Neuzen in
essen
‘Neuzen in ...’ is een uitgave van curieus vzw • www.curieus.be • informatie@curieus.be curieus is een progressieve vereniging die door een andere bril naar cultuur en de samenleving kijkt. We organiseren frisse, originele en gedurfde activiteiten die je goesting geven in cultuur.
4
Neuzen in
Essen Iedere stad of gemeente heeft haar curiositeiten. En daar neuzen wij graag in. In die bijzondere plekjes, aparte verhalen en originele tips. Dan zie je het allemaal door een andere bril. Kijk eens naar Essen zoals je het nog nooit gezien hebt. Luister naar Essenaren die je amper kent. Ontdek Essen alsof je er voor de eerste keer komt. Of je er nu woont of gewoon op bezoek bent. Welkom. Het is ons Essen. Onze eigenzinnige keuze. Steek je neus eens in Essen, haal diep adem en proef ervan op een compleet andere manier. Misschien ruikt het naar meer‌
5
“de schat van De Grez”
De stilste plek De bibliotheek van de paters Eén van de mooiste en ook stilste plekjes in Essen is de sfeervolle bibliotheek van de paters Redemptoristen van het college van het Eucharistisch Hart. Ja, een mondvol. Daarom noemen wij het in Essen gewoon “de bibliotheek van de paters”. Duizenden boeken herinneren hier aan hun erudiete voorgangers, die honderd jaar geleden kosten nog moeite spaarden om deze unieke collectie te verzamelen. Een groot deel van de collectie boeken is afkomstig uit de erfenis van een adellijke familie uit
Breda, die samen met de manuscripten en oude munten “de schat van De Grez” wordt genoemd. Maar het is vooral de ruimte en de indeling die de sfeer bepalen in de bibliotheek van de paters. Soms lijkt het alsof je in een scène van Eco’s “in de naam van de Roos” bent beland.
7
Heel wat Vlaamse jongeren hebben de tijd van hun leven beleefd in Essen.
Gastvrij Essen “toevallige passanten”
De Natuurvrienden
Essen ligt op de grens, in het groen. Hier passeerden tal van mensen op doorreis. Soms bleven ze ook slapen. In één van de oude afspanningen, zoals “den Oude Uil” aan de Postbaan van Antwerpen naar Moerdijk. Daar zouden zelfs de Koning der Nederlanden Louis Napoleon, Mozart en de Koning van Polen onder de lakens zijn gekropen.
De Berk aan de Oude Baan was het allereerste Natuurvriendenhuis in Vlaanderen. Dat merk je er nochtans niet aan want alles werd piekfijn onderhouden en voldoet helemaal aan de verwachtingen van de moderne vakantieganger. Het huis telt 11 moderne kamers met douche voor 2 to 4 personen. In de eetzaal kun je genieten van een lekkere maaltijd. En in de bar neem je nog een slaapmutsje. Ook kampeerders met tent of caravan kunnen er terecht.
Maar ook vandaag slaan heel wat mensen hun kampement of tent op in Essen.
10
Fietsers en wandelaars die liever niet zeulen met hun kampeerspullen kunnen dan weer gebruik maken van de Trekkershut. In dit houten huisje kunnen vier personen overnachten. De hut ligt op het LF-routenetwerk.
Bivakken In de zomer slaan de jeugdbewegingen massaal hun tenten op in Essen. Wij tellen niet minder dan 8 bivakhuizen en kampplaatsen op ons grondgebied. Heel wat Vlaamse jongeren hebben de tijd van hun leven beleefd in Essen. Reizigers die meer comfort willen passeren dan weer best langs één van onze twee hotels, 4 B&B’s of in één van onze vakantiewoningen.Het VVV-kantoor De Tasberg helpt jullie graag verder in onze “oase van rust”.
