ARTE E CULTURA

Gouden Toilet

Maurizio Cattelan, geboren in Padua, is een eigenzinnige kunstenaar die bekendstaat om zijn levensechte en modernistisch geënsceneerde kunst. Vaak is die omgeven door controverse en maatschappijkritiek. Bekende voorbeelden zijn het wassen beeld van een gevloerde paus die door een meteoor is geraakt en de volledig gouden wc die in 2019 werd gestolen en tot op de dag van vandaag onvindbaar is (er werd zelfs gespeculeerd dat dit bij de tentoonstelling hoorde). In Milaan is er dit jaar weer volop te genieten van controversiële beelden met een expositie die Cattelan zelf omschrijft als een ‘representatie van de cyclus van het leven’. Eén ding is alvast zeker; het belooft weer spectaculair te worden! (PC) Maurizio Cattelan, ‘Breath Ghosts Blind’. Pirelli HangarBicocca, Milaan. 15 juli 2021 tot 20 februari 2022. Pirellihangarbicocca.org

Door Dante verenigd

Op 14 september 2021 is het 700 jaar geleden dat de Italiaanse dichter, schrijver en politicus Dante Alighieri in Ravenna overleed. Hij schreef geschiedenis met ‘La Divina Commedia’ en geldt ook tegenwoordig nog als de vader van de Italiaanse taal. Ter ere hiervan zullen de Dante Alighieri-verenigingen in Nederland allerlei lezingen organiseren over zijn leven en werk en zijn rol in de huidige media. Hoogtepunt van dit jaar is de landelijke Danteweek van 10 tot 18 september, met op 11 september een herdenkingsdag met concert in Amsterdam en op 17 september een voorleessessie van Dante’s ‘Divina’ in Den Haag. Een groot deel van de evenementen is ook voor niet-leden toegankelijk. (PP) ‘Dantejaar 2021’, op verschillende plaatsen en data in Nederland, dantenederland.nl

Carpaccio in Venetië

Zijn achternaam wordt tegenwoordig alom geassocieerd met dun gesneden rundvlees bestrooid met pijnboompitjes, maar Vittore Carpaccio is natuurlijk allereerst een Venetiaanse renaissancelegende. Als leerling van Gentile Bellini zette hij zijn eerste stappen in de schilderkunst om vervolgens zelf naam te maken met zijn prachtige schilderijen in de lagunestad. Zijn stijl is makkelijk herkenbaar; zijn typische gebruik van roodbruine en marmerwitte tinten is de reden dat het latere gerecht naar hem vernoemd is. Veel van zijn kunst is in Venetië gebleven, en dit jaar worden hier ook de werken die zich in het buitenland bevinden verzameld. (PC) ‘Vittore Carpaccio, Dipinti e Disegni.’ Palazzo Ducale, Venetië. 1 juli- 1 oktober 2021. Palazzoducale.visitmuve.it

Operaspektakelkunst

Ieder jaar vindt er in Verona een van de grootste operafestivals van Italië plaats. Vooral dit jaar belooft het een uitbundig feest te worden. Grote Italiaanse opera’s met grote Italiaanse thema’s zullen in de Romeinse arena worden opgevoerd, waaronder ‘Cavalleria Rusticana’ van Mascagni en ‘Nabucco’ van Verdi. Tijdens de zomermaanden kun je in deze historische arena met geweldige akoestiek genieten van al het spektakel, nu met een nieuwe twist: het decor is uitgerust met veel technische snufjes. (PC) Arena Opera Festival, Verona – 19 juni tot 4 september 2021 – Informatie en tickets via Arena.it

arte e cultura

Pantelleria

Het laatste eiland van Italië

Het vulkanische eiland Pantelleria heeft veel te bieden: een magnifi eke natuur, kristalhelder water, een onvoorspelbare wind en een exotische keuken met Arabische invloeden. Beroemd om de Zibibbo-druif waarmee de dessertwijn passito wordt gemaakt én om het kleine smaakmakertje dat je in tal van gerechten tegenkomt: het kappertje.

