Françaises met invloed

6invloedrijke Françaises

In een land waar de #MeToo-beweging minder serieus wordt genomen dan elders in de westerse wereld, is het voor vrouwen nog lastiger om de top te bereiken. Maar er is veel aan het veranderen. De laatste jaren zijn zelfs de ministersposten gelijk verdeeld onder mannen en vrouwen. Daar kan Nederland nog wat van leren. Een portret van zes femmes d’influence in de intellectuele wereld, het bedrijfsleven, de politiek en de gastronomie.

TeksT Stefan de VrieS

LÉA SALAMÉ Journalist

Wie in Frankrijk regelmatig televisie kijkt of naar de radio luistert, komt ongetwijfeld léa salamé (Beiroet, 1979) weleens tegen. niemand kan nog om de Franse versie van eva jinek heen. léa’s vader, Ghassan salamé, was Minister van Cultuur in haar geboorteland libanon. Cultuur en politiek kreeg ze dus met de paplepel ingegoten. Toen léa vijf jaar oud was, ontvluchtte haar familie de burgeroorlog en vestigde zich in Parijs. na een studie rechten begon ze haar journalistieke carrière bij de lancering van de internationale nieuwszender France 24 in 2006. Ze werkte vervolgens bij verschillende televisiezenders en brak in 2014 écht door toen ze begon met haar dagelijkse ochtendinterviews op de radiozender France inter. Het werd al snel het best beluisterde ochtendprogramma van de Franse radio. elke werkdag om tien voor acht precies legt salamé politici, vakbondsleiders en andere spraakmakers het vuur na aan de schenen. regelmatig nemen andere media over wat er in

Léa Salamé

salamé’s interviews is gezegd. Zo bepaalt zij het nieuws van de dag. sommigen vrezen salamé’s kritische vragen of prikkelende opmerkingen. die worden haar soms niet in dank afgenomen. Tijdens een interview met oud-president François Hollande reageerde ze geschokt op een van zijn antwoorden met de opmerking: “Maakt u een grap?” sociale media vielen over haar heen, ze was volgens het publiek niet presidentieel genoeg. echt vilein wordt het echter nooit, dat zit nu eenmaal niet in het dna van Franse journalisten, maar léa salamé werd er wel een ‘Bekende Française’ mee. of ‘een cowboy op hoge hakken’, zoals het weekblad ‘Paris Match’ haar eens seksistisch omschreef. Het kan haar weinig schelen. Zoals het vaak gaat in Bekende-Fransenland, vormt léa salamé een stel met een andere beroemdheid: raphaël Glucksmann (40), bekend geworden als tv-filosoof en nu Europarlementariër. de vlam tussen de twee sloeg in een televisie-uitzending in 2017 live over. léa salamé is niet alleen zelf invloedrijk, ze is ook gefascineerd door andere machtige vrouwen. in een radioprogramma spreekt ze elke aflevering een uur lang met een invloedrijke dame. die gesprekken zijn nu gebundeld in het boek ‘Femmes Puissantes’. We zullen nog veel van léa salamé horen!

ANNE LEGRAND & CLIO MODAFFARI Cheffes

in een wereld – de gastronomie – waarin mannen nog altijd serieuzer worden genomen dan vrouwen, is het des te opmerkelijker dat een restaurant niet één, maar twee chefs heeft. of in correct Frans: cheffes. dat is het geval bij l’innocence, een minuscuul restaurant in Parijs. Hier staan anne legrand en Clio Modaffari in de keuken, terwijl sommelier jonathan Caron de gasten ontvangt. de twee chef-koks leerden elkaar kennen in au Trianon, het driesterrenrestaurant bij het paleis in versailles, waar de gevreesde Gordon ramsey de scepter zwaait. in 2018 openden ze de deuren van hun eigen plek. nu openen er regelmatig restaurantjes in ‘soPi’, kort voor south Pigalle, de wijk die de laatste jaren hot is, maar l’innocence wist al snel de smaakpapillen van klanten en critici te verleiden. de inspanningen in het piepkleine keukentje werden eerder dit jaar zelfs beloond met de eerste Michelinster voor legrand en Modaffari. de twee combineren de italiaanse roots van Clio met de traditie van annes grootmoeders tot ogenschijnlijk een-

Anne Legrand & Clio Modaffari

Anne Hidalgo

voudige maar oogstrelende gerechten, vol verse producten die zorgvuldig zijn geselecteerd. Groenten voeren de boventoon en die veranderen al naar gelang de seizoenen. in amper twee jaar hebben legrand en Modaffari een sterke positie veroverd in culinair Parijs, waar de concurrentie groot is. vrouwelijke chefs zijn er steeds meer in de hoofdstad en ook in de rest van het land is het niet meer uitzonderlijk dat een vrouw de baas is in de keuken. anne legrand en Clio Modaffari juichen dat toe, maar laten zich er niet op voorstaan. van de omschrijving cuisine féminine willen ze dan ook niets weten. daar waar de vrouwelijke chefs van de generatie vóór anne en Clio nog moesten vechten voor geloofwaardigheid, zien anne en Clio zich vooral als gewone koks. en daarmee zijn ze weer een invloedrijk en inspirerend voorbeeld voor andere vrouwen die een restaurant willen openen.