Het monument Beelden met gedichten Naar aanleiding van 850 jaar Essen in 2009 werd aan vier beeldhouwers gevraagd een monumentaal beeld te maken. Iedere kunstenaar kreeg een locatie waar hij zijn inspiratie de vrije loop kon laten. Voor de inhuldigingsceremonie werd aan dorpsdichteres Ria Pauwels gevraagd een gedicht te schrijven bij ieder beeld. Zo treedt Ria in de voetsporen van haar vader Louis Baret, die meer dan 2000 songteksten schreef voor ondermeer Bobbejaan Schoepen en Will Tura. Voor Gaston en Leo, de Woodpeckers en Charel Janssens schreef hij sketches. Ria heeft 2 dichtbundels op haar naam staan. 12
“Mina� van Annie Andriessen bij het rusthuis St. Michael MINA Parmantig vliegerende ziel met Vehikelrok naar de eeuwige einder. Rimpelend naar de toekomst Het verleden overschouwend. Uitkijkend naar de overkant van het zijn; Tevreden over het volbrachte. Geen spijt of berouw; rust in het hoofd Een warm hart gehouwen uit koude steen Mina, moeder, mijn meegaande muze. Mooi minnedicht in arduin.
“De Knoop” van Guy Janssens op het St. Jansplein (Wildert) NIET VERGETEN In mijn zakdoek ligt een knoop Want er zit vergeten in mijn kop Knopen in mijn aard en lijf Maar in mijn handen nooit een stop
Knopen in mijn maag en milt Vergeten wat ik wilde doen Opgejaagd bij elke houw Vergeten ochtend op de noen Vergeten wie mijn muze was Polijstend aan een reuzeknoop, Tot ik plots mijn zakdoek vind Met een herinnering aan hoop
13
“De bevrijding van den Uil” van Jorg Van Daele, bij de brug over d’Aa.
“Almost Finished” van Eric Verhelst in het park Oude Pastorij.
VRIJHEIDSBEELD VOOR DEN UIL Mysterieus naar de hemel Grijpend ruimtemerk Glad, ruw, draaiend steengewemel. Ontkleed arduin met tegenwerk.
ALMOST FINISHED Proef : Almost klaar Kijk : Bijna finished Hoor : Bijna klaar Voel : Almost finished
Exquise naald omhoog gehouwen Met in het hart een uilenziel Verwrongen uit de steen ontvouwen Met kracht en gave van de stiel
Onafgewerkt of toch geklaard. Bijna af zoals het leven. De laatste brok eruitgekapt Om het arduin een vorm te geven.
Vrijheid : ’t woord alleen is liefde. Besef van gekoesterd en verwend. De kunstenaar die moedig kliefde Voor elkeen die geen vrijheid kent.
Vreugde bij het overdragen Of spalken rond des stenen pijn? Af is’t nooit en nooit is’t af, Zoals kunst behoort te zijn.
14
“Elke dag een boterham met poepgelei…”
De oudste
Jan Goossenaerts is 110 jaar
In Essen woont een supereeuweling van 110 jaar. Jan Goossenaerts is de oudste man in Europa en onze oudste inwoner ooit. Jan werd op 30 oktober 1900 geboren op den Heiblook. Hij was getrouwd met Trien van Meel. Ze kregen 5 kinderen. Jan maakte 2 wereldoorlogen mee, werkte tot zijn 65ste in de bouw, maar verhuisde pas in 2009 naar Rusthuis St. Michael.
16
Hij plantte nog eigenhandig samen met minister Kris Peeters een jubileumboom en was een opgemerkte gast op de laatste volksspelen van de seniorenraad. Gevraagd naar zijn geheim, zei Jan: “Altijd met een beetje honger van tafel gaan en elke dag een boterham met poepgelei…” De jaren daarop kreeg hij dan ook kilo’s Luikse stroop cadeau.
Cinema Victoria
Essen in kleur Een explosie van kleur in onze bermen en beemden Als je in Essen fietst of wandelt zie je ze meteen: de Essense bermen langs onze veldwegen. De Rose Gronen, SchamseDijk, Kasteelbeemd… In de zomer vormen zij een lust voor het oog. Wilde bloemen zoals klaprozen, korenbloemen, ruigklokjes en kattestaarten. Met uitsterven bedreigde sleutel- en dotterbloemen en grote ratelaars wisselen elkaar af tussen de houtwallen van bramen, meidoorn en bosrozen. Al die kleur en pracht hebben we te danken aan de mensen van de Werkgroep Leefmilieu en John Van den Bemt (67 jaar).
