Zarządzanie Kulturą, tom 6 (2013), nr 2 / Culture Management, vol. 6 (2013), no. 2
Monika Kostera1 (Uniwersytet Warszawski; Uniwersytet w Leeds) Helikon SA, czyli o sztuce, zarządzaniu i inspiracji
Słowa klucze: sztuka w zarządzaniu, perspektywa estetyczna, wyobraźnia organizacyjna, kolaż narracyjny, analiza tekstu, myślenie systemowe. Streszczenie: W ostatnich latach intensywnie rozwinął się nurt w zarządzaniu związany z przedsięwzięciami sztuki. Wymagają one innego podejścia do zarządzania, niż głosi tradycyjny ekonomiczny nurt. Jednocześnie rozwija się też perspektywa traktująca zarządzanie jako sztukę. Wykorzystując metody narracyjne dla zbadania przestrzeni wyobraźni organizacyjnej, tekst stara się rzucić światło na dynamikę relacji sztuki i zarzadzania w szerszym kontekście kulturowym.
Gdy swego czasu prowadziłam gościnnie zajęcia z zarządzania na warszawskiej ASP, spotkałam się początkowo z całkowitym odrzuceniem tematu zajęć przez studentów. Hasło „zarządzanie” kojarzyło im się z agresywnym niezrozumieniem istoty sztuki, z ideologią, nakazującą im wyrzeczenie się tego, w co wierzą i co stanowi ich centralny system wartości. Ze sporym zdziwieniem przyjęli wiadomość, że tak wcale być nie musi, że, przeciwnie, istnieje w zarządzaniu perspektywa humanistyczna, gdzie system wartości, jaki reprezentują, jest nie tylko akceptowany, ale także uznawany za istotny. Ta grupa studentów podała mi wówczas, jako reprezentantce zarządzania, uważanego dotąd za obce, a nawet wrogie, symbolicznie rękę. W trakcie pozostałej części zajęć mówiliśmy przede wszystkim o tym, co możemy robić wspólnie, z korzyścią dla obu stron. Ale czy tak zawsze się dzieje w spotkaniu między Sztuką a Zarządzaniem? Interesuje mnie przede wszystkim, jak spotkanie to wygląda w przestrzeni wyobraźni [Kostera 2014], ponieważ z tej właśnie sfery przychodzi inspiracja do zmiany, odnowy, tworzenia nowych idei i struktur. Nurt sztuki zarządzania (Art of Management) W ostatnich latach bardzo rozwinął się nurt w zarządzaniu związany z przedsięwzięciami sztuki. Dag Björkegren [1992] w swojej książce poświęconej ekonomice sztuki definiuje przedsięwzięcia sztuki jako organizacje wykorzystujące komercyjnie pewien rodzaj doznania zwany sztuką. Charakterystyczna dla tej działalności jest wysoka niepewność, a zatem możliwość kontroli jest ograniczona. Można starać się zarządzać nią na zasadach komercyjnych, co jest stosunkowo proste, ale raczej zabójcze dla sztuki, lub na zasadach dyktowanych przez samą sztukę, co jest skomplikowane, mało dochodowe, ale twórcze. Autorzy przedstawiają w ramach tego nurtu różne przedsięwzięcia sztuki i pokazują, w jaki sposób są zarządzane i jakie są tego konsekwencje. Dag Björkegren [1992 ukazuje perypetie przedsięwzięcia filmowego, wskazując na typowe pułapki i problemy, z jakimi tego rodzaju organizacja musi się borykać. Niina Koivunen [2003] opisuje inny przypadek przedsięwzięcia sztuki – orkiestrę symfoniczną, gdzie niepewność jest, jeśli to możliwe, jeszcze większa, niż w przypadku medium wizualnego. Efekty są bowiem bardzo ciężko mierzalne i porównywalne, a ocena artystyczna jest trudna i możliwa do dokonania tylko przez niewielkie grono
1
Badania będące podstawą tego artykułu zostaly częściowo sfinansowane przez grant Unii Europejskiej: Marie Curie Fellowship. Research Program: FP7 (FP7/2007-2013).
46