Organizacja teatrów publicznych Joanna Zdebska-Schmidt
C
elem niniejszego artykułu jest prezentacja struktury organizacyjnej polskich dramatycznych teatrów publicznych na podstawie ich regulaminów oraz schematów organizacyjnych. Analizowane dokumenty zostały zebrane ze stron Biuletynu Informacji Publicznej instytucji oraz udostępnione na pisemną, przesłaną e-mailem, prośbę autorki. Badanie nie obejmuje wszystkich teatrów dramatycznych, gdyż wiele z nich nie zamieszcza tego typu informacji na swoich stronach BIP (jeden z teatrów w ogóle takiej strony nie posiada), a ponad połowa instytucji nie odpowiedziała również na prośbę o przesłanie informacji. Mimo iż w artykule wykorzystywane są cytaty z poszczególnych regulaminów (zaznaczone kursywą), autorka nie wskazuje na dokładne źródło cytowań. Wynika to z faktu, iż celem nie jest naświetlenie zapisów konkretnego teatru, ale wyciągnięcie uogólnionych wniosków.
WSTĘP „[…] instytucje artystyczne, które mają nieść jakiś określony rozwój, muszą być przedsięwzięciami na długą metę. Nie mogą być improwizacją”. Jerzy Grotowski
T
ruizmem jest stwierdzenie, iż teatr jest organizacją. Konieczne jest jednak podkreślenie tej perspektywy, gdyż bogactwo znaczeń pojęcia „teatr” usuwa jego ujęcie organizacyjne na dalszy plan. Tymczasem sposób funkcjonowania teatru, przyjęte zasady, podział pracy oraz metody działania wydają się być równie istotne dla powstania, realizacji i eksploatacji spektaklu co wizja reżysera, warsztat aktorów czy oprawa scenograficzna. „Organizacje są złożonymi i pełnymi paradoksów zjawiskami, które można rozumieć na
Culture Management 2012, Vol 5 (5)
wiele sposobów” [Morgan, 1997, s. 11]. Organizacja w ujęciu prakseologicznym definiowana jest najczęściej jako „całość, której składniki współprzyczyniają się do powodzenia całości” [Zieleniewski, 1969, s. 274] oraz jako „całość, która przyczynia się do powodzenia swych części” [Koźmiński, Obłój, 1989, s. 18]. Przytoczone stwierdzenia akcentują dwie z możliwych optyk: realizację misji organizacji jako całości oraz realizację osobistych potrzeb, zamierzeń i ambicji jej członków. Ta dwoistość jest szczególnie mocno zarysowana właśnie w teatrze: z jednej strony realizuje on bowiem w ogromnym uogólnieniu „misję społeczną”, jaką jest upowszechnianie kultury, a z drugiej pozwala m.in. na realizację artystycznych ambicji i projektów zatrudnionych aktorów, reżyserów, scenografów, muzyków. Aby organizacja mogła spełniać swoją funkcję, poszczególne jej składniki i części muszą być spójne i wzajemnie dostosowane. Organizacja jest więc też „wyodrębnioną częścią rzeczywistości o pewnej wewnętrznej strukturze, składającej się z części uporządkowanych według ustalonych reguł, które określają ich wzajemne relacje” [Kieżun, 1997, s. 12]. To właśnie struktura organizacyjna i reguły działalności ujęte w regulaminach organizacyjnych i schematach organizacyjnych teatrów publicznych są przedmiotem niniejszego artykułu. Struktura organizacyjna to całokształt zagadnień związanych z procesem zarządzania, zapewniającym sprawne funkcjonowanie organizacji i osiąganie przez nią założonych celów. Struktura organizacyjna określa podział pracy w organizacji i ustanawia niezbędne powiązania między różnymi funkcjami i czynnościami, kształtuje podział władzy i porządkuje hierarchicznie składniki organizacji oraz ustanawia układ odpowiedzialności [Nalepka, 2001, s. 17].
Joanna Zdebska-Schmidt absolwentka wiedzy o teatrze UJ oraz zarządzania kulturą UJ. Doktorantka na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej. Interesuje się zagadnieniami związanymi z organizacją oraz zarządzaniem w teatrach publicznych. W pracy doktorskiej podejmuje temat autorskich dyrekcji w teatrach instytucjonalnych.