JAARGANG 2017, EDITIE 1
NEEM GRATIS MEE
A Brand New Look Shop en proef het voorjaar op het vernieuwde station
BACKGROUND
MEET-UP
SUCCESS STORY
Reportage Restauratie
Dutch Design
130 jaar AKO
90 penselen & 70 ton steen
Amsterdam Centraal meets Rijksmuseum
Van krantenventers tot leukste leeswinkel
2
INHOUD Colofon CS IS EEN UITGAVE VAN NS STATIONS
Bladmanager
LOES CLAASSEN (NS)
Concept & realisatie
G+J CUSTOM CONTENT
Creative Director
LOES VAN DOKKUM
10
Project Manager
DANITSJA KALLENDORF
Art-direction & design BÜLENT YÜKSEL
Projectredacteur CLAIRE PEELS
Redactie
7
ASTRID NÜHN, FEMKE VAN DER VEEN, MEREL DIEPSTRATEN (vormgeving)
Productie
HANS KOEDIJKER
18
5 News
DRUKKERIJ TUIJTEL
7 People
12 Meet-up
ANALIK BROUWER, MARTIN DIJKSTRA, SHARON VAN DER HAGEN, DENNIS KOVAL, ANNEMARIE MOERMAN, JOY STORIMANS, IRIS VANDEMOORTELE, JOANNE WIENEN
Druk en afwerking
Voorjaar op het station: shop de nieuwste collectie
De gezichten van Amsterdam Centraal: Van MacBike tot Saigon Càphê
Medewerkers
12 18 Behind the scenes
28 Success story
Station in de steigers: nieuw wordt weer oud
Al ruim 130 jaar op het station: AKO
Dutch Design Experts: Evelyne Merkx en Ludo van Halem: ‘Amsterdam Centraal en het Rijksmuseum zijn eigenlijk zustergebouwen’
24 Update
32 Plattegrond
Laatste stationsnieuwtjes in Amsterdam en verder
Shops en services: wat zit waar?
17 Facts & Figures
27 Posted
34 Superdeals
Wat je vast nog niet wist over het station
Amsterdam Centraal is hot op Instagram
Exclusief voor jou als CS-lezer
Disclaimer Niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt zonder voorafgaande toestemming van G+J Custom Content en NS Stations.
Cover: Fotografie Feriet Tunc Fotografie-assistentie Karel Staa Styling Lisa Dymph Megens/ House of Orange Visagie Ingrid Boekel/House of Orange Model Janouk/Touché Models Productie Joyce Voogt/Sticky Stuff Agency Kleding Bomberjack Essentiel Blouse, jeans & kettinkje H&M Tas Lancaster
Detail
Wat (bijna) niemand weet over Amsterdam Centraal
Stalen jas oop je vanuit de Cuypershal – de centrale stationshal bij de piano – naar links, dan kom je in de westvleugel uit. De lage doorgang naar de westkant van het station is slechts 2,5 meter hoog en vrij sober. Vroeger kwam hier alleen personeel van het station en NS, maar nu kan iedereen erdoorheen. De moeite waard, want sinds kort trekken achttien forse vierkante kolommen bekijks. Deze bestaande steunpilaren, waar ook leidingen in verstopt zitten, werden namelijk in een nieuw, roestvrijstalen jasje gestoken. Over deze bekleding kwamen drie lagen geperforeerd staal waarin Cuyperiaanse decoraties en reis gerelateerde illustraties, zoals een fiets en een TGV, zijn gelaserd. Alles in wittinten, om de lage ruimte rustig te houden.
Fotografie Esther Quelle Tekst Femke van der Veen
L
3
News
5
Must haves en wanna gives op het station
1
Gifts
2
VERWEN JEZELF OF EEN ANDER
4
3
5
6
7
Fotografie Denis Koval @ Unit CMA Styling Analik Brouwer @ Unit
8
11
9
10
1 Bruin schoudertasje € 19,99 Mango 2 Kinto Coffee Carafe € 59,90 Simon Lévelt 3 Blokkendoos: Allemaal Artis in een doosje € 22,50 I amsterdam Store 4 Spaarpot Nijntje € 199,- Heinen Delfts Blauw 5 Ögon Design Card Holder € 79,Service Point 6 Parfum Oasis de Fleur (50 ml) € 39,- Rituals 7 Geurkaars Marie-Stella-Maris € 39,- Amsterdam Central Pharmacy 8 Koffiekop ‘dik’ van Piet Hein Eek € 8,50 WAAR 9 Washi Tape€ 2,50 HEMA 10 BE Creative Make-up Eyeshadow Quad € 19,95,- ICI PARIS XL 11 Glazen presse-papier € 14,99 Sissy-Boy
6
SHOP
Warmhouder
Feeling good VOORJAARSCOLLECTIE
Natuurbescherming ‘Gezondheid en kracht komen direct uit de natuur’, is al sinds 1973 het motto van Erica Kruiderijen. Een van de redenen dat de Zilver Deo Fris zo goed verkoopt, volgens marketingmedewerker Kjeld van den Heuvel. “Vaak wordt in deodorant aluminium chloride gebruikt, maar dankzij een combinatie van zilver en mineralen kunnen transpiratie en nare geurtjes ook op een natuurlijke manier verminderen. De natuur heeft voldoende in petto om te blijven verrassen.” Zilver Deo Fris, 50 ml, € 6,95 www.erica.eu
Oh, it glows De Pure Face Oil van Rituals bevat een mix van natuurlijke amandel-, rozenbottel- en jojoba-olie. Breng dagelijks drie tot vijf druppels aan op een droog, gereinigd gezicht en die stralende huid is binnen handbereik. Pure Face Oil, 30 ml, € 32,50 www.rituals.com
Nieuw bij Simon Lévelt: de thermosfles Corkcicle Canteen. Dankzij het slimme design worden koffie en thee tot wel twaalf uur warm gehouden, terwijl koude drank maar liefst 25 uur gekoeld blijft. En nog leuk om te zien ook. Zei iemand daar ideale treingadget? Verkrijgbaar in de kleuren roze, turquoise, matgrijs en koper in de maten 0,27 l (€ 23,95) en 0,47 l (€ 29,95) www.simon levelt.nl
Apotheek en dokter in één Handiger kan niet: even snel langs de apotheek of dokter op weg van of naar je werk. Dankzij Amsterdam Central Doctor & Pharmacy (vlak naast de fietstunnel) met ruime openingstijden kan het. Zo kun je na het speciale reizigersspreekuur van dokter Cambridge, meteen doorlopen om eventuele medicijnen op te pikken en daarna nog even snel beautyshoppen. Naast Avène, Vichy, John Masters Organics en La Roche-Posay verkopen ze het Amsterdamse merk Marie-Stella-Maris en het Franse merk Embryolisse. Of scoor hier chocolade, bijvoorbeeld van iQ Superfood Chocolate: vrij van allergenen als gluten, noten en zuivel én bomvol antioxidanten, vezels en magnesium. www.amsterdamcentralpharmacy.nl
CS MIJNSTATION.NL
7
PEOPLE
Shopmedewerker bij MacBike
Miranda van Wijk (27) n de zomer staan de klanten rijen dik voor de deur. Op drukke dagen zijn er wel 2500 toeristen die op onze fietsen, uit meerdere filialen, door de stad trappen. Zodra er een fiets terugkomt, staat de volgende klant alweer klaar om ’m mee te nemen. Dan is het flink aanpoten, hoor. We krijgen van alles in de winkel. Groepen jonge mannen die in de stad zijn voor een vrijgezellenfeest, een vriendinnenclubje of gezinnen met jonge kinderen. Ik leg ze natuurlijk uit hoe de fiets werkt. Soms zijn mensen een beetje zenuwachtig. Dat snap ik wel. Zelfs ik vind fietsen door de drukke stad nog wel eens spannend. Het voelt goed dat ik ze dan advies kan geven, zoals welke fietsroutes het veiligst zijn en dat ze vooral niet moeten vergeten hun hand uit te
Tekst Joanne Wienen Fotografie Martin Dijkstra Visagie Aga Urbanowicz
I
steken. Vaak wordt me ook gevraagd naar leuke plekjes in Amsterdam om te bezoeken. Zo ben ik ook een heel klein beetje stadsgids. Jonge vriendengroepen stuur ik vaak naar de Heineken Experience, gezinnen naar de Zaanse Schans. Amsterdam biedt voor ieder wat wils.”
