ชุดความรู้กินได้ | ผ้าตีนจกแม่แจ่ม แจ่มสมชื่อ by Office of Knowledge Management and Development

ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ

ใส่ ภาพ

ผู้จัดทา ว่าที่ร้อยตรีหญิงวิดารินทร์ พิทาคา หน่วยงาน ห้องสมุดประชาชนอาเภอแม่แจ่ม สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ

สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ส่ วนที่ 1 : ทาไมต้ อง ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ แม่แจ่ม เป็นอาเภอหนึ่งทางด้านตะวันตกของจังหวัดเชียงใหม่ ตั้งอยู่บน ฝั่งลาน้าแม่ แจ่ม อาชีพหลักของชาวแม่ แจ่ม คือเกษตรกรรม ได้แก่ การปลูกข้าว หอมแดง และข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ หลักจากการเก็บเกี่ยวแล้วชาวบ้านมักจะมีการทา เกษตรกรรมอื่นๆ เป็นงานเสริม เช่น การปลูกถั่วเหลือง กระเทียม ส่วนคนเฒ่า คนแก่ ไ ม่ ส ามารถไปช่ ว ยงานเกษตรกรรมได้ มั ก จะอยู่ บ้ า นเลี้ ย งหลาน ท างาน เล็กๆน้อยๆ ในยามว่างผู้เฒ่าผู้แก่ที่มีความสามารถในการทอผ้า มักจะทอผ้าเอาไว้ใช้ ผ้ าที่ ทอมั ก เป็น ผ้ าที่ มี ค วามสวยงามตามแบบลั ก ษณะดั้ ง เดิ ม ที่ สื บ ทอดกั น มาจนถึ ง ปัจจุบัน หมู่บ้านที่เป็นแหล่งทอผ้า คือ บ้านทับ บ้านไร่ บ้านท้องฝาย หมู่บ้านอื่น มีทอบ้าง แต่ไม่มากเท่ากับ 3 หมู่บ้านนี้ จากคาบอกเล่าของพ่อหนานจันทร์ ได้เล่าว่า คนแม่ แจ่มแต่เดิมอพยพมา จากลาปางและเชียงแสนส่วนหนึ่ง อีกส่วนหนึ่งมาจากสันปุาตอง คนกลุ่มดังกล่าว ได้ เ ข้ า มาตั้ ง รกรากที่ แ ม่ แ จ่ ม (เมื อ งเชี ย งใหม่ ส ร้ า งแล้ ว เสร็ จ พร้ อ มกั บ การบรู ณ ะ ปรับปรุงได้ 86 ปี) โดยเข้ามาบุกเบิกทามาหากิน จับจองที่ว่างเปล่าจากคนดั้งเดิมที่ เป็นเผ่าลั๊วะ(ละว้า) ในยุคต่อๆมาได้มีคนอพยพจากแหล่งดังกล่าวเข้ามาสมทบอีก จน กระทั้งเป็นเมืองในที่สุด

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ สาหรับการปกครองของชาวแม่แจ่มในอดีตเป็นต้นมาจนถึงปัจจุบันมีการ ปกครองเป็นลาดับ(ก่อนตั้งเป็นอาเภอแม่แจ่ม) โดยเริ่มการปกครองจาก ท้าว หมื่น แสน พระยา ทั้ง 4 ตาแหน่งดังกล่าว จะเป็นตาแหน่งชื่อกินเมือง ซึ่งได้รับการ แต่งตั้งให้มาปกครองแม่แจ่ม จากเจ้าเมืองเชียงใหม่ ต่อไปนี้จะเป็นตาแหน่งของผู้กินเมืองแม่แจ่ม คนแรก ได้แก่ พระยาไจ(เขื่อนแก้ว) คนที่สอง ได้แก่ แสนปิง คนที่สาม ได้แก่ ท้าวเขื่อนคา คนที่สี่ ได้แก่ หมื่นผาผดุงการ ต่อจากนั้น จึงได้มีการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงตาแหน่งจากหมื่นมาเป็น กานัน พร้อมกับให้ปกครองอาเภอแม่แจ่มในที่สุด หลั ก ฐานอี ก อย่ า งหนึ่ ง ที่ เ ป็ น มรดกตกทอดมาพร้ อ มๆกั น กั บ ประวัติศาสตร์และสถาปัตยกรรมของแม่แจ่ม ก็คืองานหัตถกรรมซึ่งยังมีผู้สืบสานงาน ดังกล่าวมาจนถึงปัจจุบัน งานหัตถกรรมนั้นคือ การทอผ้า(ผ้าทั่วๆไป) ได้แก่ 1.ผ้า ห่ม 2.ผ้าซิ่น 3.ผ้าขาว 4.ผ้าดาฮ่อม 5.ผ้าแดง 6.ผ้าซิ่นลั๊วะ สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ การจดลวดลาย(ผ้าเฉพาะ) ได้แก่ 1.ผ้าหลบ(ผ้าปูที่นอน) 2.ผ้าเช็ดหลวง(ผ้าพาด) 3.ผ้าเช็ดน้อย(ผ้าเช็ดหน้า) 4.ตีนจก 5.หน้าหมอน และการถักสาน(ผ้าชนิดพิเศษ) ได้แก่ 1.ผ้าห่อคัมภีร์จาร 2.ตุง งานที่โดดเด่นของแม่ แจ่มและเป็นที่สนใจมากที่สุดคือ ผ้าตีนจก เป็น งานที่ละเอียดประณีต งดงาม เป็นเอกลักษณ์ของแม่ แจ่ม และเป็นความภาคภูมใจ ของคนแม่แจ่ม จุดกาเนิดผ้าตีนจกแม่แจ่ม สืบค้นพบที่บ้านอาฮาม หมู่ที่ 4 ตาบล ท่าผา อาเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเป็นที่ตั้งบ้านเรือนของพญาเขื่อนแก้ว พญา ไจย ผู้ปกครองแม่แจ่มสมัยนั้น ทั้งสองท่านเดินทางมาจากเชียงรายเป็นเชื้อเครือญาติ ของพญาผู้ปกครองเชียงใหม่ (ตามคาบอกเล่า )นอกจากนั้นยังมีบริวารที่เกี่ยวข้อง ติ ด ตามมาอี ก หลายคนทั้ ง เชี ย งแสนและล าปาง อาจารย์ อ รุ ณ รั ต น์ วิ เ ชี ย รเขี ย ว (มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่) สันนิษฐานไว้ว่า ช่างทอตีนจกแม่ แจ่มดั้งเดิมที่อพยพ มาอยู่แม่แจ่มเป็นช่างทอจากคุ้มเจ้าเชียงใหม่ เพราะมีการทอส่งส่วยให้เจ้าเชียงใหม่ทุกปี ซึ่งตรงตามคาบอกเล่าของแม่อู๊ยติ๊บ บุญเทียม ชาวบ้านบ้านไร่ ตาบลท่าผา เล่าว่า สมัยก่อน รุ่นทวด ทอซิ่นตีนจก ส่งส่วยให้เจ้าเชียงใหม่ โดยเจ้าเชียงใหม่ส่ง ดิ้น เงินดิ้นทอง มาให้จก ส่งส่วยโดยผู้ส่งขี้ช้างไป ปีละครั้ง สาหรับชาวบ้านทั้วไป ห้าม ใช้ดิ้นจกให้ใช้ฝูายจก (แบ่งชั้นวรรณะ) สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ ลักษณะลวดลายผ้าจกแม่แจ่ม แม่ลาย(ลวดลายหลัก) มี 11 ลาย(แบบ) ได้ แ ก่ ลายหละกอนหลวง ลายเจี ย งแสนหน้ อ ย ลายขั น เสี้ ย นส า ลายหงส์ ปี้ ลายหงส์ปล่อย ลายโกมฮูปนก ลายโกมหัวหมอน ลายขันสามแอว สายขันแอวอู ลายกุดขอเบ็ด และลายนกกูม โดยช่างทอได้นาส่วนประกอบของแม่ลายหลักแต่ ละลายไปประสมประสาน ทาให้เกิดลวดลายใหม่และเป็นที่นิยมอีกจานวน 5 ลาย ได้แก่ ลายหละกอนหน้อย ลายหละกอนก๋าง ลายเจียงแสนหลวง ลายนาคกูม และลายนกนอนผ้าตีนจกแม่แจ่มนอกจากลายดั้งเดิมแล้ว ปัจจุบันมีการคิดประดิษฐ์ ลายใหม่ๆ โดยการพัฒนาของหน่วยราชการโดยเฉพาะศูนย์ ศิลปาชีพ ซึ่ง สมเด็จพระ นางเจ้าพระบรมราชินีนาถ ทรงนามาพัฒนาหัดให้ชาวบ้านอาเภอแม่ แจ่มทอ เรียกว่า ลายภู พิ ง ค์ หรื อ ลายราชินี ( บั ว คู่ ) ลายอี่ น ๆ ของอ าเภอลอง จั ง หวั ด แพร่ อ าเภอ จอมทอง อาเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม่ หรือของจังหวัดอื่นๆ ที่มีจก ช่างทอแม่ แจ่ม ทาได้เพราะวิธีการทาง่ายกว่าของจกแม่ แจ่ม แต่ไม่นิยมทากันเพราะมิใช่เอกลักษณ์ของ แม่แจ่ม

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

1.1 ความสาคัญของอาชีพ การทอผ้ า ตี น จกเริ่ ม ขาดหายไปตั้ ง แต่ ยุ ค หลั ง สงครามโลกครั้ ง ที่ 2 เนื่องจากวิถีชีวิตเปลี่ยนไป มีความจาเป็นอื่นๆ เข้ามาเกี่ยวข้อง และยังไม่มีการนิยมนุ่ง ซิ่นตีนจก ช่างทอรุ่นแม่(อายุ 20-40 ปี) ต่างก็ทอดทิ้งการทอผ้าตีนจก ผ้าทออื่นๆ ไปทางานอื่นๆ เมื่อปี พ.ศ.2517 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้า พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จพระราชดาเนินเยี่ยมราษฎรอาเภอแม่แจ่มเป็นครั้งแรก ใน ครั้ง นั้นได้มิ การสาธิ ตการทอผ้ าตีน จก ให้สมเด็จพระนางเจ้ าพระบรมราชินี นาถ ทอดพระเนตร หลังจากนั้นทรงได้พระราชเสาวนีย์ให้ช่างทอ เข้าไปทอผ้าตีนจกใน งานกาชาดที่สวนอาพร และได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าให้ช่างทอไปฝึกทอผ้า ตีนจกแบบประยุกต์ ที่พระตาหนัก ภู พิงค์ราชนิเวศน์ จังหวัดเชียงใหม่ ช่างทอที่ ได้รับการฝึกได้นาวิธีการทอตีนจกแบบประยุกต์มาสอนช่างทอบ้านท้องฝาย บ้านทับ บ้านไร่ โดยรับเป็นลูกกลุ่มให้ฝูายไปทอและรับซื้อ ซึ่งการทอแบบประยุกต์นี้ใช้ฝูายที่ ชาวบ้านเรียกว่า ไหมประดิษฐ์ ซึ่งทอง่าย เสร็จเร็ว จึงเป็นทางเลือกใหม่ของช่างทอ ประมาณปี พ.ศ.2528 เป็นต้นมา มีนักวิชาการ นักอนุรักษ์และผู้รู้เรื่อง เกี่ยวกับผ้าตีนจกแม่แจ่ม ได้เริ่มเข้ามาเสาะแสวงหาผ้าตีนจกเก่าเก็บของคนเฒ่าคนแก่ ในหมู่บ้านต่างๆ โดยมีคนในพื้นที่เป็นผู้ช่วยหาให้ ระยะเวลาไม่ถึง 10 ปี ซิ่นตีนจก เก่าที่สวยงามก็เกือบหมดไปจากแม่แจ่ม มีหลงเหลืออยู่บ้างไม่ถึง 10% คนแม่แจ่มได้ แต่เสียดายแต่ไม่มีโอกาสได้กลับคืน สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

