Katarzyna Plebańczyk O społeczeństwie obywatelskim, partycypacji i grach miejskich – uwagi o badaniach w kontekście zarządzania w kulturze. Bardzo popularne w ostatnim czasie stają się idee partycypacji społecznej i zarządzania partycypacyjnego. Stosuje się je do każdej dziedziny życia, występują w licznych dokumentach, wytyczają kierunki polityki i zarządzania zarówno w skali makro, jak i w odniesieniu do małych instytucji czy organizacji. Z drugiej strony można je odnieść do idei społeczeństwa obywatelskiego, gdyż trendy te wielokrotnie się spotykają, mimo że bywają analizowane z różnych punktów widzenia. Społeczeństwo obywatelskie jest analizowane na ogół z perspektywy rozwoju świadomości społecznej w walce o swoje prawa, wiąże się z istnieniem organizacji obywatelskich, które same z siebie są aktywne i wpływają na rozwój demokracji. Podejmują one problemy życia codziennego i próbują wpływać na władze w celu ich rozwiązywania. Można tu mówić o organizacjach formalnych, bądź nieformalnych, ale prowadzących dialog i stojących pomiędzy obywatelem a władzą. W ideach zarządzania partycypacyjnego podkreśla się na ogół elementy bezpośrednio związane z zarządzaniem, z relacjami pracodawca – pracownik, możliwością dopuszczenia własnych pracowników do udziału w zarządzaniu, bezpośrednim wprowadzaniu ich w tajniki zarządzania firmą (czyli w skali mikro). W ostatnich latach pojęcie to ulega jednak rozszerzeniu i używa się go w skali makro, zbliżając się ku rozumieniu zbliżonemu do partycypacji społecznej, ale ciągle obracającemu się w kategoriach zarządzania. Idee te zresztą należałoby rozwinąć, by nie pozostać schematycznym w myśleniu. Wspomniane wątki zostaną rozwinięte w dalszej części artykułu, a następnie odniesione do badań wspierających zarządzanie w kulturze, a zwłaszcza wykorzystaniu w tym celu gier miejskich. Samo pojęcie gry miejskiej jest tu traktowane jako hasło wywoławcze, gdyż chodzi raczej o użycie jej cech charakterystycznych, głównych założeń, sposobu realizacji – równie dobrze mogłaby się rozgrywać poza przestrzenią miejską (w podstawowym założeniu wielkomiejską) i może przybrać formę wiejską, czy wręcz terenową. Wybór formy, jaką jest wstępnie tu omówiony typ aktywności, opiera się na podobnych założeniach, co wcześniej wspomniane idee. Przede wszystkim zakłada wysoki stopień aktywności ludzkiej (partycypacji), zarówno bezpośredniej, jak i pośredniej. W planowanym evencie uczestniczą zarówno ci, którzy są aktorami, jak i ci, którzy są widzami. Dodatkowo, cały spektakl rozgrywa się z wykorzystaniem przestrzeni wirtualnej, szeroko pojmowanych social media, aktywizując społeczność w sposób bardziej pośredni, co nie oznacza, że mniej zaangażowaną. Wydaje się, że tak ogromnego i zaangażowanego audytorium nie należy lekceważyć, a jego badanie we wszystkich aspektach stanowi formę dość niestandardową. Pomysł ten stał się podstawą projektu naukowo-badawczego, który zainteresował międzynarodowe grono współpracowników1. Sam ten fakt pokazuje, że zarówno tematyka, jak i główne idee opisane powyżej, trafiają dziś na niezwykle podatny grunt. Społeczeństwo obywatelskie Koncepcja społeczeństwa obywatelskiego została w Polsce rozwinięta w l. 90., kiedy kraj, po zmianie ustroju, świadomie dążył w stronę procesów demokratyzacji życia społecznego. 1
Międzynarodowe konsorcjum, w którym uczestniczę, złożyło wspólny wniosek o dofinansowanie projektu. Wniosek dotarł do ostatniego etapu konkursu. Zainteresowanie wyrazili także inni partnerzy krajowi, jak i zagraniczni, co potwierdza, iż opisana w niniejszym artykule tematyka i przyjęta metodologia znajduje szeroki odzew środowiska zarówno praktyków, jak i teoretyków.