Ik voel me ook een klein beetje stadsgids
8
SHOP
Mooi snel Wie weinig tijd heeft, moet slim zijn. Daarom voorzien de beauty advisors bij ICI PARIS XL haastige reizigers van een full-make-uplook in slechts vijf (!) minuten. Gauw nog een crème, lippenstift of geurtje meenemen? Dankzij de snelverpakkingen en snelkassa’s hoef je nooit meer een trein, tram of bus te missen. www.iciparisxl.nl
Looking good DE LAATSTE TRENDS
Sweet romance Ook in het nieuwe mode seizoen zet de seventies-trend de toon. Bij Claudia Sträter geven ze daar bovendien nog een romantische twist aan, met veel bleached denim en verleidelijke tinten als roze, mauve en lichtblauw. Denimblousejurk € 139,95 www.claudia strater.com
Dat zit lekker In de splinternieuwe yogacollectie van Sissy-Boy hoor je je eigenlijk moeiteloos in de kraai of downward dog te vouwen, maar even tussen ons… de comfy items lenen zich ook prima voor een avondje op de bank. De yogacollectie van Sissy-Boy is nu te koop in de winkel. sissy-boy.com
Engelengeur Als het op parfums aankomt, zijn de Bombshell en Noir Tease van Victoria’s Secret wereldwijde bestsellers. Mocht je iemand (of jezelf ) écht blij willen maken; in de mooie geschenkverpakking krijg je de bodylotion er ook nog bij. Giftsets vanaf € 31,-
CS MIJNSTATION.NL
9
PEOPLE
Filiaalleider van Heinen Delfts Blauw
Tekst Joanne Wienen Fotografie Martin Dijkstra Visagie Aga Urbanowicz
Juanita Kiburg (36) talianen vind ik de leukste klanten. Ik heb een tijdje in het zuiden van Italië gewerkt als archeologe, waardoor ik een aardig woordje Italiaans spreek. Ze zijn altijd blij verrast als ik ze in hun eigen taal te woord kan staan. In ons winkeltje – het kleinste op het station, geloof ik – verkopen wij traditionele, handbeschilderde Delfts blauwe items, maar ook souvenirs en moderne producten als tulpenvaasjes of beschilderde borden. Ik merk echt dat Delfts blauw weer helemaal hip is. Naast toeristen krijg ik ook veel Nederlandse bezoekers in de winkel. Ik snap het wel, zelf vind ik het ook mooi. Het is een eeuwenoud ambacht en bovendien typisch Nederlands. Ik heb thuis een
I
handbeschilderd melkkannetje van Heinen Delfts Blauw, een vaas van de Porceleyne Fles (de enig overgebleven Delfste aardewerkfabriek uit de zeventiende eeuw, red.) en een kaststel van Villeroy en Boch, geërfd van mijn grootouders. Mijn collectie breidt zich in rap tempo uit sinds ik hier werk.”
Ik merk dat Delfts blauw weer helemaal hip is
10
SHOP
Good food TO STAY AND TO GO
Eet smakelijk Wagamama snapt waar reizigers met een hongerklop behoefte aan hebben. Ramen bijvoorbeeld, een hartige hete soep gevuld met verse noedels, toppings en garnituur, geserveerd in een traditionele zwarte kom. Je kunt kiezen uit acht verschillende soorten, van chili chicken en eend tot vega. www.wagamama.nl
Kaasfeiten Een bijzonder kaasje is het, die Jersey van Cheese & More by Henri Willig. En wel hierom: • De kaas wordt geproduceerd op de eigen biologische boerderij ‘De Jacobs Hoeve’ in Katwoude (waar de schattige, pasgeboren Jerseykalfjes te bezoeken zijn). • Jerseymelk smaakt dankzij een hoger vet- en eiwitpercentage romiger en voller dan melk van de Holstein-Friesian-koeien (de welbekende zwart-witte).
Asian delight
Mét zonder ei Nadat de hashtag #metzonderei op Twitter en Facebook trending werd, besloot Smullers ook veganistische mayo aan te gaan bieden. Doordat de satésaus sowieso al veganproof was, is dit de enige snackbarketen die een ei-vrij patatje oorlog op het menu heeft staan. Fijn voor vegans én het klimaat. Snacken én karmapunten verdienen dus!
Hmmm(us) Bij Julia’s vind je het hele jaar door ‘broodjes van het seizoen’. Proef de lente met een broodje hummus met olijven en cherry tomaatjes, van 1 mei tot en met 25 juni. In de zomer maakt-ie plaats voor het broodje pecorino. Broodje hummus, € 3,75
CS MIJNSTATION.NL
• In kaas gemaakt van Jerseymelk zitten maar liefst twee keer zo veel vitaminen en mineralen als in ‘normale’ kaas. • De kaas is dankzij gebruik van microbieel stremsel (in plaats van stremsel uit de maag van een kalf ) óók geschikt voor vegetariërs. Jerseykaas € 9,95, www.cheeseandmore.com
Bij Kyoto Sushi kun je de hele dag terecht, en niet alleen voor sushi. Op het speciale lunchmenu vind je onder meer vegetarische loempia’s, gefrituurde tofu en een good ol’ broodje gegrilde kip. www.kyotosushigrill.nl
11
PEOPLE
Chef-kok bij Saigon Càphê
Mai Le (53) ns zevenkleurendessert met
Tekst Joanne Wienen Fotografie Martin Dijkstra Visagie Aga Urbanowicz
O kokosmelk en schaafijs vind
ik het allerleukste om te maken. Dit dessertdrankje bevat zeven lagen: rode waterkastanjes, vier soorten jelly, rode boontjes en gele erwtjes; het ziet er feestelijk uit en bij elke hap heb je weer een andere smaaksensatie. Ik werk nu al drie jaar als kokkin bij Saigon Càphê. Ik ben begonnen op het Leidseplein, daarna kookte ik op het Gelderlandplein en sinds dit jaar op Amsterdam Centraal. Handig, want ik woon zelf in Hoorn en ga met de trein naar mijn werk. Bovendien is het station een belangrijke ov-hub. Ik heb nog nooit eerder voor zo veel verschillende nationaliteiten mogen koken. Er komen ook wel eens gasten uit Vietnam. Als hun bordje leeg terugkomt, dan ben ik blij. De leukste reacties krijg ik van gasten die op vakantie in Vietnam zijn geweest: ‘Ik waan me weer even in Hanoi’. Voorheen werkte ik vooral in kleine toko’s in Hoorn en omgeving. Ik heb nooit durven dromen dat de Vietnamese keuken bij zo veel mensen geliefd zou zijn.”
De leukste reacties krijg ik van gasten die op vakantie zijn geweest in Vietnam
Ludo van Halem (57) is conservator twintigste-eeuwse kunst van het Rijksmuseum. Hij is verantwoordelijk voor de collectie moderne kunst en design. Eerder werkte hij als conservator en tentoonstellingsmaker voor het Stedelijk Museum Schiedam.
Evelyne Merkx en Ludo van Halem over Dutch Design
Decoratief, verhalend en helder
13 Datum 3 maart 2017 Locatie Fishbar Saltzer Tijd 14:15
Interieurarchitect Evelyne Merkx (69) heeft ontwerpen gemaakt voor onder andere Het Concertgebouw, de Raad van State en HEMA. Voor Amsterdam Centraal ontwierp ze onder meer de poortvrije passages en de middentunnel.
