Neuzen in
Malle
‘Neuzen in ...’ is een uitgave van curieus vzw • www.curieus.be • informatie@curieus.be curieus is een progressieve vereniging die door een andere bril naar cultuur en de samenleving kijkt. We organiseren frisse, originele en gedurfde activiteiten die je goesting geven in cultuur.
4
Neuzen in
Malle Iedere stad of gemeente heeft haar curiositeiten. En daar neuzen wij graag in. In die bijzondere plekjes, aparte verhalen en originele tips. Dan zie je het allemaal door een andere bril. Kijk eens naar Malle zoals je het nog nooit gezien hebt. Luister naar Mallenaren die je amper kent. Ontdek Malle alsof je er voor de eerste keer komt. Of je er nu woont of gewoon op bezoek bent. Welkom. Het is ons Malle. Onze eigenzinnige keuze. Steek je neus eens in Malle, haal diep adem en proef ervan op een compleet andere manier. Misschien ruikt het naar meer…
5
Na duizend jaar werden de twee Malles weer verenigd
Het verhaal van Malle Oost, West… Malle best Wij zijn nu van Malle. Ooit waren we nog van het Oosten of het Westen. Maar met Zoersel erbij zijn we allemaal van Malle. Malle zou “een uitgestrekte vlakte” kunnen betekenen. Of het kan ook afgeleid zijn van het Latijnse Mallum (maalberg), een plek waar de Franken hun volksvergaderingen hielden. Oorspronkelijk bestond Malle uit de huidige deelgemeenten Oostmalle, Westmalle en Zoersel. Het vormde een deel van het Hertogdom Brabant. De pa6
rochie groeide snel en werd opgesplitst in de drie vermelde parochies, maar in slechts twee “heerlijkheden”: Oostmalle en Westmalle. De heerlijkheid Westmalle bestond toen uit de deelgemeenten Westmalle en Zoersel. Dit bleef zo tot aan de Franse revolutie.
“Oost”-Malle In 1545 bouwde Jan de Renesse een kasteel met bijgebouwen in Oostmalle. Deze familie had ook heel wat heerlijkheden geërfd in het Prinsbisdom Luik
en in Henegouwen. Vanaf de 18de eeuw verwaarloosden zij hun eigendom in Oostmalle. Het kasteel werd afgebroken en de bijgebouwen werden in 1830 verkocht aan burggraaf du Bus. Het domein de Renesse is nu een groen domein met wandel- en fietsroutes. Tijdens de verwoestende tornado in 1967 werden 400 woningen in puin gelegd. Deze ramp in Oostmalle zorgde uiteindelijk voor de oprichting van het “Rampenfonds”.
“West”-Malle In 1561 bouwde de familie de Cotereau een renaissance kasteel in Westmalle. De familie was één van de rijkste in het Hertogdom Brabant maar stierf in de
18de eeuw volledig uit. De heerlijkheid Westmalle werd verschillende keren verkocht. Nu is het kasteel in handen van de familie van der Straten Waillet. In de graf kapel in de Sint-Martinuskerk hangt nog een epitaaf van Hendrik de Cotereau. Westmalle is wereldberoemd voor zijn trappistenbier. De abdij van de Trappisten werd net voor de Franse inval van 1794 gesticht. Hier begonnen de paters hun beroemde bier te brouwen. Hun Trappistenkaas is enkel in de abdij te koop. Ook hier is het heerlijk wandelen en fietsen. En daarna… Een lekkere Trappist en een boterham met kop of Trappistenkaas.
7
Afrika? Als je de gemeentegrenzen van Malle op een landkaart bekijkt lijkt het wel een miniatuur van het Afrikaanse continent. Dit heef t de f usie van Oost- en Westmalle in 1977 zo beslist. Na duizend jaar werden de twee Malles weer verenigd. De nieuwe gemeente kreeg de naam “Westmalle” maar na twee jaar werd dit, tot grote opluchting van de Oostmallenar en, gewijzigd in “Malle”. Malle is nu een aantrekkelijke woongemeente met meer dan 14.000 inwoners, centraal gelegen in de provincie Antwerpen en goed bereikbaar met drie autostrades in de buurt. Iedere dag komen niet minder dan 5000 scholieren naar school in Malle. Dat zou je niet verwachten van een kleine plattelandsgemeente. 8
“Wij hebben onze glasramen kunnen redden maar onze medezusters spijtig genoeg niet.�
Wat schuilt er achter de gevel? Monasterium Magnificat in Westmalle Als je aan Westmalle denkt, denk je natuurlijk aan de Trappisten. Maar er is nog een ander, minder bekend klooster in de St. Pauluslaan. Hier zijn de Annuntiaten sinds 1970 gevestigd. Zij groeperen de congregaties van Tienen, Geel en Merksem. Het grootste deel van het klooster is nu omgebouwd voor de opvang van psychiatrische patiĂŤnten.
