groot bewonderaar van Debussy is, hercomponeerde diens oorspronkelijk voor piano geschreven Préludes voor orkest en gaf het kleurenpalet daarbij zo mogelijk nog extra glans en diepte. In de uitvoering door deFilharmonie op 28 januari zullen deze stukken klinken alsof ze nooit voor een andere bezetting geschreven werden.

Door het label ‘impressionisme’ wordt Debussy’s muziek vaak geassocieerd met schilderijen uit de periode toen kleur belangrijker was dan vorm. Hoe meer verschillende werken we echter beluisteren, hoe meer blijkt dat zijn taal ontzaglijk veel gevarieerder is en er oneindig veel lagen in te ontdekken vallen. In heel wat werken leunt Debussy aan bij het Franse symbolisme, een stroming waar hij zich nauwer mee verwant voelde dan met het impressionisme van Manet en Monet. Zijn opera Pelléas et Mélisande, te horen in Brugge op 14 april, baseerde hij op een tekst van de symbolistische Gentse schrijver Maurice Maeterlinck, die honderd jaar geleden als eerste en enige Belg een Nobelprijs voor literatuur won.

za 28.01.12 / 20.00 / € 30 25 20 14 deFilharmonie Preludes (hercompositie Luc Brewaeys) do 09.02.12 / 20.00 / € 40 30 22 15 Anima Eterna Brugge Prélude à l’après-midi d’un faune vr 10.02.12 / 20.00 / € 20 Sandrine Piau & Jos van Immerseel Mélodies de Paris za 11.02.12 / 20.00 / € 20 Jos van Immerseel & Claire Chevallier Erard: piano x 2 vr 16.03.12 / 20.00 / € 30 25 20 14 deFilharmonie & Edo de Waart La Mer vr 06.04.12 / 20.00 / € 20 Tres Scripturae / Etienne Guilloteau Alain Franco - Action Scénique za 14.04.12 / 20.00 / € 20 Pelléas et Mélisande Muziektheater Transparant zo 15.04.12 / 15.00 / € 15 Maeterlinck Kwartet Voces Intimae wo 25.04.12 / 20.00 / € 20 Prometheus bevrijd Jan Michiels speelt Beethoven, Debussy en Liszt Voor en na elk Debussy-concert kan u zich bovendien verdiepen in de tentoonstelling Images: Claude Debussy en zijn tijd.

P Card

Zorgeloos parkeren zonder ticket !

Geen ticket meer nodig • Niet meer langs de betaalautomaat in de 68 Interparkings

www.interparking.be • T. 02/549 54 10

CONCERTGEBOUW 2011-2012

BACH ACADEMIE BRUGGE 2012 20.01.12 — 22.01.12

© Patrick Tournebœuf - Tendance Floue

6

dossier bach academie brugge

7

Bach en het hof van de keurvorst in Dresden Ook dit jaar verenigt de Bach Academie Brugge ensembles en solisten van wereldallure, musicologen en Bachliefhebbers rond het oeuvre van de barokke meester. Philippe Herreweghe en het Collegium Vocale Gent zijn dit seizoen zoals altijd de centrale gasten. Het Dresdense hof kronkelt zich als een rode draad in en rond de programma’s van deze editie van de Bach Academie Brugge.

Maar wat maakt die Dresdense context toch zo bijzonder?

Eind juli 1733 overhandigde Bach een manuscript aan de Saksische keurvorst Friedrich August II met een Missa, samen met het verzoek om de titel van ‘Hofcompositeur’. Deze Missa bestaat uit een Kyrie en een Gloria, de eerste twee delen van een werk dat later onder de titel h-Moll Messe of hohe Messe zou bekend geraken. Met deze opdracht aan de (katholieke) keurvorst was het er Bach duidelijk om te doen zijn (protestantse) oversten in Leipzig een hak te zetten. De werkomstandigheden in Leipzig leidden geregeld tot conflicten tussen Bach en zijn meerderen. In augustus 1730 richtte hij zich tot het stadsbestuur met een ‘memorandum’, het beroemde Entwurff, waarin hij een aantal eisen formuleerde voor een ‘wohlbestallten Kirchenmusik’, een goed georganiseerde kerkmuziek die aan de hoogste artistieke eisen voldeed.

Als referentiemodel verwees hij naar het hof van Dresden. Op zijn gerechtvaardigde klachten gingen zijn oversten echter niet in, zodat hij overwoog uit te zien naar een andere betrekking. Bach bleef desalniettemin op post in Leipzig, al zocht hij geregeld toenadering tot Dresden.

Een groots opgezette Latijnse mis zou de keurvorst ongetwijfeld charmeren. De begerenswaardige titel van Hofcompositeur liet echter nog even op zich wachten: iets meer dan drie jaar later, in november 1736, werd hem die verleend.

Stadsgezicht op Dresden, schilderij van Bernardo Bellotto (1720-1780)

Dresden was (en is) het politieke centrum van Saksen. In 1539 werd de streek protestants. Het niveau van de muzikale cultuur was er bijzonder hoog. De hofkapel, opgericht in 1548, was op het einde van de 17e eeuw uitgegroeid tot een internationaal gerenommeerd ensemble, dat bevolkt was met een uitgelezen schare overwegend instrumentale virtuozen.

Tijdens de eerste decennia van het bestaan van de Hofcantorei bekleedden enkele polyfonisten uit de Zuidelijke Nederlanden er de functie van kapelmeester, zoals Mattheus Le Maistre (van 1554 tot 1568) en Rogier Michael (van 1587 tot ca. 1613).

Michael was de leermeester van niemand minder dan Heinrich Schütz (1585-1673), die de hofkapel leidde vanaf 1617. Schütz hield de eerbiedwaardige traditie van de Nederlandse polyfonie in ere, maar fusioneerde die met de vernieuwende tendensen uit Italië.

Met de troonsbestijging van Friedrich August I in 1694 begon een nieuwe fase in de geschiedenis van de hofcultuur in Dresden. Om zijn rechten op de koningstroon van Polen te verzekeren, bekeerde de keurvorst zich tot het katholicisme. In 1697 werd hij koning August II, bijgenaamd ‘de Sterke’, van Polen. In 1733 volgde zijn zoon Friedrich August II, tevens koning August III, hem als keurvorst op. Tijdens hun bewind kende het cultuurleven aan het hof een absoluut hoogtepunt, met grootse realisaties in alle kunsten. De Italiaanse invloed werd

geflankeerd door de uitgesproken Franse smaak van August de Sterke. Dresden werd aldus een bolwerk van de zogenaamde gemischter Geschmack of, zoals de Fransen het noemden, le goût réuni. Tot de meest befaamde musici in de periode 1694-1763 behoren de violisten Jean-Baptiste Volumier (een Vlaming die eigenlijk Woulmyer heette) en Johann Georg Pisendel, de traversospelers Pierre-Gabriel Buffardin en Johann Joachim Quantz, en de luitspeler Sylvius Leopold Weiss. De meesten waren als uitvoerders én componisten actief. Als kapelmeester was John David Heinichen in dienst. Hij werd opgevolgd door Johann Adolf Hasse, die gedurende decennia het boegbeeld was van de Italiaanse opera in het Duitse taalgebied. De opdracht van de violonespeler Jan Dismas Zelenka, die tevergeefs gehoopt had Heinichen op te volgen, bestond er vooral in kerkmuziek te componeren. Met al deze musici stond Bach in contact, tijdens een van zijn verblijven in Dresden of wanneer zij zelf naar Weimar (waar Bach in hofdienst was van 1708 tot 1717) en Leipzig (vanaf 1723) afreisden.

Het eerste bekende optreden van Bach in Dresden gaf zijn faam als uitvoerend musicus een flinke duw. In 1717 trad de Franse klavecinist en organist Louis Marchand met succes op aan het hof.

Concertmeester Volumier nodigde Bach uit voor een muzikale wedstrijd met Marchand.

Op de dag van de wedstrijd, met tal van hooggeplaatste genodigden, bleek

8

Johann Sebastian Bach

Marchand met de noorderzon vertrokken.

Naar verluidt demonstreerde Bach toen alleen het beste van zijn kunnen in wat was afgesproken als ‘een uitvoering ex tempore (voor de vuist weg) van om het even welke muzikale vaardigheid’. Als kenner van zowel de Duitse, de Franse en de Italiaanse stijlen, genres en technieken was Bach ongetwijfeld superieur aan Marchand, die vooral de typisch Franse klavecimbelstijl beheerste. De confrontatie in Dresden werd in Duitsland gretig aangegrepen om de superioriteit van de eigen muziek tegenover de Franse te benadrukken!

Ongetwijfeld was Bach sterk onder de indruk van de intense en hoogstaande muziekbeoefening aan het Dresdense hof, waar de musici naar waarde werden geschat en overeenkomstig betaald. In de laatste maanden van 1717, toen Bach in Dresden was, had de keurvorstelijke prins Friedrich August een volledig Italiaans operagezelschap meegebracht uit Venetië, onder leiding van de nieuw aangeworven kapelmeester Antonio Lotti.

Bachs begeestering voor het muziekleven in Dresden nam met de jaren nog toe.

Hij werd er overigens telkens enthousiast onthaald, onder meer voor twee recitals op het Silbermann-orgel van de Sophienkirche in 1725 en 1731. Bij zijn bezoek in mei 1731 was hij wellicht aanwezig op de première van Cleofide, Hasses eerste opera voor Dresden. Johann Nikolaus Forkel, de auteur van de eerste Bachmonografie (1802), vermeldt dat Hasse en zijn echtgenote, de befaamde zangeres Faustina Bordoni, Bach enkele keren in Leipzig bezochten en ‘vol bewondering waren voor zijn groot talent’.

Bachs volgende bezoek aan Dresden, in juli 1733, had plaats in functie van de overhandiging van de Missa en het daarmee verbonden verzoek om een eretitel. Of de mis er toen werd uitgevoerd, is niet zeker, maar wel waarschijnlijk. De ideale plaats zou de Sophienkirche geweest zijn, waar Bachs oudste zoon Wilhelm Friedemann kort voordien als organist was aangesteld.

Een laatste bericht van Bachs aanwezigheid in Dresden dateert van 1736, toen hem de eretitel van Hofcompositeur werd verleend.

Ter gelegenheid daarvan speelde hij op het nieuwe Silbermann-orgel in de Frauenkirche.

Bachs contacten met de leden van het Saksische koningshuis en hun musici bleven niet beperkt tot zijn eigen bezoeken aan de stad. Het keurvorstelijke paar en zijn familie waren geregeld te gast in Leipzig, wat blijkt uit de huldecantates die Bach voor hen componeerde. Uit de jaren tussen 1727 en 1738 zijn twaalf feestelijke cantates bekend.

Vijf daarvan bleven bewaard, van de andere is alleen de tekst overgebleven. De meeste cantates ontstonden naar aanleiding van de verjaardag of het naamfeest van een van de twee keurvorsten of van hun familie. Vooral vanaf 1733, toen Friedrich August II zijn vader opvolgde, dreef Bach zijn charmeoffensief voor de keurvorst op, mogelijk ter ondersteuning van zijn verzoek om een eretitel aan het hof. Uit 1727 dateert nog een speciale cantate, die Bach componeerde ter herdenking van het overlijden van de keurvorstin Christiane Ebehardine, de echtgenote van August de Sterke (Laß Fürstin, laß noch eine Strahl, BWV198). Dit prachtige werk, op een tekst van Johann Christoph Gottsched, is bekend als de ‘Trauerode’.

