Zarządzanie Kulturą, tom 6 (2013), nr 1 / Culture Management, vol. 6 (2013), no. 1
Małgorzata Sternal (Akademia Muzyczna w Krakowie) Zarządzanie i przedsiębiorczość – czym są dla artystów?
Słowa kluczowe: sztuka, profesjonalny muzyk, zarządzanie, przedsiębiorczość.
Streszczenie: Tekst omawia niektóre elementy relacji sztuki i zarządzania, współpracy artystów z biznesem oraz postrzegania przedsiębiorczości jako istotnego aspektu współczesnego zarządzania w kulturze. Krótkie przedstawienie poglądów na wzajemną użyteczność zarządzania i sztuki uzupełnione jest omówieniem wyników badania pilotażowego dotyczącego opinii zawodowych muzyków na temat znaczenia przedsiębiorczości w ich życiu zawodowym.
Sztuka i biznes, sztuka dla biznesu, sztuka i zarządzanie, sztuka dla zarządzania, artysta – menedżer, menedżer – artysta – takich połączeń, porównań, przeciwstawień dokonuje się od lat [Chiapello 1998]. Obfita jest literatura uzasadniająca „dlaczego” i pokazująca „w jaki sposób” działalność kulturalna i artystyczna może/powinna czerpać z doświadczeń zarządzania w biznesie. Wydaje się nie tracić na aktualności opinia wyrażona ponad 30 lat temu, że metody zarządzania dla organizacji artystycznych są takie same, jak dla biznesowych, bo zarówno w jednym, jak i drugim przypadku konieczne jest klarowne sprecyzowanie celu działania organizacji, staranne planowanie, rozsądne zarządzanie finansami, budowanie coraz szerszego grona odbiorców oraz dbałość o relacje międzyludzkie wewnątrz organizacji. Innymi słowy – metody wypracowane przez biznes powinny być wykorzystywane przez organizacje kulturalne i artystyczne [Greyser, Raymond 1978]. Liczne podręczniki akademickie i opracowania naukowe poświęcone zarządzaniu w rozmaitych dziedzinach życia współczesnych społeczeństw opierają się na wiedzy i umiejętnościach wykształconych w zarządzaniu przedsiębiorstwami, których działalność nastawiona była i jest na zysk w wymiarze czysto ekonomicznym. Nie zmienia to faktu, że dostrzega się potrzebę modyfikacji i adaptacji zgodnie ze specyfiką dziedziny, w której funkcjonuje dana organizacja. Ostatnie dekady przyniosły zwiększone zainteresowanie „ruchem odwrotnym”, to znaczy wpływem sztuki na zarządzanie. Co sztuka może wnieść do biznesu i sposobu zarządzania przedsiębiorstwami nastawionymi na zysk? Już nie tylko mówi się o korzyściach wizerunkowych dla sponsorów wydarzeń artystycznych czy instytucji kultury, ale także rozważa się znaczenie obecności artystów i tzw. inicjatyw artystycznych (Arts-Based Initiatives, ABI) w firmie dla jej rozwoju, zwiększania jej zdolności do tworzenia wartości (w tym wartości ekonomicznej), rozwijania kompetencji i motywacji personelu czy też stymulowania zmian w organizacjach [Schiuma 2009, s. 7]. Można już spotkać się z opinią, że w zarządzaniu XXI w. sztuka staje się jednym z zasobów organizacji, i dlatego należy zadawać pytanie: jaka jest wartość sztuki dla biznesu? Jest to główne pytanie, jakie stawia Giovanni Schiuma w swej książce The Value of Arts for Business. Autor próbuje zgłębić tę problematykę poprzez „inne ważne pytania, takie jak: Dlaczego organizacje XXI wieku potrzebują posługiwania się sztuką jako narzędziem zarządzania? Jak organizacje eksperymentują z używaniem sztuki w celu rozwiązania swoich biznesowych problemów? Jak możemy klasyfikować i analizować użycie gatunków sztuki w organizacjach? Jakie są korzyści organizacji płynące z ABI i dlaczego organizacje powinny inwestować w ABI? W jaki sposób ABI wspierają osiąganie celów biznesowych oraz wzrost organizacji? W jaki sposób menedżerowie oraz twórcy [w oryginale użyto słowa providers, czyli ci, którzy dostarczają – przyp. M. S.] ABI mogą nimi zarządzać tak, by polepszać wyniki biznesowe?” [Schiuma 2011, s. 21]. Pytania przytoczone w cytacie z pewnością mogą wywołać kontrowersje – m.in. dotyczące instrumentalnego traktowania sztuki i artystów. Problem ten był m.in. tematem przemówienia brytyjskiego autora, trenera umiejętności przywódczych (niegdyś aktora i reżysera 19