Neuzen in
Kalmthout
‘Neuzen in ...’ is een uitgave van curieus vzw • www.curieus.be • informatie@curieus.be curieus is een progressieve vereniging die door een andere bril naar cultuur en de samenleving kijkt. We organiseren frisse, originele en gedurfde activiteiten die je goesting geven in cultuur.
4
Neuzen in
Kalmthout Iedere stad of gemeente heeft haar curiositeiten. En daar neuzen wij graag in. In die bijzondere plekjes, aparte verhalen en originele tips. Dan zie je het allemaal door een andere bril. Kijk eens naar Kalmthout zoals je het nog nooit gezien hebt. Luister naar Kalmthoutenaren die je amper kent. Ontdek Kalmthout alsof je er voor de eerste keer komt. Of je er nu woont of gewoon op bezoek bent. Welkom. Het is ons Kalmthout. Onze eigenzinnige keuze. Steek je neus eens in Kalmthout, haal diep adem en proef ervan op een compleet andere manier. Misschien ruikt het naar meer‌
5
Voor ’t volk, door ’t volk.
Wat schuilt er achter de gevel? Ooit een Volkshuis, nu nog een Volkshuis Als je Kalmthout binnenrijdt vanuit Kapellen, zie je op de Kalmthoutsesteenweg 234, aan de linkerzijde, een groot gerenoveerd modernistisch gebouw: het “Volkshuis”. Rechtsonder merk je meteen een opvallende rechthoekige rode gevelsteen met het opschrift “voor ’t volk, door ’t volk”. Dat is dan ook de gevatte samenvatting van dit bouwverhaal. Het Volkshuis kon in 1926-1927 alleen gebouwd worden dankzij de enthousiaste inzet en
spaarcenten van een ploeg vrijwillige arbeiders. Ondanks hun beperkt budget wou de Belgische Werklieden Partij van Kalmthout toch een groot, architecturaal hoogstaand arbeiderspaleis tussen de eenvoudige arbeidershuisjes bouwen. De arbeiders hielden een geldinzameling maar toen bleek dat de kosten te hoog opliepen, staken zij zelf de handen uit de mouwen. In hun vrije uren bouwden ze hun paleis. 7
Modernisme De plannen werden getekend door Eduard Van Steenbergen, een architect en veelzijdige kunstenaar uit Antwerpen. Hij was een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het modernisme in Vlaanderen. Ruimte, licht, nieuwe technieken zoals een betonnen skelet, een geometrisch spel van lijnen en de decoratieve invulling van de gevel met baksteen en grote glaspartijen maakten van het Volkshuis een pareltje in ons dorp. Vooraan rechts was er een café. Links een winkel. Later kwam er naast het gebouw nog een coöperatieve bakkerij en achteraan een grote zaal. Daar experimenteerde Van Steenbergen met een metalen zelfdragende constructie, waartussen bakstenen muurvlakken 8
werden opgetrokken. De architect zag het als een totaal kunstwerk. Hij ontwierp zelf het meubilair en de (thans verdwenen) glas-in-loodramen. Twee schouwen binnenin zijn versierd met art deco beeldhouwwerk van zijn vriend Albert Poels.
Nieuw leven In 2008 werd gestart met een grondige renovatie van het gebouw. Dit werd financieel mogelijk gemaakt door een grote investering van de eigenaar en een Europese subsidie. Opnieuw was er een enthousiaste ploeg vrijwilligers nodig om het gebouw in zijn glorie te doen herleven. Nu zit het O*KA-Centrum in het gebouw en waait er een nieuwe wind. Het “Open
Cultuurcentrum Kalmthout” brengt een gevarieerd socio-cultureel aanbod voor alle inwoners van Kalmthout en omstreken. Er is een technisch goed uitgeruste polyvalente zaal, een professionele keuken/bar en verschillende vergaderlokalen. Iedereen kan er terecht: verenigingen, families, bedrijven en al wie “vriendschap en verdraagzaamheid” nastreeft. Helemaal in de geest van de pioniers van 1926: “voor ’t volk, door ’t volk”.bedrijven en al wie “vriendschap en verdraagzaamheid” nastreeft. Helemaal in de geest van de pioniers van 1926: “voor ’t volk, door ’t volk”.
Schrik niet als je door de kronkelende Darm in Achterbroek belandt.