Ignace Bossuyt

dossier bach academie brugge

9

MUZIEK VAN BACHS TIJDGENOTEN IN DRESDEN Zefiro grabbelt tussen de plooien van de muziekgeschiedenis Met Ensemble Zefiro waait er in meer dan één opzicht een frisse wind door de Bach Academie Brugge 2012. De Dresden-connectie brengt deze geïnspireerde Italianen en hun veelgeprezen warme ensembleklank voor het eerst op het podium van het Concertgebouw.

Alfredo Bernardini – muzikale duizendpoot, medestichter en artistiek leider van Zefiro – maakte ergens tussen Bremen en Amsterdam tijd voor een gesprek over zijn geesteskind, de historische uitvoeringspraktijk die haar wezen en motor uitmaakt, en het repertoire dat haar keer op keer nieuw leven inblaast – met het programma van de Bach Academie voorop, uiteraard!

Dit wordt Zefiro’s debuut in Concertgebouw Brugge. Onze verwachtingen zijn alvast hooggespannen! – hoe zit dat bij u?

Alfredo Bernardini: Het is inderdaad de eerste keer dat Zefiro in deze zaal zal aantreden.

Maar in Brugge waren we al eerder te gast, enkele jaren terug, bij het zomerfestival Musica Antiqua. En daarnaast mocht ik zelf al enkele malen langskomen in het Concertgebouw met andere formaties – de meest recente passage die ik me kan herinneren was een productie die ik dirigeerde met The English Concert, in een programma gewijd aan Händels Apollo & Dafne. Wat me daarvan is bijgebleven is een zeer ontvankelijk publiek, dat duidelijk vertrouwd was met dit repertoire; en dat is, zoals u weet, een bijzonder fijn gevoel voor een musicus!

Zefiro © Glauco Ongari

Zefiro staat bekend als een ensemble dat consequent kiest voor historische instrumenten of reconstructies daarvan.

Komt dit aspect voor u op de eerste plaats, en betekent dit dat u een strikte positie inneemt in het – nimmer aflatende – debat rond de zin en onzin van de historische uitvoeringspraktjk?

Onze keuze voor historische instrumenten komt niet voort uit de idee dat deze benadering ‘juist’ zou zijn, maar uit onze overtuiging dat dit de meest logische benadering is. Als je dit (en ander) repertoire benadert met de instrumenten die daar speciaal voor gemaakt en bestemd waren, als je de basisprincipes gebruikt die in die periode en op die plaats gangbaar waren, als je de context in acht neemt waarin het werk in kwestie tot stand is gekomen … dan klopt plots het hele plaatje! Pas dan zie je de muziek echt tot leven komen, bijna alsof die nu pas geschreven werd en niet eeuwen terug …

Maar natuurlijk zijn er vele andere posities en interpretaties mogelijk, en de meeste daarvan zijn even achtbaar en relevant.

En dat geeft dan weer aanleiding tot vaak bijzonder opwindende discussies!

Waarin ligt in uw ogen dan precies de meerwaarde van uitvoeringen op historische instrumenten verscholen?

Hebben critici geen punt wanneer ze wijzen op de (te) grote technische uitdagingen die dergelijke instrumenten vaak stellen aan uitvoerders, de soms problematische intonatie, de complexere vermenging van klanken en andere mogelijke struikelblokken voor een rimpelloze concertervaring?

Wel, ik denk dat het publiek van vandaag de waarde van uitvoeringen op historische instrumenten algemeen erkent. 20 jaar geleden kon men misschien opwerpen dat de techniek van musici niet sterk genoeg was, maar dat kwam natuurlijk omdat het toen een ‘nieuwe’ techniek was. Of beter: het was de ‘restauratiefase’ van een techniek die eeuwenlang in de vergeethoek was verdwenen. Maar vandaag staan we daarmee veel verder, en heel wat mensen appreciëren nu de intonatie van historische instrumenten – die veel gesofisticeerder kan zijn dan die van de moderne equivalenten – zeker als je de rijke variatie aan historische temperamenten in aanmerking neemt, die tegenover de hedendaagse, gelijkmatige

10

standaardstemming geplaatst kan worden.

Daarenboven zou ik nog willen opmerken dat er inderdaad een verschil is in klankvermenging bij een barokensemble, maar dat er een verbazende veelheid aan kleuren – zelfs binnen het klankspectrum van één enkel instrument – te ontdekken valt, en dat ook de klankproductie bij deze instrumenten meer mogelijkheden en flexibiliteit biedt.

U stichtte Ensemble Zefiro in 1989, samen met Paolo en Alberto Grazzi, intussen dus al meer dan twee decennia geleden!

U hebt wellicht heel wat veranderingen zien aantreden in de houding van het publiek ten opzichte van de historische uitvoeringspraktijk?

22 jaar geleden oefenden ‘historically informed performances’ een haast magische aantrekkingskracht uit op het publiek – dat concept was toen nog vrij nieuw. Nu is dat nieuwe er bijna helemaal vanaf, maar kan het publiek genieten van historisch verantwoorde uitvoeringen op topniveau van de prachtige muziek van meesters als Bach, Haydn, Mozart, Beethoven en zovele anderen. Wat wij daarbij als onze missie vooropstellen, is het presenteren van minder bekende muziek van uitzonderlijke kwaliteit. Onszelf omschrijven als pioniers doen we liever niet … dan voelen we ons zo oud. We beschouwen ons eigenlijk eerder als kinderen, die met hun favoriete speelgoed mogen spelen …

Tijdens de Bach Academie Brugge brengt u met Ensemble Zefiro een programma dat wonderlijk past op de leest van het jaarthema – Bach en Dresden. En wat meer is: zowat alle componisten op het programma kruisten jullie pad al eerder, vaak in de vorm van eigen cd-opnames.

Hebt u een verklaring voor het feit dat deze Dresden-connectie jullie zo goed ligt?

Wel, de muziek die geschreven werd in Dresden aan het begin van de 18e eeuw bevat de meest fantastische partijen voor de instrumenten die wij bespelen – de hobo en de fagot. Het hof van Saksen herbergde enkele van de grootste virtuozen van die tijd, zoals de hoboïst Johann Christian Richter. Fasch en Telemann wisten wonderlijke ouvertures en concerti, met wederom indrukwekkende partijen voor blazers, te componeren voor Dresden. En Vivaldi schreef zelfs composities speciaal voor Richter – die overigens in 1716 Venetië bezocht heeft, in het gezelschap van Pisendel. Zelenka is dan weer de componist die, via zijn triosonaten, Zefiro zowat het muziekleven in heeft gekatapulteerd.

Kortom, Dresden is voor ons ensemble echt een gouden bron van inspiratie …

Bach diende uiteraard als uitgangspunt voor jullie Academie-concert, maar de meester zelf prijkt niet op het programma.

We kozen voor dit programma met opzet componisten uit die in de omgeving van Bach te situeren waren, zonder uit zijn eigen repertoire te putten – dat zal in andere concerten aan bod komen, en is sowieso al bij een breder publiek bekend.

We richtten de focus op musici die door de Thomascantor bijzonder gerespecteerd werden, en we geloven ook dat deze werken de luisterervaring bij Bachs eigen muziek kunnen verrijken … Composities van Vivaldi, bijvoorbeeld, werden door Bach bewerkt om de Italiaanse stijl onder de knie te krijgen. En met Telemann en Fasch heeft Bach dan weer de opdeling van zijn orkestrale oeuvre in Franse ouvertures en Italiaanse concerti gemeen – ook daar waren er dus opvallende raakvlakken.

‘We genieten volop als we merken dat onze uitvoeringen een nieuw leven geven aan geweldige muziek, èn de gevoelens van ons publiek prikkelen: dat maakt nu net de kracht en de eeuwigheidswaarde uit van de barokmuziek!’

Tussen de minder bekende namen op dit programma figureren Pisendel en Fasch.

Wat voor muziek kunnen we precies van hen verwachten? En hoe is dat repertoire Zefiro bevallen?

Zefiro was al vertrouwd met de muziek van Fasch: we brachten een cd uit met zijn orkestrale werken, waarop belangrijke partijen zijn weggelegd voor de trompet, hobo en fagot. We voeren op concerten overigens ook vaak zijn sonates voor twee hobo’s, fagot en basso continuo uit. Ik zou zeggen dat Fasch Telemann heel dicht benadert. Eerst en vooral omwille van de

gemischter Geschmack waarvan ze zich beiden bedienen en waarvoor ze een beroep doen op Franse en Italiaanse modellen, maar ook omwille van de mooie proporties en de uitgebalanceerde vorm van hun composities.

Ten slotte zie ik ook in hun beider interesse voor het brede instrumentarium uit die tijd, een gemeenschappelijke factor.

De wederzijdse bewondering van en vriendschap tussen deze mannen is wel bekend. Helaas delen ze ook hetzelfde lot en sukkelden ze beiden tussen de plooien van de muziekgeschiedenis. We hopen in het bijzonder dat onze uitvoering van de prachtige Ouverture in g van Fasch, met z’n dialoog tussen blazers en strijkers, zal bijdragen tot de rehabilitatie van deze ten onrechte vergeten componist! Zelenka vormt dan weer de link naar Pisendel – een goede vriend van de Tsjechische meester, en een componist van wie we hier voor het eerst werk zullen uitvoeren. Pisendels partituren zijn voornamelijk gericht op de strijkersgroep, maar zijn vioolconcerto bevat partijen voor hobo en fagot – dat maakte het voor ons toch bijzonder interessant.

Zefiro speelde reeds een indrukwekkende discografie bij elkaar – van Druschetzky tot Mozart, van Beethoven tot Pla – en die smaakt naar meer. Blijft u in de toekomst kiezen voor die combinatie van topwerken en minder bekend repertoire?

Dat is wat we het liefste doen! Er staan projecten rond Bachs ouvertures en cantates op stapel, maar ook symfonieën en concerti van Haydn en Mozart behoren tot onze plannen. Dat alles steeds in afwisseling met oeuvre van minder bekende componisten. Uiteraard hopen we daarmee de nieuwsgierigheid van het publiek te wekken, maar zelf staan we ook te trappelen van ongeduld om weer op ontdekkingstocht te gaan.

Om te besluiten: de concerten en opnames van Zefiro worden doorgaans bekroond met epitheta als ‘warm’, ‘genuanceerd’, ‘briljant’, ‘kleurrijk’, ‘verleidelijk’, ‘elegant’, ‘intens’ en ‘perfect’! Wat doen dergelijke loftuitingen met een mens?

Wel, hoe gevleid we ook zijn door de termen uit jouw lijstje … uiteindelijk is het niet aan ons om onze eigen concerten te beoordelen – daar is het woord aan de toehoorders en de critici. Maar we genieten volop als we merken dat onze uitvoeringen een nieuw leven geven aan geweldige muziek, èn de gevoelens van ons publiek prikkelen: dat maakt nu net de kracht en de eeuwigheidswaarde uit van de barokmuziek!

Sofie Taes

dossier bach academie brugge

11

CONTEXT Open repetities Collegium Vocale Gent Onvergetelijke concerten worden steevast voorafgegaan door intense repetities.