พอเริ่มเข้าปี พ.ศ.2529-2530 ทางล้านนาเกิดการตื่นตัวในการแต่งกาย ย้อยยุค ผู้ชายนุ่งเตี่ยวสะดอ เสื้อผ้าเมือง ผู้หญิงนุ่งซิ่น โดยเฉพาะซิ่นตีนจกแบบ โบราณ ซึ่ ง ซิ่ น ตี น จกแม่ แ จ่ ม ได้ รั บ การกล่ า วขวั ญ ถึ ง ความโดดเด่ น สวยงาม มี เอกลักษณ์ของตนเอง จึงเริ่มมีการค้นหา ช่างทอหลายหมู่บ้านก็เริ่มนากี่มาปัดฝุุนทอ ผ้าตีนจกกันใหม่ เป็นอาชีพเสริมสร้างรายได้ให้กับผู้หญิงเพื่อช่วยเหลือครอบครัว ผ้าตีนจก เป็นศิลปะทางวัฒนธรรมอันทรงคุณค่า สวยงาม มีความเป็น เอกลักษณ์เฉพาะตัวยากที่จะลอกเลียนแบบกันได้ง่าย การที่จะทอผ้าตีนจกให้สวยงาม ได้ต้องอาศัยความอดทนเป็นเลิศ มีการสืบทอดทางสายเลือดแบบแม่สอนลูกสอน หลานภายในครอบครัว ถ้าไม่ใช่สายเลือดสายตระกูลช่างทอ ไม่มีวันที่จะทาได้เลย ถึงทอได้ ก็ไ ม่ส วยไม่ส ามารถประยุ กต์ ลวดลายให้ส วยงามได้ การทอผ้ าตี นจก นอกจากจะเป็นศิลปะเฉพาะที่มีเอกลักษณ์เฉพาะของช่างทอแล้ว คนทอต้องมีใจรัก จริงๆ จึงจะผลิตงานออกมาให้สวยงามได้ ในปัจจุบันกระแสความเปลี่ยนแปลงของ สังคมเกิดขึ้นตลอด ค่านิยมในการบริโภควัตถุมีมากขึ้น ทาให้มองข้ามสิ่งดีงามตนเอง ไป การที่จะมานั่งกี่จกตีนจก ถือเป็นเรื่องที่ล้าสมัยสาหรับวัยรุ่น ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งที่ ทาให้ช่างทอรุ่นใหม่ๆ ลดลง ซึ่งตรงกันข้ามกับกระแสทางวัฒนธรรมในปัจจุบันที่คน หันกลับมาใช้ผ้าพื้นเมือง

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ผ้าซิ่นตีนจกแม่แจ่มยังถือเป็นศิลปหัตถกรรมท้องถิ่น ล้านนา ที่สืบทอด เป็นมรดกทางวิถีชีวิตและวัฒนธรรม การทอผ้าตีนจกถือได้ว่าเป็นวิถีชีวิตของผู้คนที่ นั่นอย่างชัดเจนที่สุด ปัจจุบันผ้าตีนจกแม่ แจ่มได้รับการประกาศจากกรมทรัพย์สิน ทางปัญญา ขึ้นทะเบียนเป็นสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์อันสามารถบ่งบอกว่า สินค้า ที่เกิด จากแหล่งภูมิศาสตร์นั้นเป็นสินค้าคุณภาพ ผ้าทอตีน จกที่ทอจากแหล่งอื่นจะอ้างว่า เป็น ผ้ าทอตี น จกจากแม่ แ จ่ ม ไม่ ไ ด้ ก ารขึ้ น ทะเบี ย นดั ง กล่ าว เพื่ อ เป็น การคุ้ ม ครอง ผู้บริโภคหรือผู้ใช้ให้ได้สินค้าที่มีคุณภาพและรู้แหล่งผลิตอย่างชัดเจน ปัจจุบันยังมี เหลือให้ชมและศึกษาอยู่ในเขตตาบลท่าผา, ตาบลช่างเคิ่ง ซึ่งเป็นหมู่บ้านที่มีการทอผ้า ตีนจก

ประโยชน์ของการคุ้มครองสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ 1.คุ้มครองผู้ผลิต ปูองกันไม่ให้มีการอ้างอิงหรือเครื่องหมายแสดงแหล่งผลิตสินค้า โดยมิชอบ 2.เพิ่มมูลค่าของสินค้าให้ผู้ผลิต 3.ส่งเสริมอุตสาหกรรมท้องถิ่นด้วยการกระจายรายได้สู่ชนบท 4.สร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชน และรักษาภูมิปัญญาท้องถิ่น 5.คุ้มครองผู้บริโภคปูองกันไม่ให้ประชาชนสับสนหรือหลงผิดในแหล่งภูมิศาสตร์ของ สินค้า 6.ผู้บริโภคย่อมได้สินค้าที่มีมาตรฐาน สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ หรือ Geographical Indication หรือที่ เรี ย กว่ า GI คื อ ทรั พ ย์ สิ น ทางปั ญ ญาประเภทหนึ่ ง ที่ เ ป็ น การคุ้ ม ครองชื่ อ หรื อ สั ญ ลั ก ษณ์ หรื อ สิ่ ง ที่ บ่ ง บอกแหล่ ง ผลิ ต สิ น ค้ าด้ ว ยลั ก ษณะเฉพาะทางภู มิ ศ าสตร์ ประกอบกั บทัก ษะ ความชานาญและภูมิ ปัญญาของมนุษ ย์ ในการผลิต สินค้ าตาม กระบวนการที่เหมาะสม จากการสั่งสมชื่อเสียงและความนิยมจนเป็นที่กล่าวขานถึง เอกลักษณ์เฉพาะของสินค้านั้นๆ การคุ้มครองสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์มิใช่เป็นสิทธิของ บุคคลใดบุคคลหนึ่ง แต่เป็นสิทธิของชุมชน ดังนั้น สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ จึงมีความสาคัญในฐานะที่เป็นทรัยสิน ทางปัญญาอันเกิดจากภูมิปัญญาของคนในท้องถิ่นผสมผสานกับลักษณะเฉพาะทาง ภูมิศาสตร์ ทาการผลิตสินค้าที่มีคุณลักษณะพิเศษแตกต่างจากสินค้าชนิดเดียวกัน จากท้อ งถิ่ น อื่ น โดยการคุ้ ม ครองสิ่ ง บ่ ง ชี้ ทางภู มิ ศ าสตร์ จะเป็น การช่ว ยส่ ง เสริ ม เศรษฐกิจระดับพื้นฐานให้กับสินค้า เนื่องจากผู้บริโภคเกิดความเชื่อมั่นว่าสินค้าที่มา จากแหล่งภูมิศาสตร์ดังกล่าวเป็นสนค้าดีและมีคุณภาพตามต้องการ GI เป็นตราสาหรับชุมชน ซึ่งสามารถนา GI มาช่วยส่งเสริมธุรกิจของ ชุมชน โดยใช้ในการคุ้มครองผู้ผลิตและปูองกันการแข่งขันที่ไม่เป็นธรรม ทาให้เพิ่มมูล ค้าของสินค้าให้ผู้ผลิต และเป็นเครื่องมือทางการตลาดที่ช่วยในการประชาสัมพันธ์ สินค้านั้น ให้เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย และช่วยลดภาระในการประชาสัมพันธ์ สิ น ค้ า ของผู้ ผ ลิ ต แต่ ล ะราย นอกจากนี้ ก ารคุ้ ม ครองสิ่ ง บ่ ง ชี้ ท างภู มิ ศ าสตร์ ที่ มี ประสิทธิภาพจะก่อให้เกิดประโยชน์ทั้งสาหรับผู้ผลิตและสาหรับผู้บริโภค สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ผู้ผลิตหรือผู้จาหน่ายที่ได้ขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ “ผ้าตีนจกแม่ แจ่ม ” จะทาการโฆษณาการผลิตหรื อการจาหน่ายสินค้ า โดยอ้างอิงสิ่ งบ่ง ชี้ทาง ภูมิศ าสตร์ “ผ้าตีน จกแม่ แ จ่ม ” ได้ เฉพาะสิน ค้าที่ผ่านการตรวจสอบคุณ ภาพที่ไ ด้ มาตรฐาน ไม่ ผิ ด พลาดทั้ ง รู ปแบบและลวดลาย และได้ รั บ การรั บ รองให้ติ ด ตรา สัญลักษณ์ส่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ “ผ้าตีนจกแม่แจ่ม” เท่านั้น การบรรจุเพื่อจาหน่าย บรรจุ สิ น ค้ า ลงในถุ ง พลาสติ ก ก่ อ นน าไปบรรจุ ล งในบรรจุ ภั ณ ฑ์ ที่ เหมาะสม เช่นกล่องกระดาษสา ถุงผ้า เป็นต้น โดยผู้ผลิตต้องจดบันทึกข้อมูลการ ผลิตตามแบบบันทึกที่แนบ(แบบบันทึกระบบการจัดการคุณภาพ)  การจัดจาหน่าย ผู้จาหน่ายต้องจดบันทึกข้อมูลการรับซื้อและการจาหน่าย บันทึกข้อมูล ปริมาณและคุณภาพสินค้า ทั้งผู้ผลิตขายตรง ผู้ผลิตฝากขายในกลุ่ม / ศูนย์จาหน่าย สินค้า / ร้านค้า /ผู้ประกอบการ  เครื่องหมายสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ การแสดงเครื่องหมายสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ “ผ้าตีนจกแม่แจ่ม” และ หมายเลขทะเบียนไว้บนฉลากสินค้า

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

สินค้าที่สามารถขอขึ้นทะเบียนและ ขอใช้ตราสัญลักษณ์สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาตร์ “ผ้าตีนจกแม่แจ่ม” ได้แก่ 1.ผ้าตีนจก มีความกว้างไม่ต่ากว่า 11 นิ้ว ถึง 13 นิ้ว ความยาว 1.70-2.00 เมตร 2.ผ้าสไบ มีความกว้างไม่ต่ากว่า 7 นิ้ว ความยาว 2.20-2.50 เมตร 3.ผ้าคลุมไหล่ มีความกว้างไม่ต่ากว่า 18 นิ้ว ความยาว 1.70-2.00 เมตร 4.ผ้าจกสาหรับตกแต่ง มีความกว้างไม่ต่ากว่า 13 นิ้ว ความยาว 1.80-2.00 เมตร

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

การติดตราสัญญาลักษณ์สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ผ้าตีนจก ที่ทอแล้วเสร็จ และผ่านการตรวจสอบคุณภาพที่ได้มาตรฐาน ไม่ผิดพลาดทั้งรูปแบบและลวดลาย และได้รับการรับรองให้ติดตราสัญลักษณ์สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ผ้าตีนจกแม่ แจ่มได้ โดยเย็บไว้ด้านหลังมุมใดมุมหนึ่งของผืนผ้า การติดฉลาก ฉลากสินค้า 1.ให้มีฉลากสินค้าบนบรรจุภัณฑ์สินค้าผ้าตีนจกแม่แจ่ม 2.รายละเอียดที่ต้องมีในฉลากสิน  ฉลากประกอบด้วยคาว่า “ผ้าตีนจกแม่แจ่ม” และ/หรือ “Mac Chaem Tin Jok Textiles” พร้อมรูปถ่ายประกอบ(ถ้ามี)  ระบุประเภท - ลวดลายการทอผ้า - เส้นฝูาย/ด้าย ในหรือนอกพื้นที่ - สี่ที่ใช้ฟอกย้อม เคมีหรือธรรมชาติ - ขนาดความกว้างของผ้า - ข้อแนะนาในการเก็บรักษา - ตานานหรือประวัติความเป็นมาของผ้าตีนจกแม่แจ่ม - ชื่อ ที่อยู่ ของผู้ผลิต และเครื่องหมายทางการค้า(ถ้ามี) สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ผู้ผลิตหรือผู้จาหน่ายที่ได้ขึ้นทะเบียนผู้ผลิตหรือผู้จาหน่ายสินค้าสิ่ง บ่งชี้ ทางภูมิศาสตร์ผ้าตีนจกแม่แจ่ม จะทาการโฆษณาการผลิตหรือการจาหน่ายสินค้าโดย อ้างอิงสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ผ้าตีนจกแม่ แจ่ม ได้เฉพาะสินค้าที่ผ่านการตรวจสอบ คุณภาพที่ได้รับมาตรฐานจากคณะทางานระบบควบคุมภายในสาหรับสินค้าที่ขอใช้ เครื่องหมายสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ผ้าตีนจกแม่แจ่ม ไม่ผิดพลาดทั้งรูปแบบและลวดลาย และได้รับการรับรองติดตราสัญลักษณ์สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ผ้าตีนจกแม่แจ่ม เท่านั้น  การบรรจุเพื่อจาหน่าย บรรจุสินค้าลงในถุงพลาสติกก่อนนาไปบรรจุลงในบรรจุ ภัณฑ์ที่เหมาะสม เช่น กล่องกระดาษสา ถุงผ้า เป็นต้น โดยผู้ผลิต ต้องจดบันทึกข้อมูลการผลิตตามแบบบันทึก  การจัดจาหน่าย ผู้จาหน่ายต้องจดบันทึกข้อมูลการรับซื้อและการจาหน่าย บันทึกข้อมูลปริมาณและคุณภาพสินค้า ทั้งผู้ผลิตขายตรง ผู้ผลิตขายฝาก ในกลุ่ม / ศูนย์จาหน่ายสินค้า / ร้านค้า / ผู้ประกอบการ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