De route
Wat straatnamen vertellen We beginnen onze trip in Nieuwmoer. Vanuit Horendonk kom je langs De Bosrust, een gezellige kindvriendelijke eetgelegenheid, in de Venetiaanse Heide en het VenetiĂŤ. Deze namen herinneren aan de ontginning van turf, die langs de vele kleine kanalen en de Roosendaalse vaart werd vervoerd. Wat verder via de Vissersstraat, Maatjesstraat en Riethoek kom je in de Maatjes, een uniek natuurreservaat van 58 ha, dat zich tot ver over de Nederlandse grens uitstrekt. We lopen
een zandstraatje in: Hanneke Wiewau. Deze naam werd al vermeld in 1490. Hanneke was eigenlijk Jan Wierwolt, vermoedelijk een investeerder in de turfwinning. Stop zeker bij Vissersclub De Maatjes aan een schitterende vijver met 60 visplaatsen en parking. Van hieruit vertrekken prachtige wandelingen door dit natuurgebied. In de visserschalet kun je eerst nog een duvel of een trappist drinken. Schrik niet als je door de kronkelende Darm in Achterbroek belandt. Of als je 11
verder in Kalmthout van de Eikelstraat naar de Wipstraat gaat. De Pleyte is dan ook niet ver af. Geen wonder dat we ook een Helleven hebben, met een Kwade Weide en een Galgenheiken.
Oorlog Natuurlijk hebben we ook straatnamen die aan ons oorlogsverleden herinneren. De Vuurkruiserslaan en de Oudstrijderslaan zijn er al twee. Ook weerstanders blijven in onze straatnamen voortleven. Albert Peeters werd gefusilleerd en Rene Willeme gruwelijk vermoord. In Heide werd de Keienhoflaan omgedoopt tot Max Temmermanlaan, de verzetsheld die in 1942 door de Duitsers werd gefusilleerd. De Bevrijdingslei herinnert er dan weer aan dat de geallieerden in september 1944 via de Canadezenlaan
onze gemeente binnentrokken. Die straten lopen uit op het Heidestatieplein. Daar vind je het Dankbaarheidsmonument: een Canadese soldaat ontmoet een plaatselijke weerstander. De Vredelaan ligt vlakbij. Aan de ingang van de Kalmthoutse heide, kun je ook niet naast WOII kijken. Op de parking van het natuureducatief centrum stoot je op een kanon waarmee Amerikaanse soldaten 101 V1’s neerhaalden.
13
Literatuur Ook de literatuur heeft straatnamen geïnspireerd. Er is een Van Nu en Strakslaan. In de Kapellensteenweg 118 hangt een gedenkplaat voor het feit dat die beweging hier in 1892 werd opgericht. Prosper Van Langendonck en de jonge progressieve August Vermeyelen vonden elkaar hier over generatie- en ideologische kloven heen. Als teken van hun verstandhouding werden twee coniferen geplant in de lusttuin Vogelenzang. “Guust en Prosper” floreren er nog steeds aan de hoofdingang van Gitok.
Groen Kalmthout De Kalmthoutse heide Laten we eens teruggaan in de tijd, toen van natuurbescherming nog geen sprake was. De Kalmthoutse heide verzekerde eeuwenlang een bescheiden inkomen aan onze kleine kneuterboeren, smalend “heikneuters� genoemd. Zij slaagden er met hard labeur in om de armtierige zand- en heidegrond een beetje vruchtbaar te maken. Door het vermengen van de stalmest van hun schapen met heideplaggen (stukken heide met wortels en een dun laagje vruchtbare grond) verkregen zij humus. Die werd verspreid over de schrale akkergronden die daardoor geschikt werd om rogge en boekweit te telen. 16
Industrie In de 19de eeuw kwam de industrie. Miljoenen tonnen zand werden weggehaald voor de grote bouwwerken in Antwerpen. De gemeente, die na de Franse revolutie de gronden had overgenomen van de abdij van Tongerlo, begon meer en meer heidegronden te verkopen aan speculerende grootgrondbezitters. Door intensieve bemesting maakten zij er akkergronden van of ze plantten er snelgroeiende dennenbomen voor de mijnbouw.