Het Collegium Vocale Gent en Philippe Herreweghe delen dit artistieke groeiproces graag met hun publiek. di 17.01.2012 / 10.30-13.30 / Concertzaal wo 18.01.2012 / 16.00-19.00 / Concertzaal do 19.01.2012 / 10.30-13.30 / Concertzaal

CD-TIP Documentaires & concert-dvd’s Ook dit jaar kunt u kennismaken met interessante documentaires en concertdvd’s waarin de muziek van Bach centraal staat.

J.S. Bach, Sonatas & Partitas BWV 10011006 / Amandine Beyer (Outhere, 2011)

Doorlopend tijdens het festival

J.S. Bach, Missa in h-moll / Collegium Vocale Gent, Philippe Herreweghe (φ, 2012)

Gratis op vertoon van een concertticket binnen de Bach Academie Brugge 2012 (anders € 5). Inschrijven noodzakelijk via www.concertgebouw.be/context.

— Over de h-Moll Messe Inleidende lezing door Ignace Bossuyt vr 20.01.2012 / 19.00 / Kamermuziekzaal Gratis op vertoon van een concertticket voor de h-Moll Messe.

AGENDA vr 20.01.12 20.00 Collegium Vocale Gent & Philippe Herreweghe / h-Moll Messe € 40 30 22 15 23.00 Rolf Lislevand / Bach & Weiss / € 10

—

—

za 21.01.12 11.30 Als de klok dúmdi rumdi du tikt… / Familievoorstelling € 10 - € 5 voor -26 en 60+* 11.30 Leo van Doeselaar / Bach(s) & co / € 15 14.30 Double bill: Kaffee Zimmermann / Les Timbres en Albert Quesada / Solos Bach & Gould / € 15 17.30 Steven Isserlis & Connie Shih / Britten & Shostakovich / € 15 20.00 Ensemble Zefiro & Alfredo Bernardini / De Dresden-context / € 30 25 20 14 22.30 Maude Gratton / Bach en zonen / € 10

Beiaardconcerten Frank Deleu, stadsbeiaardier van Brugge, bespeelt het carillon van het Belfort en laat een heerlijke Bachkoorts over de binnenstad neerdalen. wo 18.01.2012 / 11.00-12.00 za 21.01.2012 / 11.00-12.00 zo 22.01.2012 / 11.00-12.00

zo 22.01.12 11.30 Als de klok dúmdi rumdi du tikt… / Familievoorstelling / € 10 - € 5 voor -26 en 60+* 11.30 Leo van Doeselaar / Bach(s) & co / € 15 12.30 Bach Lunch / € 25, inclusief wijn en frisdrank (geen korting)* 15.30 Calefax / Bach & Hindemith / € 15 17.00 Amandine Beyer / Sonate & Partita’s / € 15 20.00 Collegium Vocale Gent & Philippe Herreweghe / Cantates / € 40 30 22 15

—

* niet inbegrepen in weekend- en dagpas

Johann Sebastian Bach (1685-1750): Biografie / Johann Sebastian Bach en het hof van Dresden De Bachtentoonstelling van Johan Huys breidt uit! Het tweede luik staat in het teken van de relatie tussen Bach en het hof van Dresden.

PASSEN Zaterdagpas € 60 Zondagpas € 60 Weekendpas € 145 135 125

Bach en het hof van Dresden Lezing door Ignace Bossuyt zo 22.01.2012 / 14.00 Gratis op vertoon van een concertticket binnen de Bach Academie Brugge 2012. Inschrijven noodzakelijk via www.concertgebouw.be/context.

Korting met Discoverypas (-26) 50% op tickets boven € 10 en op dag- en weekendpassen

Doorlopend tijdens het festival

—

Korting voor senioren (60+) en groepen (15+) 15% korting op losse tickets, € 10 op dag- en weekendpassen

Hun naam was Bach Fototentoonstelling in het Concertgebouwcafé: de Bachdynastie in beelden.

Nog meer Bachconcerten dit seizoen: za 24.03.12 Mattheuspassie / Nederlandse Bachvereniging / € 50 38 26 16 za 02.06.12 Magnificat! / Bach Collegium Japan & Masaaki Suzuki / € 50 38 26 16

Doorlopend tijdens het festival Met de steun van De Lijn

CONCERTGEBOUW 2011-2012

MAISON ERARD 08.02.12 — 12.02.12

12

magazine jan — maa

13

Jos van Immerseel over zijn liefde voor het Huis Erard ‘Ik denk dat meisjes op pianoles huilend zouden wegrennen van een Erard.’

De muziekgeschiedenis wemelt van de componisten die lyrisch werden over de piano’s die het Maison Erard 150 jaar lang op de markt bracht, en ook klaviervirtuoos en Anima Eterna Brugge-dirigent Jos van Immerseel is verliefd. In die mate dat hij in februari samen met Concertgebouw Brugge een minifestival met vier concerten en een tentoonstelling aan het Maison Erard en haar uitstraling wijdt. Maar eerst mag hij ongegeneerd zijn liefde voor Erard en zijn vleugels belijden, en zijn onverschilligheid ten opzichte van de piano-evolutie in de tweede helft van de 20e eeuw. Want die heeft naar zijn smaak ‘de individualiteit in het bouwen en bespelen van het klavier gedood’.

Jos van Immerseel: De eerste pianobouwende Erard, Sébastien Erard, kwam uit Straatsburg, en hij stond aan de wieg van een huis dat in de loop van haar geschiedenis piano’s van uitzonderlijke kwaliteit heeft gebouwd, die de bespeler een weelde aan kleuren en mogelijkheden boden. Dat vond men in de 19e eeuw duidelijk ook al, want er is een veelheid aan getuigenissen van (grote) componisten die Erard op handen droegen. Er is een brief van Mendelssohn bewaard waarin hij aangaf alleen nog op Erard te willen spelen, wat vast niet gelukt zal zijn. En Franz Liszt bracht de laatste fase van zijn leven op de Altenburg in Weimar door, waar hij twaalf klavieren bezat. Uit Richard Pohls Franz Liszt: Studien und Erinnerungen (1883) weten we dat Liszt zijn muziekminnende

bezoekers langs al zijn klavieren loodste, en er een stukje op speelde om hun klank te demonstreren. Na die korte rondleiding nam hij echter aan de Erard plaats, om daar een volwaardig recital op te spelen. Zoals alle grote pianovirtuozen kreeg Liszt ook geregeld klavieren cadeau, waaronder een Steinway, maar die gaf hij prompt aan een vriendin, Olga von Meyendorv. Pianisten die zeggen dat Liszt en Rachmaninov muziek schreven die op een Steinway thuishoort, hebben die stelling duidelijk nooit aan Liszt en Rachmaninov zelf voorgelegd.

De Steinways zijn er de afgelopen eeuw trouwens niet beter op geworden, door de teloorgang van het handwerk en de afnemende kwaliteit van het hout dat men gebruikt. Ik vind de oude Erards eigenlijk interessanter dan de zogeheten ‘moderne’ vleugels, die hoe dan ook niet modern zijn.

‘Verdi heeft zijn opera’s aan een Erard gecomponeerd; zelfs Wagner had thuis een Erard …’

Uw onverschilligheid tegenover de ‘moderne’ piano lijkt niet alleen voort te komen uit de mindere kwaliteit van die piano’s …

Mijn probleem met het ‘moderne’ klavier is dat men het gestandaardiseerd heeft tot een comfortabel bespeelbaar, maar éénkleurig instrument. Je ziet zo goed dat bijna alle grote huizen als Bösendorfer en Yamaha de afgelopen decennia getracht hebben Steinway te imiteren, om uiteindelijk tot één standaardvleugel te komen. Een pianist op tournee vindt in New York, Berlijn, en Rome exact hetzelfde type piano, zoals reizigers overal ter wereld in exact dezelfde omstandigheden kunnen logeren en dineren dankzij hotel- en restaurantketens.

Dat is toch niet interessant! Toen ik nog studeerde had je in het conservatorium van Antwerpen piano’s van Pleyel, Broadwood, Gaveau, Erard, Ibach, Blüthner en Bechstein:

krakkemikkige klavieren vaak, maar wel met een eigen individuele klank. Bij de verhuis naar het nieuwe gebouw in 1967 zijn al die klavieren plots verdwenen en vervangen door standaardinstrumenten. Maar maak je geen illusies: de meeste pianisten willen die verschillen tussen piano’s niet. Ik hoorde de grote Alfred Brendel onlangs nog het Steinway-ideaal verdedigen: piano’s moeten voor hem egaal van klank zijn tussen het laagste en het hoogste register, zonder enig kleurverschil. Wel, die egaliteit heb je niet op 19e-eeuwse vleugels: daar zitten vaak erg verschillende registers op tussen bas en discant (hoge tonen van het register, red.) die veel expressief potentieel bieden.

Aan Sébastien Erard worden naast hoogwaardige klavieren ook allerlei technische vernieuwingen toegeschreven. Zo zou Erard de uitvinder zijn van de repetitiemechaniek die het spelen van snel opeenvolgende herhaalde tonen mogelijk maakt ...

Dat is eigenlijk niet helemaal waar. Erard heeft allerlei verbeteringen aangebracht in de mechaniek van Franse piano’s, maar hij heeft het niveau van de Franse klavieren vooral opgetild tot dat van de Weense klavieren, die eind 18e en begin 19e eeuw al perfect repeteerden. Het klopt wel dat de moderne vleugels een mechaniek hanteren die erg lijkt op wat Erard begin 19e eeuw introduceerde, maar dat is vooral visueel zo, niet qua réglage: op moderne vleugels valt de hamer 1 millimeter van de snaren af, maar bij Erardvleugels was dat gemakkelijk 1 centimeter …

Wat de pianist natuurlijk veel beter toelaat met verschillende kleuren te spelen, van bijtend tot fluisterend …

Ja, maar die afstand reduceert tegelijk het speelcomfort. Als je een poes over een Erardklavier laat wandelen hoor je niks, want de snelheid en dus de kracht van de pootjes is te klein om de hamer tegen de snaar aan te brengen. Op een hedendaagse vleugel zou je elke pootafdruk horen. Op een Erard moet je met gradaties van aanslagsnelheid werken, en dat levert veel expressieve mogelijkheden op, maar dat is wel werk voor professionele pianisten. Vandaag is technisch comfort helaas gaan primeren op

CONCERTGEBOUW 2011-2012

Claire Chevallier en Jos van Immerseel Š Thomas Vanhaute

14

magazine jan — maa

15

Ik heb een beetje mijn twijfel over het nut van verder uitbreiden: een mens vervreemdt van zijn klavieren als hij er te veel heeft.

En het onderhoud wordt bovendien een probleem. Anderzijds heb ik het ook wat moeilijk met verkoop, omdat ik wil dat vleugels die ik niet meer gebruik toch een goede bestemming krijgen.

Stefan Grondelaers Werp alvast een eerste blik op de Erardpiano´s op www.concertgebouw.be expressie. Dat heeft wellicht met sociale context te maken: bij elke gegoede familie stond tot niet zo lang geleden een piano waar kinderen vooral foutloos op moesten leren spelen. Instrumenten moesten daarom in de eerste plaats gemakkelijk bespeelbaar zijn, en dat zijn Erards niet. Ik denk dat meisjes op pianoles huilend zouden wegrennen van een Erard.