Glasramen In de kapel zijn vijf prachtige grote glasramen voor de vensters opgehangen. Twee andere glasramen zitten veilig opgeborgen wegens plaatsgebrek. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden de zusters deze glasramen in de kelder van hun klooster in Merksem verstopt. Toen een V1 bom op hun
9
klooster viel lieten verschillende kloosterlingen het leven, maar de glasramen bleven ongeschonden. De zusters zeggen nu nog: “Wij hebben onze glasramen kunnen redden maar onze medezusters spijtig genoeg niet.� In de kapel hangt ook nog een kleine, onopvallende maar prachtige kruisweg, gemaakt in porselein van Limoges.
glasramen van de kapel
Een merkwaardig gebouw De ijskelder in het park de Renesse In het park de Renesse vind je nog een oorspronkelijke ijskelder. In tegenstelling tot wat velen denken diende een ijskelder niet om voedsel te bewaren maar gewoon om er ijs in op te slaan. Het ijs in de ijskelder kon meer dan een jaar bewaard worden. Deze meubels waren be足k leed met lood, waarop het voedsel werd geschikt. Zo kon men het bewaren. Op vertoon van een doktersbrief je mochten de inwoners van Oostmalle ook ijs komen halen.
V leermuizen Het binnenmetselwerk van de ijskelder is een sterk staaltje vakmanschap. Het onder足g rondse gedeelte is peervormig gebouwd. De metser heeft hier echt zijn best gedaan. Zo mooi dat het zonde is dat de kelder bijna altijd in het duister is gehuld. Nu wordt de ijskelder beheerd door Natuurpunt Voorkempen. Zij hebben er een winter足v erblijfplaats voor vleermuizen van gemaakt. 13
Het kasteel en domein de Renesse Cultuur in het groen Na jaren onderhandelen met de erfgenamen van Thierry de Renesse werd het deels verv allen kasteel en een deel van het domein in 1983 door de gemeente Malle gekocht. De overige 33 hectare werden door het Vlaamse Gewest gekocht. Na deze aankoop barstte een felle strijd los tussen twee groepen met een totaal verschill ende visie op het gebruik en beheer van het kasteel en park. De ene groep wilde er een pretpark bouwen.
De andere groep koos voor cultuur en zachte recreatie. Uiteindelijk won de tweede groep het. Dat de gemeente enkel subsidies kon krijgen voor culturele activiteiten zal hier wel niet vreemd aan geweest zijn.
Bruisend centrum In 1985 werd door de gemeente Malle een concessieovereenkomst gesloten met de vzw “Domein de Renesse”. Zij beheren nu 15
het kasteel en het park in samenwerking met de ge足m eente. Het is hun verdienste dat het domein nu bruist van de culturele activiteiten. Cultu足r ele verenigingen, scholen, kunstenaars, bedrijven en priv辿personen kunnen hier ruimte huren om hun activiteiten te ontplooien. Ervaren gidsen geven rondleidingen. Iedere zon足d ag van 14u00 tot 18u00 is de cafetaria open. De vzw werkt volledig met vrijwilligers.
