Agnieszka Sokół-Arz, Polityka kulturalna Niemiec

Polityka kulturalna Niemiec Agnieszka Sokół-Arz

P

odstawowe założenia polityki kulturalnej Niemiec formułuje Artykuł 5 Ustawy Zasadniczej, ustanowionej 23 maja 1949 r. w Bonn przez Radę Parlamentarną: (1) Każdy ma prawo do swobodnego wyrażania i rozpowszechniania swoich poglądów w słowie, w piśmie i obrazie oraz do zasięgania bez przeszkód informacji z powszechnie dostępnych źródeł. Zapewnia się wolność prasy i wolność przekazu informacji za pośrednictwem radia i filmu. Cenzura nie istnieje. […]

(3) Sztuka i nauka, badania naukowe i nauczanie są wolne. Wolność nauczania nie zwalnia od wierności wobec konstytucji [Konstytucja RFN].

Artykuł 30 Konstytucji precyzuje, kto odpowiada za ich realizację: „Wykonywanie kompetencji państwowych i wypełnianie zadań państwowych jest sprawą krajów, o ile niniejsza Ustawa Zasadnicza nie zawiera lub nie dopuszcza innego uregulowania” [tamże].

Kraje związkowe nie są wszelako jedynymi aktorami na scenie polityki kulturalnej. Także miasta i gminy mają zagwarantowane konstytucyjnie prawo do własnych decyzji i regulacji, które jest zawarte w Artykule 28 Ustawy: (2) Gminom musi być zagwarantowane prawo do regulowania na własną odpowiedzialność wszystkich spraw miejscowej społeczności w ramach zakreślonych przez ustawy. Również związki gminne mają prawo do samorządu w ramach ich ustawowego zakresu zadań stosownie do postanowień ustaw [tamże].

Znamienne jest, iż słowo „kultura” nie występuje par exellence w niemieckiej konstytucji, co nie oznacza oczywiście, że Niemcy nie mają określonych ram i zasad swojej polityki kulturalnej

Culture Management 2012, Vol 5 (5)

w kraju, jak i modelu promocji swojej kultury za granicą.

Niemcy są krajem federalizmu, w którym kultura stanowi istotę autonomii 16 krajów związkowych. Tak więc to nie państwo, a poszczególne landy decydują w głównej mierze o zakresie promocji sztuki i artystów. Nosi to nazwę suwerenności kulturowej landów (Kulturhoheit der Länder).

Ogólny zakres kompetencji na poszczególnych poziomach przedstawia się następująco: yy gminy ponoszą główną odpowiedzialność za finansowanie kultury i sztuki, utrzymują one ze swoich budżetów większość placówek kulturalnych, podejmują decyzje dotyczące rozbudowy, redukcji bądź utrzymywania infrastruktury kulturalnej na swoim obszarze; yy kraje związkowe zajmują się przede wszystkim kwestiami szkolnictwa i polityki medialnej; yy w kompetencjach Federacji leży natomiast prawo autorskie, socjalne (Kasa Artystów), promocja kulturalna za granicą oraz kształcenie artystyczne.

Idea federalizmu kulturalnego wpisuje się dobrze w niemiecką mentalność – Niemcy są ostrożni z traktowaniem dóbr kultury jako sprawy narodowej. U podstaw takiego zachowania leży z pewnością katastrofa spowodowana przez narodowy socjalizm. Po II wojnie światowej utrwaliło się przekonanie, że unikanie wszelkich pozorów nadmiernego narodowego patosu może dać szansę na powrót tego kraju do światowej wspólnoty państw oraz zmianę jego postrzegania [http://www.tatsachen-ueber-deutschland.de/pl/ kultura]. Wydaje się, że konsekwencje takiego myślenia zakodowane są w Niemcach jeszcze do dziś, tak w perspektywie odczuwania tożsamości narodowej, jak i kreowania obrazu kultury narodowej, a także prowadzenia wszelkich form narodowej polityki kulturalnej.