Maar mag ik nog eens zeggen dat ik de kwaliteit van de Erardvleugels eigenlijk belangrijker vindt dan de technische innovaties van het huis? Rond 1900 waren alle vleugels in het Parijse conservatorium van Erard. De student die toen de eerste prijs piano won – en dat was er, anders dan tot voor kort in onze conservatoria, maar één – kreeg een vleugel van Erard cadeau.

Fauré en Ravel hadden Erards. Verdi heeft zijn opera’s aan een Erard gecomponeerd; zelfs Wagner had thuis een Erard …

Zelfs Wagner?

Mendelssohn en Liszt waren componisten met een internationale uitstraling en internationale voorkeuren. Zou je van Wagner niet meer, euh, Duitse keuzes verwachten?

U hebt zelf vijf Erards in uw persoonlijke collectie, de oudste uit 1844, de jongste uit 1897 ...

Ik heb vier Parijse Erards, en één Engelse, uit 1850. Door de Franse Revolutie was Erard vanaf 1792 in Londen actief, en hoewel hij later naar Parijs terugkeerde bleef het Engelse filiaal tot 1890 overeind.

De Erards waren fiere bouwers die het oude ambacht in eer hielden, en weigerden minderwaardig materiaal te gebruiken.

Daardoor waren hun piano’s relatief gezien duurder, en dat heeft hen uiteindelijk de kop gekost. Op het vasteland heeft het Huis Erard het tot 1959 uitgehouden, toen Erard opgekocht werd door Gaveau, dat later ook met Pleyel fuseerde. De Gaveau-PleyelErardfabriek werd in 1970 overgenomen door Wilhelm Schimmel uit Braunschweig, en die heeft nog buffetpiano’s gemaakt, maar zonder succes.

Zou u kunnen weerstaan aan een zesde Erard als die in speelbare toestand op de een of andere veiling opduikt?

do 09.02.12 / 20.00 / € 40 30 22 15 Anima Eterna Brugge / Debussy vr 10.02.12 / 20.00 / € 20 Sandrine Piau & Jos van Immerseel / Mélodies de Paris za 11.02.12 / 20.00 / € 20 Jos van Immerseel & Claire Chevallier / Erard: piano x 2 zo 12.02.12 / 15.00 / Gratis* Het belang van Erard / Rondetafelgesprek met Jos van Immerseel, Claire Chevallier, Chris Maene, Jan Van den Hemel en Johan Huys moderator: Johan Van Cauwenberge zo 12.02.12 / 17.00 / € 20 Marjan De Haer, Oeds van Middelkoop & Martina Forni / Erard: harp x 3 * met een concertticket binnen MAISON ERARD

Collection Erard: unieke expo van Erardharpen en -piano’s wo 08.02.12 17.00: geleid bezoek do 09.02.12 17.00: geleid bezoek 18.00-20.00: vrij bezoek vr 10.02.12 17.00: geleid bezoek 18.00-20.00: vrij bezoek za 11.02.12 14.00 en 16.00: geleid bezoek met demonstraties 18.00-20.00: vrij bezoek zo 12.02.12 11.00: geleid bezoek met demonstraties 16.00: vrij bezoek Vrij bezoek: gratis op vertoon van een concertticket binnen MAISON ERARD Geleid bezoek: € 5 Geleid bezoek met demonstraties: € 7,5

CONCERTGEBOUW 2011-2012

16

TOPKOREN TIJDENS HET VOORJAAR Het Concertgebouw krijgt de komende maanden enkele grote koren over de vloer. Het mannenkoor Chanticleer presenteert een eigenzinnige selectie uit vijf eeuwen liefdeslyriek. Collegium Vocale Gent verliest zich in Weills Berliner Requiem. Het Lets Radio Koor – volgens sommigen het beste koor ter wereld – keert terug naar Brugge om de unieke klankwereld van Feldman en Messiaen tot leven te brengen. En het Vlaams Radio Koor geeft zich samen met het Brussels Jazz Orchestra over aan het unieke en zwaarmoedige, maar wondermooie requiem van Nils Lindberg.

Chanticleer 03.02.12

Chanticleer

Collegium Vocale Gent 01.03.12

Collegium Vocale Gent © Michiel Hendrickx

Vlaams Radio Koor 17.03.12

Lets Radio Koor 08.03.12 Lets Radio Koor

i.s.m. Kunstencentrum De Werf Vlaams Radio Koor © Bjorn Tagamose

17

COME ON! LET’S PARTY! 18.02.12 — 26.02.12

© Filip Dujardin

18

come on! let’s party!

Grenzen verleggen

Beste bezoeker en sympathisant van het Concertgebouw, In de voorbije tien jaar is het Concertgebouw uitgegroeid tot de belangrijkste organisator van klassieke concerten in Vlaanderen. Deze groei willen we doorzetten. Zo kan iedere Bruggeling, West-Vlaming of Vlaming hier met trots van het allerbeste komen genieten en hoeft hij daarvoor niet naar Brussel of het buitenland.

Een aanvullende ambitie is meer buitenlandse fijnproevers naar ons huis te leiden, naar onze concerten en ons dansprogramma. Het Concertgebouw moet eenzelfde uitstraling krijgen als Salzburg of Musikverein Wien. We worden geholpen door een schitterend gebouw, een van de duizend en één gebouwen in de wereld die je gezien moet hebben.

We hebben fantastische troeven in de hand. Het gebouw, absoluut, maar ook de combinatie van een sterk gevarieerde programmering, mét duiding voor het publiek, en anderzijds unieke festivals. Niet te vergeten ook dat het kruim van onze Belgische artiesten hier aan bod komt.

© Filip Dujardin

Grenzen verleggen, dat is de boodschap.

Ons budget verruimen om meer topartiesten uit de hele wereld aan te trekken. Vandaag bestaat de helft van ons budget al uit eigen inkomsten. Maar ook dat moet groeien, zodat we niet alleen moeten rekenen op de overheid.

Als Bruggelingen, geboren, getogen of aangespoeld, zijn wij trots op ‘ons’ Concertgebouw.

Er is een heel grote dankbaarheid aan allen die ons dit ‘instituut’ geschonken hebben: de Vlaamse overheid, de provincie en in het bijzonder de stad Brugge. Burgemeester Moenaert en alle schepenen van de voorbije 10 jaar wil ik danken voor dit geschenk, alsook de leden van de Algemene vergadering en de Raad van Bestuur voor het ontvouwen van de veelzijdige werking.

Het Concertgebouw is een architecturale parel, maar het is de inhoud, het programma, de duiding die ons groot maakt. Dat is de verdienste van alle programmamedewerkers van het voorbije decennium, en zeker ook het huidig artistiek team onder leiding van Jeroen Vanacker.

Het Concertgebouw is een bruisende ontmoetingsplaats waar artiesten en bezoekers warm verwelkomd worden en graag vertoeven. Een dynamisch huis, geleid als een moderne organisatie en met een budget onder controle. Het is passend om mijn appreciatie te uiten voor alle medewerkers van de voorbije 10 jaar.

Zowel het onthaalteam, alle onderhouds-, technische en administratieve diensten, communicatiemedewerkers alsook het team dat activiteiten van derden host evenals de diverse organisatoren en sponsors. Tot slot een hartelijk woord van dank aan het huidige team en aan Katrien Van Eeckhoutte die de voorbije 10 jaar de leiding van ‘ons’ Concertgebouw op zich nam.

Beste toeschouwer, in schooltermen uitgedrukt: met deze 10 jaar heeft het Concertgebouw de lagere school achter de rug. We gaan nu voor tien nog sterkere jaren en daarna lonkt de universiteit.

Hugo Vandamme Voorzitter Concertgebouw Brugge

dossier come on! let’s party!

19

‘Een ruwe diamant’ Katrien Van Eeckhoutte en burgemeester Moenaert blikken terug en kijken vooruit 10 jaar geleden opende het Concertgebouw voor het eerst zijn deuren. Dit ambitieuze project kwam er niet zonder slag of stoot. Burgemeester Patrick Moenaert en algemeen directeur Katrien Van Eeckhoutte blikken terug en kijken al even vooruit!

Hoe zijn jullie tot het ambitieuze idee gekomen om een cultuurtempel als het Concertgebouw in Brugge te gaan bouwen?

Burgemeester Moenaert: Ik heb altijd gevonden dat de provinciehoofdstad en cultuurstad Brugge hier behoefte aan had, en toen in 1998 de titel van Culturele Hoofdstad aan Brugge werd toegekend, zagen we dit als een unieke kans om deze leemte in te vullen. We wilden nieuwe culturele horizonten opzoeken en een inhaalbeweging maken op het vlak van creatie en productie.

Deze hedendaagse infrastructuur was daarvoor een hoofdeis.

Katrien Van Eeckhoutte: De twee ambitieuze projecten versterkten elkaar en zouden de culturele driehoek in Vlaanderen (Gent, Antwerpen, Brussel) omvormen tot een vierhoek, met Brugge erbij.

Wat is het grootste verschil tussen het Concertgebouw nu en het Concertgebouw van 10 jaar geleden?

K.V.E.: Het Concertgebouw was tien jaar geleden een geschenk, een ruwe diamant die we stap voor stap geslepen hebben om vandaag te schitteren voor alle Brugse, Vlaamse en buitenlandse cultuurminnaars.

B.M.: Waar er aanvankelijk heel wat scepsis en contestatie was, is ons Concertgebouw vandaag meer dan ooit een gevestigde waarde. Het is een ‘landmark’ voor onze stad: architecturaal, cultureel, maar ook op akoestisch vlak. Ook voor de uitbouw van het cultuurtoerisme is de aanwezigheid van het Concertgebouw een zegen.

Het Concertgebouw is een cultuurtempel, maar ook een zakelijk bedrijf dat financieel gezond moet zijn. Hoe vindt u de balans tussen de artistieke en zakelijke invalshoek?

Kamermuziekzaal is net een Italiaans palazzo en de Lantaarntoren is de hedendaagse pendant van de historische Halletoren.

B.M.: Het eigen programma is zeer breed en wordt aangevuld door programmatie van derden en congressen. Samenwerkingen met onze Brugse cultuurhuizen mondden uit in internationaal gerenommeerde festivals als December Dance, Jazz Brugge … Het Concertgebouw is ook een ruimte van creatie, repetitie en ontmoeting, met In&Uit vormt het Concertgebouw hét culturele en toeristische knooppunt voor onze stad.

Katrien Van Eeckhoutte en burgemeester Patrick Moenaert © David Samyn

B.M.: Het is een illusie dat artistieke huizen vandaag kunnen overleven zonder een degelijke zakelijke en financiële poot. Jeroen Vanacker als artistiek directeur en Katrien Van Eeckhoutte als algemeen directeur vormen een uitstekende tandem. De beginjaren waren wat zoeken en aftasten, maar vandaag vaart het Concertgebouw een gezonde financiële koers dankzij de inspanningen van verschillende overheden, maar ook en niet in het minst dankzij een sterke commerciële werking en een groot percentage eigen inkomsten.

K.V.E.: Ik heb het geluk gekend het Concertgebouw te kunnen uitbouwen tot het bruisend huis, waar we jaarlijks meer dan 800 activiteiten organiseren. Ik kan daarbij rekenen op een sterk en gepassioneerd team. Om de werking financieel mogelijk te maken zetten we vandaag fier naast elke euro vanuit Vlaanderen meer dan één euro in uit de exploitatie!

Wat maakt het Concertgebouw volgens u zo uniek in het Vlaamse cultuurlandschap?