De kamerAAD Aad van Rijnsbergen, hoeder van het “Beest van Malle” “Kasteel de Renesse, op een zonnige maandagmiddag. Buiten mezelf is er niemand op het terras. Een monnik wandelde over het pad dat het terras met het park verbindt. Hij verdween even plots als hij gekomen was. Daarna steeg een gebrul op uit de struiken! Het verbaast je misschien, maar ik was helemaal niet bang. Plots zag ik door het struikgewas ‘een beest’ weglopen. Ik kon echt niet zien wat het was. Dit beeld liet me niet los. Ik zou en moest weten wat hier aan de hand was. Het leek wel alsof de monnik en het beest iets met elkaar hadden…
Enkele dagen later liep ik door het park. Als kunstenaar schilder ik graag bomen en het domein de Renesse inspireert me. Het is er altijd zo rustig. En nu liep ik de monnik tegen het lijf! Ik hield hem staande en vroeg naar zijn bedoelingen. De monnik lachte vriendelijk en beweerde dat hij “hier een poes verzorgde”. Toen ik hem zei dat ik afgelopen maandag een groot, niet te beschrijven beest door de struiken had zien wegrennen, greep de pater me bij de arm en fluisterde me in het oor wat ik dan wel had gezien. Ik mocht deze kennis echter met niemand delen: enkel met hem en “het beest”. Hij was een 17
pater op leef tijd die een opvolger zocht: ik was zijn uitverkorene. Hij heeft me met een missie opgezadeld: ik moet straks voor “het beest van Malle” zorgen! Eén ding mocht ik van de oude monnik met jullie delen. Het beest zal niemand kwaad doen, tenminste als de persoon in kwestie ook de regels die in Malle gelden, zou respecteren! Het beest was dus eigenlijk … een behoeder van het kwaad!” Aad van Rijnsbergen.
18
Groen Malle Groen is nooit ver weg in Malle. Wandelen, van de natuur genieten? Je hoeft er niet ver naar te zoeken.
Drieboomkensberg Drieboomkensweg ligt verscholen in het zeer bosrijke en rustige gebied rond de Trappistenabdij. In deze dennenbossen overheerst stilte en de mooie natuur. Het gebied behoort tot het beschermd landschap van de “Brechtse Heide”. Wandelaars vinden hier een paradijs. Een wandelpad kronkelt door de typische Kempische bossen van de Trappistenabdij, de verpleeginrichting
De Dennen en de gemeentebossen, rondom het eeuwenoude Zandven. Je passeert ook het bedevaartsoord “Drieboomkensberg”. Omstreeks 1810 werd aan één van de drie lorken die op deze heuvel stonden (vandaar Drieboomkensberg) een Mariabeeldje opgehangen. Het huidige beeldje is al het vijfde in de rij.
Klokkeven Het natuurgebied Klokkeven ligt in het noordwestelijk gedeelte van Oostmalle. Vroeger werd hier klei ontgonnen voor de vele steenbakkerijen in de omgeving. Het is een van de belangrijkste natuurgebieden van Malle en nu een beschermd landschap. 19
KLOKKEVEN
H et Vliegveld In de oude verlaten kleiput kan de natuur volop zijn gang gaan. In de jaren ’70 en ’80 werd het zavelzandstrand van het Klokkeven in de zomer druk bezocht door jong en oud. Na enkele dodelijke ongevallen werd het gebied afgesloten. Nu deze recreatiedruk is weggevallen kan de natuur er zich, uitgezonderd tijdens de jachtperiode, ongestoord herstellen. Hoewel het Klokkeven zelf ontoegankelijk is, loopt er wel een zandweg rond het gebied, waar het mooi wandelen is. Vanop deze weg kun je ook het gebied De Volharding zien en kun je De Wouwers inwandelen.
In 1952-55 werd in Oostmalle een NAVOvliegveld aangelegd dat dienst kon doen voor alle vliegtuigen die toen door de verschillende landen gebruikt werden. Tot 2007 gebruikten de Luchtcadetten het vliegveld voor militaire oefeningen. De zweefvliegactiviteiten en de jaarlijkse Sluitingsprijs van het cyclocrossseizoen hebben het gebied een grote bekendheid gegeven. Maar wat velen nog niet weten is dat het vliegveld van Oostmalle ook een uniek natuurgebied is. Rond het grauwe beton van de startbaan vind je fauna en flora die slechts een handvol gebieden in de provincie Antwerpen kunnen evenaren. Het vliegveld van Malle behoort tot de bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen. Haar uitgestrektheid is uit21
het vliegveld
zonderlijk in Vlaanderen. Typisch voor dit gebied zijn de grote oppervlakte hei, schraal grasland en droge heide langs de startbaan, de duinrelicten met korstmosvegetatie en de oude open dennenbossen. Het is een geliefd domein voor allerlei broedvogels en een belangrijke rustplaats voor trekvogels.