Zij ontwierp prachtige ruimtes voor Amsterdam Centraal, hij gaat over de moderne kunst en vormgeving van het Rijksmuseum. In Fishbar Saltzer voeren ze een goed gesprek over Nederlands design en de bijzondere gebouwen waarin ze werken. Interview Iris Vandemoortele Fotografie Feriet Tunc
E
Evelyne Merkx en Ludo van Halem hebben elkaar vóór dit dubbel interview nog nooit ontmoet, maar vinden meteen genoeg gespreksstof. Geen wonder: ze hebben beiden in hun werk te maken met een monumentaal negentiende-eeuws gebouw van de architect Pierre Cuypers. Zij is de interieurarchitect van een aantal ruimtes op Amster dam Centraal en hij is conservator twintigste-eeuwse kunst van het Rijksmuseum. Allebei de gebouwen hebben flink wat veranderingen ondergaan. De omvangrijke verbouwing van het Rijkmuseum is vier jaar geleden afgerond, die van Amsterdam Centraal is nog in volle gang. Ludo en Evelyne halen herinneringen op aan hoe het station er decennia geleden uitzag. Ludo: “In de jaren tachtig studeerde ik kunstgeschie denis in Leiden en ging ik vaak met de trein naar Amsterdam om de musea te bezoeken. Het was echt een beleving om aan te komen op de perrons, onder die enorme overkapping. Maar zodra je de trap af ging, kwam je in wat voelde als de ingewanden van een gebouw. De achterkant was zelfs totaal ranzig.” Evelyne weet het ook nog goed: “Het was echt een gribus daar. En dat aan dat prachtige water!” Destijds deed zij de herinrichting van Restaurant 1e Klas in Amsterdam Centraal. Der tig jaar later ontwierp Evelyne weer ruimtes voor het station, samen met Jan Willem Wijker en Jan Benthem, de hoofdarchitect van het vernieuw de stationseiland. Evelyne werkte onder meer aan de middentunnel g MIJNSTATION.NL CS
14
MEET-UP en de sfeervolle IJ-passage, met statige lampen, marmeren banken en stijlvolle shops. Naast winkels zijn er tegenwoordig ook heel wat meer horecagelegenheden dan vroeger te vinden. Evelyne en Ludo treffen elkaar in Fishbar Saltzer, voor een glas wijn en een schaal oesters. Het visrestaurant, dat een industriële maar elegante uitstraling heeft, biedt uitzicht op het IJ. Het bevindt zich dus aan die ‘beruchte’ achterkant van het station, die nu de naam IJ-zijde draagt en er fris en verwelkomend uitziet. Jan Benthem ontwierp een ruime hal die dankzij de inrichting van architecten bureau Wiel Arets, met spiegelende plafonds en zuilen, nog ruimer lijkt. Een prima locatie voor een goed gesprek over architectuur en design, toepasselijk in dit jaar waarin onder de noemer ‘Van Mondriaan tot Dutch Design’ bijzondere aandacht is voor Nederlandse vormgeving.
Zustergebouwen
Ludo: “Amsterdam Centraal en het Rijksmuseum zijn eigenlijk zuster gebouwen. Het is bijzonder dat Cuypers twee gebouwen met zulke verschillende functies eenzelfde handschrift kon geven.”
Nederlands design onderscheidt zich door helderheid Ludo
Evelyne: “Ze zijn wat veel elemen ten betreft hetzelfde, zoals de strepen in de gevels en de ornamenten van baksteen. Ooit fietste ik met mijn zoon, die toen pas een jaar of acht was, langs het Rijksmuseum. Hij zei: ‘Kijk mam, daar hebben ze nog een centraal station.’ Zelfs zo’n klein joch kon de overeenkomsten zien. Dat zal ik nooit vergeten.” Ludo: “De sfeer van de gebouwen van Cuypers geeft bezoekers een soort ‘wauw!’-ervaring. Mensen reageren op de bijzondere elementen, zoals de combinatie van baksteen, natuursteen en stalen balken, en de overweldigende decoraties. Dat merk ik in het Rijksmuseum. Ook Amsterdam Centraal is een unieke plek met buitengewone details, het is geen inwisselbaar gebouw, zoals veel luchthavens dat zijn. Je weet: nu ben ik op het station van Amsterdam.”
Oud en nieuw
Evelyne: “Ik ga zorgvuldig te werk om oud en nieuw op elkaar te laten aansluiten. In de vleugels die uitkomen op de entreehal staat een reeks rechthoekige kolommen die de sfeer bepaalt. Ik heb daarvoor stalen ‘jassen’ ontworpen waarin decoraties zijn geperforeerd. Er komen bloemen en sierranden in voor die ook in Cuypers’ decoraties te zien zijn. Maar ook eigentijdse elementen, zoals een rolkoffertje. Voor een aantal puien hebben we
15
een zachtgroene kleur gebruikt die Cuypers ook vaak toepaste. Je ziet dat dat heel mooi werkt.” Ludo: “In het Rijksmuseum is er veel moeite gedaan om het decoratieve karakter van de architectuur terug te brengen. In de loop der tijd waren veel decoraties helemaal wegge moffeld, net zoals op Amsterdam Centraal. Nu ze in het Rijksmuseum weer zichtbaar zijn, is het alsof je in een tijdscapsule stapt.” Evelyne: “Zeker. Je hoeft niet alles uit die tijd terug te brengen, maar je moet mensen wel laten zien dat ze zich in een gebouw uit de negentien de eeuw bevinden.”
Als je snel aan een ontwerp gewend bent, klopt het Evelyne
Styling Lisa Dymph Megens Visagie Ingrid Boekel Kleding Colbert Ludo H&M
Kunstenaar “Roni Horn, een Amerikaanse kunstenares. Ze maakt prachtig werk, licht en loodzwaar tegelijkertijd. Ik ben in het gelukkige bezit van een van haar pentekeningen, die zijn tegenwoordig niet meer te betalen.” Stad “In Londen heb ik het altijd zo heerlijk. De kunstwereld is er fantastisch, er zijn leuke galeries en in musea als het Tate en Victoria and Albert kun je verdrinken, zo veel valt er te zien.”
Ludo’s favourites
Dutch Design
Ludo: “Eind jaren tachtig, begin jaren negentig, kwam de term Dutch Design op. Er waren toen ontwerpers die internationaal succes kregen, zoals die van het label Droog Design. Maar eigenlijk bestaat er niet zoiets als Dutch Design. Er is in Nederland zo’n enorm rijk landschap aan vormgevers en architecten, dat kun je niet in één term vatten. Maar er zijn wel bepaalde kenmerken waardoor de Nederlandse vormge ving zich onderscheidt van wat je in andere landen ziet. Helderheid van vorm bijvoorbeeld; zelfs decoratieve elementen hebben een bepaalde helderheid. Zoals de stalen jassen die Evelyne ontwierp voor de kolom men. Ze zijn decoratief en verhalend, maar ook heel helder.” Evelyne: “Voor mij hoort vindingrijk heid ook bij Nederlands design. Want als in Nederland niet de machines waren ontwikkeld om die decoraties uit staal te snijden, had ik mijn stalen jassen niet kunnen maken.” Ludo: “Op het station zie je ook andere klassiekers uit de Nederlandse vormgeving. Zoals de blauwe bewegwijzering van bureau Mijksenaar en het NS-geel van Studio Dumbar, dat heel herkenbaar is en al vanaf 1968 consequent wordt gebruikt. Die helderheid van kleur en lijn valt onmiddellijk op als je Nederland binnenkomt.”
Evelynes favourites
Openbaar kunstwerk “In het Amsterdamse Sloterpark staat een groot werk van André Volten, gemaakt van stalen balken. Ondanks het industriële materiaal past het prachtig in de natuurlijke omgeving.” Gebouw “Het Burgerweeshuis van Aldo van Eyck in Amsterdam vind ik heel interessant, om de idealistische visie op het opvangen van kinderen die eruit spreekt.”
