Mô hình đồng quản lý mặt nước tại hồ Lắk - tỉnh Đắk Lắk - kết quả và bài học kinh nghiệm Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Xã hội (CSRD)
Tóm tắt Mô hình đồng quản lý trong nghề cá đã được áp dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới. Đây được xem là một phương pháp quản lý triển vọng hơn thay thế cho phương pháp quản lý tập trung kém hiệu quả. Phương pháp này thúc đẩy sự tự chủ trong quản lý và khai thác tài nguyên bền vững của cồng đồng thay vì phụ thuộc vào các giải pháp được đưa ra bởi các cơ quan quản lý. Nó được kỳ vọng là sẽ góp phần giải quyết các vấn đề về an ninh lương thực, xóa đói giảm nghèo bền vững cho cộng đồng và địa phương. Việc áp dụng mô hình này cũng gặp phải nhiều thách thức về chính sách, thể chế và năng lực cũng như sự sẵn sàng của cộng đồng. Kinh nghiệm từ trường hợp của tỉnh Đắk Lắk và hồ Lắk cho thấy các mô hình này vận hành tốt khi có sự can thiệp của các dự án phát triển. Tuy nhiên, nó sẽ không bền nếu thiếu đi sự can thiệp và hỗ trợ chính thống của nhà nước và cơ quan chức năng thông qua môi trường pháp lý và cơ chế phối hợp quản lý. Năng lực của cộng đồng cũng là điều cần được chú ý một cách nghiêm túc. Nếu họ chưa được trang bị đủ để lĩnh hội và tham gia thì sự thành công của mô hình sẽ không đạt được. 1. Giới thiệu Việt Nam có 4 tỉnh bao gồm Đắc Lắc, Gia Lại, Kon Tum và Đắk Nông ở khu vực Tây Nguyên nằm trong khuôn khổ chương trình Con người bảo vệ hệ sinh thái (People Protecting Their Ecosytems – PEM) do tổ chức Oxfam thực hiện ở khu vực Hạ lưu vực Mê Công. Sông Srepok bắt nguồn từ Vườn quốc gia Chư Yang Sin của tỉnh Đắc Lắc, trong khi sông Sesan khởi nguồn từ Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Linh của tỉnh Kon Tum. Sông Sekong có thượng nguồn ở huyện A Lưới của tỉnh Thừa Thiên Huế nơi không nằm trên đất Tây Nguyên. Ba con sông này chảy qua Lào và Campuchia rồi đổ vào sông Mê Kông. Cũng giống các con sông khác ở khu vực miền Trung và Tây Nguyên, cảnh quan ở các lưu vực sông Srepok ở Việt Nam đã bị thay đổi mạnh do quá trình đầu tư lớn và phát triển các thủy điện, khai mỏ, trồng cây công nghiệp và các hoạt động sử dụng đất mang tính thương mại khác. Tuy vậy, vẫn còn có những thủy vực nội địa có giá trị đa dạng sinh học cao cần được bảo tồn và khai thác theo hướng bền vững. Mặc dù có một mạng lưới dày đặc các dòng sông và suối nhưng ở Tây Nguyên không có những cộng đồng sống hoàn toàn độc lập bằng nghề cá. Phần lớn các hoạt động đánh bắt cá mang tính chất không thường xuyên và chỉ nhằm cung cấp thêm nguồn thức ăn cho sử dụng tại địa phương. Với hiện trạng dày đặc hệ thống thủy điện hiện nay trên lưu vực các sông này thì sự đa dạng các loài cá đã bị thay đổi hoặc biến mất. Riêng đối với các thủy vực nội địa thì hiện nay đang phải đối mặt với nguy cơ suy thoái tài nguyên do khai thác quá mức, khai thác hủy diệt và thiếu một biện pháp quản lý hiệu quả. 1