Drieboomkensberg
Drieboomkensberg
Malle ontvangt jeugd Malle is bij veel jeugdverenigingen en scholen in Vlaanderen gekend om zijn gastvrijheid, of het nu om korte of lange verblijven gaat, zoals bosklassen of vormingscursussen. Heibrand heeft speel- en sportvelden en is ideaal voor zomerkampen. www.heibrand.be Drieboomkensberg is een scoutskamp in het midden van de bossen. www.hopper.be/jeugdverblijf/drieboomkensberg St.-Jansburg is een jeugdvakantiehuis voor o.a. jeugdverblijven en vormingsdagen.www.sint-jansburg.be
Het Provinciaal Vormingscentrum beschikt over een moderne uitrusting. www.provant.be De drie eersten zijn jeugdverblijfcentra voor zomerkampen of lange weekends. Het Provinciaal Vormingscentrum leent zich ook uitstekend voor congressen, vormings- en studiedagen. Dankzij de sporthal zijn er ook regelmatig trainingskampen voor sportclubs. Het pvc beschikt tevens over een audiovisuele studie en in de Uitleendienst kunnen verschillende organisaties terecht voor geluids- en lichtinstallaties en video- en tentoonstellingsmateriaal.
25
De legende H et Beest van Malle
Het “Beest van Malle” is ontstaan naar een schilderij van Aad van Rijnsbergen. In 2007 organiseerde curieus mee een tentoonstelling van plaatselijke kunstenaars in de Oude Pastor ij in Westmalle. Aad was een van hen. Daar kreeg het idee voor dit project vorm. Het was zijn droom om de jeugd een eigen legende over een goed menend beest te laten vertellen in een verhaal, een schilderij of een gedicht. Iets tussen een wolf, een hond en een leeuw die over Malle waakt. Dankzij de leerkrachten en de leerlingen van de zesde leerjaren van alle Malse
scholen werd deze droom gerealiseerd. Zonder hen was dit nooit gelukt. De kunstwerken van de leerlingen werden tentoongesteld en geveild in de oude pastorij, en naar aanleiding hiervan werd ook een boek uitgegeven met verhalen en tekeningen over het “Beest van Malle”. De opbrengst van het project werd aan de Cliniclowns geschonken. Het “Beest van Malle” is een idee van Aad van Rijnsbergen en Walter Vermeylen.
27
huis van Maria Rosseels
Die is van Malle Maria Rosseels Maria Rosseels woonde van 1922 tot 1933 in Oostmalle. Naast haar journalistieke bezighed en bouwde zij ook een imposant letterkundig oeuvre uit. Haar literair hoogtepunt ber eikte zij met “Dood van een non” dat in verschillende talen werd vertaald en viermaal werd bekroond. In 1975 werd deze roman ook verfilmd.
Zijn ook van hier: Frans Mintjens: wielrenner, meesterknecht van Eddy Merckx. Cisse Severeyns: voetballer, groot geworden bij Antwerp. Seppe Smits: snowboarder van wereldniveau. May Claerhout: beeldhouwster; maakte het officiële standbeeld “Europa”. Aad van Rijnsbergen : beeldend kunstenaar en “ontdekker” van het “Beest van Malle”. Linda Van Mieghem : jeugdschrijfsterillustrator, maakt verhalen voor de jongste lezertjes.
29
’t Zicht De Tornadotoren Op 25 juni 1967 kreeg Oostmalle een zware klap te verduren. De dorpskern werd getroffen door een tornado en 135 woningen werden totaal vernield. Als bij wonder vielen er geen dodelijke slachtoffers. De verwoeste Sint-Laurentiustoren werd in 1976 beschermd als monument en pas in 1980 gerestaureerd en ingehuldigd. Sindsdien wordt hij door iedereen de Tornadotoren genoemd. Je kunt hem onder begeleiding van een gids beklimmen met een prachtig zicht over de regio als beloning.
30
Waar waren we? In en rond de toren komt een interactieve tentoonstelling met getuigenissen van Mallenaren over de verwoestende tornado. Want elke Mallenaar van pakweg boven de 55 jaar zal je zonder aarzelen kunnen vertellen waar hij of zij was op 25 juni 1967, zo rond 16 uur. Zoals het koppel dat op 24 juni trots hun nieuwe huisje introkken en het ’s anderendaags niet meer terugvonden. Of de frituuruitbaters die met hun frituurwagen door de lucht kliefden en er enkele brandwonden aan over hielden. Of de familie die net hun zevende zoon – Boudewijn uiteraard – hadden laten dopen en de kerk nog maar net hadden verlaten… Alle herinneringen aan die verwoestende dag blijven in het geheugen van elke getuige gegrift.