L’Innocence 28, rue de la Tour d’Auvergne 75009 Parijs (Métro: Cadet en Anvers)

ANNE HIDALGO Burgemeester van Parijs

neem een Parijse taxi of Uber en je krijgt al snel de indruk dat er een duivel staat aan het hoofd van de Franse hoofdstad. Geen goed woord hebben de chauffeurs over voor burgemeester anne Hidalgo. Zij is de schuldige van het feit dat de stad altijd open ligt en een onbereikbaar doolhof is geworden. Maar vraag het andere Parijzenaars en de beschrijvingen van Hidalgo zijn een stuk genuanceerder. de in spanje geboren anne Hidalgo (1959) staat al bijna twintig jaar aan het roer in Parijs: eerst als locoburgemeester in de schaduw van Bertrand delanoë en sinds 2014 als eindbaas. Hoewel ze nooit echt geliefd is geweest, worden haar pogingen om de stad leefbaarder te maken wel breed gewaardeerd. Behalve door automobilisten dus. veel europese hoofdsteden hebben nu een vrouwelijke burgemeester (amsterdam, Madrid, Praag, rome, stockholm),

Delphine Horvilleur

maar toen Hidalgo gekozen werd in 2014 was dat wereldnieuws. onder haar bezielende leiding haalde Parijs de olympische spelen van 2024 binnen. Maar ook leed de stad onder een lange reeks zwarte gebeurtenissen: aanslagen, wekenlange stakingen, de wekelijkse geweldsorgies bij de demonstraties van de ‘Gilets jaunes’ en de brand in de notre-dame. Begin dit jaar leek haar herverkiezing hoogst onzeker. de Groenen zaten haar op de hielen, want haar belofte Parijs tot een ecologische hoofdstad te maken was maar voor een klein deel waarheid geworden. Bovendien was ze uitgegroeid tot de plaaggeest van de automobilisten. Zo kon ze, kortom, bij niemand goed doen. en toen brak corona uit. Ze greep haar kans. aan het einde van de lockdown bleken drukke wegen ineens vol gele lijnen en geïmproviseerde afzettingen. Het stadhuis had geprofiteerd van de afwezigheid van auto’s om drukke doorgangswegen om te toveren tot pop-up fietspaden. Een slimme zet: de Parijzenaars sprongen massaal op de fiets, en Hidalgo werd niet veel later glansrijk herkozen. in haar decennialange ambtelijke en politieke carrière heeft ze een netwerk opgebouwd in alle uithoeken van de Franse maatschappij. dat maakt haar tot een van de machtigste politica’s van het land. en tot onderwerp van veel speculatie. de hoofdstad is een staat in de staat. Wie de baas is van de hoofdstad zou wel eens de baas kunnen worden van het land. kijk maar naar jacques Chirac. Maar de kans dat ze dezelfde ambitie heeft als haar voorganger is klein. Ze is duidelijk toegewijd aan Parijs en heeft haar handen de komende jaren vol aan de groene wederopbouw van de hoofdstad.

DELPHINE HORVILLEUR Rabbijn

Frankrijk is een seculier land, waar kerk en staat in theorie strikt gescheiden zijn. en toch, of juist daarom, is religie nooit ver te zoeken in het publieke debat. dat

Het is voor sommigen ook slikken: een rabbijn die geen oudere, bebaarde man is, maar een typische Parisienne: vrouwelijk en chic