Agnieszka Sokół-Arz absolwentka Akademii Muzycznej w Krakowie w klasie skrzypiec oraz studiów podyplomowych w zakresie zarządzania kulturą w Instytucie Spraw Publicznych na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ (licencjat). Studiowała na Hogeschool voor de Kunsten w Utrechcie (Holandia), gdzie w 2001 roku ukończyła międzynarodowy program zarządzania kulturą i mediami w kontekście europejskim, otrzymując tytuł Master of Arts, sygnowany przez Open London University.

Aktualnie sfinalizowała pracę nad dysertacją doktorską w Instytucie Spraw Publicznych na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ, w której zajmuje się problematyką zarządzania w polskich i niemieckich instytucjach kultury oraz ich współpracą. Od 14 lat mieszka w Niemczech, gdzie odnosi sukcesy jako skrzypaczka, pedagog i menedżer kultury.

W roku 2009 otrzymała stypendium Fundacji Johanny Loewenherz za zasługi artystyczne i pedagogiczne, a w szczególności za zaangażowanie w budowę kontaktów polsko-niemieckich.

Jak się jednak okazuje, zwłaszcza w dobie zjednoczonej Europy i globalizacji, model polityki kulturalnej Niemiec, bazujący na suwerenności krajów związkowych, nie jest optymalny, a jego działanie napotyka wiele trudności. Jedną z podstawowych jest problem niemożności sformułowania jednolitego głosu ze strony Niemiec w decyzjach Rady Europejskiej. Niemcy są reprezentowane w Europejskiej Radzie ds. Kultury przez przedstawicieli Konferencji Ministrów Kultury i Oświaty Krajów Związkowych oraz Urzędu Spraw Zagranicznych. Reprezentując organizacje o zupełnie innym profilu, nieposiadające wspólnych podstaw prawnych, przedstawiciele ci nie mogą zajmować, jak choćby członkowie nowych państw UE, wspólnych stanowisk. Jak pisze Olaf Zimmermann, przewodniczący Niemieckiej Rady Kultury: Niebezpieczeństwo w reprezentowaniu interesów niemieckiego systemu szkolnictwa i kultury przez przedstawicieli różnych krajów związkowych w Unii Europejskiej polega na tym, że muszą oni uzgodnić swoje stanowisko z kolegami, podczas gdy reprezentanci innych państw dawno już odjechali do domów [Im Labyrinth… 2005].

Dyskusja na temat suwerenności kulturowej landów, która rozgorzała w Niemczech w pierwszej pięciolatce XXI w., nadal trwa, a fakt, że znaczenie europejskiego prawa będzie w przyszłości rosło, a nie malało, zmusza do szukania nowych rozwiązań [tamże].

Polityka kulturalna oznacza bowiem nie tylko finansowe wspomaganie kultury i sztuki, ale przede wszystkim stworzenie ogólnych warunków ramowych, w których te mogłyby się optymalnie rozwijać. Wpływ na te ramy, tak w kwestiach prawa podatkowego czy autorskiego, jak i polityki pracy czy socjalnej, mają jednak w dużej mierze rozwiązania prawne płynące ze strony Unii Europejskiej.

W poszczególnych krajach Federacji obowiązują jednakże różnorodne rozwiązania prawne i ekonomiczne. Największym punktem zapalnym jest obecnie ujednolicenie systemu szkolnictwa, ponieważ podczas gdy poszczególne landy chcą być jedynymi, które mają w tej kwestii kompetencje, Związek domaga się większego wpływu na decyzje.

Dopiero w ostatnim dziesięcioleciu daje się zaobserwować tendencję do traktowania spraw kultury bardziej globalnie, czego wyrazem jest utworzenie kilku organów na poziomie federa-

cji. Od 1998 r. istnieje w Urzędzie Kanclerskim w Berlinie stanowisko Ministra Stanu ds. Kultury i Mediów (pierwszym ministrem został wówczas Michael Naumann), a w Parlamencie Niemieckim – Komisja ds. Kultury i Mediów z podkomisją zajmującą się nowymi mediami. W roku 2002 została utworzona także Federalna Fundacja ds. Kultury.