Kunstencentrum St.-Martinuspastorij “
De pastorij in de Berckhovenstraat dateert van 1777. De gerenoveerde pastorij en tuin, al van in 1835 eigendom van de gemeente, zijn een beschermd monument. Tijdens de renovatiewerken werden onder een oude verflaag mooie muurschilderingen ontdekt. Ze werden gerestaureerd en zijn nu in hun volle pracht te bewonderen. De Sint-Martinuspastorij is uitgebouwd tot een kunstencentrum waar tentoonstellingen, voordrachten, voorstellingen en lezingen worden georganiseerd.
32
Rond de pastorij vind je een prachtige voor- en achtertuin. Een oase van rust midden in het Westmalse centrum. Je vindt er een moestuin, fruitbomen, een kruidenhoekje, bloemen, kippen‌ En de Malse compostmeesters wijden je er in de kunst van het composteren in.
Culinair Malle Nog zoveel meer Malse geneugten Ons Trappistenbier van Westmalle – dubbele of tripel – is natuurlijk ons bekendste culin aire product. Overal ter wereld wordt het lof toegezwaaid, tot in de New York Times toe. Maar in Malle is nog zoveel meer lekkers te krijgen. Trappistenkaas Onze Trappistenkaas kun je in één naam noemen met ons Trappistenbier. Heerlijk bij een trappist of op een boterham en in menig recept. Een aanrader is zeker de trappistenkaask roket, verkrijgbaar in het Trappistencafé. 34
Oostmals Drupke Het “Drupke” is een citroenjenever en wordt officieel Oostmalle Grand Cru genoemd. Hij wordt vervaardigd volgens een oude methode en is een typisch Vlaams product. Ons “Drupke” bestaat uit gefermenteerde citroen, zonder additieven en is gerijpt in een antieke metalen cuve. Nadat het gefilterd is, worden de pulp van de citroen en de kruiden toegev oegd. Norbert Coreman, een Nederlander die een hele tijd in Oostmalle woonde, is de vader van het Oostmals Drupke
authentieke poort van het trappistencafe
Het Tieterke Het Tieterke van Westmalle is een gebakje genoemd naar Den Tieter, een bijzondere volksv rouw die over een enorme fysieke kracht beschikte. Het is een lekker gebakje met appel en amandeltjes, heerlijk bij de koffie.
Het Tornadokoekje Dit koekje in zanddeeg met cake en brokjes chocolade verwijst naar de tornado die in 1967 zoveel brokken maakte in Oostmalle. Het heef t de vorm van een slurf die je met de brede kant naar boven moet houden en met de smalle punt naar onder. De vorm verwijst dan naar een neerwaartse spiraal, zo typisch voor een tornado.
36
Een aantal van deze lekkernijen vind je zeker terug in het “Mals Mandje”, een origineel geschenk dat je via Toerisme Malle kunt verkrijgen.
Salphenkermis groeide uit tot één van de grootste volksfeesten in Vlaanderen.
Groeten uit ... Salphen Het gehucht Salphen bestaat uit een paar boerderijen, waarvan sommige in typische langgevelstijl. Ze dragen nog originele namen als Kapelhoeve of StAntoniushoeve. De Sint-Antoniuskapel (1626) is ontstaan ten tijde van de pest, omdat de Oostmallenaren naar de heide vluchtten waar ze veilig zouden zijn. Het kost enige moeite om Salphen te vinden. Er zijn immers geen wegwijzers naartoe! Deze rustige omgeving, een kapel en enkele hoeves tussen wat bomen langs een smal weggetje, doet nog het meest denken aan een oorspronkelijke Kempense omgeving.
Kermis! Op de zaterdag het dichtste bij 17 januari, is Salphen het centrum van Malle. Die dag wijzen bordjes wél de weg… naar de eeuwenoude Sint-Antoniusbegankenis en Salphenkermis! Die werd in 1972 nieuw leven ingeblazen. Sindsdien groeide Salphenkermis uit tot één van de grootste volksfeesten in Vlaanderen. De kermis start om 10u met een mis in de kapel. Daarna worden varkenskoppen en andere offergaven per opbod verkocht, het Sint-Antoniusvuur aangestoken, de paarden gewijd en gildedansen uitgevoerd. ‘s Namiddags wordt er 37
kapel in salphen
ongedwongen gegeten en gedronken en ’s avonds zijn er boerenbals.