1.2 กลุ่มเปูาหมายของชุดความรู้ทามาหากิน ปัจ จุบั นกลุ่ม ทอผ้ าตี นจกยั งอยู่ใ นเฉพาะหมู่บ้ านที่เป็นช่างทอตีน จก ไม่กระจายออกจากหมู่บ้านเนื่องจากต้องใช้เวลาในการเรียนรู้ลวดลายจากผู้สอน ผู้เรียนที่ต้องการนาการทอตีนจกมาเป็นอาชีพ ต้องเสียสละเวลาในการเรียนรู้ขั้นตอน การทอตั้งแต่เริ่มต้น ซึ่งถือว่าสาคัญที่สุด ดังนั้นกลุ่มเปูาหมายในการจัดทาชุดความรู้ ทามาหากิน ผ้าตีนจกแม่ แจ่ม แจ่มสมชื่อ จึงมุ่งเน้นไปที่ ผู้ที่ทอผ้าเป็นอยู่แล้ว เช่น ทอย่าม ทอผ้าถุง หรือทอผ้าเพื่อนาไปตัดเย็บเป็นของใช้ต่างๆ ซึ่งมีความเข้าใจเกี่ยวกับ ขั้นตอนในการทออยู่แล้ว

1.3 ประโยชน์ที่จะเกิดขึ้น  ประโยชน์ต่อคนในพื้นที่/ประชาชน ได้เก็บรวบรวมข้อมูลผ้าตีนจกให้เยาวชนได้ ศึกษาและ ประชาชนมีช่องทางเพิ่มรายได้จากการทอผ้าตีนจก  ประโยชน์ ต่อหน่วยงาน ได้รวบรวมองค์ความรู้เรื่องผ้าตีนจกเนื่องจากยังมี เอกสารที่รวบรวบไว้ค่อนข้างน้อย สามารถนาไปเป็นหลักสูตรท้องถิ่นในศูนย์ ฝึกอาชีพชุมชน ได้บุคคลากรที่มีความรู้ความสามารถด้านการถอดองค์ความรู้ เพิ่มขึ้น  ประโยชน์ ต่ อ ผู้ จั ด ท าองค์ ค วามรู้ ได้ ค วามรู้ ใ นกระบวนการถอดองค์ ค วามรู้ สามารถน าความรู้ ไ ปเผยแพร่ แ ก่ เพื่ อ นร่ วมงานหรือ บุ ค คลทั่ว ไปได้ ได้ ศึ ก ษา ประวัติศาสตร์ทางศิลปวัสฒานันธรรมท้ องถิ่นของตนเอง เพิ่มช่องทางหารายได้จาก กงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ การเป็69/18-19 นผู้ขาย อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุงเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

1.4 ขั้นตอนการจัดทาชุดความรู้ทามาหากิน วันที่ 15-17 พฤษภาคม 2558 ศึกษาค้นคว้าหาข้อมูลของดีในอาเภอแม่แจ่ม วันที่ 19-22 พฤษภาคม 2558 เข้าร่วมกิจกรรมพัฒนาสมรรถนะบุคลากรให้เป็นนัก จัดการความรู้ตามแนวทางศูนย์ความรู้กินได้และพัฒนาองค์ความรู้เพื่อการทามาหากิน ณ โรงแรมเบสท์ เวสเทิรนร์ กทม. วันที่ 25 พฤษภาคม- 3 กรกฎาคม 2558 รวบรวมหนังสือและมัลติมีเดีย จาก ห้องสมุดประชาชนอาเภอแม่ แจ่ม พัฒนาชุมชนอาเภอแม่แจ่ม ห้องสมุดโรงเรียนเมือง เด็กวิทยา วันที่ 3 กรกฎาคม 2558 ลงพื้นที่แหล่งข้อมูลอ้างอิง แม่ฝอยทอง สมบัติ ณ ห้องผ้าตีนจกแม่ฝอยทอง โรงเรียนเมืองเด็กวิทยา พี่ เกษร กรรณิกา ณ ศูนย์ ส่งเสริมผลิตภัณฑ์ผ้าทอมือ ต.ท่าผา วันที่ 9 กรกฎาคม 2558 ลงพื้นที่แหล่งข้อมูลอ้างอิง พี่ ชุติมันต์ กรรณิกา ณ ร้านลายเมืองแจ๋ม แม่มลทา อรินติ๊บ ณ กลุ่มทอผ้าสตรีบ้านไร่ วันที่ 15 กรกฎาคม 2558 รับฟังคาแนะนาในการทาชุดความรู้ทามาหากิน ณ ห้องประชุม กศน.จังหวัดเชียงใหม่ วันที่ 20 กรกฎาคม 2558 ลงพื้นที่แหล่งข้อมูลอ้างอิง แม่บัวไข บุญเทียม ณ กลุ่มทอผ้าสตรีบ้านไร่8 สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

1.4 ขั้นตอนการจัดทาชุดความรู้ทามาหากิน วันที่ 22 กรกฎาคม 2558 ลงพื้นที่แหล่งข้อมูลอ้างอิง รอบ 2 แม่ฝอยทอง สมบัติ ณ ห้องผ้าตีนจกแม่ฝอยทอง โรงเรียนเมืองเด็กวิทยา วันที่ 5 สิงหาคม 2558 ลงพื้นที่แหล่งข้อมูล อ้างอิง รอบ 2 พี่ชุติมันต์ กรรณิกา ณ ร้านลายเมืองแจ๋ม วันที่ 18-22 สิงหาคม 2558 วันที่ 1 มิถุนายน - 15 สิงหาคม 2558 นาข้อมูลจากแหล่งเรียนรู้ สื่อมัลติมีเดีย หน่วยงาน พื้นที่เรียนรู้ มาถอดองค์ความรู้ลงใน Microsoft PowerPoint ชุด ความรู้ทามาหากิน ผ้าตีนจกแม่แจ่ม แจ่มสมชื่อ จัดทารูปเล่ม

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ส่ วนที่ 2 : เช็คความพร้ อม ก่ อนประกอบอาชีพ

Infographic ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ ช่างทอรุ่นใหม่ๆ ลดลง ซึ่งตรงกันข้ามกับกระแสทางวัฒนธรรมในปัจจุบันที่คนหันกลับมาใช้ผ้าพื้นเมือง

-เพื่ออนุรักษ์ -เพื่อสร้างรายได้

-ผู้เรียนสามารถจดจาลวดลายและความแตกต่างของลายจกได้ -ผู้เรียนสามารถนาลวดลายไปประยุกต์ให้เกิดงานชิ้นใหม่ได้ -ผู้สอน 1 คน ต่อผู้เรียน 1 คน -ได้ชิ้นงานตามมาตรฐานของ GI ผ้าตีนจกแม่แจ่ม -ผู้สอน 1 คน ต่อ ผู้เรียน 1 กลุ่ม -ผู้ผลิตสามารถทาตามออเดอร์ของผู้ซื้อได้

-ผู้เรียนต้องมีพื้นฐานในการ ทอผ้าด้วยกี่ทอผ้ามาก่อน -สามารถประยุกต์ลวดลายผ้าได้ -สามารถอ่านแพตเทิร์นได้

ลงทุน 500 บาท ผลตอบแทน 3,000-9,000 บาท สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

Q & A ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ” 1.วัตถุประสงค์/เปูาหมาย -เพื่ออนุรักษ์ -เพื่อสร้างรายได้

2.ความรู/้ ทักษะสาหรับ การดาเนินการ -ผู้เรียนต้องมีพื้นฐานใน การทอผ้าด้วยกี่ทอผ้ามา ก่อน -สามารถประยุกต์ลวดลาย ผ้าได้ -สามารถอ่านแพตเทิร์นได้ -มีความรู้เรื่องการตลาด แหล่งจาหน่ายสินค้า

3.เงินลงทุน/การจัดการเงิน วัสดุ -ฝูายทอซิ่น 70 บาท/1 หัว -ฝูายจกลาย 70 บาท/1 หัว -ไหมประดิษฐ์ 70 บาท/1 หัว อุปกรณ์ -กี่ทอมืออุปกรณ์ครบ 4,000 บาท/1 หลัง -ขนเม่นหรือเหล็กปลายแหลม 20 บาท/ชิ้น -แปลงหวีฝูาย 20 บาท/ชิ้น -ไกรกรร 59 บาท/ชิ้น

4.การจัดการกาลังคน -ผู้สอน 1 คนผู้เรียน 1 คน หรือผู้สอน 1 คน ต่อ ผู้เรียน 1 กลุ่ม -ผู้เรียน 1 คน ต่อ 1 แพตเทริน์ -ผู้เรียนที่มีพื้นฐานการจก ผ้ามาก่อนแล้วสามารถแกะ ลายจากของเดิมที่มีอยู่แล้ว

5.เครื่องมือ/อุปกรณ์/ วัตถุดิบ -กี่ทอมือ -ขนเม่นหรือเหล็กปลาย แหลมสาหรับจก -ไหมประดิษฐ์หรือเส้นฝูาย -แปลงหวีฝูาย -กรรไกร

6.การลงมือทา -เตรียมเครือหุกสาหรับการจก -เตรียมเส้นไหมพุ่งเพื่อทาลายจก -ใช้กระสวยบรรจุเส้นพุ่งใช้ใน การทอ -ใช้ขนเม่นหรือเหล็กปลายแหลม ควักเส้นยืนตามแต่ลวดลายใน แต่ละแถว ด้วยเส้นไหมพุ่งพิเศษ เพื่อให้เกิดลวดลายจก

Q & A ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ” 7.การตลาด -วางขายในร้านขายของฝาก -ออกบู๊ตตามงานแสดง สินค้าต่างๆทั้งในประเทศ และต่างประเทศ -ขายในสื่อออนไลน์ -ราคาตามความเก่าใหม่และ ความยากง่ายของลวดลาย ราคาตั้งแต่ 3,000 4,500 บาท / 1 ผืน

8.ปัญหา/กระบวนการ แก้ปัญหา ปัญหา -ความละเอียดและความ ซับซ้อนของลวดลาย ยาก ต่อการจดจา -ผู้สืบทอดมีจานวนน้อย กระบวนการแก้ปัญหา -ถอดลวดลายออกเป็น แพตเทิร์น เพื่อให้ง่ายต่อ การจดจา -ทาหลักสูตรวิชาเลือก -ทาหลักสูตรท้องถิ่นใน ศูนย์ฝึกอาชีพชุมชน -สมัครสมาชิก GI ผ้าตีน จกแม่แจ่ม

9.ปัจจัยสู่ความสาเร็จ -ผู้เรียนสามารถจดจาลวดลาย และความแตกต่างของลายจก ได้ -ผู้เรียนสามารถนาลวดลายไป ประยุกต์ให้เกิดงานชิ้นใหม่ได้ -ได้ชิ้นงานตามมาตรฐานของ GI ผ้าตีนจกแม่แจ่ม -ผู้ผลิตสามารถทาตามออเดอร์ ของผู้ซื้อได้

ความรู้ที่ต้องมี/ทักษะที่ต้องใช้

ผู้เรียนต้องมีพื้นฐานในการจกผ้ามาก่อน ผู้เรียนต้องมีพื้นฐานในการทอผ้าด้วยกี่ทอมือหรือกี่ทอ เอวมาก่อน ผู้เรียนต้องมีความรู้ในการออกแบบลายจก ผู้เรียนต้องมีความรู้ในการอ่านแพทเทิร์น ผู้เรียนจะต้องมีความรู้เรื่องการตลาด

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ส่ วนที่ 3 : ลงมือทา

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

3.1 กระบวนการผลิต หมวดที่ 1 ที่มาของผ้าตีนจก คาว่าผ้าตีนจก หมายถึงเฉพาะผ้าที่นาไปเย็บติด กับส่วนที่เป็นผ้าซิ่น(ผ้าถุง)เพื่อเป็นเชิงผ้าถุง มีขนาดความ กว้า งโดยประมาณ 18 เซนติ เมตร ยาวประมาณ 140 เซนติ เ มตร การนาไปเย็บ ติ ด กั บ ผ้ า ซิ่น เรี ยบร้อ ยแล้ วจะ เรีย กว่ า ผ้ าซิ่ นตี นจก จะมี อ งค์ป ระกอบอยู่ 3 ส่ว น ดังนี้