18
Natuur Pas na 1900 kwam er wat verzet van natuurliefhebbers tegen het systematisch verkopen van heidegronden en veengebieden. In 1932 werd het overgebleven deel van de Kalmthoutse heide beschermd als landschap. In 1942 werd het een natuurreservaat. Pas in 2001 werd het “Grenspark De ZoomKalmthoutse Heide� opgericht. Dit is een grensoverschrijdend initiatief om het gebied gemeenschappelijk te beheren en te beschermen. Het is 3.750 ha groot, waarvan 55% in Vlaanderen ligt (vooral in Kalmthout en deels in Essen) en 45% in Nederland (Woensdrecht).
ren, kleinschalige landbouwgebieden en versnipperde boseigendommen, doelmatig samen te werken. Toch is er al een grote vooruitgang geboekt in het waterbeheer, het beheer van natuur en bossen het ontwikkelen van natuurgerichte recreatie.
Het was niet eenvoudig om in zo’n groot gebied met natuurreservaten en bossen van verschillende overheden en landen, grote particuliere landgoede19
Hier wordt grensoverschrijdend gevrijd, getrouwd of samengewoond
De grens
In Kalmthout worden grenzen overschreden Leven aan de grens betekent: gevaar en bedreiging, maar ook uitdaging. Onze streek is altijd een pion geweest op het schaakbord van de machthebbers. In de grote godsdienstoorlog van de 16de en 17de eeuw zaten we midden in het kruisvuur van de katholieke Spaanse vorsten en de republikeinse protestanten. De mensen sloegen met have en goed op de vlucht. Rond 1600 was de bevolking van Kalmthout gehalveerd. In 1830 was het weer prijs. Nadat de kruitdampen van de Belgische afscheiding waren weggetrokken stonden er 21
grenspalen met een duidelijke boodschap: tot hier en niet verder. Buren en familie woonden plots in verschillende landen. Paal nr. 232 aan Hanneke Wiewau markeert het 2-landenpunt en 3-gemeentenpunt: Kalmthout, Zundert, Wuustwezel. Jaren duurde het voor de Belgen en Nederlanders weer met elkaar wilden praten. Toen de Belgische koning Leopold I zijn Nederlandse collega koning Willem ontmoette dronken ze onder Cassenboom in Kalmthout samen met burgemeester Cas een kopje thee.
Smokkelen Het gewone volk was sneller klaar met die grens. Smokkelen werd dagelijkse kost. In het klein door moeders en hun kinderen. In het groot door professio22
neel georganiseerde bendes. Een legertje douaniers moest dit verhinderen. Dat zie je aan het “lege� douanemonument aan de grens in Essen of de gerenoveerde douanehuisjes op Nieuwmoer.
IJzeren gordijn De mensen leerden leven met die grens. Soms wel wat moeilijk. In de eerste Wereldoorlog hadden de Duitsers de grens met het neutrale Nederland afgezet met een ijzeren gordijn onder hoogspanning. Natuurlijk waren er dapperen die probeerden er toch door te geraken. Maar velen schoten er het leven bij in. De volksaard zegt hier dan ook: grenzen zijn er om overschreden te worden. In heel wat families zijn er Belgische en Nederlandse identiteitskaarten in omloop. Er wordt grensoverschrijdend gevrijd, getrouwd of samengewoond.
De Sint-Jacobskapel Toen de bedevaarders hier passeerden op hun weg naar Compostela was de Sint-Jacobskapel in de dorpsstraat van Kalmthout een vaste pleisterplaats. Deze mooie romaans-gotische kapel uit 1514 werd in WOII zwaar beschadigd en nadien afgebroken. Nu staat het grondplan van de kerk uitgetekend en herinnert een monument aan de Satiago de Compostela route. Van hier heb je nog 2150 km te gaan. Op het pleintje maant een stijlvol standbeeld de pelgrim aan tot bezinning.
Het verhaal van Kalmthout Al van in de 12de eeuw maakten Kalmthout en Essen deel uit van de uitgestrekte domeinen van de abdij van de Norbertijnen van Tongerlo. In 1795 maakten de Franse revolutionairen daar een einde aan en werden de gronden het bezit van de gemeenten. Eeuwenlang probeerden de paar honderd inwoners van Kalmthout te overleven door schapenteelt en kleinschalige akkerbouw op de arme zand- en heidegronden. Of de heikneuters (keuterboertjes) gingen werken als dagloner of oefenden bijberoepjes 26
uit als herbergier, mandenvlechter of bezembinder. In de vennen konden de turfstekers wat bijverdienen door de turfplaggen als brandstof te verkopen aan de stedelingen .