TEKST & FOTOGRAFIE JESPER STORGAARD JENSEN

TIPS

Slapen

• Mursia Resort & Spa Contrada Mursia mursiaresort.com

• Sikelia Luxury Hotel Via Monastero snc Scauri sikeliapantelleria.com

• Vivere Pantelleria Handige woningsite als je een typisch dammusohuis wilt boeken. viverepantelleria.it ‘Het lijkt te hangen tussen Italië en het Afrikaans continent, op een dramatische maar ook lieflijke manier. Het is zwart als de lavastenen, groen als de Zibibbo-druiven en zijn kappertjes, blauw als zijn meer en indigo als de zee. Pantelleria is een eiland aan de grenzen van alles.”

Zo omschreef de Italiaanse schrijver

Giosuè Calaciura het eiland in zijn poëtische reisverslag ‘Pantelleria-L’ultima isola’: Pantelleria – het laatste eiland.

Het vulkanische eiland ligt in de Middellandse zee ten zuidwesten van Sicilië en niet ver van de Tunesische kust. Het is het vijfde eiland van Italië, met een oppervlakte van slechts 83 vierkante kilometer.

Al snel na aankomst zie je waarom het bekendstaat als het Italiaanse eiland met de meest Arabische sfeer. De kleine dammusi-huizen zijn daar een voorbeeld van. Met hun koepeltjes op de daken lijken het mini-moskeeën die perfect opgaan in hun natuurlijke omgeving.

Ook in de straatnamen en de lokale keuken vind je de Arabische invloeden terug. Vanwege zijn strategische ligging in het kanaal van Sicilië was Pantelleria door de eeuwen heen een populair doelwit voor veroveringen. Bovendien bleek het de perfecte tussenstop voor schepen die tussen Europa en Noord-Afrika zeilden. Om die reden werd het eiland door de eeuwen heen veroverd door de Phoeniciërs, de oude Romeinen, de Arabieren, de Noormannen, de Spanjaarden en de Oostenrijkers, totdat uiteindelijk, in 1860, de Italiaanse staat de tricolore, de Italiaanse vlag, op het eiland kon hijsen. Dochter van de wind

De Arabische kolonisatie, van 835 tot 1123, vormde de basis van Pantelleria’s nog altijd fascinerende Arabisch-Italiaanse sfeer. Het waren dan ook de Arabieren die Pantelleria zijn naam gaven. Oorspronkelijk was de naam Bint Ar-Riàh: dochter van de wind. Later heette het Pantelaream en uiteindelijk Pantelleria. Het eiland heeft een kustlijn van 51 kilometer, maar geen enkel traditioneel zandstrand. Het ‘strandvertier’ speelt >

Iconisch beeld van Pantelleria: de olifantenrots.

Wurm jezelf de grot binnen, dan kom je er vanzelf achter dat de constante hete stoom net zulke hoge temperaturen veroorzaakt als in een echte sauna

zich geheel af op de vulkanische stenen. Wil je de beste plek vinden, gebruik dan je vinger als instrument: lik eraan, steek hem in de lucht en schat in uit welke hoek de wind waait. Ga dan naar de plek waar de wind aflandig is. Daar kun je het water in... en weer uit. Wat betreft plekken om te baden zijn er genoeg mogelijkheden. Punta Kharuscia aan de noordkant bijvoorbeeld, waar je goed de zee in kunt springen, de Balata dei Turchi in het zuiden die omgeven is door schitterende natuur. Of Marina di Suvaki aan de westkant, eveneens een populaire badplek.