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ชื่อเรียกลักษณะลวดลายผ้าจกแม่แจ่ม ขอ ห้องนก

ขัน โกม ห้องนก หางสะเปา ผาวัน

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ลักษณะลวดลายผ้าจกแม่แจ่ม แม่ลาย(ลวดลายหลัก)ผ้าตีนจกแม่แจ่มมี 11 ลาย (แบบ) ได้แก่ ลายหละกอนหลวง ลายเจียงแสนหน้อย ลายขันเสี้ยนสา ลายหงส์ปี้ ลายหงส์ปล่อย ลายโกมฮู ปนก ลายโกมหัวหมอน ลายขันสามแอว สายขันแอวอู ลายกุ ด ขอเบ็ ด และลายนก กู ม โดยช่ า งทอได้ น า ส่วนประกอบของแม่ลายหลักแต่ละลายไปประสมประสาน ทาให้เกิดลวดลายใหม่และเป็นที่นิยมอีกจานวน 5 ลาย ได้แก่ ลายหละกอนหน้อย ลายหละกอนก๋าง ลายเจียง แสนหลวง ลายนาคกูม และลายนกนอน

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

องค์ประกอบลวดลายผ้าจกแม่แจ่ม 1.ลักษณะลายนกไล่และลายนกผาก มีลักษณะ เป็นขอ เมื่อมองดูโดยรวมจะคล้ายกับรูปส่วนหัว ลาคอ และลาตั วของนก ลายนกไล่จ ะใช้ เส้นฝูายจกในการทอ จานวนประมาณ 12 เส้น ส่วนลายนกผากจะใช้เส้นฝูาย จกจานวนประมาณ 16 เส้น ซึ่งจะทาให้บริเวณ ขอ อัน ได้แก่บริเวณลาคอของนกมีขนาดโตขึ้น

ภาพลักษณะลายนกไล่

ภาพลักษณะลายนกผาก

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

องค์ประกอบลวดลายผ้าจกแม่แจ่ม 2.ลักษณะลายนกกุม ลักษณะลวดลายของนกกุม จะมีส่วนต่างๆ คล้ายกับลักษณะลายแบบนกผากทุกอย่าง แต่จะมีข้อแตกต่างคือรูปนกจะเอาหลังชนกัน ซึ่งบางครั้ง หากไม่สังเกตจะคล้ายกับเป็นลายใหม่ที่ไม่ใช่ลายนก ทั้งนี้ บางครั้ ง อิ ท ธิ พ ลของสี ที่ ใ ช้ ก็ จ ะมี ผ ลต่ อ รู ป ร่ า งของลาย เช่นกัน

ภาพลักษณะลายนกไล่ สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

องค์ประกอบลวดลายผ้าจกแม่แจ่ม 3.ลักษณะลายน้าต้น ลายน้าต้นเป็นลวดลายที่ ได้ รั บ แบบอย่ า งมาจากน้ าต้ น (คนโฑ) น ามาผู ก เป็ น ลวดลาย ลายน้าต้นส่วนมากจะใช้เป็นลายประกอบกับลาย สะเปา ลายน้าต้นสามารถสักเกตได้ง่ายเนื่องจากมีรูปร่าง คล้ายคนโฑ

ภาพลักษณะลายน้าต้น สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

องค์ประกอบลวดลายผ้าจกแม่แจ่ม 4.ลักษณะลายดอกดั้น ลักษณะลวดลายดอกดั้น เป็ น ลวดลายที่ น ามาประกอบกั บ ลายอื่ น ๆ ไม่ ไ ด้ เ ป็ น ลวดลายหลัก แซมบริเวณขอบๆของลวดลายหลักเพื่อเพิ่ม ความงามให้กับลวดลายหลัก มีลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยม อยู่บริเวณขอบลายหลัก

ภาพลักษณะลายดอกดั้น สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

องค์ประกอบลวดลายผ้าจกแม่แจ่ม 5.ลักษณะลายสะเปาหรือหางสะเปา ลายสะเปา หรือหางสะเปานับว่าเป็นลายประกอบอย่างหนึ่ง แต่ก็นับ ได้ว่าเป็นลายประกอบที่สาคัญเนื่องจากว่าเป็นส่วนลายที่อยู่ ส่ ว นท้ า ยสุ ด ของลวดลายผ้ า ตี น จก และจะขาดไม่ ไ ด้ ลักษณะลายมีลักษณะที่คล้ายกับเสากระโดงเรือสาเภาซึ่ง อาจจะมาจากคาว่า สะเปา(สาเภา)ก็เป็นได้

ภาพลักษณะลายสะเปา สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ลวดลายหลัก(แม่ลาย)ผ้าตีนจกแม่แจ่ม จานวน 16 ลาย ขึ้นทะเบียนเป็น สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ กับ กรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ เมื่อวันที่ 27 กันยายน 2550 ทะเบียนเลขที่ สช 50100015

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

1.ลายหละกอนหน้อย จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 19 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย ดอกหน่วยหละก่อนหน้อย ลายประกอบ 2 ลาย ห้องนก สะเปุา ชนิดของลาย ลายผสมดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผา หมู่บ้านใกล้เคียง อายุลวดลาย 90-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายจกกลุ่ ม ไตยวนแม่ แ จ่ ม เป็ น ลวดลายหนึ่งในสามของจกกลุ่ม “ลายหละกอน”ลายหละกอนหน้อยเป็นลาย พื้นฐานสาหรับผู้ทอที่เริ่มฝึกหัดการทอใหม่ๆ เนื่องจากมีความง่ายในการทอ มากกว่าลายอื่นๆ ทั้งในกลุ่มลายเดียวกันหรือลายกลุ่มอื่นๆ ต่างจากหละกอน ก๋างและหละกอนหลวงตรงที่การแบ่งเงื่อนจกทั้ง โกมและขัน ขันมีขอ 2 ขอ โกมมีขอข้างละ 2 ขอ ในโกมมีจี๋ดอกกวี๊ก การใช้สีจกแล้วแต่เทคนิคของช่าง ทอ สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายหละกอนหน้อย

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

2.ลายหละกอนก๋าง จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 20 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย ดอกหน่วยในดอกควัก ลายประกอบ 2 ลาย ห้องนก(นกคู่) สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายผสมดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผา และตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายจกเป็นลายดั่งเดิมลายหนึ่งในกลุ่ม ลายหละกอน คือ หละกอนหลวง หละกอนก๋าง หละกอนหน้อย ในกลุ่ม ลายเดียวกันหรือลายกลุ่มอื่นๆ ตอนจกต้องซ้อนฝูายทุกครั้ง และมีขันซ้อนกัน อยู่ในโกม โดยในโกมจะมี นกหน้อย การใช้สีจกแล้วแต่เทคนิคของช่างทอ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายหละกอนก๋าง

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ ม สมชื่อ” 3.ลายหละกอนหลวง จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 24 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย ดอกหน่วยหละกอนหัวง่าม ลายประกอบ 2 ลาย ห้องนก สะเปุา ชนิดของลาย ลายดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผา และตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายจกตระกู ล ไตแม่ แ จ่ ม เป็ น ลาย ดั้งเดิมลายหนึ่งในกลุ่มลายหละกอน ลายหละกอนน่าจะเป็นลายของชาวหละ กอน(ลาปาง)ที่นาเข้ามาพร้อมกับการอพยพเข้ามาอยู่ที่แม่แจ่ม วิธีการจกเหมือน หละกอนก๋าง มีความแตกต่างจากลายหละกอนหน้อยและหละกอนก๋าง คือมี เงื่อนจกมากกว่าและในโกมใช้ขอหละกอนหัวง่าม การใช้สีแล้วเทคนิคของช่าง ทอ สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายหละกอนหลวง

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

4.ลายเจียงแสนหลวง จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 26 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลั ก 1 ลาย ดอกหน่ ว ยเจี ย งแสนหงส์ ด า ลายประกอบ 2 ลาย ห้องนก สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายผสมดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผาและตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายจกไตยวนแม่แจ่ม เป็นลายโบราณ เป็นลวดลายหนึ่งในกลุ่มลายเจียงแสน คือ เจียงแสนกลวง เจียงแสนกลาง เจียงแสนหน้อย ในสมัยก่อนเมื่อผู้ทอจกมีความชานาญทอลายยากๆได้แล้ว ก็ จะมาทอกลุ่มลายเจียงแสน วิธีการจกทั้งขันและโกมใช้ลายเจียงแสน ในโกม ใช้ หงส์ดา การใช้สีส่วนใหญ่จะใช้สีเหลืองจก หรือแล้วแต่เทคนิคของช่างทอ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายเจียงแสนหลวง

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

5.ลายเจียงแสนหน้อย จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 22 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย ดอกหน่วยนกคู่ ลายประกอบ 2 ลาย ห้องนก สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผาและตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายจกตระกูลไตแม่แจ่ม หนึ่งในสาม ลาย กลุ่มเจียงแสน ลายนี้เป็นลายจกที่ผู้จกต้องใช้ความสามารถก่อนการจก ลายเจียงแสนกลาง และเจียงแสนหลวง การจกใช้ขันหละกอน โกมใช้ลาย เจียงแสน ในโกมใช้ลาย หงส์ดา การให้สีแล้วแต่เทคนิคของช่างทอ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายเจียงแสนหน้อย

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ ม สมชื่อ” 6.ลายหงส์ปล่อย จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 21 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย ดอกหน่วยหงส์ปล่อย ลายประกอบ 2 ลาย ห้องนก สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผาและตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายจกตระกู ล ไตแม่ แ จ่ ม เป็ น ลาย โบราณดั้งเดิม ในดอกหน่อยดอกนี้จะจัดอยู่ในกลุ่มลาย หงส์ หนึ่งในสาม ลาย คื อ หงส์ปล่อย หงส์สาม และหงส์ด า การจกใช้ ขัน หละกอน ใน โกมหงส์ปล่อยส่วนใหญ่ใช้สีเหลือง หรืออาจะใช้สีอื่นแล้วแต่เทคนิคของช่างทอ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายหงส์ปล่อย

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

7.ลายหงส์บี้ จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 24 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย ดอกหน่วยหงส์บี้ ลายประกอบ 2 ลาย ห้องนก สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผาและตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลายหงส์บี้ มีชื่ อ เรี ย กอี กชื่อ ว่ า จั น ทน์ บี้ แต่นิยมเรียกว่าหงส์บี้มากกว่า มีลวดลายลักษณ์เหมือนดอกจันทน์แปดกลีบ แต่ไม่ครบแปดกลีบ มีแค่สี่กลีบ อีกสี่กลีบมองไม่เห็น หากพิจารณาดู จะ เห็นหางของหงส์งอเข้าแทรกอยู่ในกลีบของจันทน์ทั้งด้านซ้ายและขวา ส่วนหัว ของหงส์ไม่สามารถมองเห็นได้ จึงเรียกว่าหงส์บี้ หมายถึงหงส์ที่มีรูปร่างไม่ ครบ โดยมีบางส่วนขาดหายไป ใช้ขันหละกอน ในโกมมีหงส์บี้ ฝูายที่ใช้จก ลายจะเป็นการเล่นสีของช่างทอ โดยบางคนอาจใช้สีเดียวตลอดทั้งผืน บาง คนใช้โกมละสี คละกันตลอดทั ้งผืนแล้วแต่เทคนิคของช่างทอ สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายหงส์บี้

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

8.ลายขันเสี้ยนสา จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 26 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย ขันเสี้ยนสา ลายประกอบ 2 ลาย ห้องนก สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผาและตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 4,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายจกไตยวนแม่แจ่ม เป็นลายโบราณ เป็นลวดลายหนึ่งในกลุ่มลายขัน เป็นลวดลายที่ยากที่สุด ในกระบวนลวดลายจก ของแม่แจ่ม(ในสภาพความเป็นจริงแล้วเป็นลายที่ไม่ยากในการจก แต่เนื่องจาก การจกมีการเปลี่ยนสีฝูายในการจกบ่อย จึงทาให้ผู้ทอเกิดการเบื่อเพราะช้าในการ จกเงื่อนฝูายบ่อยๆจึงทาให้ผู้ทอไม่อยากทอโดยอ้างว่าที่ลวดลายที่ทอยาก แต่ที่จริง แล้วความยากคือ การเปลี่ยนเงื่อนด้ายบ่อยๆนั้นเอง) ใช้ขันหละกอน หงส์ที่อยู่ ในโกมเป็นหงส์เฉพาะขันเสี้ยนสา ใช้ฝูาย 4 สี ซึ่งทาให้ยากและใช้เวลานาน โกมใช้ฝูาย 2 สี จกสลับต่อเนื่องกันไป สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายขันเสี้ยนสา