POLITYKA KULTURALNA NA POZIOMIE FEDERACJI

P

olityka kulturalna Niemiec stawia sobie na poziomie federacji następujące cele, koncentrujące się na ogólnie pojętej odpowiedzialności państwa wobec trzech podstawowych zadań: yy poprawy ogólnych warunków dla rozwoju sztuki i kultury, yy budowy i wspomagania znaczących w skali ogólnokrajowej instytucji kulturalnych, yy pielęgnacji i ochrony dóbr dziedzictwa narodowego [http://www.kulturportal-deutschland.de].

Zakres kompetencji na poziomie federacji Mimo suwerenności kulturowej landów poszczególne ministerstwa i urzędy kanclerskie podejmują się niektórych zadań związanych z rozwojem kultury [http://kultur-macht-europa. de]. I tak: yy Minister Stanu ds. Kultury i Mediów (BKM) przy Urzędzie Kanclerskim jest odpowiedzialny za szeroko pojętą politykę kulturalną oraz jej wspomaganie; yy Federalnemu Ministerstwu ds. Socjalnych podlega Socjalna Kasa Artystów (Künstlersozialkasse), która partycypuje m.in. w kosztach ubezpieczeń artystów i dziennikarzy uprawiających wolny zawód; yy Ministerstwo Sprawiedliwości zajmuje się sprawami dotyczącymi praw autorskich; yy Ministerstwo Gospodarki jest ważnym partnerem w tworzeniu umów związanych z promocją kultury przez państwo; yy Federalne Ministerstwo Edukacji koordynuje ogólne ramy i programy nauczania w szkołach wyższych (także artystycznych), a także projekty pilotażowe w nauczaniu artystycznym; yy Federalne Ministerstwo ds. Młodzieży ustanawia ogólny plan, będący ważnym instrumentem w nauczaniu artystycznym dzieci i młodzieży; yy Urząd Spraw Zagranicznych zajmuje się polityką kulturalną w kraju i za granicą, podlegają mu m.in. Instytuty Goethego oraz DAAD;

Culture Management 2012, Vol 5 (5)

yy Federalne Ministerstwo Budownictwa zajmuje się zadaniami związanymi z architekturą miejską; yy Federalna Fundacja ds. Kultury [http://www. kulturstiftung-des-bundes.de] jako swoją misję określa promocję kultury i sztuki w ramach kompetencji państwa, a za główne zadanie stawia sobie wspomaganie innowacyjnych projektów i programów w kontekście międzynarodowym.

KULTURA NA POZIOMIE KRAJÓW ZWIĄZKOWYCH

W

przeciwieństwie do wielu krajów europejskich, w których sprawy kultury zarządzane są odgórnie, polityka kulturalna w Niemczech realizowana jest przede wszystkim przez poszczególne niemieckie miasta na poziomie krajów związkowych. Konsekwencją tego jest ogromna liczba instytucji kultury, zarządzanych z poziomu landów bądź gmin. Ta samodzielność w organizacji kultury jest wyrazem wspomnianej już wcześniej suwerenności kulturowej krajów związkowych.

Polityką kulturalną w Niemczech zajmują się w konsekwencji 63 ministerstwa, z czego 16 ministerstw kultury poszczególnych landów [http:// www.kulturwirtschaft.de/kulturpolitik].