H et Antoniusvuur Omdat het volop winter is zou men kunnen denken dat het Antoniusvuur er enkel is voor de warmte. Niets is minder waar: het verwijst immers naar de verbranding van het moeÂd erkoren en de kleding van de pestlijders. Dit Antoniusvuur is in onze tijd uniek in de Lage Landen. Salphen bereik je best via de weg Oostmalle-Wechelderzande of via Zoersel-dorp.
Made in Malle De Trappist van Westmalle In 1934, net geen eeuw nadat de eerste “Westmalle” uit hun brouwketels vloeide, bouwd en de Trappisten een nieuwe brouwerij. Vanaf dan deed het heerlijke Westmalle trappistenbier haar intrede in de rest van de wereld. Met groot succes. In 2001 kwam er een nieuwe bottelarij, maar de Westmalle Dubbel en Westmalle Tripel worden nog steeds volgens dezelfde samenstelling en met dezelfde grondstoffen gebrouw en als weleer.
40
Sint Martinus Verder dan de poort van de Trappistenabdij geraak je niet. Centraal boven de mooie bar okke poort staat een beeld van de heilige Martinus. Deze jonge Romeinse ruiter kwam naar Gallië en schonk aan de poort van Amiens de helft van zijn mantel aan een bedelaar. Misschien vraag je je af waarom hij slechts de helft van zijn mantel schonk. Heel eenvoudig: als Romeins soldaat was de helft van zijn uitrusting eigendom van Rome en kon hij dus slechts het deel schenken dat van hem was.
Velen denken dat broeder portier een luikje heeft achter het beeld om te kijken wie aan足belt. Maar het is de poort van Amiens die in de diepte wordt afgebeeld. In sommige stre足k en is SintMaarten de evenknie van Sinterklaas en komt hij op 11 november lekkers en ca足d eautjes naar de kinderen brengen.
Trappistenkaas Bij broeder portier kun je wel nog de enige echte Trappistenkaas kopen. Voor een goed glas Trappistenbier moet je echter ergens anders zijn. In het vernieuwde Trappistencaf辿 aan de overkant van de abdij bijvoorbeeld.
de heilige Martinus
Een straffe madam De verhalen van Kathleen Van der Velden Kathleen Van der Velden volgde een acteursopleiding en werkt sinds 1999 als Cliniclown. Verhalen vertellen is altijd haar passie geweest. In 2007 begon Kathleen kinderboeken te verkopen in haar mobiele boekenwinkeltje. En dan vertelde zij dat het een lieve lust was.
De gouden stoel In november 2010 won zij tijdens het Landjuweelfestival de vertellerwedstrijd “De gouden stoel”, georganiseerd door Opendoek. De jury beoordeelde haar als volgt: “Met niets in de handen, niets in de mouwen pakt ze je mee. Of je wilt of niet, je moet. Zo aut hentiek, zo gek, zo ontwapenend en altijd met stijl. Wat een straffe madam.” Sindsdien vindt ze meer en meer haar weg in de wondere vertelwereld. Je kunt haar aan het werk zien in bibliotheken, scholen, op festivals, enz. www.deverhalenkat.be
Wist je dat… … Westmalle de geboorteplaats is van de Belgische paracommando’s ? In het begin van de Tweede Wereldoorlog werden alle Belgen in het buitenland opgeroepen zich in Canada te verzamelen. Van daar werden de jongemannen overgebracht naar Engeland voor een militaire opleiding. Zo werd de eerste Belgische compagnie parachutisten op 8 mei 1942 opgericht met vrijwilligers die van over de hele wereld kwamen. Na een intensieve training van twee jaar was de eenheid operationeel en maakte ze als Belgisch Eskadron deel uit van de Britse SAS Brigade (Special Air Service). Het was de eerste geallieerde eenheid die voet op bezette Belgische bodem zette.
Na de bevrijding in 1944 werd het SAS regiment ontbonden. Om het voortbestaan van de eenheid te vrijwaren richtte generaal Blondeel in augustus 1945 het opleidingscentrum van Westmalle op. De parachutisten namen hun intrek in de gebouwen van het vroegere patronaat, naast de huidige Heibrand. 25 vrijwilligers begonnen aan hun opleiding tot paracommando en lagen dus aan de basis van deze elite eenheid. Na één jaar verdween ze echter al uit Westmalle.
43
Scherpenbergmolen in Westmalle De Scherpenbergmolen dateert uit 1843 en functioneert nog altijd als waar hij voor gebouwd is: het malen van graan tot meel. Sinds 1962 is de molen eigendom van de gemeente en in 1979 werd hij geklasseerd als monument en dorpsgezicht.