K.V.E.: Het Concertgebouw is opgenomen in het boek ‘one of the 1001 buidings you must see before you die’. De akoestiek van de Concertzaal is onovertroffen, de

Hoe kunnen we jonge mensen warm maken voor klassieke muziek?

B.M.: Ik was ook een late roeping! Het is pas na mijn 40e dat de passie oplaaide. Ik besef dus dat we nog meer moeten inzetten op kunsteducatie.

K.V.E.: Wij kiezen er bewust voor om initiatieven en projecten uit te denken voor onze jongeren. 750 kinderen van het eerste leerjaar volgen tijdens de Eersteklasconcerten een parcours met hedendaagse muziek. Bij diverse concerten organiseert het Concertgebouw creatieve workshops. De Discoverypas biedt jongeren tot 26 jaar tickets aan de helft van de prijs.

Ook onze Sound Factory – een ruimte voor interactieve geluidskunst – vormt sinds kort een extra aantrekkingspool.

B.M.: Op mijn initiatief lanceerden we samen met de vzw Brugge Plus de ‘Brugge Leeft’-jongerenpas, een kortingpas voor al onze jongeren tussen 16 en 24 en voor onze hogeschoolstudenten, en de ‘Brugge Leeft’website.

Wat zijn uw ambities/dromen voor de toekomst van het Concertgebouw?

B.M.: Het Concertgebouw was op zich al een zeer ambitieus project en blijft een motor van onze gretigheid om cultuur te blijven scheppen. Ik ben telkens aangenaam verrast door de programmering. Voor mij mag er trouwens nog wat breder geprogrammeerd worden, met wat meer betere folk, pop en rock.

K.V.E.: Het Concertgebouw wil in de komende jaren inzetten op internationalisering en kunsteducatie.

We willen verder bouwen aan een sterk kwaliteitslabel en een nog ruimer publiek warm maken. We willen met ons Concertgebouw blijven schitteren!

20

‘na negen jaar nog steeds verwonderd’ Een gesprek met Jeroen Vanacker en Paul Robbrecht LET’S PARTY! is de titel van het derde COME ON!festival dat precies tien jaar na de officiële opening van het Concertgebouw plaatsheeft. Artiesten en culturele partners waar het Concertgebouw afgelopen decennium een hechte band mee smeedde, geven deze feestweek mee vorm. Met architect Paul Robbrecht en artistiek directeur Jeroen Vanacker stonden we stil bij de verjaardag.

‘Vandaag slaagt het Concertgebouw erin om op hoog niveau muziek, muziektheater en dans te presenteren’, zegt Jeroen Vanacker.

‘Ook onze thematische manier van werken raakte goed ingeburgerd. Vanaf 2013 willen we ons meer focussen op internationalisering en kunsteducatie.’

‘De afgelopen tien jaar werd het Concertgebouw veroverd door musici en kunstenaars’, zegt Paul Robbrecht. ‘Omdat we er geregeld voorstellingen bijwonen is het toch dicht bij ons gebleven. Bij die gelegenheden kregen we vaak positieve reacties. Onder meer Viktoria Mullova en Leif Ove Andsnes zwaaiden met lof over de klank van beide zalen. Bij het ontwerpen van een concertruimte moet de verhouding tussen kennis en intuïtie in de juiste plooi vallen. We werden daar destijds uitstekend in begeleid door een Engelse firma (Arup, red.).’

‘In 2005, toen Vladimir Ashkenazy Brittens War Requiem bracht met meer dan 200 uitvoerders op de scène, ontdekte ik plots ongekende mogelijkheden van de Concertzaal, die overigens ook fantastisch klonk als er maar één muzikant op het podium stond’, herinnert Jeroen Vanacker zich.

‘Een goede akoestiek was uiteraard het uitgangspunt waarrond de ruimtes moesten gecreëerd worden’, legt Paul Robbrecht uit. ‘Voor je daaraan kan beginnen moet

Jeroen Vanacker en Paul Robbrecht © David Samyn

je echter eerst stilte creëren. Daarom had het gebouw een dikke huid nodig. Ook de goede zichtbaarheid was van bij het begin een leidende factor. Daarom creëerden we compactheid om de intensiteit te verhogen.

Dat gegeven maakte voorstellingen als The woman who walked into doors van Kris Defoort of dansvoorstellingen als Fase of Zeitung van Anne Teresa de Keersmaeker, heel bijzonder.”

Als het over de hoogtepunten van de afgelopen tien jaar gaat, heeft Paul Robbrecht het meteen over zijn fascinatie voor vrouwenstemmen en geniet hij nog na van de optredens van Magdalena Kožená of Barbara Bonney. ‘Ik was ook onder de indruk van de intensiteit waarmee Andreas Staier de Goldbergvariaties van Bach vertolkte’, vertelt Paul Robbrecht. ‘Maar wat me vooral is bijgebleven is de dialoog tussen Jan Michiels, die Debussy bracht, en jazzpianist Kris Defoort die daarop repliceerde met improvisaties. Ik vond het prachtig dat het publiek van die interactie getuige kon zijn terwijl de Kamermuziekzaal dat allemaal omhulde. Voor Robbrecht en Daem is het gevoel van een tijdelijke gemeenschap die samen iets beleeft zeer belangrijk.’

Bij de vraag wat hem het meest heeft geraakt, denkt ook Jeroen Vanacker meteen aan een vrouwenstem, namelijk de vertolking van Mozarts Exultate Jubilate tijdens Mozart06 door Claron McFadden.

‘Sindsdien nodigen we haar ieder jaar uit want ze heeft een enorme persoonlijkheid en musiceert toch heel integer’, vertelt hij.

‘De Beethovensymfonieën door Anima Eterna Brugge is ook één van de absolute hoogtepunten. Zo’n symfonie klonk plots weer alsof ze nog maar pas geschreven was. Ook de Cage Happening was heel bijzonder dankzij uitvoerders die zich volledig engageerden: Daan Vandewalle en Arne Deforce hebben elkaar toen gevonden. Ze zijn dit jaar op COME ON! LET’S PARTY! opnieuw van de partij, net als Jos van Immerseel en Claron McFadden overigens.’

De happenings toonden aan dat het Concertgebouw meer is dan de grote Concertzaal en de Kamermuziekzaal. ‘Ik vind het boeiend dat Poème Electronique van Varèse een plaats heeft gekregen in het gebouw’, zegt Paul Robbrecht. ‘De wandelaar die geconfronteerd wordt met dergelijke klankinstallaties, vooral in de foyerruimtes, zal ook de architectuur veel intenser beleven.’

‘De mogelijkheden van dit gebouw zijn enorm’, besluit Jeroen Vanacker. ‘We hebben twee heel goede zalen, maar daarbuiten zijn er nog vele mogelijkheden zoals het Atrium voor gregoriaanse muziek. Ook de manier waarop in het Concertgebouw met licht wordt gewerkt is knap: de Kamermuziekzaal bij daglicht is heel wat anders dan dezelfde ruimte met de verlichte historische binnenstad op de achtergrond. Als ik gasten rondleid in het gebouw kan ik na negen jaar nog steeds verwonderd zijn wanneer ik vanuit een ander gezichtspunt weer naar de architectuur kijk.’

Tom Eelen

dossier come on! let’s party!

Negen jaar Concertgebouw!

Coördinator Exploitatie & Technieken Wim Neels ‘Ik ben sinds 2003 verantwoordelijk voor de gebouw- en podiumtechniek naast de dagelijkse exploitatie van het Concertgebouw. In al die jaren heb ik al heel wat stressmomenten beleefd én sterke verhalen verzameld. Het publiek is zich – gelukkig – lang niet altijd bewust van wat er allemaal achter de schermen moet gebeuren om een voorstelling uiteindelijk naar ieders tevredenheid op de planken te brengen.

Voor een concert van London Sinfonietta tijdens een van de ondertussen legendarische Warp-labelnights moesten we zorgen voor een aquarium met krekels wiens getsjirp werd opgenomen.

Dat zorgde uiteraard voor nogal wat stress bij het technisch personeel, want zelfs één enkele ontsnapte krekel zou natuurlijk gigantisch veel problemen kunnen veroorzaken als hij besloot om tijdens een volgend concert zomaar wat te gaan zingen. En probeer dat beestje dan maar eens te pakken te krijgen in een Concertzaal met bijna 1300 zitplaatsen, een toneeltoren van 23 meter hoog en een paar kilometer luchtkanalen.

21

FEEST OP ALLE FRONTEN W.E.R.F. - LABELNIGHT

COME ON! LET’S DANCE!

Het Feest van de Belgische Jazz! za 18.02.12 – vanaf 18.00 i.s.m. Kunstencentrum De Werf

Bal Moderne zo 19.02.12 14.00: Sidi Larbi Cherkaoui & Wim Vandekeybus 16.00: Anne Teresa De Keersmaeker & Randi De Vlieghe (creatie)

Kunstencentrum De Werf bestaat 25 jaar en organiseerde vrijwel dag op dag 10 jaar geleden in het toen gloednieuwe Concertgebouw het eerste jazzconcert: het Brussels Jazz Orchestra met Bert Joris en Kenny Werner. Op 18 februari staat, heel symbolisch, het releaseconcert van de 100e W.E.R.F.-label-cd op de affiche!

Dit alles vieren we feestelijk met een Ten Years After-concert van Brussels Jazz Orchestra en Bert Joris, Kris Defoort Trio, Nathan Daems Quintet, Rêve d’Éléphant Orchestra, Nathalie Loriers New Trio, Cezariusz Gadzina Quartet en Mixtuur – Tuur Florizoone.

Kris Defoort Trio © W. Schuyten

HETPALEIS kwam hier ooit een jeugdvoorstelling brengen van Josse de Pauw waarvoor er een paar honderd glazen wortels boven het podium hingen te bengelen. Een wondermooie scenografie, maar als verantwoordelijke mag je er dan natuurlijk niet aan denken wat de gevolgen zouden kunnen zijn als een van die wortels losraakt en op een acteur terecht komt!

En dan zijn er natuurlijk ook af en toe artiesten met ietwat bizarre grillen. Een tenor legde ooit een recital halverwege stil omdat de lucht volgens hem te droog was. Alleen stond er op dat moment voor een andere voorstelling een bad met 150.000 liter water op het podium achter het brandscherm en had ik alle moeite van de wereld – het was toen hoogzomer en erg warm en vochtig – om de luchtvochtigheid in de zaal binnen de perken te houden.’

Trek uw dansschoenen aan en dans zelf een choreografie van Wim Vandekeybus, Sidi Larbi Cherkaoui of Anne Teresa De Keersmaeker. Tijdens een Bal Moderne worden korte choreografieën ingestudeerd door een publiek met weinig danservaring.

Bal Moderne © Johan Penson

openluchtspektakel

Rêve d’Éléphant Orchestra

Nathalie Loriers New Trio

K@osmos & Le Chant des Sirènes zo 19 & ma 20.02.12 / ‘t Zand K@osmos: zo 19 & ma 20.02.12 – 18.30 Le Chant des Sirènes: zo 19.02.12 – 13.30, 15.30, 17.00 en 19.05 / ma 20.02.12 – 13.30, 15.30, 17.00, 18.15 en 22.15 Brugge Plus viert 10 jaar Concertgebouw & 10 jaar Brugge 2002 met het dynamische spektakel K@osmos van het SpaansArgentijnse Grupo Puja! De bijzondere

22

muzikale installatie Le Chant des Sirènes van het Franse Mécanique Vivante zorgt voor de subtiele kers op de verjaardagstaart.