25 jaar geleden werd John lid van de Werkgroep Leefmilieu. Al gauw werd hij de beemden-specialist. Hij verzamelt inlandse zaden. Vroeger potte hij die zaadjes thuis op, maar nu heeft hij bij tuincentrum Cools op de Schriek een ruimte waar hij zijn voorraad kan opkweken. Een boomkwekerij uit Zundert levert gratis eersteklas plantmateriaal. “80% kweek ik zelf op,” aldus John. “De overige 20% kopen we met het budget dat de werkgroep van de gemeente krijgt.” De jonge plantjes worden uitgezet langs de bermen en openbare groenstroken. 19
Als het lang droog blijft rijdt John een paar keer per week rond met tientallen jerrycans om de plantjes water te geven. In de berm van het RoseGronenpad plaatste hij zelfs een paar paaibakken. John: “Omdat de sloten daar droog staan, helpen we de natuur een handje. We zetten waterbakken in de grond, waar kikkers en salamanders kunnen paaien, maar ook vogels, veldmuizen en egeltjes van kunnen genieten.� Voor de wandelaars heeft John zitbanken laten plaatsen, zodat ze niet meer voorbij al die kleuren wandelen maar er even kunnen gaan zitten en een praatje slaan. De schoolkinderen zijn gek op John als ze naar de ganzen kunnen komen kijken of mee kunnen doen aan de aanplantingen op de schooldomeinen.
20
“Het begon allemaal met één luciferdoosje van ons bomma.”
In de vitrine
Het meisje met de zwavelstokjes In de Stationstraat vind je het kleinste galerieke van Essen. Niet meer dan een etalage, waar Jef Debacker bevriende kunstenaars laat tentoonstellen. Soms zelfs een Filumist. Een wat? Greet Jacobs is een luciferdoosjesverzamelaar met een fenomenale collectie. Een gigantische berg doosjes, flapjes, etiketjes en kokertjes. Greet heeft er maar liefst 25.000.
22
“Het begon allemaal met één doosje van ons bomma. Beetje bij beetje werd het een passie. Ooit heb ik met mijn eerste loon bij een oude dame heel haar verzameling gekocht. Voor 5000 frank. En het waren er niet eens zoveel!” Sindsdien schuimt Greet de rommelmarkten af of vraagt aan vrienden op reis om stekkedoosjes uit de hele wereld mee te brengen. Haar tentoonstelling in het kleinste
gallerieke en een artikel in de Gazet van Antwerpen leverden heel wat aanwinsten op. Etiketten met oude filmsterren en sporthelden, maar ook heel zeldzame. Greet heeft ook een neus voor afgeleide attributen: een metalen lucifer uit de scheepvaart, gevuld met fosforsteentjes, of een Indisch doosje als kerststal, of een miniroman van Arthur Japin in een “Matchbox”doosje, of een flapje met balpennen die op lucifers lijken, of een ingelijste anarchistische versie van het Union Match logo. De Gentse kunstenaar MUGO maakte speciaal voor haar 4 tekeningen met luciferdoosjes als onderwerp. Van de Essense houtsnijder Robert Goris kreeg zij een reuzengrote lucifer, uitgesneden in eik. Andere vrienden maakten dan weer een gigantische lucifer van 2 meter. 24
Haar passie gaat zo ver dat ze een heel klein brandend stekske op haar arm heeft laten tatoeëren. “Met al die spulletjes ben ik soms blijer dan met de doosjes zelf, “ lacht Greet. “Want daar heb ik er nu wel genoeg van. Hoewel… Met bijzondere exemplaren mogen de mensen nog altijd langskomen.
“En ik moet mijn eerste blein nog krijgen.”