Kom dus zeker eens kijken naar deze majestueuze molen in werking.
Deze stenen berg- of beltmolen is na diverse restauraties weer helemaal in topconditie. Als er voldoende wind staat draait hij iedere zondag van 13u30 tot 17u00. Onze hobbymolenaars, opgeleid door de vzw Levende Molens, houden de wieken draaiende. 45
Het is aan Léonard du Bus te danken dat de Trappistenabdij het Hollands tijdperk overleefde.
Een “onderkoning” in Oostmalle In het oude gemeentehuis van Oostmalle hangt een levensgroot schilderij van een belangrijke man. Maar wie is die man? Dit is het staatsieportret van burggraaf Léonard du Bus de Gisignies, die in 1830 het kasteel van de familie de Renesse kocht. Léonard du Bus was een belangrijk functionaris onder koning Willem I van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Hij werd in 1818 de eerste voorzitter van de Tweede Kamer.
Later werd du Bus ook nog aangesteld als gouverneur van de provincie Antwerpen en Zuid-Brabant. Maar de belangrijkste post die hij zou bekleden was die van commissaris-generaal van de Oosterse Kolonies vanaf 1826. Hij was enkel verantwoording verschuldigd aan koning Willem I waardoor deze post nog het best kan omschreven worden als die van “onderkoning”.
47
Staatsieportret Ook lokaal was onze Léonard heel belangrijk. Het is bijvoorbeeld aan hem te danken dat de Trappistenabdij het Hollands tijdperk overleefde. Zonder hem dus geen Trappistenbier of Trappistenkaas. Het Mariapark in Oostmalle werd door hem gebouwd en hij verbouwde ook het kasteel en legde er een Engels park aan. Onze noorderburen zijn hem niet vergeten. In hun Tweede Kamer hangen de staatsieportretten van alle voorzitters, behalve van de allereerste, onze Léonard. Enkele jaren geleden vroegen ze om het schilderij in bruikleen te geven zodat de verzameling voorzitters compleet was. Maar men is daar wijselijk niet op ingegaan… 48
Een wandelaar in ‘s Heerenbos Thierry de Renesse, ooit burgemeester van Oostmalle, besloot om een stulpje op te trekken in het 140 ha grote ’s Heerenbosch en daar te verblijven tot in de jaren zestig. Hij had een erg mooi uitzicht op een lange open vlakte in het bos, verschillende vijvers vol grote lisdodde, waterwild en prachtige beelden. Thierry stierf op 23 oktober 1973. Op een mooie lentedag besluit ik om een wandeling te maken door ’s Heerenbos. Vandaag heb ik geen boodschap aan uitweidingen over flora en fauna en al zeker niet aan de historische context.
De imposante dreven spreken vanzelf tot mijn verbeelding. Het lijkt wel of het bos beetje bij beetje zijn geheimen prijs geeft… Vanaf de Lierselei stap ik het bos in en loop pardoes op een laan geflankeerd door eiken bomen. Heerlijk om er te wandelen op een mooie lentedag als vandaag! Aan het einde van de laan slingert de weg langs rustieke vijvertjes. Er staan twee beelden op een sokkel, getekend door de tijd, enig en uniek. Het is een tastbaar bewijs van hoe mooi het hier ooit is geweest. 49
Ik loop naar het te volgen pad en passeer een stenen poort. Daar zie ik hoe mooi dit bouwwerk eigenlijk is en merk ik de vier identieke poorten die uitkomen op de prachtige grachtvijver. Wanneer ik aan de overkant de aangegeven weg vervolg, passeer ik een oud koetshuis dat nog twee oude karren herbergt. Dit lijkt wel bij het landschap te horen. Verderop merk ik nog een klein gerestaureerd schuurtje. Bij het links afslaan kom ik terug bij mijn vertrekpunt. Wat een aangename wandeling als je van de natuur houdt! Met een gids heb je er sowieso nog een boeiend verhaal bij, zoals:
De legende van de verdwenen Duitse soldaat Verscholen in het ’s Heerenbos staat een pittoresk bouwwerkje op een betonnen f undering: raampjes, deurtje, schoorsteentje, pannendakje…schattig! Het ligt verborgen tussen de hoge adelaarsvarens en geen enkel pad leidt erheen. Het verhaal gaat dat tijdens de oorlogsjaren de mannen van ‘t verzet hier bijeenkwamen. Op zeker ogenblik kwam een Duits soldaat naderbij geslopen, dromend van de vangst van zijn leven. De Oostmalse “partizanen” wisten de plichtsbewuste soldaat te overmeesteren en lieten hem meteen voor dood achter. Men zegt dat deze Duitse soldaat in vol ornaat in ’s Heerenbos rust. Aan de archeologen om het te bewijzen…
51
Het kruis van Blommerschot werd opgericht om de “blote heksen” te verjagen.