Evelyne: “Van de bewegwijzering van Mijksenaar denk je niet: o, wat mooi. Maar dat hoeft ook niet, het is gewoon goed en functioneel. Mensen zien snel waar ze heen moeten.”
Mooiste compliment
Evelyne: “Een compliment dat ik vaker krijg, is dat na een ingrijpende verbouwing mensen vinden dat het net lijkt alsof het al jaren zo was. Recent gebeurde dat weer, bij de opening van een nieuwe zittingszaal van de Raad van State. Het was een uiterst complexe opdracht, want die zaal moest op een lastige plek in het gebouw komen. Toen het af was, zei Piet Hein Donner, de vicepresident van de Raad van State: ‘Niemand ziet wat je gedaan hebt, het is net alsof de zaal er altijd al is geweest.’
Dat vind ik een compliment, omdat ik dan iets heb gemaakt wat goed en logisch in de omgeving past.” Ludo: “Dat geldt voor mij ook. Soms voeg ik kunstwerken toe aan de collectie, die zo goed passen, dat het is alsof ze er altijd al bij hoorden.” Evelyne: “Als je snel aan iets gewend bent, betekent het dat het klopt.” Ludo: “De kunst is om het gewone bijzonder te maken. De mooiste complimenten voor mijn werk vind ik de reacties van de bezoekers. Een Canadese vrouw schreef in haar blog: ‘Ik vond Het melkmeisje van Vermeer prachtig, maar dat ver bleekte bij de Wombtomb van Ferdi. Dat werk vond ik zo’n openbaring.’ Het is heel bijzonder om mensen te laten kennismaken met dingen die ze nog nooit hebben gezien.” MIJNSTATION.NL CS
17
FACTS & FIGURES
Wist je dat...
• Ongeveer 70 TON NATUURSTEEN nodig was voor deze grote opknapbeurt? •
Voor de restauratie grenzend aan PERRON 2 meer dan 90 PENSELEN gebruikt zijn? •
Er 1700 METER aan DECORATIEVE RANDEN (biezen) op de muren aangebracht is?
Populair fietsje
Lekker in de frisse lentelucht dat laatste stukje van je reis afleggen? Daar denken meer mensen zo over: ruim 315.000 OV-FIETSRITTEN werden er vanaf Amsterdam Centraal geteld afgelopen jaar.
Wow! Met meer dan 67 plekken om een lekker maaltje te scoren vind je vast waar je zin in hebt #ophetstation. Enjoy.
Illustratie Sharon van der Hagen
Amsterdam beats Rotterdam
In de WESTELIJKE TUNNEL passeren op vrijdagmiddag net zo veel reizigers als door heel Rotterdam Centraal op een dag.
Achter slot en grendel
En toen was er licht
In de IJ-hal staat een waanzinnig groot lichtscherm. Het is opgebouwd uit allemaal kleine LEDLAMPJES; niet 1000, niet 20.000, maar wel 1.284.096 STUKS.
Met maar liefst 864 bagagekluizen op het station is jouw rugtas, koffer óf de buit na een dagje winkelen veilig op te bergen #ophetstation.
18
BEHIND THE SCENES
19
Slopen, demonteren, restaureren en renoveren
De schatten van Amsterdam Centraal Een verbouwing om de oude grandeur van het station te herstellen; maandenlang is aan de restauratie van een deel van Amsterdam Centraal gewerkt. Muren werden gestuukt, metselwerk gerestaureerd, bogen hersteld, details geschilderd en schatten (her)ontdekt. Tekst Femke van der Veen
20
BEHIND THE SCENES
Z
e schilderden minuscule details, zochten naar een specifieke zandsteengroeve, werkten dag én nacht. Ze maakten oud weer nieuw en nieuw juist weer oud: we hebben het over de restauratoren van Amsterdam Centraal. Een van hen is ‘opperrestaurator’ Johan Venema (50) van Venema Restauratie. “Ik was voor juni 2016 nog nooit op Amsterdam Centraal geweest”, verklapt hij als we hem op een zonnige ochtend ontmoeten op het eerste perron van het station, vlak voor het afronden van de restauratie die in juni 2016 werd gestart. “Maar”, vervolgt hij, “ik was binnen de kortste keren verliefd op dit prachtige historische gebouw.” Toen Johan voor het eerst voet op CS-bodem zette, zag hij gebutste muren, dubbele verdiepingen en, vooral, een donker station. “Toen ik hier kwam, zaten al deze mooie elementen nog verstopt, maar toch hield ik al van het gebouw. Ik kon het resultaat al bijna zien, ik wist dat achter al die lagen iets heel moois moest schuilgaan.” De elementen die architect Cuypers had bedacht bij het ontwerpen van het station in 1891, werden in de jaren ’50 en ’60 vakkundig weggewerkt of gesloopt. Het statio moest vooral functioneel zijn. Dus werden bakstenen muren gestuukt, schilderingen weggestopt en ruime hallen opgesplitst. Inmiddels zijn de Cuypershal, Wachtkamer 3e Klasse en historische gangen grenzend aan het eerste perron bijna ‘uitgepakt’ en ademen ze weer die sfeer van weleer.
Masterplan samenwerken
We bevinden ons inmiddels in de Cuypershal als een man gehaast onze kant op loopt. “Ben, vertel even wat je allemaal doet”, verzoekt Johan hem. Maar Ben (52), medewerker van aannemer Kondor Wessels Amsterdam (KWA), heeft geen tijd. “Sorry, spoedklus”, en hij is weer weg. “Ben is het manusje-van-alles hier op het station. Alles
wat geregeld moet worden, doet hij. Zonder hem zou het werk dat wij doen onmogelijk zijn. Heb je een vraag? Hij weet het antwoord. Iets nodig? Vraag het Ben.” Wanneer je in de hal staat, heb je eigenlijk helemaal niet het idee dat er zo hard door zo veel mensen achter de schermen gewerkt wordt. Niets is minder waar, want achter elke deur die je ziet, bouwen vakmannen trappen, zijn ze aan het boren, schilderen en timmeren. Hoe ze dat doen? “We werken veel ’s nachts om de overlast zo veel mogelijk te beperken.” Een grote rol ligt daar voor BOAG, directievoerder namens NS Stations. Zij plannen de
Elke nieuwe steen in dit station is speciaal op maat gemaakt werkzaamheden. Johan: “Ik maak het vanmiddag ook niet te laat, want vannacht kom ik weer terug. En mijn medewerkers bieden zich vrijwillig aan om ook ’s nachts te komen; ze vinden het een gaaf project en doen daar graag wat extra’s voor.” De restauratie vereiste een soort ‘masterplan samenwerking’. Zo nam het bedrijf van Johan alle steenonderdelen onder handen, werd de reconstructie en restauratie van het decoratieve schilderwerk gedaan door Claudia Junge (44) en haar collega’s van Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL), bewerkte en vernieuwde Van Wijk Houtindustrie het hout en waren er nog de mensen van KWA én BOAG. Johan: “Op een gegeven moment stonden we met wel 22 man op een klein vierkant te werken. Dat was gaaf om te zien: al die mensen deden
tegelijkertijd waar ze goed in zijn, en het ging nog zonder problemen ook.”