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

4.ลายขันสามแอว จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 22 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย ดอกหน่วยในหงส์ หรือ นก ลายประกอบ 3 ลาย ขอไล่(นกไล่,นาคไล่) ห้องนก สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผาและตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายจกไตแม่ แ จ่ ม ลวดลายหนึ่ ง ใน กลุ่มลายขัน ลายจกกลุ่มลายนี้จะเปลี่ยนรูปแบบของลายในส่วนที่เป็น โกม เท่านั้ น ขันของงลายขัน สาวแอวจะมี เส้นแหลม 3 เส้น มี น าคและนกอยู่ ระหว่างโกม หงส์ของขันสาวแอวมีหลายแบบแล้วแต่ช่างทอจะเลือกมาใช้ การ ใช้สีจกแล้วแต่เทคนิคของช่างทอ สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายขันสามแอว

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

10.ลายขันแอวอู จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 22 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย ดอกควัก ลายประกอบ 2 ลาย ห้องนก สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผาและตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายจกตระกูลไตแม่ แจ่ม เป็นลวดลาย หนึ่งในกลุ่มลายขัน ขันแอวอู หมายถึง ขันดอกที่มีแอวอูมหรือแอวใหญ่กว่าลาย ขันชนิดอื่นๆ ลายขันแอวอูในอดีตมักจะใช้ห้องนกเป็นลวดลายประกอบของลาย หลัก แต่ในปัจจุบันช่างทอบางคนได้เพิ่มลายขอไล่ทางด้านบนห้องนก จึงมีลาย ประกอบเพิ่มขึ้นเป็น 3 ลาย คือ ขอไล่ ห้องนก และสะเปา ขันแอวอูต่างจาก ขันสาวแอวตรงเส้นของขอไม่แหลม มีลักษณะเส้นตัดตรง และโกมเป็นเส้นคู่มีขีด ตรงกลาง บางคนเรียกว่า ฟันปลา การใช้สีจกไม่มีลูกเล่นมาก ต่างจากขันสาม แอว สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายขันแอวอู

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

11.ลายโกมหัวหมอน จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 21 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย ดอกกวั๊ก ลายประกอบ 2 ลาย ห้องนก สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผาและตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายโกมหัวหมอนใช้ขันเจียงแสน ไม่ ซ้อนฝูาย ในโกมมี จี๋ดอกกวั๊ก ลายโกมหัวหมอนมักจะใช้เป็นลวดลายฝึกใน การจกของผู้เริ่มฝึกหัดที่พอจะจกเป็นบ้างแล้วและเป็นหนึ่งในสองลายของกลุ่ม ลาย โกม การให้สีแล้วแต่เทคนิคของช่างทอ บางคนใช้สีเดียว บางคนใช้ โกม ละสีสลับกันตลอดทั้งผืน การใช้สีจกแล้วแต่เทคนิคของช่างทอ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายโกมหัวหมอน

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

12.ลายโกมฮูปนก จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 20 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย ดอกหน่อยโกมรูปนก ลายประกอบ 2 ลาย ห้องนก สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผาและตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายโกมรูปนกเป็น ลวดลายดั้งเดิ ม ประกอบไปด้วยลายหลัก โกมเป็นลายขอคล้ายนกแต่ละตัวเกี่ยวกันเป็นช่อ ลายโกมรูปนกเป็นลายหนึ่งในกลุ่มลาย โกม เป็นลายที่ยากขึ้นกว่าลายโกมหัว หมอน และละกอนหน้อย ใช้ขันหละกอนหรือขันเจียงแสนก็ได้ การให้สีจก แล้วแต่เทคนิคของช่างทอ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายโกมฮูปนก

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

13.ลายกุดขอเบ็ด จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 23 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย กุดขอเบ็ด ลายประกอบ 2 ลาย ห้องนก สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผาและตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายกุ ด ขอเบ็ ด เป็ น ลายดั้ ง เดิ ม ผสม เป็นลายหนึ่งในกลุ่มลาย กุด คาว่า กุด หมายถึงขาดหรือด้วน ดังนั้น กุด ขอเบ็ด จึงหมายถึง ลายขอเบ็ดที่มีลายขาดออกจากกัน มีลักษณะลวดลาย คล้ายลายหละกอน ต่างกันตรงในโกมไม่แบ่งเส้น เส้นฝูายขันใช้ลายหละ กอนหรือลายเจียงแสนก็ได้ เทคนิคของช่างทองบางคนใช้ฝูายต่างสีซ้อนกัน ในโกม ทาให้ลวดลายแน่นเต็มกว่าลายที่ไม่ซ้อนสี ซึ่งแล้วแต่เทคนิคของช่าง ทอแต่ละคน สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายกุดขอเบ็ด

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

14.ลายนาคกูม จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 24 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย นาคกุม ลายประกอบ 2 ลาย ขอไล่ สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายผสมดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผาและตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 4,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายดั้งเดิม เป็นเงื่อนมาตรฐานทั่วๆไป ลายนาคกุมจะเห็นลายเหมือนขออยู่ด้านข้าง ข้างละตัว ทั้งซ้ายและขวา บนและ ล่าง รวมเป็นสี่ตัว ลักษณะดังกล่าวจะไม่มีการเปลี่ยนแปลงย้ายตาแหน่งในการ จกโดยเด็ดขาด ยังคงรักษารูปแบบและตาแหน่งของการจก ไว้อย่างตายตัว คา ว่า กุม ภาษาล้านนา หมายถึง คุ้ม จับ ดังนั้น ลายนาคกุม จึงเป็นลายที่มี นาคคุ้มอยู่ทั้ง 4 ด้าน ไม่มีห้องนก ถ้ามีขอไล่จะมีนาค 5 แถว ถ้าไม่มีขอไล่ จะมีนาค 6 แถว ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของลาย จะเน้นการเล่นสีที่ตัวนาค ถ้าใช้ หลากหลายสีจะทอยาก สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายนาคกูม

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

15.ลายนกนอนกูม จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 17 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย นกนอนกุม ลายประกอบ 2 ลาย ขอไล่ สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายผสมดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผาและตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายนกนอนกูมไม่มีห้องนก มีทั้งแบบ ขอไล่ และไม่มีขอไล่ จกลายนกนอนต่อเนื่องกันเป็นแถวจนเต็มผืนผ้า การใช้สี จกแล้วแต่เทคนิคของช่างเทอ บางคนใช้สีเดียวเรียงกันเป็นแถว บางคนสลับสีใน แต่ละโกม มีประวัติความเป็นมาปรากฏในมหาชาติฉบับล้านนา กัณฑ์นครกัณฑ์ ซึ่งเป็นกัณฑ์ที่พระเวสสันดรเสด็จกลับมอบเสื้อผ้าพร้อมทั้งแก้วแหวนเงินทองให้แก่ พระนางมัทรี ในคัมภีร์ใบลานล้านนาได้พรรณนาความงามของผ้าซิ่นตีนจกของ พระนางมัทรี โดยบรรยายซิ่นแต่ละตามีมหาสมุทร ทวีปและสัตว์น้อยใหญ่ที่อาศัย อยู่ในจักรวาลรวมทั้ง สะเปาคา(เรือสาเภา) สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายนกนอนกูม

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

16.ลายนกกูม จานวนเงื่อน แถว ตะกอ ในการทอ 16 เงื่อน แถวตะกอ ประเภทของลวดลาย ลายหลัก 1 ลาย นกกุม ลายประกอบ 2 ลาย ขอไล่ สะเปุา ชนิดลวดลาย ลายดั้งเดิม แหล่งกาเนิดลวดลาย บ้านทัพ บ้านไร่ ตาบลท่าผาและตาบลใกล้เคียง อายุลวดลาย 80-120 ปี วัสดุที่ใช้ในการทอ ฝูายโรงงาน ฝูายเกลียว ฝูายพ่าย ไหมประดิษฐ์ สี่ที่ใช้ เคมี ธรรมชาติ ราคาขายตรงจากผู้ผลิต 3,500 บาท ประวัติความเป็นมาของลวดลาย ลวดลายที่นาเฉพาะห้องนกในลายประกอบ ของตีนจกมาจกเป็นลวดลายใหม่โดยการทาซ้าๆ มีการเปลี่ยนเฉพาะสีของห้อง นกเท่านั้น การให้สีจกแล้วแต่เทคนิคของช่างทอ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

แม่แบบลายนกกูม

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

หมายเหตุ ห้องนกและหางสะเปาของตีนจก แต่ละผืนมี 8 เงื่อน ห้องนกใช้สีหลักคือ ขาว เหลือง แดง หรือสีอื่นตามชอบ นอกจากห้องนกแล้วยังมีห้องกุดพ่อเฮือนเมา กุดน้าไหล กุด เลขสาม และกุดขอหรือลายอื่นๆ ที่ช่างทอนามาประกอบ แต่ ต้องเป็นลายจกของแม่แจ่ม หางสะเปาใช้สีห ลัก คือ สีดาและสีขาว สีด าใช้จกตรง ปลายแหลม สีขาวใช้จกตรงกลางระหว่างปลายแหลม หรือสี อื่นๆตามชอบ ฝู า ย/ด้ า ย จาก 1 เงื่ อ น = 4 เส้ น ฝู า ย/ด้ า ย หรื อ มากกว่าถ้าใช้เส้นฝูาย/ด้าย น้อย ลายจกจะบางและทอได้ช้า ถ้ า ใช้เ ส้ น ฝู า ย/ด้ า ย มาก ลายจะหนาและทอได้ เ ร็ ว ขนาด มาตรฐานคือ 1 เงื่อน = 4 เส้นฝูาย/ด้าย สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

หมวดที่ 2 ที่มาของเส้นฝูาย เส้นด้ายที่ใช้เดิมใช้ด้ายฝูาย(ด้ายเกลียว)ปั่นด้วยมือ ท าการย้ อ มด้ ว ยสี ธ รรมชาติ ข นาดของเส้ น ด้ า ยจะหยาบ ก่อนที่นาไปทอ มีขั้นตอนการลงแปูง โดยใช้ข้าวเหนียวหุง สุก ต้มพร้อมกับเส้นด้าย เพื่อให้เส้นด้ายเกลี้ยงไม่มีขน ด้ายไม่ขาด ไม่ทาให้ด้ายพันกัน นาไปตากแล้วหวีเส้นด้าย เพื่อให้เส้นด้ายมีเงาแวววาวขึ้น ปัจจุบันมีฝูายสาเร็จรูปหรือ ไหมประดิษฐ์ ซื้อจากท้องตลาดได้ แต่ลูกค้ายังนิยมซื้อผ้า ตีนจกที่ผลิตจากเส้นฝูายมากกว่าไหมประดิษฐ์

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

1.1 กรณีที่ซื้อเส้นฝูายหรือเส้นไหมนอกพื้นที่  คั ด เลื อ กเส้ น ฝู า ยหรื อ เส้ น ไหมให้ ไ ด้ ม าตรฐานตาม ลักษณะของเส้นด้ายเส้นพุ่ง 1.2 กรณีผลิตเส้นฝูายเองในพื้นที่  กระบวนการท าฝู า ยให้ เ ป็ น เส้ น ฝู า ยที่ พ ร้ อ มส าหรั บ การทอ -คัด ดอกฝูาย ตากแดด นาเข้ า เครื่อ งอิด เพื่อ แยกเมล็ดฝูายออกจากปุยฝูาย (เครื่องมือภาษาเหนือเรียก อิด)

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

-ยิง ฝู าย นาฝู ายที่ อี ด แล้ วมายิง (ตี) ให้ ฟู เหมื อ น สาลี (เครื่องมือภาษาเหนือเรียก สะลุ่น)