Voor K@osmos hangen acht performers aan een grote stalen bol, ‘La Bola’ op 50 meter van de grond. Een enorme kraanmachine hijst hen omhoog, begeleid door stevige livemuziek. Tijdens een acrobatisch luchtballet vliegen de artiesten letterlijk over de hoofden van de toeschouwers heen. Het publiek moet de blik naar de hemel richten om niets te missen.

De Franse musicus Franz Clochard, van het gezelschap Mécanique Vivante, ontwikkelde in 1997 na 10 jaar onderzoek een wel heel bijzondere, nieuwe instrumentenfamilie: ‘les Siréoles’ (muzikale sirenes). Deze instrumenten brengen een geheel eigen melancholisch geluid voort. Het etherische gezang van de sirenes voert het publiek mee naar een nieuwe wereld vervuld van ongeziene zintuiglijke en muzikale sensaties.

10 jaar Concertgebouw!

LET’S PARTY DJ-EVENT

Le Concert des Nations & Jordi Savall ma 20.02.12 – 20.00 i.s.m. MAfestival

Sonar Sounds feat.

Hexstatic presents Solid Steel (UK – Ninja Tune) Dorian Concept (AT – Ninja Tune) + vj Mox (Ninja Tune) Biaz (BE – AV live set) + VJ Rewind (BE) Nosedrip (BE) + afterparty vr 24.02.12 – 21.00-02.00 i.s.m. Cactus Muziekcentrum

Op 20 februari 2012 bestaat Concertgebouw Brugge precies 10 jaar, en dat wordt op gepaste wijze gevierd!

Jordi Savall en zijn Concert des Nations spelen een feestelijk concert met orkestsuites van Johann Sebastian Bach, Marin Marais en Jean-Philippe Rameau.

Händels onweerstaanbare Music for the Royal Fireworks is de kers op onze verjaardagstaart. Het verjaardagsconcert wordt ook live uitgezonden op Klara

Jordi Savall © Dieter Nagel

Opera Buffa Laika & Muziektheater Transparant wo 22 & do 23.02.12 – 20.00 i.s.m. Cultuurcentrum Brugge

K@OSMOS © Dag Jennsen

Laika en Muziektheater Transparant maken een culinaire bewerking van Mozarts opera Don Giovanni, en laten daarbij geen zintuig onberoerd. Verrassende gerechten zorgen voor de prikkelende spanning tussen begeerte en overgave. De klassieke helderheid van Don Giovanni wordt nog versterkt door de bewerking voor kleine bezetting.

Sonar Sounds is dé clubreeks voor elektrische geluidsfenomenen. Speciaal voor de 10e verjaardag van het Concertgebouw brengt Cactus ‘the future sound of electronic music’ naar de scène van het Concertgebouw.

Dankzij de unieke locatie komt deze audiovisuele editie optimaal tot zijn recht.

Publiek, dj’s en vj’s staan samen op het podium van de Concertzaal, omsingeld door metershoge visuals.

Staan in voor de line-up: het gerenommeerde Ninja Tune label, een onwankelbaar begrip in de wereld van elektronica, hiphop en dance, dat minstens even bekend staat omwille van de fenomenale visuele shows van onder meer Amon Tobin, dj Food, Kid Koala, Mr. Scruff en Bonobo.

Voor Come On! Let’s Party! zendt het label twee van zijn zonen uit: Hexstatic en Dorian Concept.

Hexstatic liet in 2000 van zich horen met ‘Master View’ waarop audio én video als evenwaardig materiaal aan elkaar gemixt werden. Verwacht drum ‘n’ bass, Scooby Doo, old skool hiphop, Pulp Fiction, breakbeats en b-films!

Hexstatic

Dorian Concept is een product van Yamaha keyboards en een Fisher Price recorder waarmee hij als kind zijn omgeving mateloos irriteerde. Zijn geniale fusion van jazz, elektronica en clubmuziek lokt ondertussen alleen maar bewondering uit, van Flying Lotus bijvoorbeeld, en van Ninja Tune! vj Mox, de visuele rechterhand van onder andere Coldcut en Amon Tobin, zorgt voor visuals tijdens de set van Dorian Concept. www.cactusmusic.be Mécanique Vivante © Philippe Cibille

Opera Buffa © Michel Vanden Eeckhoudt

dossier come on! let’s party!

Les Noces Vlaams Radio Koor & Spectra Ensemble za 25.02.12 – 20.00 De spectaculaire bezetting van Stravinsky’s Les Noces levert een primitieve klank op die wonderwel past bij de Russische boerenbruiloft uit de tekst. De ritmische drive maakt dit ballet tot een typisch stravinskiaans ritueel. Bij Steve Reich ruimt de oerkracht van Stravinsky plaats voor een statisch klankbeeld met subtiele ritmische verschuivingen.

Vlaams Radio Koor @ Thierry Van Dort

Happening il Gardellino, Jos van Immerseel, Claron McFadden … zo 26.02.2012 - 10.30 Naar goede gewoonte sluit een feestelijke happening dit themafestival af. Trouwe topartiesten uit tien jaar Concertgebouw slaan de handen in elkaar voor een gevarieerde daguitstap in het Concertgebouw. Vaste bezoekers van het Concertgebouw konden de afgelopen jaren meermaals genieten van artiesten als Jos van Immerseel, Daan Vandewalle, Arne Deforce, il Gardellino, Claron McFadden, Champ d’Action en Kris Defoort. Maar zag u Jos al met il Gardellino aan het werk?

Of Arne Deforce met Kris Defoort? En wat denkt u van Piazzolla of Dave Brubeck op historische instrumenten? De artiesten overhandigen op deze dag met plezier hun muzikale verjaardagscadeau aan het Concertgebouw. Het enige wat u moet doen is … Tot op de happening!

Het gedetailleerde dagschema vindt u vanaf begin januari op de website van het Concertgebouw.

23

AGENDA za 18.02.12 / 18.00 € 20 (geen korting) inclusief cd W.E.R.F. - LABEL NIGHT Het Feest van de Belgische Jazz! zo 19.02.12 / 13.30, 15.30, 17.00 & 19.05 / Gratis Le Chant des Sirènes / Mécanique Vivante zo 19.02.12 / 14.00 & 16.00 / € 5 (enkel korting met Discoverypas) COME ON! LET’S DANCE! Bal Moderne zo 19.02.12 / 18.30 / Gratis K@osmos / Grupo Puja! ma 20.02.12 / 13.30, 15.30, 17.00, 18.15 & 22.15 / Gratis Le Chant des Sirènes / Mécanique Vivante ma 20.02.12 / 18.30 / Gratis K@osmos / Grupo Puja! ma 20.02.12 / 20.00 / € 50 38 26 16 10 jaar Concertgebouw! (Uitverkocht) Le Concert des Nations & Jordi Savall wo 22.02.12 & do 23.02.12 / 20.00 / € 20 Opera Buffa / Laika en Muziektheater Transparant vr 24.02.12 / 21.00 / € 10 (geen korting) LET’S PARTY! / dj-event / Sonar Sounds / Cactus Muziekcentrum za 25.02.12 / 20.00 / € 20 Les Noces / Vlaams Radio Koor & Spectra Ensemble zo 26.02.12 / 10.30 / € 20 Happening / il Gardellino, Jos van Immerseel, Claron McFadden …

Bruggelingen krijgen 50% korting op tickets voor de voorstellingen van 25 & 26.02 bij In&Uit Brugge en aan de avondkassa.

Bestel tickets voor drie voorstellingen uit COME ON! LET’S PARTY! en krijg het kunstboek X over 10 jaar Concertgebouw gratis.

Naar aanleiding van deze 10e verjaardag brengen Concertgebouw Brugge & Uitgeverij Lannoo in februari 2012 X uit, een kunstboek over het Concertgebouw met onder meer foto’s, getuigenissen en essays (zie p. 2).

Dit festival maakt deel uit van MuzeMuse, een grensoverschrijdend samenwerkingsproject met Opéra de Lille, Théâtre d’Arras, Orchestre National de Lille, MAfestival Brugge, Festival van Vlaanderen Kortrijk en Cultuurcentrum Kortrijk. www.muzemuse.eu

CD-TIP Iannis Xenakis, Complete Cello Works / Arne Deforce, Ensemble musikFabrik (Outhere, 2011)

CONCERTGEBOUW 2011-2012

ARS MUSICA BRUGGE 29.03.12 — 31.03.12

Hendrik Kerstens, Bag, 2007 © Hendrik Kerstens en info@nunc-contemporary.be

24

magazine jan — maa

25

De stem van Salome Kammer Zangeres Salome Kammer blinkt uit in bizar stemgedrag.

Ze sist en fluistert, kokhalst, kweelt en kwettert. En zingen kan ze ook. Voor Concertgebouw Brugge stelde ze haar gedroomde programma samen. Zelden kan men op eenzelfde avond liederen van Kurt Weill horen naast een grafische partituur van Cage en de Sequenza III van Berio, een mijlpaal in het repertoire voor solostem.

Ook Kammers biografie verraadt een onstilbare creatieve honger: ze studeerde cello (omdat haar ouders dat wilden), ging acteren (omdat ze dat zelf wou), pas op latere leeftijd ontpopte ze zich als zangeres (dat was ook voor haar een verrassing). De steractrice die in de jaren 80 en 90 nog een indrukwekkende hoofdrol speelde in de veelgeprezen trilogie Heimat, schoolde zichzelf om tot een van de toonaangevende stemmen van de hedendaagse muziek.

De stem is wellicht het meest naakte instrument.

Salome Kammer: Dat is waar, je moet dapper zijn om het volledige potentieel van je stem te gebruiken. Als je bang bent, ga je de mist in. Ik geef nu al enkele jaren les in de uitvoeringspraktijk van hedendaagse muziek. Mijn leerlingen ontwikkelen tijdens hun klassieke training een kunstmatige tweede huid. Het is erg moeilijk hen die cliché-houding opnieuw af te leren. In mijn lessen probeer ik dat klassieke keurslijf, die kunstmatige tweede huid opnieuw af te stropen. Tot de stem weer naakt is. Pas als

je die kwetsbaarheid te pakken hebt, kan je opnieuw gaan spelen, zoals kinderen dat doen.

Is dat wat u aantrekt in hedendaagse muziek: de speelsheid?

Let op. Het is verre van kinderspel.

Het hedendaagse repertoire vergt een doorgedreven technische training. De omgang met ritmiek en toonhoogte is schrikbarend complex en fysiek erg veeleisend. Je werkt je te pletter om uiteindelijk vrijheid te verwerven. Maar dan wordt het interessant. Je kan het vergelijken met een tocht naar de top van een moeilijk te beklimmen berg. Vaak zie je de top niet eens, weet je niet waarheen je aan het klimmen bent, en kost het je immense moeite. Maar eens je op de top staat, heb je het mooiste zicht, en adem je de zuiverste lucht.

U nam in het verleden een cd op met de toepasselijke titel ‘I hate music but I like to sing’, een citaat uit een Bernsteincompositie. De tekst vervolgt met ‘la la la la la la. But that’s not what I call MUSIC. No sir!’ Is dat niet de typische reactie als je hedendaagse muziek zingt?