Wie heeft het gedaan? Neel De Moor liep al 2x rond de aarde
Niet echt natuurlijk, maar wel als je het aantal kilometers optelt dat Neel gewandeld heeft. Tot zijn zestigste beperkte de sportmicrobe zich bij Neel tot het coachen van het damesvoetbalteam Esdavo. Eenmaal op pensioen ging hij iedere week wandelen in de wijde omgeving van Essen. Tot de lange afstandsmicrobe hem zo’n 15 jaar geleden echt te pakken kreeg. Sindsdien houdt Neel al zijn wandelingen bij in een agenda en geeft hij punten aan
elk parcours, met vermelding van de weersomstandigheden, het aantal rustpunten en de kwaliteit van de bewegwijzering. Sommige vindt hij “waardeloos”, andere dan weer “uitstekend”. Zijn teller staat nu op 73.515 km! Neel liep 14 keer de Dodentocht van Bornem en evenveel keer de Tijltocht van Turnhout. Hij was 12 keer present op de Nacht van Vlaanderen in Torhout en 7 keer kwam hij aan bij de 100 km 27
rond Roosendaal. Hij loopt minstens één keer per jaar naar Scherpenheuvel en neemt met zijn wandelclub De Bosgeuzen deel aan alle bekende wandelingen uit de regio.
Op stap ’s Woensdags is zijn vaste trainingsdag. Om 5 uur ’s morgens vertrekt hij richting Kalmthout, waar zijn vaste wandelmaat Ludo hem opwacht. Samen trekken ze dan over de Heide naar café Bostella in de wijk Hoek. Aan hun vast tafeltje drinken ze een kopje koffie in het gezelschap van Neel’s echtgenote Hilda, die ook iedere woensdag met haar zus tot daar komt gewandeld, maar dan langs een korter parcours. Na de koffie scheiden hun wegen weer en trekken de twee mannen naar hun tweede halte, het duivenlokaal bij Annette op Wildert. 28
Als Neel thuis komt heeft hij er 30 km opzitten. Iedere week heeft Neel wandelingen van 50 en soms zelfs 75 km in zijn agenda staan. Altijd in het gezelschap van een paar goede vrienden en de laatste tijd ook van zijn dochter Lieve. “Het is niet altijd gemakkelijk om met iemand samen te lopen, maar met mijn dochter gaat het prima. En zij zorgt voor een gezellige babbel onderweg,” aldus Neel. Als tip wil hij nog meegeven dat goede schoenen heel belangrijk zijn en dat hij onderweg wel 5 tot 6 keer van sokken wisselt. “En ik heb nog nooit een blein gehad!”
Dementievriendelijk Essen Sinds vorig jaar is Essen officieel een Dementievriendelijke gemeente. Met steun van de Koning Boudewijnstichting en RVT de Bijster werd een brochure uitgegeven die tot doel heeft mensen met dementie en hun familie ondersteuning te bieden en wegwijs te maken in het aanbod. In Essen vinden wij dat personen met dementie een waardevolle plaats verdienen in onze gemeenschap en dat we hen respectvol moeten blijven opnemen in ons verenigingsleven.
30
32
De Vriendschapswijzer Essen is een grensgemeente met een open geest. Daarom houden wij onze internationale relaties en samenwerking hoog in het vaandel. Kijk maar naar onze vriendschapsakkoorden met Essen-Oldenburg, Hradistko, Zilina en Witzenberg. Deze vriendschapsbanden werden nu ook zichtbaar gemaakt met onze Vriendschapswijzer, een creatie van kunstenaar Rudi de Voght. Vier pijlen, opgebouwd uit oude gereedschappen die bijeengebracht werden door vooral Essense senioren, wijzen de richting aan naar onze zustersteden.
33
Waar is dat feestje? In Essen feesten we samen In Essen hebben we een traditie: ’s avonds gaan wij, liefst stiekem, de straat versieren als er een Gouden Bruiloft wordt gevierd. Zonder dat zij het weten komen wij samen om papieren bloemen te maken en spreuken en versjes te schilderen. De mannen zorgen voor jonge bomen of takken die ze langs de weg zetten. De vrouwen hangen er de papieren bloemen in. Boven de voordeur of bij de oprit wordt een groot bord gezet met een leuke tekst, meestal op rijm. Daarna volgt een gezellige babbel bij wat koffie en een borrel.