Antwerpse bourgeoisie De opening van de spoorweg tussen Antwerpen en Roosendaal in 1854 met stopplaatsen in Kalmthout en Heide zorgde voor nieuwe perspectieven. De grote bouwwerken in Antwerpen zorgden voor veel vraag naar zand uit de
zandheuvels van Kalmthout. Steenbakkerijen produceerden de bakstenen. De Antwerpse kleine bourgeoisie kon nu met de trein een tripje naar onze gezonde buitenlucht maken. De hogere bourgeoisie kon zich de luxe van de nieuwe hotels en pensions veroorloven of zelfs een villa bouwen. Zo toonde de Joodse gemeenschap uit Antwerpen veel interesse voor onze groene gemeente. En omgekeerd trokken veel arme Kalmthoutenaren naar de Antwerpse haven of diamantsector.
Kunstenaars Maar ook kunstenaars vonden hun weg naar de Kalmthoutse heide. In navolging van hun Franse collega’s uit Barbizon zochten deze schilders 28
inspiratie in de natuur, ver weg van hun atelier. In 1892 richtten de schrijvers August Vermeylen en Karel van de Woestijne in Villa Vogelzang aan de Kapellensteenweg 118 het avant-garde tijdschrift “Van Nu en Straks” op. In 1904 werd in Heide de eerste schoolkolonievilla “Diesterweg” ter wereld ingehuldigd. De arme Antwerpse kinderen konden hier wat gezonde buitenlucht komen opsnuiven. Nu nog komen de Antwerpse klassen van het stedelijk onderwijs enkele dagen per week genieten van de natuur. Kalmthout blijft ook in de 21ste eeuw een trekpleister voor natuurliefhebbers. In het Grenspark Kalmthoutse Heide, Klein Schietveld, De Maatjes, Bijenteeltmuseum, Arboretum en op de talrijke wandel- en fietspaden komen zij volop aan hun trekken.
“
Kalmthout in cijfers Kalmthout strekt zich uit over 59 vierkante kilometer. 81,5% daarvan is niet bebouwd. Onze groene gemeente bestaat vooral uit natuurreservaat en landbouwgebied.
Door de herschikking van de gemeentegrenzen kwam de wijk Kalmthoutse Hoek bij Essen. Slechts een klein stukje Hoek met 57 inwoners bleef bij Kalmthout.
De bevolkingsdichtheid bedraagt 302 inwoners per vierkante kilometer, maar in het bebouwd gebied is dat 507 per vierkante kilometer.
In het voorjaar van 2011 is de kleine Thibo De Vis in het geboorteregister ingeschreven als 18.000ste inwoner. Twintig jaar geleden stond de teller nog op 16.000. Vooral in Heide is de toename opmerkelijk, wat te verklaren is door de nieuwe sociale woningen en appartementen in de Victorine Van Mechelenlaan en het Moeder Keeplein.
De Kalmtenaren wonen in: Centrum: 4.966 Heide: 4.619 Dorp: 4.000 Achterbroek: 2.204 Nieuwmoer: 2.101
In 2010 hadden we 181 geboorten en 143 overlijdens. Tegenover 52 huwelij31
ken stonden 29 echtscheidingen. Een kleine 10% van de Kalmthoutenaren hebben een buitenlandse nationaliteit. De Nederlanders zijn het talrijkst met 1.593. Zij worden op ruime afstand gevolgd door Duitsers (47), Britten (40), Polen (24), Fransen (15), Russen (15), Amerikanen (13) en verder nog een bont allegaartje. In totaal telt Kalmthout 69 verschillende nationaliteiten.
Groeten uit Kalmthout
.
Die zijn van hier Schaapherder Lu van Alphen Als je op de heide wandelt, zie je in de verte misschien herder Lu met zijn schapen rondtrekken. Toen hij nog maar pas met zijn 300 schapen op de hei rond trok brak een grote brand uit. Lu moest toen uitwijken naar een veilige plek, maar nu grazen zij weer op de hei en helpen zij de fauna en flora te herstellen. Jef Van Thillo Als je in Kalmthout rondwandelt, is de kans ook groot dat je Jef Van Thillo ziet voorbijfietsen. Jef – jaargang 1924 – is seresecretaris van de gemeente. Jarenlang regelde hij onder verschillende burgemeester het reilen en zeilen in Kalmthout. 36
Ludo Delcroix, de trouwe helper van Eddy Merckx Ludo is geboren en getogen in Kalmthout. Tussen 1973 en 1982 reed hij 8 keer de Ronde van Frankrijk. Hij won ruim twintig profkoersen. Vandaag kun je hem als boswachter op de heide vinden. Als hij niet in Burkino Fasa zit. Ludo is immers ook ontwikkelingshelper. Hij plaatst en onderhoudt er waterpompen. Ook zijn dochter Nathalie is van hier, net zoals de overige Lais-dames: Jorunn Bauweraerts en Annelies Brosens.