Waternimfen

Een plaats die je niet mag missen is het Lago delle Ondine, het Meer van de waternimfen, dat verscholen is tussen zwarte en grijzig geklonterde lavabrokken. Het kleine meer ligt bij Punto Spadillo, vanwaar je kunt afdalen naar de zee. Je hebt wel flink wat klimcapaciteiten nodig om je een weg te banen door het surreële rotslandschap dat de lava hier heeft achtergelaten. Maar je inspanningen worden ruimschoots beloond als je bent aangekomen. De natuur is spectaculair: op dagen met een sterke noordenwind klotsen de golven tegen de rotsen en wordt het meer aangevuld met opspattend zeewater. Pantelleria heeft nog een paar verrassingen in petto, wat bijzondere natuurverschijnselen betreft. Een interessante belevenis is een wandeling naar boven door het Favaregebied, van waaruit je de Monte Gibele kunt ‘beklimmen’, een uitgedoofde vulkaan 700 meter boven zeeniveau. Zodra je het plateau hebt bereikt, heb je zicht op een ongelooflijk maanlandschap met honderden lavastenen, smalle paden en kokendhete stoom die uit de grond spuit. Verder kun je in Benikulà-grot, aan de voet van de berg Montagna Grande, la sauna naturale bezoeken, een natuurlijke sauna. Volg het pad door de vlakte van Monastero, een bijzondere wandeling met panoramische uitzichten, naar de rots waar de sauna zich bevindt. Wurm jezelf de grot binnen, dan kom je er vanzelf achter dat de constante hete stoom net zulke hoge temperaturen veroorzaakt als in een echte sauna.

Dé wijngebeurtenis

Als je in augustus op Pantelleria bent kun je niet om dé wijngebeurtenis van het jaar heen. Calici di Stelle vindt plaats in Castello Barbacane, in het centrum van het plaatsje Pantelleria. Hier kun je een groot aantal lokale producenten ontmoeten en hun producten proeven, waarvan het merendeel is gemaakt van de lokale zoete Zibibbo-druif. Wat bijzondere wijnervaring betreft: als ik op Pantelleria ben, bezoek ik altijd de Cantina Basile, in het gebied Bukkuram, niet ver van het vliegveld. Het wijndomein wordt gerund door Fabrizio Basile, wiens wijnproeverijen zo populair zijn geworden dat je moet reserveren om zeker te zijn van een plek. Als je erheen gaat zul je begrijpen waarom: tijdens de aperitivo worden zoveel hapjes geserveerd dat het lijkt alsof je in een restaurant zit. ’s Avonds, als de zon laag boven de wijnvelden van Fabrizio hangt, zul je vast en zeker worden verleid door de witte wijn Sora Luna van Basile, gemaakt van uitsluitend Zibibbo. Voor mij staat deze wijn voor de smaak van Pantelleria. Ook een charmante wijnproefervaring krijg je bij Cantina Minardi. Een gids leidt je door de kelders en legt uit hoe wijn wordt geproduceerd op Pantelleria. Daarna wacht een heerlijke proeverij in de cantina: een line-up van de vijf wijnen van het bedrijf – wit, rood en een passitodessertwijn – begeleid door verrukkelijke hapjes. De gids geeft intussen uitleg over alles wat er maar te vertellen valt over iedere wijn. Na de proeverij kun je natuurlijk de Minardi-wijnen inslaan. De passito-dessertwijn is een van de iconische producten van Pantelleria. Iedere wijnkelder heeft er wel een. Zijn aroma heeft tonen van dadels, honing, abrikozen en rijp fruit. De traditie van de passito-productie op het eiland dateert van lang geleden. Volgens een legende verleidde Casanova zijn vrouwen vaak met >

Vanaf linksboven met de klok mee: wijnproeven bij Fabrizio Basile; kleurrijk steegje; dammuso-huis; zeester on the rocks; basisingrediënten van de keuken; vuurtoren van Pantelleria.

TIPS

Eten

• Al Tramonto Località Penna ristorantealtramonto.it

• Il Principe e il Pirata Località Punta Karace ilprincipeeilpirata.it

• Ristorante La Vela Contrada Scauri Scalo 31 facebook.com/ristorantelavelapantelleria

Het Meer van de waternimfen bij Punto Spadillo.

TIPS

Hoe kom je op Pantelleria

• In juli en augustus kun je meestal direct naar Pantelleria vliegen vanaf Turijn, Bergamo, Verona, Rome, Milaan, Venetië, Bologna en Trapani.