Buitenkans
In de Cuypershal zien we tijdens de rondleiding van Johan twee nieuwe trappen in aanbouw die je vanuit de centrale hal omhoog kunt nemen naar de horeca. Je hoeft straks niet in te checken om bijvoorbeeld naar Starbucks te gaan. “Zie je die boog?”, wijst Johan omhoog. “Dat is een van de vele historische bogen in dit deel van het station. Vele waren gesloopt en moesten opnieuw gemaakt worden. Dat doen we met mallen, die speciaal voor deze bogen zijn ontwikkeld. Twee mannen zijn juist bezig met het trekken van gestuukte profiellijsten op de bogen; Tim van der Zeeuw (51) en leerling-stukadoor Aquila van Ingen (17). Aquila valt met zijn neus in de boter, want dit project is zijn eerste stage voor zijn bouwstudie aan het roc Aventus en hij mag meteen al iets speciaals doen. Profiellijsten worden tegenwoordig vooraf vaak op een tafel getrokken, en daarna op de ondergrond gelijmd. Hier gebeurt het traditioneel ín het werk, direct op de bogen. Aquila: “Het is een buitenkans om dit te kunnen doen. De profiellijsten trekken is het leukste van alles. Sinds deze stage weet ik ook zeker dat ik verder wil in het vak.” Tim doet er als leermeester nog een schepje bovenop: “Je moet leven voor de restauratie. Het moet je passie zijn. Ik denk dat ik later, als ik in het bejaardenhuis zit, altijd zal terugdenken aan deze tijd: weet je nog, dat we toen werkten op Amsterdam Centraal?”
Passen en meten
We vervolgen onze weg omhoog, naar de monumentale gang tussen Starbucks en Restaurant 1e Klas. Werkelijk over élk detail kan Johan vertellen. Bijvoorbeeld over de bakstenen in deze muur, waarvan stukken nog intact waren, maar ook waar nieuwe bakstenen in zijn gezet. “Elke nieuwe steen in dit station g
21 Claudia Junge (44), restaurator Historische Binnenruimten van SRAL
De verflagen waren heel fragiel, dus alleen al het conserveren was een complex werkje
Johan Venema (50), eigenaar Venema Restauratie
22
Facts & figures 11 maanden duurde deze restauratie. Van de werkzaamheden werd 10 procent ’s nachts gedaan. Voor het metselen van de bakstenen, het stukadoren en voegen van muren is meer dan 40 ton kalk mortel gebruikt. 44 kleuren zijn gebruikt om decoraties te reconstrueren. Gebruikte sjablonen voor decoraties: 18. Per arcadeboog (6 in totaal) werd 8 dagen gewerkt aan de oker kleurige bladdecoraties. Op veel gevelplekken zijn nog vervuilingen van de oude kolen gestookte stoomtreinen te zien.
23
BEHIND THE SCENES
Ik was binnen de kortste keren verliefd op dit prachtige historische gebouw is speciaal op maat gemaakt”, aldus Johan. “Het was passen en meten”, zegt hij wijzend naar de bakstenen. “Zie je dat ze précies in een patroon zijn gemetseld? De nieuwe stenen moesten daar dus ook exact tussen passen – ze moesten dezelfde dikte hebben als de andere stenen in dat rijtje. De nieuwe zandstenen komen uit dezelfde groeve in Bad Bentheim als waar Cuypers ze destijds vandaan haalde. De groeve bepaalt namelijk de kleur van de steen, samen met de oven waar de steen in is gebakken en hoe heet die stond – bij deze stenen tussen de 1000 en 1060 ºC.”
Beeld Esther Quelle, Kees Jan Bakker
Bouwvakkersgrapje
Iets verderop in de gang zien we Claudia Junge boven op een steiger bezig met het plafond. Deze ruimte is speciaal, vindt ze. Sterker nog: de mooiste schilderingen zijn volgens haar én volgens Johan hier te vinden. Ze prijken naast elkaar, boven de deur van Wachtkamer 1e Klasse en boven de doorgang. Johan: “We wisten vooraf niet zeker dat deze afbeeldingen er zaten. Laag je voor laagje haalden we tegels, stenen en stucwerk weg en kwam er steeds meer tevoorschijn. Het was een cadeautje om deze twee bijna volledig intacte schilderingen uit te pakken. Minder leuk was het toen we zagen dat met een van de schilderingen een bouwvakkersgrapje was uitgehaald. Voordat hij eroverheen stuukte, jaren geleden, had de stukadoor de dame op de afbeelding nog even knalrode lippen en gekke oorbelletjes gegeven.” Gelukkig wist Claudia het schilderij vakkundig te herstellen, zoals het oorspronkelijk
was. “Deze schilderingen uit ongeveer 1890 vereisten een zorgvuldige aanpak. De verflagen waren heel fragiel en lieten los van de pleisterlaag, dus alleen al het conserveren was een complex werkje. Daarnaast waren er stukken van de schilderingen overgeschilderd, zaten er enkele gaten in de pleisterlaag en was het flink beschadigd. We moeten het met rust en beleid herstellen. Het moet dan stofvrij zijn en je hebt het juiste licht van daglampen nodig. Dat is lastig bij zo’n project waarin ieder een juist door elkaar heen werkt. Deze schilderingen kostten ons vijf weken. Het is een soort spel, je moet er steeds van een afstand opnieuw naar kijken en steeds weer een stapje zetten. Toch nog wat kleur hier, wat meer glans daar… de schildering moet weer in balans komen. Zodat ze stabiel zijn en je toch kunt voelen dat ze meer dan honderd jaar oud zijn.” Sommige andere schilderingen moesten compleet gereconstrueerd worden. Ze waren té erg beschadigd of zelfs helemaal weg. Door middel van foto’s en kleuronderzoek werd achterhaald wat er voor beeld of decoratie zat en dat werd door Claudia en haar team opnieuw geschilderd. Bij restaureren is het belangrijk om historie te herstellen, maar op sommige plekken van het station is expres voor een nieuw ontwerp
Subsidie provincie
Begin mei is de restauratie gereed en open voor publiek. Om dit grote project te kunnen realiseren hebben NS Stations, de architect en de
à la Cuypers gekozen, zoals in de Wachtkamer 3e Klasse. Van de decoratie in de ruimte was weinig bekend en tijdens kleuronderzoek werd duidelijk dat er nauwelijks resten van de oorspronkelijke decoratie aanwezig waren. Wie goed naar het plafond kijkt, ziet daar het enige stuk originele schildering van deze ruimte op een hoofddrager. Dat is pas ontdekt in de ontmantelings fase, toen een tussenwandje was weggehaald. Claudia: “Verder was bekend dat er boven de deur een tekst stond. Die was onbegrijpelijk en paste er niet meer bij. Met elkaar kozen we een nieuwe tekst, passend bij het vernieuwde, historische monument dat Amsterdam Centraal is.” En dus legt Claudia binnenkort de laatst hand aan de zin van dichter Jan van Nijlen die er nu op de muur prijkt: ‘Bestijg de trein nooit zonder uw valies met dromen.’
Laatste stop
Die ruimte, Wachtkamer 3e Klasse, is de laatste stop van de renovatie. De muren zijn gestuukt en geschilderd, de houten lambriseringen klaar en een klein stukje van de okerkleurige decoratie op de hoofdleggers van het plafond is hersteld. Het geeft je een goed idee van hoe het vroeger geweest moet zijn. Zie je daar het Victoria Hotel?”, wijst Johan door het raam naar de overkant van de Prins Hendrikkade. “In 2015 kwam de film Publieke Werken uit, die ging over dat kleine markante huisje dat je midden in het hotel kunt ontdekken. De eigenaar weigerde het te verkopen aan het hotel. Ik vertel dit, omdat je in de film Amsterdam Centraal in aanbouw ziet. Het maakt de cirkel rond: het is nu weer zoals het toen werd bedoeld.”
aannemer subsidie ontvangen van de provincie Noord-Holland.
24
UPDATE AMSTERDAM CENTRAAL
De Amsterdamse poortjes Net als op veel andere stations in Nederland al het geval is, worden de poortjes op Amsterdam Centraal op enig moment volledig in werking gesteld. Zo wordt het station voor reizigers én medewerkers nog veiliger. Op dit moment zijn alle poortjes al in gebruik van maandag t/m zaterdag tussen 23.15 en 07.00 uur (zondag van 23.15 tot 08.00 uur). Vanaf dit voorjaar zullen ook overdag proeven plaatsvinden met het sluiten van de poortjes. Er is dan extra personeel aanwezig om te assisteren bij het in- en uitchecken. Reizigers die zonder OV-chipkaart naar de andere zijde van het station willen, kunnen gebruikmaken van de fiets- en voetgangerstunnel of de winkelpassages.