Zakres kompetencji na tym poziomie przedstawia się następująco: yy ministerstwa kultury są odpowiedzialne za politykę kulturalną w ogólnym pojęciu oraz jej wspomaganie; yy ministerstwa edukacji przejmują zadania i obowiązki związane ze szkolnictwem i dokształcaniem, czasem także ze szkołami muzycznymi (niestety jest to dość rzadka sytuacja, bowiem większość niemieckich szkół muzycznych poniżej wyższych uczelni artystycznych to placówki prywatne z bardzo zróżnicowanym poziomem nauczania); yy ministerstwa spraw społecznych są odpowiedzialne za pracę z młodzieżą i związanym z tym kształceniem kulturalnym dzieci i młodzieży; yy urzędy kanclerskie są odpowiedzialne za politykę mediów, a od 2005 r. w Nadrenii Północnej Westfalii oraz Szlezwiku-Holsztynie także ogólną politykę kulturalną.

Różnice w prawie dotyczącym sektora kultury nauczania artystycznego w poszczególnych krajach związkowych są znaczne. Niemcy nie mają np. wyraźnych i jednolitych ustaw prawnych dotyczących nauczania w szkołach muzycz-

Culture Management 2012, Vol 5 (5)

nych. Ustalenia prawne dotyczące działalności tych placówek obowiązują jedynie w Bawarii, Berlinie, Brandenburgii, Bremie i Saksonii. Jako że w pozostałych krajach związkowych nie ma jakichkolwiek ustaleń w tej kwestii, w szkołach muzycznych (w dużej mierze już prywatnych, a nie państwowych) nie są realizowane żadne konkretne programy nauczania, co prowadzi do obniżenia poziomu gry młodych muzyków. Inną kwestią jest fakt, iż nie ma także wymogów określających przygotowanie pedagogiczne nauczycieli gry ani ujednoliconych zarobków. Każda niemiecka szkoła muzyczna bazuje na własnym regulaminie i opłatach za lekcje, pobieranych od rodziców.

Nieujednolicony w żaden sposób model edukacji w niemieckich szkołach muzycznych sprawia, że między edukacją artystyczną w Niemczech i w Polsce istnieje wiele różnic. Podczas gdy w polskiej szkole muzycznej uczeń od pierwszej klasy „poddawany” jest egzaminom semestralnym i licznym występom artystycznym oraz musi zrealizować program, ustalony przez Ministerstwo Kultury i Sztuki dla każdego roku edukacji muzycznej, uczeń niemiecki opiera się tylko i wyłącznie na tym, co proponuje mu nauczyciel, niekontrolowany zresztą przez żadną wyższą instancję. Można się oczywiście spierać, czy ten drugi model nie prowadzi do bardziej kreatywnego rozwoju artystycznego i rozwoju osobowości. Niemiecki nauczyciel gry na instrumencie ma bowiem większą możliwość indywidualnego dopasowania programu do poziomu ucznia, podczas gdy w Polsce to raczej uczeń jest mocno dopasowywany do ram programowych, a jego edukacja opiera się na dużej dyscyplinie.

Znamienne jest jednak, że niezwykle często po zakończeniu edukacji muzycznej na poziomie drugiego stopnia, z tzw. maturą zawodową, uczniowie polscy niedecydujący się na dalsze studia muzyczne, najczęściej nie chcą już mieć więcej kontaktu z instrumentem, podczas gdy w Niemczech istnieje ogromna liczba amatorskich zespołów muzycznych – orkiestr czy chórów na naprawdę dobrym poziomie, wykonujących programy, które w Polsce można usłyszeć w salach koncertowych jedynie z udziałem profesjonalnych muzyków.

KONFERENCJA MINISTRÓW KULTURY I OŚWIATY KRAJÓW ZWIĄZKOWYCH

Z

racji zagwarantowanej konstytucyjnie suwerenności, polityki poszczególnych krajów związkowych, a także przyjęte rozwiązania prawne i ekonomiczne mogą się znacznie różnić. Stąd

konieczne było powołanie organizacji zajmującej się koordynacją i próbującej, choć w pewnej mierze, przyczynić się do ujednolicenia tych praw.

Organizacją tą jest Konferencja Ministrów Kultury i Oświaty Krajów Związkowych, z siedzibą w Bonn i w Berlinie. Początki tej instytucji sięgają 1948 r., jeszcze przed ustanowieniem Konstytucji kraju.