Daisy Dent Daisy Dent is de grote dame van links Kalmthout. Meer dan 65 jaar is zij actief in de beweging, die zij ook lang met strakke hand geleid heeft. In het Volkshuis onderhield zij samen met haar man Karel Vroom de bibliotheek. Zij ontving dan ook verdiend de Heikneuter, de cultuurprijs van Kalmthout. Willy Vandersteen De geestelijke vader van Suske en Wiske zul je niet meer tegen het lijf lopen in Kalmthout. Hij woonde en werkte wel in de Beauvoislaan. In dezelfde straat woonde een collega striptekenaar, wiens huis hij in zijn albums als de verblijfplaats van de schurk dr. Krimson tekende. Willy werd in Heide vereeuwigd met een standbeeld op het Willy Vandersteenplein.
37
38
Moeder Kee Ook Moeder Kee kreeg in Heide een pleintje naar haar vernoemd. Anna Cornelia Teysen zwaaide de plak in de Cambuus (afgeleid van “kombuis”), een herberg die zij op het einde van de 19de eeuw uitbaatte. Zo’n 200 landarbeiders, die op de heide zand groeven voor het Centraal Station van Antwerpen, konden er overnachten. De keet bleef tot in 1920 bestaan als herberg en logementhuis. Gekende kunstenaars zoals Ceulemans en Van Tongerlo, maar ook herders, boeren, stropers en zelfs schoolkinderen kwamen er op bezoek. Achter de keet staat een grote vlaggenmast met de Belgische driekleur: een baken voor de verdwaalde reizigers op de Kalmthoutse heide.
Ernest Albert In de Hortensiadreef 31 sta je voor het Kunsthuis Ernest Albert. De schilder woonde er sinds 1965 toen hij als directeur van de Academie van Mechelen en Antwerpen op pensioen ging. Hij overleed in 1976. Zijn weduwe, Marcelle Peuss-Breugelmans, overleed op 101-jarige leeftijd. Zij was een heldin van het verzet. In 2006 schonk zij de woning met meer dan 100 schilderijen van haar man aan de gemeente.
Kalmthout in kleur Een arboretum met wereldfaam Het Arboretum ontstond zo ongeveer bij de opening van de spoorlijn AntwerpenRoosendaal in 1854. Charles Prosper Van Geert, een boomkweker uit Borgerhout, zocht nieuwe uitbreidingsmogelijkheden voor zijn bedrijf. Die vond hij aan het station van Kalmthout, waar een gemakkelijke aan- en afvoer mogelijk was. In 1857 kocht hij grond aan de Heuvel en in 1885 bouwde hij er een villa. Na zijn dood in 1896 nam een naamloze vennootschap het familiebedrijf over en werd Landbouwingenieur Antoine Kort de drijvende kracht achter de onderne-
ming. Na de eerste wereldoorlog begon de vraag naar de sierbomen van Kalmthout echter serieus te slinken en tijdens de tweede wereldoorlog kwijnde de kwekerij helemaal weg. Gelukkig namen toen de gebroeders De Belder het terrein over als privĂŠ tuin. Vooral Jelena Kovacic, de echtgenote van Robert De Belder, begon verschillende uitheemse bomen te planten. De tuin raakte bekend en de bezoekers stroomden toe om te genieten van de kleuren en geuren van deze unieke bomen- en plantentuin. 41
In 1986 kocht het provinciebestuur van Antwerpen de gronden met de gebouwen. Er werd een nieuw onthaalgebouw gebouwd en het Vangeertenhof werd gerenoveerd. Het domein werd ook met 20% uitgebreid. Op die 12 ha tref je nu tientallen soorten rozen, azalea’s, rododendrons, magnolia’s, kerselaars, Japanse esdoorns, hosta’s en nog veel meer aan. De bezoekers kunnen er terecht voor workshops, een rondleiding, een tentoonstelling of om iets te drinken in de cafetaria en een cadeautje of boek te kopen in de shop.