Dit sociaal gebeuren was wat in onbruik geraakt, maar de laatste jaren zie je toch weer her en der versierde boompjes opduiken in onze gemeente. Net zoals de buurtfeesten aan een revival bezig zijn. De Essenaren komen weer samen voor een pintje en een barbecue. Dat is goed, want buurtfeesten zijn het sociaal cement dat mensen samen brengt en de verzuring wat verzoet.
35
Tips. Zo organiseer je een buurtfeest: Huur een springkasteel voor de kleintjes en zorg voor stoepkrijt. Woont er een rasverteller in jouw buurt? Laat die dan tijdens het aperitief straffe verhalen vertellen over de buurt. Dat breekt het ijs. Laat oude en nieuwe buren samenwerken. Maak er een themafeest van (Halloween, glitter & glamour, fifties…) Organiseer een proevertjes aanbod: iedereen brengt zijn favoriete hapjes mee. Houd voor de kinderen een speelgoed ruilbeurs (ook strips en dvd’s kunnen). 36
Maak zelf muziek: een jamsessie met buurtmuzikanten. Maak veel foto’s en een film (is een leuke opdracht voor de kinderen). Organiseer oude volksspelen of gezelschapsspelen. Door te feesten leer je de buren kennen en verhoog je de betrokkenheid bij je buurt. In de Essense straten zie je ook steeds meer Buurtbanken aan onze gevels. Op aanvraag en met steun van de Koning Boudewijnstichting komt de gemeente gratis zo’n bank aan je gevel hangen.
Vriendschappen voor het leven zijn hier ontstaan.
De Kameraad De oudste cafébazin in het kleinste café
24 vierkante meter… Zo klein is ’t Smulhuisje aan de Oude Baan. De kleinste bruine kroeg uit onze regio. Anneke Duurloo is 82 jaar en staat al sinds 1979 achter de toog van haar “stamineeke”. Vroeger kon je er nog hapjes krijgen maar dat is in de loop der jaren om praktische redenen sterk verminderd. Wel staat er nog iedere dag een pot verse soep op het vuur. Een tas kost er evenveel als een gewone consumptie: 1 euro!
De vaste klanten komen hier al jaren en kennen elkaar door en door. Vriendschappen voor het leven zijn hier ontstaan. En Anneke wordt op handen gedragen. Iets kapot? Er zit altijd wel een gepensioneerde loodgieter of een schrijnwerker tussen de gasten die het repareert, onder het kritisch oog van de andere gasten. Onze noorderburen hebben hun weg naar ’t Smulhuisje ook gevonden. Dat zorgt voor een gezellige mix met veel grappen en grollen over Ollanders en 39
Belzen. Maar Anneke houdt alles stevig in de hand. Als iemand over de schreef gaat of zich niet aan de regels van het huis houdt, grijpt zij in. “Ambetante klieren” zet ze eigenhandig aan de deur.
De Nachtuilen Naast de “oude garde” is er ook regelmatig een jeugdinvasie. ’t Smulhuisje wordt dan de uitvalsbasis voor een vrijgezellenavond. Het kan met de bierprijs te maken hebben maar misschien toch vooral met de ongedwongen, volkse sfeer. Hier hebben ook al heel wat verenigingen elkaar gevonden. Tijdens de CB rage werd er wekelijks een “vossenjacht” gehouden. De vogelpikclub speelde competitie. Er was een wielerclub en een visclub, waarvan de vangst in ’t 40
café werd gebakken en opgegeten. En er werd ook een “spaarkaske” opgericht. De leden noemden zich de “Nachtuilen”. Dit werd de aanleiding van een uit de hand gelopen verzameling van meer dan 1000 uilen in alle formaten en uitvoeringen, die in de loop der jaren mee gepatineerd raakten met hetzelfde nicotinekleurtje als de rest van het interieur. Anneke wil nog niet van stoppen weten en kijkt samen met haar klanten uit naar haar 35ste jubileum.
Deze bomen moeten de herinnering aan mensen en gebeurtenissen levend houden.
Slow motion
Het “herdenkingspad” rondom het “geboortebos” Een geboortebos symboliseert onze verbondenheid met de aarde en drukt onze wens uit dat ieder kind kan opgroeien in een gezonde, groene omgeving met een duurzame toekomst. In Essen hebben wij 3 geboortebossen.