Istotą zawartej w regulaminie konferencji misji jest: „Zajmowanie się problematyką polityki oświatowej, szkolnictwa wyższego oraz nauki, a także polityką kulturalną w znaczeniu ponadregionalnym, w celu ujednolicania zapatrywań i rozwiązań prawnych” [Geschäftsordnung…].

Istotnym zadaniem konferencji [http://www. kmk.org] jest stwarzanie dla uczących się, nauczających oraz naukowców w całych Niemczech warunków do pełnej mobilności, poprzez kooperację oraz budowanie porozumienia między organizacjami i instytucjami na poziomie krajów związkowych. Stąd wyłaniają się kolejne konkretne zadania, takie jak: yy koordynacja zgodności lub porównywalności świadectw końcowych; yy wywieranie wpływu na stabilność standardów jakości nauczania w szkołach, uczelniach i zakładach doskonalenia zawodowego; yy wspieranie współpracy między poszczególnymi instytucjami nauki, kultury i szkolnictwa w poszczególnych krajach związkowych.

Poprzez przedstawicielstwo wspólnych interesów krajów związkowych konferencja jest ważnym instrumentem w dialogu z przedstawicielami Federacji oraz Unii Europejskiej, a także z opinią publiczną. Jest równocześnie instrumentem w partnerskiej współpracy landów z Federacją w kontekście zagranicznej polityki kulturalnej, a także kulturalnej współpracy z zagranicą. Ponieważ regulacje prawne dotyczące praktyk w zakładach pracy leżą w gestii państwa, a nauczania zawodowego – w szkołach pozostających w kompetencji poszczególnych landów, konferencja zajmuje się także ujednolicaniem ich i dialogiem z Rządem Federalnym w tej kwestii.

Stałymi gremiami Konferencji Ministerstw Kultury są: yy Komisja ds. europejskich i międzynarodowych, yy Komisja statystyki, yy Komisja ds. sportu, yy Komisja ds. szkolnictwa, yy Podkomisja ds. nauczania zawodowego, yy Komisja ds. szkolnictwa wyższego, badań naukowych i dokształcania,

yy Podkomisja ds. medycyny szkół wyższych, yy Komisja ds. kultury, yy Komisja ds. pracy w szkołach zagranicznych.

INNE ORGANIZACJE KULTURY O ZASIĘGU FEDERALNYM

M

imo iż polityka kulturalna jest prowadzona w Niemczech na trzech poziomach, a najważniejsze decyzje zapadają na poziomie krajów Federacji i gmin, należy zwrócić uwagę także na jej pułap centralny, na którym znajdują się (obok organów administracyjnych) zbiorowe organizacje kultury o zasięgu federalnym. Do najważniejszych z nich należą: Niemiecka Rada Kultury (Deutsche Kulturrat) oraz Towarzystwo Kulturalno-Polityczne (Kulturpolitische Gesellschaft).

Niemiecka Rada Kultury jest organizacją zbiorową wielu instytucji kultury oraz partnerem w rozmowach i dyskusjach dotyczących polityki kulturalnej i administracji dla Federacji, landów, a także Unii Europejskiej na poszczególnych jej poziomach.

Powstała ona w 1981 r. jako politycznie niezależna grupa robocza instytucji i organizacji kultury i mediów, a w roku 1995 została przekształcona w stowarzyszenie użyteczności publicznej. W jej skład wchodzą obecnie 233 instytucje kultury [http://www.kulturrat.de], zrzeszone w 8 sektorach: yy Niemiecka Rada Muzyki, yy Rada Sztuk Plastycznych i Tańca, yy Niemiecka Konferencja Literatury, yy Niemiecka Rada Sztuki, yy Rada ds. Architektury, yy Sekcja Wzornictwa Przemysłowego, yy Sekcja Filmu i Sztuk Audiowizualnych, yy Rada Kultury Społecznej i Nauczania.