Alles voor de reiziger Het team stationsmanagement werkt onder leiding van Irma Winkenius aan een station dat door de reiziger als prettig wordt ervaren.
Hello, goodbye!
Nog bij weinigen bekend, maar snel iemand afzetten of oppikken bij Amsterdam Centraal is een makkie. De IJ-zijde van het station is zowel aan de oost- als westkant voorzien van handige Kiss & Ride-stroken. Vanaf deze haal- en brengplekken kan de reiziger makkelijk naar bus, trein of de IJ-hal.
Het beste uit de hoofdstad in de Amstelpassage Amsterdam barst van de creatieve en authentieke ondernemingen en initiatieven. Daarom vind je in de Amstelpassage vanaf dit jaar ‘Little Amsterdam’: een ruimte waar winkels, (kunst) projecten, horeca en bezienswaardigheden die hun roots in de hoofdstad hebben, in het zonnetje worden gezet. Hier geen standaard ‘tourist traps’, maar toffe merken, unieke producten en inspirerende projecten.
Wat doet het team stationsmanagement? “Wij zijn verantwoordelijk voor het dagelijks reilen en zeilen van het station. Allereerst door te zorgen dat het station schoon, veilig en goed onderhouden is. De bewegwijzering moet kloppen en er moet een goede mix van winkels en horeca zijn. Zodat reizigers op een prettige manier door het station kunnen navigeren. Daarnaast blijven we ook nadenken hoe we de beleving van de reizigers kunnen verbeteren.” Hoe doen jullie dat? “Door te zorgen dat er altijd iets is wat verrast: een uniek winkeltje of doordat er iemand op de piano aan het spelen is die we in de centrale hal geplaatst hebben. Toen ik van de week door de hal liep, ging iemand er spontaan bij zingen. Daar geniet ik enorm van. Net als van de kinderen die ik in de IJ-hal verstoppertje zie spelen achter kolommen. Het station leeft! Wanneer ik toeristen selfies zie maken met het station op de achtergrond, voel ik dat we het goed gedaan hebben.” Wat is de grootste uitdaging voor jou? “Afgelopen jaar hebben we de bouw van de IJ-hal en twee passages afgerond. Qua verbouwing breekt een wat rustigere periode aan. Onze energie kunnen we daarom nu nog meer steken in dat wat zorgt dat de reiziger met een glimlach door het station loopt.”
25
3x duurzaamheid op en rond het station 1 Sinds vorig jaar is recycling op veel grote stations als Amsterdam, Utrecht en Rotterdam een makkie dankzij de afvalbakken die papier en overig afval scheiden.
Grande entree De omgeving van Amsterdam Centraal aan de centrumzijde krijgt een facelift. Vanaf volgend jaar beginnen hier de werkzaamheden die zo’n vijf jaar in beslag zullen nemen. Kleine kans dat voetgangers dan nog van hun sokken worden gereden, want het stationseiland wordt voor een groot deel autovrij. Ook aan treinreizigers die met de fiets komen is gedacht. Zij kunnen hun stalen ros voortaan stallen in een grote fietsenstalling die wordt gebouwd onder het Open Havenfront. De stalling wordt verbonden met de metrohal. Meer info? Kijk op www.amsterdam.nl/projecten/entree
Tekst Joanne Wienen Beeld Hollandse Hoogte, Tycho’s eye photography
Samen uit, samen thuis
Onbeperkt reizen in de metropoolregio Amsterdam? Met het vernieuwde Amsterdam & Region Travel Ticket kan het. Dit toeristenticket is een samenwerking tussen vervoerders EBS, GVB, Connexxion en sinds kort ook NS. Eerder was het ticket slechts één dag geldig, nu is er ook een twee- en driedaagse variant. Een dagticket kost € 18,50, voor twee dagen ben je € 26,- kwijt en wie drie dagen onbeperkt wil reizen, betaalt € 33,50.
2 Nu al wordt een groot deel van het station verwarmd door een speciale WKO- installatie, waarbij de warmte uit de grond gehaald wordt. Het gedeelte dat nog door middel van gas wordt verwarmd, zal over drie jaar ook 100 procent groen zijn omdat dan alleen nog maar gas uit bio vergistingsinstallaties wordt gebruikt. 3 In 2020 wil NS 75 procent van het afval dat zij produceert hergebruiken. Daarom zijn retailers op Amsterdam Centraal nu ook gestart met het scheiden van hun afval ‘aan de bron’, dat wil zeggen: ‘achter’ de toonbank.
Altijd parkeerplek voor de fiets Aan de IJ-zijde van het station komt een nieuwe ondergrondse fietsenstalling met plek voor minimaal 4000 fietsen. Deze nieuwe stalling vervangt het bekende fietsplatform aan de westkant en de huidige fietspont. Door de fietsen ondergronds te brengen en daar bovenop een wandelboulevard te maken, ontstaat veel meer ruimte aan de IJ-zijde van het station. De maatregel is onderdeel van het project Waterfront van de gemeente Amsterdam. Het ontwerpbestemmingsplan hiervoor wordt voor deze zomer ter inzage gelegd.
26
UPDATE
Connexxion verzorgt 10 jaar lang ov Vanaf december 2017 heeft Connexxion tien jaar lang het exclusieve recht om in Amstelland-Meerlanden (van station Haarlem naar Amsterdam Bijlmer ArenA) het openbaar vervoer te verzorgen. Ten zuiden van Amsterdam rijdt ook een aantal lijnen tot aan Amsterdam Centraal. Tenminste, tot de Noord/Zuidlijn gereed is. Reizen naar Amsterdam Centraal gaat dan namelijk via een overstap op station Amsterdam Zuid. Met ingang van de nieuwe concessie zal ook een aantal busnummers wijzigen.
Groene stadspoort Het verkeersknooppunt rond station Amsterdam Amstel wordt ook wel de ‘stadspoort’ genoemd. Die stadspoort wordt komende jaren vernieuwd en groener gemaakt. Zo komt er een parkje naast het station en worden er meer bomen geplant. Aan het station zelf wordt ook gedacht: de fietsenstalling wordt groter en er komt een extra trap naar perron 1. Overstappen wordt overzichtelijker met een vernieuwd tram- en busstation.
Amsterdam Zuid in cijfers Met het project Zuidasdok gaat Amsterdam Zuid flink op de schop, om een nieuw, goed bereikbaar knooppunt te worden voor auto én trein.
Er komen
extra fietsers kunnen straks hun fiets stallen.
250.000
passages voor reizigers om doorheen te lopen: de Minervapassage en de nieuwe Brittenpassage.
3
Van 80.000 reizigers per dag nu, stijgt dat naar wel
Alle perrons worden
8
per dag.
meter breder en krijgen een nieuwe overkapping.
Met de Noord/Zuidlijn, die hier vanaf 2018 rijdt, ben je straks in
minuten in het centrum.