mondt vaak uit in droge verhandelingen waar toeschouwers al snel bij in slaap vallen. Gelukkig is er een uitzondering, in de persoon van delphine Horvilleur (1973). Zij is een van de slechts vier vrouwelijke rabbijnen in Frankrijk en ze leidt een congregatie van zo’n 1500 liberale joodse families. Haar cv leest als een roman. Ze was een blauwe maandag fotomodel om haar studie geneeskunde aan de universiteit van Jeruzalem te financieren. Vervolgens werd ze journaliste bij de televisiezender France 2. Het idee om rabbijn te worden kwam op haar pad toen ze in new York woonde. daar volgde ze een vijfjarige opleiding tot rabbijn, iets wat in Frankrijk voor vrouwen onmogelijk is. sommigen vragen zich af wat zo’n wereldse vrouw in een religieuze wereld doet, maar Horvilleur is diepgelovig. Ze gebruikt haar geloof als bron van kennis en om handvatten voor de moderne wereld te vinden. dankzij haar welbespraaktheid is ze een graag geziene gast in de media. in het publieke debat gaat ze niet alleen de strijd aan met antisemitisme en racisme, maar ook met de conservatieve rabbi’s in Frankrijk, verreweg de meerderheid. Ze onderhoudt met hen een beleefd contact, maar ze weet ook dat deze mannen haar als vrouwelijke rabbijn een gotspe vinden. Het is voor sommigen natuurlijk ook slikken: een rabbijn die geen oudere, bebaarde man is, maar een typische Parisienne: vrouwelijk en ingetogen chic. Horvilleur werd bekend bij het grote publiek na de aanslag op ‘Charlie Hebdo’ in 2015, toen ze een rede uitsprak na de moord op columniste elsa Cayat, een joodse psychoanalyticus, columniste en een van de twaalf slachtoffers van de aanslag op het satirische weekblad. Frankrijk heeft na de vs en israël de grootste joodse gemeenschap ter wereld. de laatste twee jaar neemt het aantal antisemitische incidenten in Frankrijk snel toe. steevast neemt Horvilleur het woord, met zo veel natuurlijke autoriteit dat ze door alle gemeenschappen serieus wordt genomen. er verschenen verschillende boeken van haar hand die ook gelezen en gewaardeerd worden door moslimvrouwen. Haar laatste, ‘Réflexions sur la question antisémite’, haalde de bestsellerlijsten. Thema’s als jodendom, homoseksualiteit en gemengde huwelijken tussen moslims en joden zijn voor haar geen taboe. slechts twee van de vijfhonderd synagogen in Frankrijk zijn liberaal, dus Horvilleur is een minderheid. voor de uitbraak van corona gaf ze iedere maand een drukbezocht college in een Parijse bioscoop, waar de aanwezigen op ontspannen maar erudiete wijze over de Talmoed en andere teksten debatteerden. die bijeenkomsten zijn voorlopig geannuleerd. Maar ook zonder die optredens is delphine Horvilleur een vertegenwoordiger van een nieuwe generatie intellectuelen, die stevig in de moderne wereld staan. Haar woorden zijn invloedrijk en geven het Franse debat een kleur waar het vaak aan ontbreekt.

DELPHINE ERNOTTE President publieke omroep

net als haar vriendin Hidalgo zat ook delphine ernotte deze zomer in onzekerheid of ze wel een tweede termijn zou krijgen. de president van France Télévisions, een van de grootste publieke omroepen ter wereld, had sinds haar benoeming in 2015 niet echt indruk weten te maken. Het was haar bijvoorbeeld niet

gelukt een Franse Netflix-achtige dienst op te zetten. ook haar droom van een Franse BBC viel aan diggelen toen de fusie met radio France op de lange baan werd geschoven. verder dan het lanceren van de nieuwszender Franceinfo Télé, die er door de moordende concurrentie niet echt in slaagt om veel kijkers te trekken, is ze niet gekomen. Waarom delphine ernotte (1966) dan toch kon blijven zitten heeft misschien te maken met de machtsstructuren in het land. de baan bij de Franse publieke omroep is veel meer dan in nederland een politieke baan. de baas van France Télé staat vaak zelf in de kijker en voelt de hete adem van vakbonden en regering in haar nek. op papier is de omroep onafhankelijk, maar in werkelijkheid probeert de regering subtiel invloed uit te oefenen op het management. dat ernotte mocht aanblijven kan beschouwd worden als een teken van goedkeuring. Met de presidentsverkiezing van 2022 voor de boeg lijkt de regering liever geen risico’s te willen nemen. als ingenieur werkte ernotte jarenlang bij telecomconcern orange en klom daar op tot algemeen directeur Frankrijk. sinds zij de baas is bij France Télévisions, zijn daar meer vrouwen in hogere functies, maar er zijn ook meer vrouwen in beeld, in reportages en in debatten. Met haar nieuwe mandaat wil ze er voor zorgen dat ook jongeren en minderheden veel meer te zien zullen zijn. dat maakt dat witte mannen van boven de vijftig in de organisatie haar als een dreiging beschouwen. die moeten niet zeuren, vindt ernotte. Ze corrigeert immers alleen maar een scheve balans, die door diezelfde oude garde is gecreëerd. ernotte wil er ook voor zorgen dat Frankrijk hét serieland bij uitstek wordt. nu verkoopt de Franse publieke televisie veel minder formats aan het buitenland dan omliggende landen dus begon ze daar flink in te investeren. De serie ‘dix pour cent’ is een eerste voorbeeld en die werd een wereldwijd succes (in Nederland te zien op Netflix). ■

Delphine Ernotte

st INE ILLE s GU © G