Organizacja ta wydaje także, ukazujące się raz na dwa miesiące, czasopismo „Politik und Kultur”, zajmujące się problematyką polityczno-kulturową.

Towarzystwo Kulturalno-Polityczne (Kulturpolitische Gesellschaft) jest ponadpartyjną organizacją gromadzącą zainteresowanych polityką kulturalną ludzi i instytucje ze wszystkich opcji politycznych, będącą niezależnym forum dyskusji na tematy społeczno-kulturowe [http://www.kupoge.de]. Towarzystwo zostało założone w 1976 r. w Hamburgu, na fali reform politycznych z lat 70. (ówczesne hasło głosiło: „Odważyć się na więcej

Culture Management 2012, Vol 5 (5)

demokracji”), a od roku 1996 jego siedzibą jest Bonn. Jego głównymi celami są przyspieszanie procesów demokracji, rozwój możliwości aktywnego udziału w życiu kulturalnym dla wszystkich obywateli, tworzenie innowacji w tradycyjnych ofertach kulturalnych, wspomaganie badań naukowych w dziedzinie kultury, a także zwiększenie przydatności doświadczeń europejskich i międzynarodowych dla polityki kulturowej państwa niemieckiego [Satzung…].

PRÓBY OCENY OBECNEJ POLITYKI KULTURALNEJ NIEMIEC

W

roku 2005 została powołana przez Rząd Federalny specjalna Komisja Badawcza (Enquete-Kommision), złożona z ekspertów różnych dziedzin z różnych opcji politycznych, której zadaniem było suwerenne i bezstronne zbadanie obecnego stanu kultury w Niemczech.

Obszerny raport końcowy tej komisji (ponad 500 stron) opublikowany został po 3 latach intensywnych prac badawczych i jest pierwszym takim dokumentem od 30 lat.

Oprócz opisów instytucji kultury oraz obecnej polityki kulturalnej zawiera on liczne rekomendacje i krytyczne uwagi; kultura została uznana za jedno z najważniejszych zadań wobec społeczeństwa, bo jak pisze we wstępie przewodnicząca komisji Gitta Connemann: „Kultura nie jest ornamentem, ale fundamentem, na którym stoi nasze społeczeństwo i na którym buduje ono swoją przyszłość. To, co po społeczeństwie pozostaje, to jego kultura” [Schlussbericht… 2008]. Powszechny dostęp do dóbr kultury jest zobowiązaniem państwa wobec obywateli także z innego powodu: „Finansowanie kultury w kraju bierze na swoje barki przede wszystkim obywatel. Po pierwsze jako odbiorca, po drugie jako darczyńca, a po trzecie jako podatnik” [tamże].

Jedną z głównych i najważniejszych rekomendacji Komisji Badawczej jest wniosek o wprowadzenie zmian do Konstytucji, dotyczących większego wpływu państwa na sprawy kultury.

Zasadność tego zalecenia poparły natychmiast takie organizacje, jak Niemiecka Rada Muzyki (Deutsche Musikrat) oraz Niemiecka Rada Kultury (Deutsche Kulturrat) a 6 marca 2010 r., na swoim ostatnim ogólnokrajowym zgromadzeniu, Niemiecki Związek Artystów Dźwięku (Deutsche Tonkünstlerverband). To zalecenie wywołało jednak po raz kolejny ogólnokrajową dyskusję na temat zasadności takich zmian (poprzednia

Culture Management 2012, Vol 5 (5)

miała miejsce w latach 2004–2005), ponieważ kraje związkowe niezbyt chętnie chcą się dzielić swoimi kompetencjami.