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

-นาฝูา ยที่ ยิ งแล้ว มาม้ วนกับ แกนไม้ กลมๆ ขนาด เส้นผ่าศูนย์กลาง 1 เซนติเมตร

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

-ปั่นฝูาย นาฝูายที่ม้วนแล้วนามาปั่นให้เป็นเส้นฝูาย (เครื่องมือปั่นฝูาย ภาษาเหนือเรียก เผี่ยน)

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

หมวดที่ 3 การเตรียมเส้นฝูาย  การฟอกย้อมสีฝูาย กรณีย้อมสีธรรมชาติ การทาความสะอาดเส้นฝูาย -เตรียมเส้นฝูาย 1 กิโลกรัม น้า 20 ลิตร ผง ซักฝอก 1 ซ้อนโต๊ะ แช่น้าไว้ 1 คืน ที่อุณหภูมิปกติ -นาเส้นฝูายที่แช่ใส่ห่วงยาง 1 ห่วง/ ฝูาย 5 ไจ หรือประมาณ 0.5 กิโลกรัม -นาฝูายไปต้มแล้วล้างน้าให้สะอาดที่อุณหภูมิปกติ นาไปตากให้แห้ง

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

การย้อม -เปลือกไม้ 4 กิโลกรัม ทุบให้แตก แช่น้าไว้ 1 คืนหรือประมาณ 12 ชั่วโมง น้ามาต้นน้าเดือด ประมาณ 2 ชั่วโมง ทิ้งไว้สักพัก -กรองเอากากไม้ อ อก เหลื อ แต่ น้ าสี เ ปลื อ กไม้ น้าสี เส้นฝูายที่ทาความสะอาดแล้ว ใส่ห่วง 5 ไจ ต่อ 1 ห่ ว ง ต้ ม ในน้ าอุ ณ หภู มิ 50-60 องศาเซลเซี ย ส(น้ าไม่ เดือด) พลิกกลับไปมาทุก 5 นาที ใช้เวลาต้ม ประมาณ 2 ชั่วโมง ยกลงใส่ภาชนะที่ปิดฝามิดชิด (ห้ามใช้ภาชนะที่ เป็น โลหะ)ทั้ งไว้ 1 คืน แล้ว จึ ง นามาล้า งที่ น้าอุ ณ หภู มิ ปกติ จากนั้นนาไปตากให้แห้ง

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

กรณีย้อมสีเคมี การทาความสะอาดเส้นฝูาย -เตรียมเหมือนขั้นตอนกรณีย้อมสีธรรมชาติแล้ว นาฝูายไปต้มเพื่อล้างไขมันออก นานประมาณ 30 นาที นาไปตากให้แห้ง การย้อม -ต้มน้า 10 ลิตร ให้เดือด ใส่เกลือและมะขาม หรือสารส้ม ใส่สารเคมี 1 ซอง ต่อ ฝูาย 5 ไจ ต้มน้า ประมาณ 20 นาที แล้วยกออก น้าไปล้างน้าสะอาดจนสี หยุดตก แล้วนาไปแช่ในน้าที่ใส่สารกันสีตก เสร็จแล้ว นาไปตากแดด สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

เส้นด้ายยืน(เครือหูก) ก่ อ นการน าเส้ น ฝู า ยเกลี ย วสี ด าหรื อ สี แ ดงหรื อ ไหมประดิษฐ์ ตามความถนัดของช่างทอ ไปขึ้นเส้นยืนบน กี่ทอผ้า ช่างทอจะต้องคานวณเส้นด้าย ที่จะใช้ก่อนโดยคิด คานวณจากขนาดหน้ากว้างของผืนผ้าที่จะจก เพื่อนาไป เหลื อ กขนาดขอตะกอ(เขาหู ก ) เป็ น หลั ก มี ข นาดตั้ ง แต่ 4 หลบ 5 หลบ ไปจนถึ ง 12 หลบ แต่ ล ะขนาดมี หน้า ที่การใช้งานที่แตกต่างกันเช่ นถ้าทอถุงย่า มใช้ ต ะกอ ขนาด 4 หลบ ทอผ้าซิ่นใช้ขนาด 9 หลบ ทอผ้าจกใช้ ขนาด 6 หลบ (จานวน 4 เส้นด้ายของเส้นด้ายยืนคิด เป็ น 1 อ่ า น 10 อ่ า น คื อ 1 หลบ) การทอผ้ า จก จานวน 1 ผืน จะใช้เส้นด้ายยืนและเส้นด้ายพุ่งใช้สีดา ประมาณ 2 ไจ สีแดงประมาณ 3 ไจ สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

เส้นด้ายพุ่ง(ด้ายต๋าหูก) คือเส้นด้ายที่ใช้ทอลายขัดธรรมดา สามารถเลือก เส้นฝูายเกลียวสี หรือ ไหมประดิษฐ์ ลักษณะเส้นพุ่งจะ สอดพุ่งระหว่างเส้นยืนแล้วกระทบฟันหวีทาให้เส้นด้ายพุ่ง ชิดกันเพิ่มความแน่นของผืนผ้า ทาสลับไปมาเส้นด้ายพุ่งที่ ใ ช้ ใ น ก า ร ท อ ผ้ า จ ก แ ต่ เ ดิ ม ใ ช้ เ ส้ น ด้ า ย ปั่ น ด้ ว ย มื อ เช่นเดียวกับเส้นด้ายยืน มีกรรมวิธีในการผลิตเหมือนๆกัน เส้นด้ายพุ่งจะใช้สีเดียวกับสีของเส้นด้ายยืน จานวนความ ยาวของเส้นด้ายพุ่งจะไม่จากัดความยาวว่าเป็นเท่าใด แต่ จากการสารวจพอประมาณได้ว่า ในการทอผ้าจกหนึ่งผืน จะใช้เส้นด้ายประมาณ 5-6 ไจ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

เส้นด้ายจก (ฝูายจก) เส้นด้ายจกมีลักษณะเหมือนกับเส้นด้ายยืนหรือ เส้นด้ายพุ่งเช่นกัน โดยจะใช้เส้นฝูายปั่นมือ(ฝูายเมือง)เส้น ฝู า ยโรงงานเบอร์ 40/2 และเบอร์ 7/1 หรื อ ไหม ประดิษฐ์ หรือดิ้นเงิน ดิ้นทอง เส้นไหม ฝูายจกจะเป็น เส้นด้ายที่มีสีสันมาก ช่างทอจะเรียกสีต่างๆว่าเงื่อน สีที่ใช้ ในอดี ต มี ส ามสี ได้ แ ก่ เหลื อ ง แดง ขาว ปั จ จุ บั น จะ พบว่ า มี สี ต่ า งๆมากมายและมั ก เป็ น สี ที่ ฉู ด ฉาด รุ น แรง เนื่องจากเส้นด้ายซึ่งเป็นวัตถุดิบในการทอเป็นเส้นด้ายที่ ย้อมด้วยสีเคมี จึงมีสีให้ช่างทอเลือกมาก

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

การกรอเส้นด้าย (กวั๊กฝูาย) เป็นการเตรียมเส้นด้ายสาหรับเข้าหลอด้ายพุ่งและ เตรียมเส้นด้ายยืนก่อนการนาไปใช้ เพื่อให้ด้ายที่กรอเข้า หลอดแล้วดึงออกได้ง่ายทาให้เส้นด้ายไม่เกิดการเสียหาย วิธีการกรอด้ายยืนจะนาเส้นด้ายจานวน 1 ม้วน เล็ก(1ไจ) แกะเงื่อนผูกออกทาเป็นวงกลม(ต่อง) นาไป คล้องกับระวิง (กวง) เสร็จแล้วทาการกรอใส่หลอดเดิน ด้าย(หมะกั๊วก)ประมาณ4-6 หลอด(หลอดเดินด้ายจะต้อง ใช้เป็นเลขคู่) แล้วจึงนาไปเดินด้ายอีกครั้งหนึ่ง

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

วิ ธี ก ารกรอด้ า ยพุ่ ง น าเส้ น ด้ า ยคล้ อ งกั บ ระวิ ง (กวง)ใช้ ห ลอดไม้ ไ ผ่ ข นาดเส้ น ผ่ า ศู น ย์ ก ลาง 0.25 เซนติเมตร เป็นหลอดด้ายพุ่งใส่ลงบนตาแหน่งกรอด้าย ของไนกรอด้าย(เผี่ยนปั่นด้าย)จับปลายเส้นด้ายจากระวิง พันกับหลอดด้ายพุ่ง ทั้งนี้ขนาดของด้ายพุ่งเมือทาการกรอ แล้วต้องมีขนาดพอดีกับช่องกระสวยเพราะหากหลอดด้าย พุ่งมีขนาดใหญ่เกินไปจะทาให้ไม่สามารถเข้าช่องกระสวยได้

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

การเดินเส้นด้ายยืน (ฮ้วนหูก) การเดิ นเส้นด้ าย เป็นการเตรียมเส้นด้ า ยก่อ น การน าไปขึ้ น เส้ น ยื น บนกี่ ท อผ้ า ก่ อ นการเดิ น เส้ น ด้ า ย จะต้องทราบขนาดของผ้าที่ต้องการทอเสียก่อนว่ามีขนาด กว้างและยาวเท่าไร เพื่อให้สามารถคานวณรอบที่ต้องทา การเดินด้าย โดยนาเส้นด้ายที่กรอใส่หลอดเรียบร้อยแล้ว มาพันกับม้าเดินด้าย(ผ้าขอ)ขนาดของม้าเดินด้ายที่สารวจ พบจะมีขนาดประมาณ 1.50 เมตร มีหลักเกี่ยวเส้นด้ายอยู่ สองด้าน ด้านละ 8 หลัก ม้าเดินด้ายสามารถปรับขนาด ให้กว้างหรือแคบได้ทั้งนี้เพื่อใช้สาหรับปรับความยาวของ เส้นด้ายตามต้องการ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

การเดินเส้นด้ายจะทาการเดินเส้นด้ายเป็นหลักคู่ เพื่อ สะดวกในการแบ่งเส้นด้ายลงตะกอในภายหลังการเดินจะต้องนับ จานวนหลักของม้าเดินด้ายว่ามีช่วงยาวเท่าไร เพื่อใช้คานวณความ ยาวรวมอีกครั้งจากนั้นนาเส้นด้ายคล้องกับหลักแรกของม้าเดินด้าย ท าการเดิ น ด้า ยโดยน าเส้ น ด้ า ยคล้ อ งกั บ หลั ก ทั้ ง แปดสลั บ ไปมา จนถึงหลักสุดท้าย ถือว่าครบหนึ่งเที่ยว หากต้องการเดินด้ายเที่ยว ต่อไปช่างทอจะนาเส้นด้ายหรือไม้เรียวเล็กๆ มาคั่นไว้บนเส้นด้ายที่ เดินครบทุกๆหนึ่งเที่ยวเพื่อนับจานวนรวมอีกครั้ง

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

การขึ้นเส้นยืน การนาเส้นด้ายยืนขึ้ นกี่ทอผ้า เมื่ อ ช่า งทอได้ ทา การเดินเส้นด้ายจนครบตามจานวนที่ต้องการแล้ว จะนา เส้นด้ายทั้งหมดมาเตรียมขึ้นกี่ โดยนาเส้นด้ายด้านหนึ่ง พันกับหางกี่(ส่วนคานด้านปลายของกี่มีลักษณะเป็นเพลา กลม)ส่วนปลายอีกด้านหนึ่งนาไปเตรียมทาการร้อยตะกอ โดยการนาไม้คนัด(ไม้ปันหูก )ลักษณะเป็นไม้ไผ่เรียวเล็ก สอดระหว่ า งเส้ น ด้ า ยยื น โดยแบ่ ง เป็ น คู่ ขึ้ น และลง สลั บ กั น เพื่ อน าไปแบ่ งสอดเข้ า ตะกออี ก ครั้ง หนึ่ ง หลั ก จากนั้นจึงทาการคลี่เส้นดายให้ออกจากกัน โดยการหวี เส้นด้ายให้เรียบ แล้วจึงนาเส้นด้ายไปร้อยผ่านฟันหวี (สืบ หูก) สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