43
“den Teeuw” verdient een standbeeld in Kalmthout.
Het monument Een standbeeld voor den Teeuw Kalmthout heeft heel wat grote figuren voortgebracht. Maar grote figuren hoeven niet perse BV’s of VIP’s te zijn. Je kunt ook groots zijn in bescheidenheid. Zo’n typische, onvergetelijke figuur is “den Teeuw”.
winkeltje met gazetten en bakharing. De piepjonge Leon bezorgde iedere dag op zijn fiets kranten en vis in heel het dorp. Op jonge leeftijd stierf zijn broer Stanneke. Leon leerde al vroeg doorzetten in barre tijden.
Leon Mattheeuwsen werd in 1920 op Nieuwmoer geboren. Hij heeft er heel zijn leven gewoond en is er ook overleden in 2006. Leon, alias “den Teeuw”, kwam uit een arm gezin met 4 kinderen. Vader Lowieke was metser, maar al jarenlang ziek. Moeder begon een
Wielrennen en smokkelen
45
Hij werd wielrenner. Zijn fietsrondes waren de beste training: ’s morgens zijn bestelronde en na de middag koersen. Van 1944 tot 1947 reed hij als onafhan-
kelijke bij de beroepsrenners, samen met maten als Rik Van Steenbergen. Rijk is hij er nooit van geworden. Hij combineerde het koersen dan maar met een stiel als fietsenmaker. Tijdens de oorlog ontdekte “den Teeuw” nog een andere uitdaging: smokkelen. Hij werd zowaar bijna een lokale Robin Hood: vrijgevochten, onversaagd, vrijgevig en solidair met iedereen die in de miserie zat. Hij trouwde met zijn Irène en ze gingen op de Essensteenweg wonen. Leon had een olifantengeheugen. Hij kende iedereen met naam en toenaam, meestal ook de verjaardag. In een groot kader aan de muur van zijn fietskot had hij massa’s foto’s hangen. De kinderen saboteerden soms moedwillig hun fiets om naar den Teeuw te kunnen gaan. Een
fietsband herstellen kostte 5 frank. Als je dan opmerkte dat hij toch ook moest leven, antwoordde hij: “Ge moet geen compassie hebben hè. Ik heb geld op de bank staan.” Op zijn werkbank stond een confituurpotje met vijf frank stukken. Toen het potje weg was zei hij: “Ik heb al mijn geld van de bank gehaald. Ik vertrouw het banksysteem niet meer.” Den Teeuw, dat is ons dorp op zijn best: hartelijk, gastvrij, geestig en gul… Maar ook eigenzinnig en tegendraads. Een standbeeld voor den Teeuw? Zou dat niet perfect staan op zijn “Matruyenpleintje” aan de Essensteenweg?
47
Made in Kalmthout Thuis bij Suske en Wiske Ja, Suske en Wiske wonen in Kalmthout. Meer bepaald in de Beauvoislaan 98. Daar ontvangen zij hun gasten. Op afspraak en soms, in de vakantie, ook zonder. Dan zijn er allerlei festiviteiten. Je kunt er stripvakanties beleven en verjaardagsfeestjes organiseren. Hun huis is in heel de Noorderkempen en ver daarbuiten bekend als het Provinciaal Kindermuseum. Het aantal klassen dat er al op uitstap kwam is niet meer bij te houden. Je kunt er kennis maken met de coolste stripfiguren van
het westelijk halfrond: Suske en Wiske, maar ook Jerommeke, Lambik, Sidonia, professor Barabas. Maar hier leer je vooral ook zelf creatief zijn. Met kleur, vorm en verhalen. Het museum loodst je een wereld binnen vol verbeelding en creativiteit. Je leert zelf een strip maken. In de zomer van 2011 gaat het museum dicht om grondig vernieuwd te worden. Als ze in het voorjaar van 2012 weer open gaan, zul je versteld staan van de nieuwe belevenissen die je er kunt mee49
maken. Een gespecialiseerd ontwerpbureau gaat samen met de Standaard uitgeverij en de provincie Antwerpen het interieur grondig aanpakken. Ook de wat vreemde toren aan het museum wordt straks heel bijzonder. Meer info vind je op: www.provant.be/vrije_tijd/cultuur/ musea/suske_en_wiske_kinde/ Beauvoislaan 98 2920 Kalmthout Tel.: 03 666 64 85 E-mail: info@suskewiske.provant.be