Innymi rekomendacjami zawartymi we wspomnianym wyżej raporcie były także: yy Komisja rekomenduje Rządowi Federalnemu zogniskowanie i zinstytualizowanie zadań z zakresu kultury, ponieważ polityka kulturalna powinna być spójnym zadaniem polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa; yy Komisja Badawcza zaleca Federacji i landom lepszą koordynację i obopólny przepływ informacji, w celu wypracowania wspólnego stanowiska podczas reprezentowania Niemiec na scenie europejskiej. W negocjacjach unijnych Niemcy muszą być partnerem o jednolitym stanowisku, mającym pełnomocnictwo do podejmowania decyzji ze strony Federacji i landów; yy Komisja postuluje też zintensyfikowanie procesów reformy „nowego modelu zarządzania”, w którym uwzględnione byłyby kompetencje poszczególnych landów, ale gdzie Federacja miałby jednak znacznie większe uprawnienia [tamże].

Jak widać z powyższych rekomendacji, tendencja ta zmierza jednak ku centralizacji zadań związanych z polityką kulturalną, a przynajmniej większej ich kontroli i ujednolicenia, co pozwala domniemywać, że suwerenność kulturowa krajów związkowych nie jest jednak optymalnym modelem zarządzania kulturą.

W wywiadzie dla stacji telewizyjnej WDR, Siegmund Ehrmann, przedstawiciel partii SPD (Socjaldemokratów), rzecznik ds. polityki kulturalnej, wiceprzewodniczący Komisji ds. Kultury i Mediów w Nadrenii Północnej Westfalii twierdzi, że w związku z dającym się już w Europie odczuć kryzysem i mimo tego, że wydatki na kulturę w Niemczech stanowią 2,6 proc. produktu społecznego brutto, a przemysł kulturowy znajduje się na trzecim miejscu, będzie dobrze, jeśli w ogóle uda się utrzymać obecny stan. Każdy poziom musi się troszczyć o to, aby dobrze wypełniać swoje zadania, bo, pomimo że budżet na wydatki związane z kulturą na poziomie Federacji wzrósł, to nie wolno jej przejmować zadań należących do krajów Federacji czy do samorządów. Te ostatnie same muszą rozstrzygać, jakie fundusze mogą przeznaczyć na rozbudowę infrastruktury kulturalnej.

Ważne są również decyzje dotyczące umożliwiania i wspomagania edukacji kulturalnej, która jest

kluczem do utrzymania kultury całego państwa na odpowiednim poziomie i warunkiem aktywnego życia kulturalnego i wysokiego poziomu kultury w większych miastach. Zdaniem Ehrmanna, działalność teatrów, filharmonii, organizacja koncertów, jako podstawowa oferta kulturalna, jest konieczna, ponieważ miasto bez instytucji kultury nie jest miastem, w którym warto żyć. Rzecznik ubolewa, że w ostatnich latach zamknięto zbyt wiele teatrów, bibliotek, orkiestr i szkół muzycznych [Wywiad…

2009].

Szczególnie źle przedstawia się sytuacja szkół muzycznych. Ponieważ, jak wspomniano powyżej, gminy nie mogą finansować, czy nawet subwencjonować takich instytucji, większość z nich to szkoły prywatne, finansowane tylko przez rodziców, a prowadzone przez dość przypadkowo dobraną kadrę. Należy także wspomnieć, że z powodu braków finansowych na poziomie miast i gmin wiele orkiestr zmuszonych jest szukać innych rozwiązań, takich jak prywatyzacja, łączenie się zespołów czy po prostu zamknięcie instytucji.

Bibliografia: Geschäftsordnung der Ständigen Konferenz der Kultusminister der Länder in der Bundesrepublik Deutschland.

Im Labyrinth der Kulturzuständigkeit: Ein Handbuch, Die Kulturverwaltung der Länder, des Bundes und der Europäischer Union“, Deutscher Kulturrat e.V., Berlin 2005.

Satzung der Kulturpolitischen Gesellschaft e.V., Bonn, 27.06.1997.

Schlussbericht der Enquete-Kommision „Kultur in Deutschland“, Bundeszentrale für politische Bildung, Bonn 2008.

Wywiad z Siegmuntem Ehrmannem, emitowany przez stację telewizyjną WDR, 2.09.2009.