Precies. Ik vind die reactie vreemd. Het is voor mij in de eerste plaats een morele kwestie. Alle hedendaagse muziek heeft het recht om gehoord te worden. Daarnaast wil ik ook het publiek de kans geven om kennis te maken met de verschillende manieren waarop de menselijke stem kan worden gebruikt. De stem heeft een indrukwekkend groot uitdrukkingsbereik.

Ze kan onzeglijk veel meer dan wat in de klassieke zangpraktijk gebruikelijk is: krijsen, fluisteren … (maakt wurgende en raspende geluiden, red.). Het klassieke belcanto, het ‘mooi zingen’, is voor mij een erg beperkte uitdrukking van wat de stem vermag.

Hedendaagse muziek geeft ook een stem aan het lelijke. Ook de schaduwzijde is een deel van het mens-zijn. Onze ziel herbergt niet alleen engelachtige schoonheid, maar ook groezelige duisternis.

Uit uw programma in Brugge blijkt duidelijk dat u erg uiteenlopende tradities belichaamt. Is dat soms niet verwarrend?

Dat is inderdaad vaak een probleem.

Zowel voor het publiek als voor concertorganisatoren. Het zijn allemaal heel gescheiden werelden. Het klassieke lied hoort in de concertzaal, het chanson in een bruine kroeg, het experimenteel

stemgebruik is dan weer iets wat vooral een gespecialiseerd publiek aanspreekt.

Vandaar dat ik zo gelukkig ben als ik van het Concertgebouw de kans krijg het programma van mijn dromen samen te stellen, waarin ik zoveel verschillende kleuren kan onderbrengen, van Weill tot Berio’s Sequenza III, een van mijn favoriete composities.

‘Als je bang bent om het volledige potentieel van je stem te gebruiken, ga je de mist in.’

Wat vindt u zo bijzonder aan de Sequenza III? Berio heeft een volstrekt nieuwe manier gevonden om te schrijven voor de menselijke stem. De partituur is van een ongeziene helderheid en intelligentie.

Hij boort niet alleen een volkomen nieuw klankpotentieel aan, hij weet het bovendien haarscherp te noteren. Zijn belang voor de muziekgeschiedenis is niet te onderschatten. Sterker nog: alle andere componisten zouden zich zijn schrijfwijze eigen moeten maken!

Aria van John Cage laat de zangeres erg veel ruimte. Zij wordt als het ware cocomponist binnen een kader dat door de componist uitgezet is.

Met zijn grafische partituur kan je werkelijk alle kanten uit. De vrijheid waartoe Cage je ‘dwingt’ is voor vele zangers intimiderend.

Muzikanten worden van kinds af aan getraind om slaafs de noten te spelen die er staan.

Daardoor worden musici erg afhankelijk van de notenpartituur, componisthörig, zoals we dat in het Duits zeggen. Mijn studenten hebben vaak nog nooit in hun leven een componist gezien. Ze weten dus niet dat je met componisten ook kan discussiëren, en hen zelfs op andere gedachten kan brengen.

Als je als klassieke zanger eenmaal met Cage geconfronteerd wordt, verandert dat voorgoed je ingesteldheid. Het geeft je een vrijheid en dwingt je tegelijkertijd om je verantwoordelijkheid als vertolker ten volle op te nemen.

CONCERTGEBOUW 2011-2012

26

‘Voor mij was het van in het begin duidelijk: ik wilde bij elke uitvoering de ultieme uitdrukkingskracht bereiken. Liever nog mijn stem pijnigen en het risico lopen dat ik nooit meer zou kunnen zingen, dan me in te houden.’

Heeft het bij u lang geduurd om de vrijheid te verwerven die nodig is om hedendaagse muziek te vertolken?

Neen, dat heb ik te danken aan mijn ervaring in het theater. Als acteur ben je voortdurend op zoek naar grenzeloze vrijheid. Ook bij een klassieke rol ga je niet de kant-en-klare clichés spelen. Je wil zelf de emotionele diepte vinden die nodig is om je de rol eigen te maken. Die intensiteit vond ik ontzettend opwindend.

Het acteren heeft me gedwongen om vele deuren in mijn ziel open te maken waarvan ik het bestaan niet eens vermoedde. Dat alles wilde ik niet verliezen bij het zingen.

Ik zie vaak dat klassieke zangers voor die intensiteit terugdeinzen. Ze geven gas met de handrem op. Voor mij was het van in het begin duidelijk: ik wilde bij elke uitvoering de ultieme uitdrukkingskracht bereiken.

Liever nog mijn stem pijnigen en het risico lopen dat ik nooit meer zou kunnen zingen, dan me in te houden. Nu ben ik toch voorzichtiger. Daarvoor is mijn stem me een te dierbaar instrument geworden.

Vindt u in het zingen een grotere intensiteit dan in het acteren voor theater of film?

Zonder enige twijfel. Ik bewonder zangers mateloos, veel meer dan acteurs. Sommige spelers acteren natuurlijk ook op een hoog niveau, omdat ze kunnen putten uit een rijke persoonlijkheid. Maar dat is een natuurlijk gegeven dat je door scholing maar weinig kan beïnvloeden. Om goed te zingen heb je daarentegen een enorme technische bagage nodig. Een mooie geschoolde stem is natuurlijk ook niet genoeg. Dat is slechts een basis. Je moet ook de intelligentie bezitten ze goed te gebruiken. Vele zangers nemen genoegen met een gezichtsloze

Salome Kammer © Andreas Ludwig

middelmaat van dertien in een dozijn. Als je tenor bent, kan je zo trouwens veel geld verdienen. Ontzettend saai vind ik dat.

do 29.03.12 / 20.00 / € 20 De Blinden / LOD, Patrick Corillon & Daan Janssens

In Brugge zal u twee werken creëren van de Duitse componiste Carola Bauckholt.

Ik werkte in het verleden al vaak samen met haar. Ze hoorde me op een concert een komisch lied zingen van Mozart, Die Alte, waarin een oude vrouw erover klaagt dat vroeger alles altijd beter was. Als antwoord hierop maakte ze een compositie over een oude vrouw die zich zuchtend en steunend, kortom, luidruchtig zieltogend, in leven houdt. Het tweede deel van het tweeluik is Emil, een aria van een kleine baby. Carola maakte opnames van haar eigen baby van negen maanden. Fragmenten hiervan heeft ze klankmatig geanalyseerd en zo precies mogelijk genoteerd. Ze gaf me ook de originele opname om de precieze klankkleuren te kunnen vinden (maakt erg overtuigende babygeluidjes, red.).

do 29.03.12 / 22.00 / € 5* Institute for Living Voice Performance door Claron McFadden

U geeft in Brugge ook een masterclass.

Wat hoopt u de deelnemers bij te brengen?

Elke compositie, of het nu Cage is of een song van Holländer, confronteert je als zanger met de vraag hoe je op het podium zal staan. Ik wil de deelnemers oplossingen laten vinden om op de bühne niet slechts de muziek te zingen, maar ook een intens moment te creëren. Een zanger moet niet slechts de noten zingen, maar moet de muziek ook doen spreken.

Wannes Ghyselinck

vr 30.03.12 / 20.00 / € 30 25 20 14 Marianne Faithfull The Seven Deadly Sins

vr 30.03.12 / 22.00 / € 5* Institute for Living Voice Performance door Iva Bittova & David Moss za 31.03.12 / 20.00 / € 20 Salome Kammer / Aria.

Voice with no limits za 31.03.12 / 22.00 / € 5* Institute for Living Voice Voices and Choices. Slotperformances * Gratis met een concertticket voor diezelfde dag.

Ars Musica Brugge maakt deel uit van Ars Musica 2012, onder het curatorschap van Claude Ledoux. Voor meer info over de concerten in Brussel, Antwerpen en Luik: www.arsmusica.be.

magazine jan — maa

27

CESENA / Rosas & graindelavoix Felbejubelde coproductie van Concertgebouw Brugge

10.03.12 Cesena © Herman Sorgeloos

Festival d’Avignon, Cour d’Honneur, halfvijf ’s ochtends op 16 juli 2011: de wereldpremière van Cesena belooft een aparte ervaring te worden. De stad nog rustig, de dag nog jong, ideaal voor een face-to-faceontmoeting tussen zangers en dansers, tussen 14e-eeuwse muziek en een publiek van nu.

Voor deze nieuwe creatie werkten Anne Teresa De Keersmaeker en Rosas samen met Björn Schmelzer en diens vocale ensemble graindelavoix. De voorstelling is haast de pendant te noemen van voorganger En Atendant. Waar de schemering toen haast onmerkbaar overliep in de nacht, luidt dit stuk het begin van de dag in. Negentien

dansers en zangers staan samen op de vloer, en tasten de grenzen van hun kunnen af.

Dansers zingen en zangers dansen, opnieuw in dialoog met de 14e-eeuwse weerbarstige partituren van de Ars Subtilior. Ann Veronica Janssens staat voor de derde keer in voor de scenografie.

CONCERTGEBOUW 2011-2012

28

‘Al tien jaar biedt Rombaux in de Inkomhal van het Concertgebouw een geselecteerd aanbod van cdopnames aan bij uw concertavond.’

In het Concertgebouwcafé kunt u een cd kiezen en met de koptelefoon genieten van een privéconcert tijdens uw lunch. De cd’s van de maand worden aan een voordeeltarief verkocht. In samenwerking met Rombaux.

Ann Minne-Soete van Rombaux Brugge © sightways

JANUARI

Britten: Symphony for Cello and Orchestra; Death in Venice (Suite) / Raphael Wallfisch (Chandos, 2004) Tip R deFilharmonie / Debussy. Preludes (28.01.2012)

FEBRuARI

Brussels Jazz Orchestra, Bert Joris: Signs and Signatures (W.E.R.F., 2010) Tip R W.E.R.F. – Labelnight / Het feest van de Belgische Jazz (18.02.2012)

MAART

Nederlandse Bachvereniging, Jos van Veldhoven: J.S. Bach St. Matthew Passion (Channel Classics Records, 2011) Tip R Mattheuspassie / Nederlandse Bachvereniging & Jos van Veldhoven (24.03.2012)

Australian International Beer Awards 2010: zilver European Beer Star Award 2009: brons + goud Australian International Beer Awards 2009: zilver World Beer Cup 2006 + 2008: goud Australian International Beer Awards 2010: zilver European Beer Star Award 2009: brons + goud Australian International Beer Awards 2009: zilver World Beer Cup 2006 + 2008: goud Australian International Beer Awards 2010: zilver European Beer Star Award 2009: brons + goud Australian International Beer Awards 2009: zilver World Beer Cup 2006 + 2008: goud Australian International Beer Awards 2010: zilver European Beer Star Award 2009: brons + goud Australian International Beer Awards 2009: zilver World Beer Cup 2006 + 2008: goud Australian Internatio-

Zot op een voetstuk.

Het échte Brugse stadsbier.

Brugse Zot — hét echte Brugse stadsbier — stond de voorbije jaren op het podium bij alle prestigieuze internationale competities.

Met gouden medailles op de World Beer Cup, Monde Selection, International Australian Beer Awards, en de European Beer Star.

Bier met liefde gebrouwen, drink je met verstand.

www.brugsezot.be

Klara, 11 jaar.