Sam, geboren op 3 april en in het gulden boek ingeschreven als de 18.000ste inwoner van onze gemeente.
In 1994 begon het met de eerste boompjes in het bos in de Leegtestraat. De bomen van de kindjes die in 2005 geboren werden staan in de Wildertse duintjes. In 2006 weken we uit naar de hoek van de pater Godtsstraat op Heikant. Daar staan nu al meer dan 800 bomen, plus nog eens 5 generatiebomen. Dit jaar werd een bijzondere boom geplant voor
Dit geboortebos wordt ook een speelbos. Van hieruit vertrekt het Herdenkingspad. De eerste boom die hier geplant werd is die van de veel te vroeg overleden schepen van Jeugd en Woonbeleid Gino Veraart. Bij deze rode esdoorn wordt hij ieder jaar op zijn verjaardag door zijn familie en vrienden herdacht. Dit inspireerde een buurtbewoonster, die ook aan
Het Herdenkingspad
43
een terminale ziekte leed, om zelf ook herinnerd te worden met een boom. De tweede boom die er staat is dus Corrie’s Droomboom, een prachtige amberboom. Het is niet de bedoeling dat dit een droevig pad wordt. Deze bomen moeten de herinnering aan mensen en gebeurtenissen levend houden. Of het nu een gouden bruiloft is, de opening van een zaak, het overwinnen van een ziekte of het breken van een record. Je kunt er altijd een herinneringsboom voor planten. De aanvraag en de keuze van de boomsoort gebeurt in overleg met de groendienst. Iedere boom krijgt een korte tekst met de reden van de aanplanting. Wandelen langs dit pad moet je een goed gevoel geven. Van een tedere nagedachtenis tot een glimlach van herkenning.
44
Groeten uit
Essen
46
Essen door de ogen van een kind
48
50
51
km
H
ra
di
s
o tk
>
9
50
Z
Essen
Es
n ili
se
n-
a>
Ol
1
de
5 42
nb
ur
g
km
>
38
3
km
W
it z
en
be
rg
>9
58
0k
m
Jouw Essen Schrijf hier je eigen roots op en jouw persoonlijke unieke ervaring in Essen.
53
Colofon Neuzen in Essen-kalmthout werd bijeen geneusd door curieus Essen Wil je meedoen met curieus Essen? Neem dan contact op met jokke.hennekam@telenet.be Fotografie: An Haelewaeters, Nele Willems Lay-out: Rob Marcelis Vormgeving: Nele Willems
54
CURIEUS? curieus is een sociaal-culturele vereniging voor volwassenen die zich bezig houdt met alles wat mensen kan boeien. Je komt ons tegen op meer dan 300 plaatsen in Vlaanderen en Brussel. Je kan er komen proeven van de activiteiten die een kleine of grote groep vrijwilligers organiseren voor iedereen in hun gemeente of wijk: daguitstappen, info- en debatavonden, tentoonstellingen, filmvoorstellingen, standupcomedy-avonden, internetklasje, quizzen, fiets- of wandeltochten… Kortom: alles wat mensen ‘curieus’ maakt. curieus is er voor mensen die op zoek zijn naar een zinvolle vrijetijdsbesteding. Mensen die andere mensen willen ontmoeten in een aangename en vriendschappelijke sfeer. curieus is er ook voor mensen die graag iets opsteken, die steeds op de hoogte willen blijven en mee willen zijn in deze steeds veranderende maatschappij. curieus draagt waarden als respect, gelijkwaardigheid en solidariteit hoog in het vaandel. We kiezen voor een samenleving waarin iedereen gelijke kansen krijgt om zich te ontplooien en de verantwoordelijkheid heeft om deze kansen te benutten. curieus kiest voor ontmoeting. curieus wil mensen samenbrengen, banden smeden, netwerken bouwen.
www.curieus.be informatie@curieus.be
V.u.: Jurgen Theunissen, p/a Grasmarkt 105/41, 1000 Brussel. Niet op de openbare weg gooien ajb.