การขึ้นเส้นยืน แยกออกเป็น 2 ลักษณะ 1.การซุกฟันหวี(กรณีฟืมใหม่ที่ยังไม่เคยใช้) -ทาการซุกฝูาย โดยการสอดเส้นฝูายเข้าฟันหวีที่ มีความละเอียด 40 ช่อง ต่อ 1 หลบ(80เส้น) -การสอดเข้าฟันหวีในส่วนที่จก ให้สอดเส้นฝูาย เข้าช่องละคู่(2เส้น)ในส่วนที่เป็นริมผ้าหรือผาวันให้สอดช่อง ละ 2 คู(่ 4เส้น) -ม้ ว นฝู ายที่เ ข้ าฟั นหวีแ ล้ วเข้ า กับ สะปฺ า น(ไม้ ก ลึ ง กลม,เหลากลม หรือวัสดุที่เรียบกลม) โดยอีกด้านของ เส้นฝูายต้องหนีบด้วยแม่แรงหนีบฝูาย เพื่อให้เกิดความ เรียบเสมอตลอดความยาว สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

2.การสืบเส้นยืน(กรณีที่ฟืมเดิมมีตอฝูายอยู่แล้ว ) -โดยการมัด,ผูก,ต่อ เส้นยืนของแกนม้วนเส้นยืน ชุดใหม่ เข้ากับเส้นยืนชุดเก่าที่ยังคงมีตะกอเขาเดิม (เขาฟืม) ที่ยังคงอยู่สภาพดี และร้อยปลายเส้นยืนชุดใหม่แต่ละเส้น เข้าในตะกอแต่ละชุดและในฟันหวี ดึงปลายเส้นยืนทั้งหมด ม้วนเข้ากับแกนม้วนผ้าอีกด้านหนึ่ง ปรับความตึงหย่อนให้ พอเหมาะใช้เชื่อช่วยดึง(เชือกหูก) -ม้ ว นฝู ายที่เ ข้ าฟั นหวีแ ล้ วเข้ า กับ สะปฺ า น(ไม้ ก ลึ ง กลม,เหลากลม หรือวัสดุที่เรียบกลม) โดยอีกด้านของ เส้นฝูายต้องหนีบด้วยแม่แรงหนีบฝูาย เพื่อให้เกิดความ เรียบเสมอตลอดความยาว

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ภาพการต่อเส้นด้ายยืนใหม่กับชุดตะกอ ที่มีอยู่เดิมก่อนการทอ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ภาพการต่อเส้นด้ายยืนใหม่กับชุดตะกอที่มีอยู่เดิม ก่อนการทอ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ภาพการต่อเส้นด้ายยืนใหม่กับชุดตะกอที่มีอยู่เดิม ก่อนการทอ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

หมวดที่ 4 การทอและการจก  วิธีการทอและการจก -เป็ น กรรมวิ ธี 2 อย่ า งพร้ อ มกั น คื อ ทอ และจก ลวดลายที่มีลักษณะพิเศษ -ติดตั้งอุปกรณ์ให้พร้อมสาหรับการทอและจก พร้อม เตรียมเส้นยืน และเส้นจก -การทอธรรมดาโดยการเหยียบไม้ที่ผูกตะกอ เส้นยืนจะ ถูกแยกออก และเกิดช่องว่างให้สอดกระสวยด้ายพุ่งผ่านได้ เมื่อพุ่ง กระสวยแล้ ว ต้ อ งกระทบฟื ม ทุ ก ครั้ ง เพื่ อ ให้ ด้ า ยพุ่ ง แนบติ ด กั น หรื อ ทอพิ เ ศษด้ว ยกระสวย 2 ตั ว บรรจุ ด้า ยตั วละสี ต รงกลาง โดยกระสวยหนึ่ งอยู่กับที่ และใช้อีกกระสวยหนึ่ งพุ่งเส้น ด้ายมา คล้องกับเส้นด้ายของกระสวยที่อยู่กับที่แล้วไขว้เส้นด้ายกัน ก่อน พุ่งกลับทางเดิม เมื่อพุ่งกระสวยแล้วให้กระทบฟืมทุกครั้ง เมื่อทอ ได้ผ้าความยาวช่วงหนึ่งจะเริ่มทาการจก สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

-กระทบฟันหวี(ฟืม)เมื่อสอดกระสวยด้ายพุ่งกลับแล้วก็จะ กระทบฟันหวีเพื่อให้ด้ายพุ่งแนบติดกันจะได้เนื้อผ้าที่แน่นหนา -การจกเป็ น การจกแบบ คว่ าลายลง คื อ จกจาก ด้านหลังของผ้าใช้ขนเม่นหรือเหล็กแหลมยกเส้นยืนเพื่อควักเส้นจก โดยสอดเส้นจกเว้นไปมาตามลวดลายหลัก ซึ่งช่างทอใช้สอดสลับสี ได้หลายสีตามสั่งของลูกค้าหรือตามจินตนาการของช่างทอ เมื่อจก ครบแถว ให้พุ่งกระสวย 1 ครั้ง(โดยกระสวยหนึ่ง อยู่กับที่และใช้ อีกกระสวยหนึ่งที่อยู่กับที่)แล้วกระทบฟืมอย่างน้อย 2 ครัง้

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ภาพการทอผ้าจกแม่แจ่ม

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

-การเก็บเงื่อนเส้นจกใช้วิธีการเก็บด้านบน โดยต้องเก็บ ให้เป็นระเบียบเรียบร้อย ไม่มีเส้นไขว้กันไปมา -เมื่อทอและจกเสร็จแล้วนาออกจากอุปกรณ์ ผ้าที่ได้ต้อง มีลวดลายแน่นเรียบ คล้ายกันทั้งด้านหน้าและด้านหลัง ใช้ได้ทั้ง สองด้าน และเมื่อขยี้ด้วยมือตรงลวดลานต่อไม่มีขาดหรือหลุดลุ่ย

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

การจกลวดลาย จากการอ่านแพทเทิร์น การจกเริ่มจากหมายเลข 1 ถึง 4 ตามลาดับ โดยจกจากขวาไปซ้าย แพทเทิร์นแกะลวยลายจากแม่แบบซึ่งอ่าน ลายจากด้านหลังของจกจริง

หางสะเปา 4

ห้องนก 3

โกม ละกอนหน้อย 2

ห้องนก 1

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

การจกลวดลาย จากการอ่านแพทเทริน์ ห้องนก หมายเลข 1 และ 3 สัญลักษณ์สีฝูายทอ : ข=ขาว ดº=ดา ขี=เขียว ช=ชมพู ส=ส้ม ม=ม่วง ห=เหลือง ด=แดง มข=ม่วงเข้ม นง=น้าเงิน นต=น้าตาล

แถวที่22

แถวที่1 อ่านจากขวาไปซ้าย

เส้นยืนที่1

หมายเหตุ การอ่านแพทเทริน์ อ่านจากขวาไปซ้าย ช่องแรกตามแนวขวางถือเป็นแถวที่ 1 สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

สัญลักษณ์สีฝูายทอ : ข=ขาว ดº=ดา ขี=เขียว ช=ชมพู ส=ส้ม ม=ม่วง ห=เหลือง ด=แดง มข=ม่วงเข้ม นง=น้าเงิน นต=น้าตาล

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

การจกลวดลาย จากการอ่านแพทเทริน์ โกม หมายเลข 2 สัญลักษณ์สีฝูายทอ : ข=ขาว ดº=ดา ขี=เขียว ช=ชมพู ส=ส้ม ม=ม่วง ห=เหลือง ด=แดง มข=ม่วงเข้ม นง=น้าเงิน นต=น้าตาล แถวที่37

แถวที่19

แถวที่1 อ่านจากขวาไปซ้าย

เส้นยืนที1่

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

สัญลักษณ์สีฝูายทอ การในจกโกม : ข=ขาว ดº=ดา ขี=เขียว ช=ชมพู ส=ส้ม ม=ม่วง ห=เหลือง ด=แดง มข=ม่วงเข้ม นง=น้าเงิน นต=น้าตาล

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

การจกลวดลาย จากการอ่านแพทเทริน์ หางสะเปา หมายเลข 4 สัญลักษณ์สีฝูายทอ : ข=ขาว ดº=ดา ขี=เขียว ช=ชมพู ส=ส้ม ม=ม่วง ห=เหลือง ด=แดง มข=ม่วงเข้ม นง=น้าเงิน นต=น้าตาล

แถวที่1 อ่านจากขวาไปซ้าย

เส้นยืนที1่

หมายเหตุ การอ่านแพทเทริน์ อ่านจากขวาไปซ้าย ช่องแรกตามแนวขวางถือเป็นแถวที่ 1

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

สัญลักษณ์สีฝูายทอ การในจกหางสะเปา : ข=ขาว ดº=ดา ขี=เขียว ช=ชมพู ส=ส้ม ม=ม่วง ห=เหลือง ด=แดง มข=ม่วงเข้ม นง=น้าเงิน นต=น้าตาล

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

สัญลักษณ์สีฝูายทอ การในจกหางสะเปา : ข=ขาว ดº=ดา

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

โครงสร้างและส่วนประกอบของกี่ทอผ้าแม่แจ่ม

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

เครื่องมือ ในขั้นตอนการผลิตเส้นฝูาย

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

เครื่องมือ ในขั้นตอนการผลิตเส้นฝูาย

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

เครื่องมือ/วัสดุ ในขั้นตอนการผลิตเส้นพุ่งและเส้นยืน

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

เครื่องมือ/วัสดุ ในขั้นตอนการทอ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

เครื่องมือ/วัสดุ ในขั้นตอนการทอ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

การจัดการกาลังคน  กระบวนการเรียนการสอน ผู้สอน 1 คน ต่อผู้เรียน 1 คน หรือผู้สอน 1 คน ต่อ ผู้เรียน 1 กลุ่ม  ผู้เรียน 1 คน ต่อ 1 แพทเทิร์น  ผู้เรียนที่มีพื้นฐานการจกผ้ามาก่อนแล้วสามารถแกะลายจากของเดิมที่มีอยู่แล้ว หรืออ่านแพทเทิร์นได้

เคล็ดลับในกระบวนการผลิต  การจกลวดลาย จะจกทางด้านหลังขอผ้า ให้ปรากฏลวดลายที่ใช้ทางด้านหน้า ของผ้า เรียกว่าการคว่าลาย  ในการจกเส้นพุ่งพิเศษใช้อุปกรณ์ในการจกเป็นขนเม่นหรือเข็มอลูมิเนียมในการ จกเท่านั้น เพราะถ้าไม้จะมีเสี้ยนแล้วเกี่ยวเส้นด้าย หรือใช้ไม้ถักนิตติง้ มีน้าหนัก มากเกินไป  ไหมประดิษฐ์ มีความลื่น มีความเหนียว ทนทาน ทาให้จกได้ชิ้นงานเร็ว  ฝูาย เส้นใยธรรมชาติ มีความอ่อนนุ่ม มีความดั้งเดิม สามารถขอ GI ได้

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

3.2 การบริหารจัดการ - การตลาด  วางขายในร้านขายของฝาก  ออกบู๊ตตามงานแสดงสินค้าต่างๆทั้งในประเทศและต่างประเทศ  ขายในสื่อออนไลน์ - การเงิน/การลงทุน • วัตถุดิบทางตรง -กี่ทอมืออุปกรณ์ครบ 4,000บาท/1 หลัง -ฝูายทอซิ่น 70 บาท/1 หัว -ฝูายจกลาย 70 บาท/1 หัว -ไหมประดิษฐ์ 70 บาท/1 หัว -ขนเม่นหรือเหล็กปลายแหลม 20 บาท/ชิ้น -แปลงหวีฝูาย 20 บาท/ชิ้น -ไกรกรร 59 บาท/ชิ้น • แรงงานทางตรง -ค่าแรง 3,500 บาท ต่อ 1 ผืน สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

3.2 การบริหารจัดการ - การเงิน/การลงทุน  แบบกลุ่ม -รับ ฝูาย หรือ ไหมประดิษฐ์ สาหรับ เส้นยืนและเส้นพุ่ง จากกลุ่มแบบสมาชิก กลุ่มลงทุนให้ 500 บาท ต่อ 1 ผืน ใช้เวลาในการทอประมาณ 12 วัน กลุ่มรับซื้อใน ราคา 3,500 บาท ต่อ 1 ผืน กลุ่มนามาประกอบกับตัวผ้าซิ่น ราคา 200 บาทประกอบแล้วเสร็จกลุ่มขายในราคา 6,900 บาท ต่อ 1 ผืน (ค่าวัสดุอุปกรณ์ 10% ค่าแรง 51% กาไร 39%)  แบบลงทุนเอง -ลงทุนต่อครัง้ 500 บาท สาหรับเส้นยืนและเส้นพุ่ง ใช้เวลาในการทอประมาณ 12 วัน ต่อ 1 ผืน ขายส่งราคา 3,500-5,000 บาท ต่อ 1 ผืน หากนาไป ขึ้นทะเบียนผ่าน GI กลุ่ม GI รับซื้อ 5,000 บาท ต่อ 1 ผืน หากสมาชิก ต้องการนากลับไปขายเอง ต้องซื้อคืนจาก กลุ่ม GI ในราคา 6,000 บาท โดยมีข้อตกลงในการซื้อขาย 16 ลาย โบราณ ที่ขึ้นทะเบียน GI จะต้องขายไม่ เกิน 9,500 บาท (ค่าวัสดุอุปกรณ์ 10% ค่าแรง 51% กาไร 39%-69%)