Blootgatters, heksen en ... een kruis Wij, van Malle, zijn onze tijd altijd ver vooruit geweest. Vraag het aan de ouderen en zij zullen het graag vertellen… Het was in de buurt van de Delf te Beek, beter bekend als de Visbeek, op de grens van Malle en Zoersel. Daar trof men al in 1930 een nudistenkamp aan dat door de naturistenvereniging “De Spar”werd geopend. Nudisten kwamen hun ontspanning zoeken in de vrije natuur. De “ingezetenen” van Malle spraken van de “blootgatters” en lieten hun fantasie de vrije loop. Er 52
werd honderduit “gebuurt” over de vele onnoemelijke dingen die zich daar zouden afspelen.
De blote heksen Eén van die verhalen gaat over een stroper die ’s nachts 8 naakte vrouwen tegenkwam. Van emotie viel hij in slaap op het kruispunt van een aantal dreven, die een open plek vormden op het drie-dorpen-punt Oostmalle-Zoersel-Pulderbos. De volgende dag werd de stroper wakker
zonder iets terug te vinden van zijn nachtelijk avontuur. Vol afgrijzen en nog bedwelmd van wat hij had gezien ging hij naar huis, waar hij zijn wedervaren uit de doeken deed. Op dezelfde plaats staat nu nog het kruis van Blommerschot, waarvan men beweert dat het werd opgericht om de “blote heksen” te verjagen. Nu kennen we dit gebied als het natuurreservaat de Kluis – Blommerschot. Het is erkend door de Vlaamse Overheid en wordt beheerd door Natuurpunt. In het gedeelte Blommerschot werd een permanent toegankelijk wandelpad aangelegd. Vertrekpunt: aan het kruis van Blommerschot.
Colofon Neuzen in Malle werd bijeen geneusd door curieus Malle: Walter Vermeylen, Gerard Van Dooren, Wim Jans, Fons Copmans. Wil je meedoen met curieus Malle? Neem dan contact op met fons.copmans@telenet.be Fotografie: An Haelewaeters Vormgeving: Rob Marcelis Lay-out: Nele Willems Met de gewaardeerde medewerking van: Hugo Broen (Heemkundige Kring Malle) en Rik Eennaes (gids Toerisme Malle). 54
Meer info: www.curieus.be/neuzenin
CURIEUS? curieus is een sociaal-culturele vereniging voor volwassenen die zich bezig houdt met alles wat mensen kan boeien. Je komt ons tegen op meer dan 300 plaatsen in Vlaanderen en Brussel. Je kan er komen proeven van de activiteiten die een kleine of grote groep vrijwilligers organiseren voor iedereen in hun gemeente of wijk: daguitstappen, info- en debatavonden, tentoonstellingen, filmvoorstellingen, standupcomedy-avonden, internetklasje, quizzen, fiets- of wandeltochten… Kortom: alles wat mensen ‘curieus’ maakt. curieus is er voor mensen die op zoek zijn naar een zinvolle vrijetijdsbesteding. Mensen die andere mensen willen ontmoeten in een aangename en vriendschappelijke sfeer. curieus is er ook voor mensen die graag iets opsteken, die steeds op de hoogte willen blijven en mee willen zijn in deze steeds veranderende maatschappij. curieus draagt waarden als respect, gelijkwaardigheid en solidariteit hoog in het vaandel. We kiezen voor een samenleving waarin iedereen gelijke kansen krijgt om zich te ontplooien en de verantwoordelijkheid heeft om deze kansen te benutten. curieus kiest voor ontmoeting. curieus wil mensen samenbrengen, banden smeden, netwerken bouwen.
www.curieus.be informatie@curieus.be
printed by
www.zwartopwit.com
V.u.: Jurgen Theunissen, p/a Grasmarkt 105/41, 1000 Brussel. Niet op de openbare weg gooien ajb.