Tekst Femke van der Veen Beeld Tycho’s eye photography
8500 2
Posted
27
Amsterdam Centraal door de ogen van jou en 212.415 anderen
@fishbarsaltzer
@tomtiepermann
@lucaslasvegas
@salsashop_official
@kikomilano
@merelgroenemeisjes
@egiannou
@amsterdamcs
@karynvhn
@valery_kopytin
@koffiezoamsterdam
pietervandenberg.eu
@yoghurtbarn
MIJNSTATION.NL CS
28
SUCCESS STORY
AKO: al bijna 130 jaar vertrouwde stop op het station
Liefde voor lezen
De ochtendkrant op weg naar kantoor of een boek voor een lange treinreis scoor je bij AKO, sinds 1889 op Amsterdam Centraal. Hoe blijft de leeswinkel al bijna 130 jaar de vertrouwde stationsstop voor treinreizigers? Tekst Annemarie Moerman
De ochtendspits, een van de drukste momenten van de dag op het station. Iedereen wil op tijd komen, op school, het werk of bij die privéafspraak. In de AKO-vestiging in de middentunnel pakt een vrouw een krant uit het schap, zoekt een jongen nog even snel wat magazines en een snack uit en kijkt een man in pak op zijn horloge, voordat hij de nummer 1 uit de boekentop 10 meepakt op weg naar de kassa.
D
Haast en véél haast
Elke minuut telt voor een treinreiziger, weten ze bij AKO. Zelfs op zo’n spitsmoment zijn de rijen dus kort, dankzij slimme opstellingen en snel handelende medewerkers. Waar de meeste winkels er alles aan doen om hun klanten zo lang mogelijk binnen te houden, zorgt AKO liever voor het
CS MIJNSTATION.NL
tegenovergestelde: dat de klant zo snel mogelijk weer verder kan. “De gemiddelde tijd van een reiziger op het station is zeven minuten”, legt Sjaak Mark, directeur van AKO, uit. “Je hebt dus twee typen consumenten: een die haast heeft en een die veel haast heeft. Willen wij succesvol zijn, dan moeten we zorgen dat we zo goed en snel mogelijk de behoefte van de klant kunnen invullen. Meer tijd kunnen we niet voor ze creëren.” Wat wel kan, is klantvriendelijk denken: de route naar de kassa zo kort mogelijk maken. En dat je op weg naar de toonbank langs de boekentop 10, de belangrijkste tijdschriften en het krantenrek komt. “De tijdschriftenwand en de boeken kasten staan aan de andere kant, speciaal voor mensen die wat meer tijd hebben om iets uit te zoeken”, vertelt Mark. Zelfscankassa’s moeten zorgen voor nog meer snelheid.
Binnen een minuut kun je de winkel uit zijn.” Ook in het kader van snelheid: interactieve schermen waarop mensen na het beantwoorden van een aantal vragen een tiplijstje met boeken zien. Advies op maat in een handomdraai. De consument moet binnen een paar minuten kunnen scannen wat er te koop is. “Wat je vooral niet wilt, is dat mensen binnenkomen en denken: hier heb ik geen tijd voor.”
Wensenlijstje
Eind negentiende eeuw waren gehaaste passagiers waarschijnlijk net zo normaal op het station, maar minder druk was het toen nog wel. De kranten werden door de ‘AKO-mannen’ vanuit de kiosken op de perrons te koop aangeboden aan de reizigers. Martin Wolff kon zich in 1878 – toen hij AKO oprichtte om in Amsterdam te pionieren – vast g
Het assortiment is in vrijwel geen winkel hetzelfde
Facts & figures A KO begon met het verkopen van kranten op Amsterdam Centraal en later op andere treinstations van de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij. Het logo van AKO staat sinds jaar en dag vast; hieraan mag niets worden veranderd. De kleurstelling van AKO is in 2015 veranderd naar zwart-wit-grijs om meer rust te creëren; de producten in de winkel zorgen al voor genoeg kleur. Ultieme bestsellers zijn de boeken van Harry Potter en Dan Brown, en recenter: GIJP (Michel van Egmond) en Judas (Astrid Holleeder).
30
SUCCESS STORY
Lezen in het DNA
Tegenwoordig wordt alleen nog de afkorting AKO gebruikt. “AKO staat nog altijd voor lezen, het zit in het DNA van ons bedrijf”, zegt Mark, zelf ook een lezer. “Zowel zakelijk – vakliteratuur – als voor mijn ontspanning”, zoals hij vertelt. “Op het wensenlijstje van een reiziger staat dit tijdverdrijf ook heel hoog, blijkt uit onderzoek. Tien jaar geleden zag je dat duidelijker, omdat mensen op het perron stonden met een krant in de hand. Tegenwoordig staart iedereen naar z’n smartphone, maar ook dan wordt gelezen. En de
behoefte om in de trein een boek, tijdschrift of krant erbij te pakken, is nog steeds groot.” De liefde voor lezen bracht AKO succes, maar van alleen liefde kan een succesvolle onderneming niet bestaan. Meegaan met de tijd is een must. “Een belangrijke reden voor ons succes is dat we in de kern nog altijd ‘lezen’ verkopen, maar dat we wel steeds ons assortiment aanpassen aan de behoefte van de consument. Tien jaar geleden was 90 procent van de winkel ‘lezen’, nu misschien nog 60 procent”, vervolgt Mark. In de AKO-winkels vind je tegenwoordig onder meer oordopjes, smartphonehoesjes, snoep, flesjes water en paraplu’s. “Het heeft nooit de overhand in ons assortiment, maar het zijn wel dingen die je erbij pakt als je toch een boek of tijdschrift koopt.”
Out of the box denken
Best bijzonder: het assortiment is in vrijwel geen winkel hetzelfde. “Een winkelformule is leuk, maar voor ons is het belangrijk om die lokaal te kunnen invullen. Hier op Amster dam Centraal verkopen we ook Engelstalige boeken, buitenlandse tijdschriften en stadsplattegronden voor de toeristen die de hoofdstad aandoen. Zelfs binnen het station proberen we te kijken hoe we de
AKO op CS Amsterdam Centraal heeft drie AKO-winkels: in de IJ-passage, de middentunnel en in de westtunnel. De winkels in de west- en midden tunnel zijn dagelijks geopend van 06.30 tot 22.45 uur en in het weekend van 07.00 tot 22.45 uur (zaterdag) en 08.00 tot 22.15 uur (zondag). De winkel in de IJ-passage is maandag t/m vrijdag van 07.00 tot 21.00 geopend, zaterdag van 08.00 tot 20.00 en zondag van 09.00 tot 20.00 uur. www.ako.nl
CS MIJNSTATION.NL
winkels kunnen indelen op basis van de tijd en behoeften van onze klanten. De winkel in de IJ-passage is groter dan de andere twee, hier hebben we dus ook een breder boe ken- en tijdschriftenassortiment.” Hoewel Mark heilig gelooft dat print blijft, denkt hij voor de toekomst ook graag ‘out of the box’. Een proef met een op een speciaal thema gebaseer de pop-upstore op een ander station zou hij graag een vervolg geven op Amsterdam Centraal. Ook zijn er plannen voor een ‘vierseizoenen winkel’: een aparte ruimte die steeds wordt aangepast aan het seizoen. “Een treinstation is altijd goed en makkelijk bereikbaar. Dat maakt Amsterdam Centraal een perfecte plek om eens buiten de gebaande paden te treden voor de reiziger.”
Van toen tot nu 1878 Oprichting Amsterdamsche Kiosk Onderneming (AKO) door Martin Wolff. 1889 Het nieuwe Centraal Station in Amsterdam wordt geopend en krantenventers – ‘jongens in lange jassen’ – lopen rond op de perrons. De ‘AKO-jongens’, zoals ze later zijn gedoopt. 1929 AKO opent de eerste ‘kiosk’ op Schiphol. 1988 AKO wordt onderdeel van familiebedrijf Audax. 2007 AKO neemt als franchiser zestien Bruna-winkels over op stations. 2014 De ‘AKO Voor Nu.’-formule wordt geïntroduceerd. De nieuwe huisstijl houdt in dat AKO zich meer gaat profileren als winkel van het moment. 2016 AKO wint de NS-tender en tekent een achtjarig contract voor de stations in Nederland. 2017 AKO in de westtunnel op Amsterdam Centraal wordt voor de zomer omgebouwd naar de nieuwe formule en krijgt onder meer een zelfscankassa en interactieve schermen.