CONCERTGEBOUW 2011-2012

30

OOK IN HET CONCERTGEBOUW di 14.02.12 / 20.00 / Concertzaal / Wiener Johann Strauss Concert-Gala / K &K Philharmoniker & Ballet Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / Sherpa / www.ticketsbrugge.be / www.sherpa.be / www.dacapo.at / Organisatie: Da Capo Musikmarketing GMBH di 06.03.12 / 20.00 / Concertzaal / Tindersticks Info en tickets: Cactus 050 33 20 14 / www.cactusmusic.be / www.tindersticks.co.uk / Organisatie: Cactusmuziekcentrum vzw zo 11.03.12 / 19.00 / Concertzaal / Kunstenbad 2012 / Kleur bekennen Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / www.ticketsbrugge.be / Organisatie: Stad Brugge Deeltijds Kunstonderwijs wo 21 & do 22.03.12 / 19.00 / Concertzaal / De feniks van karton / Musical Spermalie Info en tickets: bij In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / 050 47 19 84 / www.defeniksvankarton.be / www.ticketsbrugge.be Organisatie: Basisschool Spermalie Brugge vr 23.03.12 / 20.00 / Concertzaal / Frank Boeijen Info en tickets: In&Uit Brugge (www.inenuitbrugge.be)* / 0479 31 84 55 elke werkdag tussen 13.30 en 17.00 / www.concertevents.be / www.ticketsbrugge.be Organisatie: Concertevents bvba Deze informatie is onder voorbehoud en valt onder de verantwoordelijkheid van de respectieve organisatoren. * In & Uit: ’t Zand 34, 8000 Brugge (elke dag van 10 tot 18 uur)

Conce

rtgebo w Seu rvies 2011 2012

Concertgebouw Servies Gezellig tafelen voor of na een voorstelling met een verrassing op vertoon van het concertticket

CULIN MET C AIRE SAME N ONCE RTGEB WERKING OUW B RUGG E

MEER INFO? zie flyer in het Concertgebouw en de deelnemende horecazaken

Adv_CGservies.indd 1

21/10/2011 9:54:48

Trumpet Thing. dinsdag 24 januari 2012. 20u

Rach 4. dinsdag 20 maart 2012. 20u

R. Schumann. Manfred Ouverture A. Arutyunyan. Trompetconcerto J. Brahms. Symfonie nr. 1

A. Borodin. Symfonie nr. 3 S. Rachmaninov. Pianoconcerto nr. 4 D. Shostakovich. Symfonie nr. 9

Dirigent. Seikyo Kim Soliste. Tine Thing Helseth. trompet

Dirigent. Daniel Raiskin Solist. Vitaly Samoshko. piano

France. dinsdag 7 februari 2012. 20u G. Fauré. Pelléas et Mélisande – suite C. Saint-Saëns. Vioolconcerto nr. 3 A. De Boeck. Nocturne R. Strauss. Le Bourgeois Gentilhomme – suite Dirigent. Guy Van Waas Soliste. Ning Kam. viool Seikyo Kim © Simon van Boxtel

Info en tickets Symfonieorkest Vlaanderen Westmeers 74. 8000 Brugge 050 84 05 87 / www.symfonieorkest.be In&Uit Brugge ’t Zand 34. 8000 Brugge 050 44 46 46

magazine jan — maa

31

DAAN JANSSENS Componisten over leven en dood Voor de voorstelling De Blinden verbeeldt de jonge Gentse componist Daan Janssens de sombere tragiek uit Maeterlincks Les Aveugles.

In dit Concertgebouwmagazine laten we hem zijn zegje doen over leven en dood.

Volgens Marcel Proust blijft de essentie van een kunstenaar (zijn geest) ook na diens dood voortleven in zijn kunst. Proust was niet de enige die kunst met het oog op de eeuwigheid creëerde en dus niet enkel voor het hier en nu … Hoe sta jij als kunstenaar tegenover die idee?

Daan Janssens: Ik denk dat je als ‘kunstenaar’ steeds kunst maakt in je tijd, en dat je werk het vandaag reflecteert.

Tegelijkertijd staat je werk nooit los van het verleden. De drang om iets ‘vernieuwends’ te maken als reactie op een bestaande traditie kan tot geweldige resultaten leiden, maar kan voor een kunstenaar evenzeer verlammend werken. Waarschijnlijk zal geen enkele componist ontkennen dat het fijn zou zijn om binnen 20 jaar, of na zijn dood, nog steeds uitgevoerd te worden. Maar ik denk dat je je daar als componist best niet al te veel op focust, dat je je concentreert op vandaag, en in het nu probeert goede, ‘interessante’ of ‘relevante’ dingen te maken.

Componeren is niet zomaar iets uit het niets creëren, maar ook steeds een gesprek met de traditie, met voorgangers.

Welke doden kijken er over jouw schouder mee terwijl je componeert? Met welke dode componist zou je graag een gesprek hebben? En waarom?

Waar te beginnen! Schumann en Webern bewonder ik omdat ze erin slagen een wereld te scheppen met vaak heel weinig middelen. Mozart en Verdi bewonder ik om hun dramatische talent; Beethoven, Wagner, Liszt en Lachenmann om hun radicaliteit.

Als ik één componist zou moeten uitkiezen, dan wordt het misschien wel Beethoven: met die man zou ik eens een babbel willen slaan in een Wiener Kaffeehaus. Hoewel de communicatie om evidente redenen wellicht niet zo vlot zou verlopen ...

Daan Janssens

Waarom behoren requiems, en andere muziek die met de dood te maken heeft, nog steeds tot de populairste muziek?

In de eerste plaats omdat veel van de bekende requiems muzikaal gezien tot de beste werken van veel componisten behoren – ik denk daarbij aan Mozart, Verdi, Brahms, Berlioz, Fauré ... Van veel van die werken gaat een enorme dramatische kracht uit. En natuurlijk is de thematiek van de dood in se dramatisch en emotioneel beladen en oefent die daarom een grote aantrekkingskracht uit op componisten om mee aan de slag te gaan. Zo ook in mijn kameropera Les Aveugles, gebaseerd op een toneelstuk van Maurice Maeterlinck:

een groep blinden zit het hele stuk lang in een soort oerbos te wachten op de dood. Er gebeurt in feite heel weinig, maar het dramatische lot van de blinden is onderhuids constant voelbaar. In zijn meest recente film, Melancholia, speelt regisseur Lars Von Trier met een gelijkaardige spanning: de hele film lang voel je als toeschouwer het dramatische einde naderen, dat eigenlijk al van bij het begin aangekondigd wordt.

do 29.03.12 / 20.00 / € 20 De Blinden / Lod, Patrick Corillon & Daan janssens

januari vr 06.01.12 20.00 Kwadratur #3 - Cube / BL!NDMAN

€ 15

06.01.12 — 10.03.12 Pacing through architecture / Tentoonstelling architectenbureau Robbrecht & Daem zo 08.01.12 15.00 Deens nieuwjaarsconcert / Brussels Philharmonic

Gratis*

€ 50 42 32 22 (inclusief toegang tot de aansluitende nieuwjaarsdrink)

wo 11.01.12 20.00 Nieuwjaarshappening met vip-arrangement

€ 96

vr 13.01.12 20.00 Holland Baroque Society & Rachel Podger / Vivaldi - La Cetra

€ 40 30 22 15

za 14.01.12 20.00 Pieter Wispelwey & Kristian Bezuidenhout / Beethoven 20.01.12 — 22.01.12 Bach Academie Brugge 2012

€ 20 zie p. 6 / zaterdagpas € 60 - zondagpas € 60 - weekendpas € 145 135 125

wo 25.01.12 20.00 Prometheus geketend / Jan Michiels en Tetra Lyre

€ 20

do 26.01.12 20.00 The Indian Queen / Jan Decorte & B’Rock

€ 30 25 20 14

za 28.01.12 20.00 deFilharmonie / Debussy. Preludes

€ 30 25 20 14

zo 29.01.12 15.00 Ensemble Nikel / L’Ile sonnante

€ 15

FEBRUARI vr 03.02.12 20.00 Chanticleer / Love Songs 08.02.12 — 12.02.12

€ 30 25 20 14

Maison Erard

zie p. 12

18.02.12 — 26.02.12 COME ON! LET’S PARTY!

zie p. 17

MAART do 01.03.12 20.00 Berliner Requiem / Collegium Vocale Gent & I Solisti del Vento

€ 40 30 22 15

vr 02.03.12 20.00 Budapest Festival Orchestra / Bach & Bruckner

€ 50 38 26 16

di 06.03.12 20.00 De Oogst van het Seizoen

€7

do 08.03.12 20.00 Lets Radio Koor / Rothko Chapel

€ 20

za 10.03.12 20.00 Cesena / Rosas & graindelavoix

€ 30 25 20 14

vr 16.03.12 20.00 deFilharmonie & Edo de Waart / Debussy. La Mer

€ 30 25 20 14

za 17.03.12 20.00 Requiem / Brussels Jazz Orchestra & Vlaams Radio Koor

€ 20

za 24.03.12 20.00 Mattheuspassie / Nederlandse Bachvereniging & Jos van Veldhoven

€ 50 38 26 16

29.03.12 — 31.03.12 Ars Musica Brugge / Anges et Démons

zie p. 24

* Voor de voorstellingen en tijdens de pauze.

De vermelde ticketprijzen zijn exclusief reserveringskosten (€ 1 per ticket of vast abonnement en € 4 per keuzeabonnement via In&Uit, callcenter en avondkassa).

SCOOP ON TOUR zo 15.01.12 11.00 All for love / Capriola di Gioia & Marieke Demaré

SWOK Staden

za 11.02.12 20.15 All for love / Capriola di Gioia & Marieke Demaré

CC De Valkaart Oostkamp

vr 24.02.12 20.00 Maeterlinck Kwartet / Voces Intimae

Kerk Blankenberge

za 25.02.12 20.00 All for love / Capriola di Gioia & Marieke Demaré

Piano’s Maene Ruiselede

vr 30.03.12 20.00 Maeterlinck Kwartet / Voces Intimae

- 25% tot meer dan

-30%

Vrijstaat O. Oostende

ABO HIGHLIGHTS VOORJAAR € 115 95 75 Heeft u uw kans op een abonnement gemist bij de start van het seizoen?

Profiteer dan aan een voordelige prijs van de toppers uit het voorjaar met een Abonnement Highlights Voorjaar.

22.01.12 Collegium Vocale Gent & Philippe Herreweghe / Cantates 24.03.12 Mattheuspassie / Nederlandse Bachvereniging & Jos van Veldhoven 17.04.12 Beethoven 7 / Giovanni Antonini & Kammerorchester Basel 16.06.12 Laureatenconcert Koningin Elisabethwedstrijd / Brussels Philharmonic

Op zoek naar een muzikale geschenktip?

Maak iemand blij met een Concertgebouw-geschenkbon (waarde naar keuze).

Verkrijgbaar bij In&Uit Brugge of via +32 70 22 33 02

DISCOVERYTIPS

Ontdek ons aanbod voor jongeren

voor jongeren

Concertgebouw Brugge maakt deel uit van MuzeMuse, het grensoverschrijdend netwerk voor klassieke en hedendaagse klassieke muziek in West-Vlaanderen en Nord-Pas de Calais. Ontdek het aanbod op www.muzemuse.eu!

1300 parkeerplaatsen ‘eerste rang’

tickets ook verkrijgbaar via