50
’t Kotje der herinnering Ode aan de mensen van vroeger Als je het leven in de Noorderkempen echt wilt doorgronden, moet je in “’t Kotje der Herinnering” zijn. Dit schattig privémuseum vind je in de Cuylitshofstraat 55. Frans Jochems verzamelt al meer dan 30 jaar voorwerpen en documenten over mensen uit deze streek. Je ziet er hoe de heikneuters op hun schrale grond hard moesten werken. Je vindt er o.a. gereedschap uit de landbouw, de jacht en de visvangst. Veel ambachten zijn verdwenen. De wolkam en het spinnewiel spreken nog tot onze verbeelding. Mandenvlechters en bezembinders zijn folklore. De turfstekers 52
kennen we enkel nog door het turfbier. Maar wie kent er nog de klimsporen van de elektrieker of de zwengel van de camionchauffeur? Of het gereedschap van de steenkapper, de touwslager of de glazenmaker? Wie weet nog wat een moosmeier deed? Het leven van de mensen verliep hier via hard werk, geloof en vertier. Ook dat vind je in het museum terug. Een reclamebord van sigarenmakerij Verellen: “Meisjes en sigaren die uitgaan deugen gewoonlijk niet.” En de mensen luisterden nog naar de kerk. Dat merk je al gauw aan de indrukwekkende verzameling religieuze
voorwerpen en teksten. Er werd wat gebeden in Kalmthout. Je ziet er ook hoe de tijden veranderen. Zo ligt er ook een boekje uit de jaren ’30 over gezinsplanning: “Ik wil geen kinderen”. Het leven verliep ook niet altijd over rozen. Dat merk je aan de documenten over de loteling en arbeidspassen van gedwongen arbeid tijdens de oorlog. Of aan de gaffel waarmee de postbode kwade honden van het lijf hield. Ook de uitrusting van Stanne Geraarerts, onze laatste veldwachter, vind je in ‘t kotje. Maar er was ook veel plezier. Dat merk je aan de volksspelen en natuurlijk in het klein café, een gezellige gelagkamer met een open haard en een Leuvense stoof. ’t Kotje der herinnering is gratis te bezoeken door groepen. Op afspraak, liefst een week vooraf, bij frans.jochems@skynet.be. Tel.: 03 666 75 66.
Colofon Neuzen in Essen-kalmthout werd bijeen geneusd door curieus Kalmthout Wilfried Verhaert, Luc Denys Wil je meedoen met curieus Kalmthout? Neem dan contact op met wilfried.verhaert@telenet.be Fotografie: An Haelewaeters Vormgeving: Nele Willems met dank aan gemeente Kalmthout
54
CURIEUS? curieus is een sociaal-culturele vereniging voor volwassenen die zich bezig houdt met alles wat mensen kan boeien. Je komt ons tegen op meer dan 300 plaatsen in Vlaanderen en Brussel. Je kan er komen proeven van de activiteiten die een kleine of grote groep vrijwilligers organiseren voor iedereen in hun gemeente of wijk: daguitstappen, info- en debatavonden, tentoonstellingen, filmvoorstellingen, standupcomedy-avonden, internetklasje, quizzen, fiets- of wandeltochten… Kortom: alles wat mensen ‘curieus’ maakt. curieus is er voor mensen die op zoek zijn naar een zinvolle vrijetijdsbesteding. Mensen die andere mensen willen ontmoeten in een aangename en vriendschappelijke sfeer. curieus is er ook voor mensen die graag iets opsteken, die steeds op de hoogte willen blijven en mee willen zijn in deze steeds veranderende maatschappij. curieus draagt waarden als respect, gelijkwaardigheid en solidariteit hoog in het vaandel. We kiezen voor een samenleving waarin iedereen gelijke kansen krijgt om zich te ontplooien en de verantwoordelijkheid heeft om deze kansen te benutten. curieus kiest voor ontmoeting. curieus wil mensen samenbrengen, banden smeden, netwerken bouwen.
www.curieus.be informatie@curieus.be
V.u.: Jurgen Theunissen, p/a Grasmarkt 105/41, 1000 Brussel. Niet op de openbare weg gooien ajb.