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

ส่ วนที่ 4 : ทาอย่ างไรให้ ประสบความสาเร็จ

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

4.1 ปัญหาและแนวทางแก้ไข • ปัญหา  ความละเอียดและความซับซ้อนของลวดลาย ยากต่อการจดจา  ผู้สืบทอดมีจานวนน้อย • กระบวนการแก้ปัญหา  ถอดลวดลายออกเป็นแพตเทิร์น เพื่อให้ง่ายต่อการจดจา  ทาหลักสูตรวิชาเลือก  ทาหลักสูตรท้องถิ่นในศูนย์ฝึกอาชีพชุมชน  สมัครสมาชิก GI ผ้าตีนจกแม่แจ่ม

4.2 ปัจจัยสู่ความสาเร็จ  คุณภาพของลวดลายได้มาตรฐานตามเงื่อนไข GI  สามารถทาตามลูกค้าสั่งได้  สามารถประยุกต์ลวดลายได้

ชุดความรู้ทามาหากิน “ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ”

4.3 แนวคิดใหม่ในการพัฒนาอาชีพ    

ทาธุรกิจในการจัดหาซื้อวัสดุอุปกรณ์แก่ผู้ผลิต ทาธุรกิจในการจัดหาซื้อสินค้าให้ลูกค้า ทาธุรกิจหาวัตถุดิบที่มาจากธรรมชาติแก่ผู้ผลิต ทา Tag สินค้าบอกเล่าเรื่องราวของสินค้า

แหล่งอ้างอิง • เจ้าของความรู้ องค์ความรู้ ประวัติผ้าตีนจก ชื่อ ฝอยทอง สมบัติ(สมวถา) ที่อยู่ โรงเรียนเมืองเด็กวิทยา โทรศัพท์ 08 9852 5308

องค์ความรู้ กระบวนการผลิตผ้าตีนจก ชื่อ เกษร กรรณิกา ที่อยู่ ศูนย์ส่งเสริมผลิตภัณฑ์ผ้าทอมือ ต.ท่าผา โทรศัพท์ 08 9850 0569

แหล่งอ้างอิง • เจ้าของความรู้ องค์ความรู้ กระบวนการผลิตผ้าตีนจก ชื่อ มลทา อรินติ๊บ ที่อยู่ กลุ่มทอผ้าสตรีบ้านไร่ โทรศัพท์ 08 3941 2879

องค์ความรู้ กระบวนการผลิตผ้าตีนจก ชื่อ ชุตมิ ันต์ กรรณิกา ที่อยู่ ร้านลายเมืองแจ๋ม โทรศัพท์ 08 4739 8378

แหล่งอ้างอิง • เจ้าของความรู้ องค์ความรู้ กระบวนการสร้างลวดลายผ้าตีน จกด้วยกระดาษกราฟ

ชื่อ บัวไข บุญเทียม ที่อยู่ กลุ่มทอผ้าสตรีบ้านไร่ โทรศัพท์ 09 7356 0003 องค์ความรู้ สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI)ผ้าตีนจกแม่แจ่ม ชื่อ อรพินท์ จินตนา ที่อยู่ องค์การบริหารส่วนตาบลบ้านทับ โทรศัพท์ 08 1796 7457

ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ

6 16 3 23 สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ

โรงเรี ยนสาธิตชุมชนการเรี ยนรู้ สมเด็จย่ า โพธิวิชชาลัย มหาวิทยาลัย ศรี นครินทรวิโรฒ แม่ แจ่ ม และผลงานการวิจัย ประวัตผิ ้ าตีนจก- ผ้ าทอ แม่ แจ่ ม โดย รองศาสตราจารย์ อานาจ เย็นสบาย รายงานการวิจยั โครงการประวัติศาสตร์ ผ้าตีนจก-ผ้ าทอแม่แจ่ม เพื่อแสดงความ คารวะต่อภูมิปัญญาชุมชน ต่อครู ที่อยู่นอกโรงเรี ยนที่เป็ นแหล่งเรี ยนรู้ ของครู และ นักเรี ยน

เล่ าขานตานานเมืองแจ๋ ม โดย ฝอยทอง(สมบัติ)สมวถา หนังสือ เล่าขานตานานเมืองแจ๋ม เสมือนเป็ นประตูดา่ นแรกที่ชี ้ทางให้ เราเข้ ามาเรี ยนรู้รากเหง้ าของตน เป็ นหนังสือที่บนั ทึกเรื่ องราวทาง ประวัติศาสตร์ ที่เกี่ยวข้ องกับวิถีชีวิต ประเพณี พิธีกรรมและวัฒนธรรมของชาวแม่แจ่มทุกๆด้ าน

ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม โดย ฝอยทอง(สมบัติ)สมวถา หนังสือที่จดั ทาขึ ้นเนื่องในวาระเปิ ดเฮือนสืบสานผะหญาแม่แจ๋ม เป็ นหนังสือที่รวมองค์ความรู้เกี่ยวกับวิถีชีวิตของคนแม่ แจ่ม วัดสาคัญ ในแม่แจ่ม ประเพณี พิธีกรรมในแม่แจ่ม ฝ้ายสูผ่ ้ าตีนจก หน้ าที่และเอกลักษณ์ของหญิงแม่แจ่ม

คู่มือปฏิบัติงานสาหรับสมาชิกผู้ขอใช้ ส่งบ่ งชีท้ างภูมิศาสตร์ ผ้าตีนจกแม่แจ่ ม โดย อบจ.เชียงใหม่ สิ่งบ่งชี ้ทางภูมิศาสตร์ เป็ นทรัพย์สินทางปั ญญาประเภทหนึ่งที่มีมลู ค้ า และเป็ นสินค้ าที่ได้ รับความนิยมจากผู้บริ โภคที่พอใจในคุณภาพที่ ดี รวมถึงความมีชื่อเสียงของแหล่งผลิตสินค้ าสิ่งบ่งชี ้ทางภูมิศาสตร์ ไทย

ครัวหย้ องของงามแม่ ญิงล้ านนา โดย วิลักษณ์ ศรีป่าซาง บริบทของสังคม จิตวิญญาณ ความเชื่อของมนุษย์ ที่สะท้ อนมาในเครื่องแต่ตวั ตามวัฒนธรรมของแต่ละท้ องถิ่น

อัตลักษณ์ แฟชันผ้ าจกแม่ แจ่ ม ลาภเลิศหล้ านภาลัย โดย ผศ.ดร.รจนา ชื่นศิริกุลชัย ความเป็ นศิลปวัฒนธรรมที่แตกต่างของแต่ละเชื ้อชาติเป็ นปั จจัยหนึ่งที่เป็ นตัวกาหนดรูปแบบสินค้ า สร้ างความแตกต่างของสินค้ าและสา มารุทาให้ ทวั่ โลกนิยม การนาเอาความเป็ นอัตลักษณ์ นามาปรับและพัฒนาให้ เข้ าทับเทรนด์แฟชัน่ โลกได้ นนั ้ ถือเป็ นสิ่งสาคัญที่สร้ าง บทบาทให้ กบั ธุรกิจแฟชัน่ ไทย

ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ

เฮือนสืบสานผะหญาเมืองแจ๋ม – hsp-mj.com สถานที่เรียนรู้ประวัติศาสตร์ ประเพณี วัฒนธรรม วิถีชีวิตอาเภอแม่แจ่ม บทความผ้าแม่แจ่ม http://lib.payap.ac.th/webin/ntic/web_NTIC_article_2554/content/content/54003.pdf

ท่าอากาศยานเชียงใหม่

http://chiangmaiairportthai.com/th ระบบสารสนเทศศูนย์อนุรักษ์ผ้าไหม กรมหม่อนไหม http://www.qsds.go.th/silkcotton/k_21.php

การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย http://thai.tourismthailand.org

ถิ่นล้านนา ณ หุบเขา เมืองแม่แจ่ม http://maejam.blogspot.com/

สานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย(สกว.)ฝ่ายวิจัยเพื่อท้องถิ่น http://vijai.trf.or.th/article_detail.asp?topicid=508 สานักงานบริหารและพัฒนาองค์ ความรู้ 69/18-19 อาคารชุดมิว บิลดิง้ ชัน้ 18-19 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุ งเทพฯ 10400

ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ

กรมวิชาการเกษตร http://it.doa.go.th/pibai/pibai/n16/v_4-may/ceaksong.html กรมทรัพย์สินทางปัญญา https://www.ipthailand.go.th/index.php?option=com_content&view=category&id=66&Itemid=259

oknation http://www.oknation.net/blog/lailazowie/2015/05/08/entry-5 มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม http://ich.culture.go.th/index.php/th/ich/traditional-craftsmanship/241-craft/169-----m-s

วิไลภรณ์ ผ้าจกแม่แจ่ม https://www.facebook.com/maechaem.sarong

ผ้าตีนจก ผ้าฝ้ายโบราณ แม่แจ่ม https://www.facebook.com/PhaTinckPhaFayMaecaem

ผ้าซิ่นตีนจก แม่แจ่ม https://www.youtube.com/watch?v=-_L3XsOI68Y

ศาสตร์ตราช่าง (HD) ตอน ผ้าซิ่นตีนจก มรดกแห่งชาติพันธุ์ https://www.youtube.com/watch?v=xd_aCwcHUn0

ทั่วถิ่นแดนไทย ตอน จกลวดลาย ร้อยเรื่องราว ผ้าซิ่นตีนจกบ้านป่าแดด https://www.youtube.com/watch?v=CHhdMLQAz7w0

แหล่งจาหน่ายวัตถุดิบ และอุปกรณ์

ผ้ าตีนจกแม่ แจ่ ม แจ่ มสมชื่อ

กี่ทอผ้า ชื่อร้าน ลายเมืองแจ่ม ข้อมูลติดต่อ บ้านท้องฝาย ต.ช่างเคิ่ง อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่ โทร 08 4739 8378

วัสดุอุปกรณ์ ชื่อร้าน ตลาดสดเทศบาลตาบลแม่แจ่ม ข้อมูลติดต่อ ตรงข้ามที่ว่าการอาเภอ แม่แจ่ม ต.ช่างเคิ่ง อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่

วัสดุอุปกรณ์ ชื่อร้าน จีน เฮง ฮวด ข้อมูลติดต่อ ตรอกเล้าโจ๊ว ตลาดวโรรส อ.เมือง จ.เชียงใหม่

แผนการถ่ายทอดองค์ความรู้ และรูปแบบกิจกรรม ครั้งที่ 1 ชื่อกิจกรรม อ่านลายผ้าตีนจกแม่แจ่มด้วยกราฟ รูปแบบกิจกรรม ฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ถ่ายทอดองค์ความรู้การอ่านกราฟ แทนวิธีการอ่านจกจากแม่แบบ ระยะเวลาดาเนินการ 1-31 ตุลาคม พ.ศ.2558 สถานที่จัดกิจกรรม กศน.ตาบลแม่นาจร กลุ่มเปูาหมาย กลุ่มสมาชิกศูน ย์ฝึกวิชาชีพชุมชนตาบล แม่นาจร ต.แม่นาจร อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่

แผนการถ่ายทอดองค์ความรู้ และรูปแบบกิจกรรม ครั้งที่ 1 ชื่อกิจกรรม แกะลายผ้าตีนจกแม่แจ่มด้วยกราฟ รูปแบบกิจกรรม ฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ถ่า ยทอดองค์ ค วามรู้ เบื้ อ งต้ น วิ ธีก ารแกะลายผ้ า ตี น จกด้ ว ยกราฟ ระยะเวลาดาเนินการ 1-31 มีนาคม พ.ศ.2559 สถานที่จัดกิจกรรม กศน.ตาบลแม่นาจร กลุ่มเปูาหมาย กลุ่มสมาชิกศูน ย์ฝึกวิชาชีพชุมชนตาบล แม่นาจร ต.แม่นาจร อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่