Beeld AKO
niet voorstellen dat zijn kranten verkopers aan de basis zouden staan van een succesvolle onderneming met zo’n lange adem. AKO was in die tijd nog een afkorting van Amster damsche Kiosk Onderneming. Toen er AKO-straatkiosken in andere grote Nederlandse steden kwamen, veranderde de naam in Algemene Kiosk Onderneming. De ouderwetse kiosken maakten in de jaren ’60 lang zaamaan plaats voor ‘inloopwinkels’ op hightrafficlocaties; plekken waar mensen onderweg zijn, zoals vlieg veld, stations en ziekenhuizen. Anno 2017 is AKO op 41 stations te vinden, met 45 winkels. Amsterdam Centraal heeft er drie. In totaal zijn er zo’n honderd winkels in Nederland.
AKO staat nog altijd voor lezen
MIJNSTATION.NL CS
32
PLATTEGROND
13 12
14
11 9
15 10
17 18
8 6
1
3 2 67
5 4
7
16
19 20
32 31 30
35 36 37
28 38 21 27 39 40 26 47 41 25 22 46 24 42 43 23 45 44 68 69
Illustratie Sharon van der Hagen
29
33
33
Op het station
Food, drinks, shops & services: wat zit waar op Amsterdam Centraal?
E T E N + D RI NKE N
34 50
51
52
59
49
60
48
53
54 55
58
57 56
Coming Soon
61 62 63
71 1E KLAS PUB & RES TAURANT 7-10-66 AH T O GO 21-64 BROODZAAK 69 BURGER KING 50 BURGERIJ 44 CHOCOLAT E COMPANY 51 LIT T LE DELIRIUM CAFE 15 EXKI 53 FISHBAR SALTZER 5-16 JULIA’S 20-46-67-68 KIOSK 52 KYOT O SUSHI 65 LEONIDAS 58 LE PERRON 48 NEW YORK PIZZA 63 OLA HAPPINESS S TATION 54 SAIGON CÀPHÊ 18 SALSA SHOP 55 SAT ÉBAR 19 SHAKIES 6-62 SMULLERS 22-33-70 S TARBUCKS 13-61 T HE DÖNER COMPANY 14 WAGAMAMA 34 WURS T & SCHNITZELHAUS 23 YOGHURT BARN
WI NKE LS + SE R VIC E S
64
8-40-35 AKO 12 AMS T ERDAM CENT RAL DOCT OR & PHARMACY
65 70
71
66
36 CHEESE & MORE 29 CLAUDIA S T RÄT ER 27 ERICA 9-60 ET OS 1-11-47 GWK T RAV ELEX 3 HEMA 35 I AMS T ERDAM S T ORE 43 ICI PARIS XL 28 KIKO MILANO 31 LUSH 56 MAC BIKE 59 MANGO 4-49 MOONFLOWER 30 HEINEN DELFT S BLAUW 25 RIT UALS 2-17 TICKET S & INFORMATIE 32 SERVICE POINT 38 SIMON LÉ V ELT 42 SISSY-BOY 26 SWAROVSKI 37 VICT ORIA’S SECRET 24 WAAR
34
AANBIEDINGEN
12X STATION SUPERDEALS AKO
Burger King
50%
Fishbar Saltzer
15%
Gratis Bacon Toastie
korting
Korting op vertoon van CS magazine
korting
8 710425 730643
Een tijdschrift voor onderweg in de trein, als cadeautje voor een vriend of vriendin. Of om mee te relaxen op ’t station: shop JAN, Glamour, National Geographic of National Geographic Traveler bij AKO 50% korting op één tijdschrift. Wanneer 18/04/17 t/m 31/07/17
Snel voor een lekker ontbijtje naar de Burger King op Amsterdam Centraal. Je krijgt er namelijk een gratis Bacon Toastie. Een goede start van de dag, met die gerookte bacon, ei en Amerikaanse kaas tussen een warme toastie. Wanneer 18/04/17 t/m 01/06/17, tot 11.00. m.u.v. 27/04
In de keuken van Fishbar Saltzer staan getrainde chefs klaar om heerlijke gerechten te bereiden. Wat dacht je van Fish & Chips, een halve kreeft of complete fruit de met? Geniet er nu met 15% korting op het gehele assortiment. Wanneer 18/04/17 t/m 30/06/17
Chocolate Company
Erica
Heinen Delfts Blauw
2e drankje gratis
Bring a friend naar Chocolate Company, want je kunt nu samen genieten van twee warme drankjes voor de prijs van één. Bijvoorbeeld de befaamde hotchocspoon (met slagroom), of kies een lekkere kop koffie of thee. Wanneer 18/04/17 t/m 30/06/17
CS MIJNSTATION.NL
€2,-
8 714877 061799
korting
Schrale lippen? De oplossing is de beschermende lippenbalsem van Erica. De balsem bestaat uit hoogwaardige plantaardige oliën, zoals amandel- en abrikozenpitolie en een kalmerend goudsbloemextract. Nu voor maar € 2,95. Wanneer 18/04/17 t/m 30/06/17
€2,50 korting
De porseleinen mokken van Heinen Delfts Blauw drinken niet alleen lekker, maar zijn vooral érg leuk. Heel Amsterdam staat erop: van Amsterdam Centraal tot het Rijksmuseum en de grachtenpanden. Koop nu een mok voor maar € 5,-. Wanneer 18/04/17 t/m 30/06/17
35
AANBIEDINGEN
Kyoto Sushi
€5,-
Leonidas
New York Pizza
€2,25
20%
Nigiri sushi, Maki sushi, miso soup, en chicken gyoza kippasteitjes… geniet op z’n Japans van de verse sushi’s van de Kyoto Sushi CS-set op het station. Je waant je voor even in een sushirestaurantje in Japan. Nu 5,- korting op deze set. Wanneer 18/04/17 t/m 31/07/17
Zodra je binnenstapt bij Leonidas, prikkelt de chocoladegeur meteen je zintuigen. Vooral verleidelijk is de Café Gourmand, een doosje gevuld met chocolade coupes – van tiramisu tot citroen en kokos – en Napolitains. Nu € 2,25 korting. Wanneer 18/04/17 t/m 30/06/17
Krokante bodem, een lekkere laag tomatensaus, smeuïge kaas en pittige pepperoni… perfecte pizza vind je bij New York Pizza. Extra feest, want je krijgt met CS magazine 20% korting op je hele bestelling (minimale besteding € 5,-). Wanneer 18/04/17 t/m 30/06/17
Victoria’s Secret
Yoghurt Barn
Saigon Càphê
korting
10% korting
Waan je een van de Angels van Victoria’s Secret in de winkel op Amsterdam Centraal. Van tassen tot panty’s, make-uptasjes en beautyproducten… hier hebben ze alles voor de glamgirl on the go. 10% korting op de hele collectie. Wanneer 18/04/17 t/m 30/06/17
korting
2=1 Een verfrissend tussendoortje is de frozen yoghurt van Yoghurt Barn. Minstens zo lekker en verkoelend als een ijsje, maar dan verantwoord. Met verse aarbeien, witte chocola en onze homemade granola, bijvoorbeeld. 2e frozen yoghurt gratis. Wanneer 18/04/17 t/m 15/05/17
korting
€1,korting
Voor een Vietnamese lunch ga je langs bij Saigon Càphê. Bij elke hap van een van hun ‘Banh Mi’ – Vietnamese sandwiches – proef je Azië. Zoals de Banh Mi Ga Nuong; een broodje met gegrilde kip, nu van € 4,- voor maar € 3,-. Wanneer 18/04/17 t/m 31/07/17
Voor alle aanbiedingen geldt: geldig op Amsterdam Centraal tenzij anders vermeld. Niet geldig i.c.m. overige acties of kortingen. Niet inwisselbaar voor geld. Zolang de voorraad strekt. Korting alleen op vertoon van CS magazine (per persoon).
MIJNSTATION.NL CS