Algemene informatie

• ilovepantelleria.net (alleen Italiaans) • solopantelleria.com/en

Volgens een legende verleidde Casanova zijn vrouwen vaak met een glas van de passito uit Pantelleria

een glas van de passito uit Pantelleria. Toch is deze dessertwijn niet het meest populaire product van Pantelleria. Hij wordt verslagen door een klein groen wonder: het kappertje. Dat is de echte culinaire superster. Volgens de lokale geschiedenisboeken worden kappertjes al gekweekt op Pantelleria vanaf het midden van de 19de eeuw. In 1996 kregen de kappertjes van Pantelleria de prestigieuze Europese IGP-erkenning, als enige kappertje van Italië. Maar daarmee eindigt zijn roem nog niet. In 2014 werd de manier waarop de kappertjesplant wordt gekweekt op Pantelleria – ad alberello – erkend als immaterieel erfgoed van de UNESCO. In de praktijk betekent die manier dat de kappertjesplant wordt gesnoeid als een kleine boom, om hem te beschermen tegen de gure wind. In de keuken van Pantelleria, die Italiaans is maar ook een grote Arabische invloed kent, kom je kappertjes in verschillende gerechten tegen.

Kijken naar Afrika

Op heldere dagen kun je de punt van Kaap Bon zien liggen, een landtong van Tunesië, vooral als de zon ondergaat. Als ik dat zie, denk ik vaak aan wat in de volksmond ‘de Afrikaanse ziekte’ wordt genoemd: het gevoel van verlangen naar Afrika. Als ik naar zo’n zonsondergang op Pantelleria zit te kijken, met een glas passito in mijn hand, weet ik dat ik zelf lijd aan de ‘Pantelleria-ziekte’: het intense gevoel dat je niet terug wilt naar waar je vandaan komt. •

mangiare

MIKE VAN DER ZALM IS EIGENAAR VAN BILDERDIJK WIJNHUYS IN AMSTERDAM. BILDERDIJKWIJNHUYS.NL

Op de Vespa voor Verduzzo

Verduzzo. Hiervoor rij je op een warme zomerdag naar het terras. Op een blauwe Vespa, zoals wijnmaker Vittoria het misschien bedacht toen hij de wijn maakte. Waar verduzzo vaak gebruikt wordt voor erg lichte tafelwijnen is dit een ander verhaal. Knisperend frisse zomerwijn van het zuiverste soort. Lekker veel wit fruit, een

Mike's wijntip

beschaafd alcoholpercentage en net niet helemaal strakdroog. En een tinteling in het glas en op de tong maakt het feestje compleet! Tenuta Giol ‘Verduzzo’. Veneto. € 9,95

Jolige opbergpotjes

In Nederland zou de combinatie van rood, geel en roze wellicht als ‘vloekend’ of ‘poppenkast’ worden beschouwd, in Italië wordt die in serieus design toegepast. De avant-gardistische ontwerper Ettore Sottsass drukte zijn stempel op de architectuur van de jaren zestig en zeventig en vertaalde zijn signatuur naar alledaagse producten. Deze potjes zijn ideaal voor het bewaren van biscotti, risotto, pasta of koffie. Alessi, ‘ES 16’, € 35. alessi.com

Vol en voedzaam De Italiaanse pastamaker La Molisana uit Molise heeft zijn Nederlandse assortiment uitgebreid met volkoren spaghetti, penne en fusilli. De nieuwe variant is in ons land aan een opmars bezig, maar voor de progressieve pasta-eter zijn de voordelen al lang bekend: volkoren pasta is voedzamer, voller van smaak en bovendien rijk aan vitaminen en mineralen. La Molisana, ‘volkoren (integrali)’, € 1,99.

Gelijknamige wijnhuizen

Toen horecaman Matthijs Braun vorig jaar werkloos werd, besloot hij om online wijnen aan te gaan bieden van wijnhuizen met de naam Braun of een vertaling hiervan. Hiervoor reisde hij Europese wijnstreken af. Zo sprak hij in het Italiaanse Dogliani met de gastvrije eigenaar van wijnhuis Bruno Porro en bezocht hij in La Morra de altijd zonnige wijngaarden van Marrone (bruin). Uiteindelijk streeft hij naar een collectie van de lekkerste wijnen die hij zelf heeft ontdekt op zijn wijnexpedities. braunwine.nl