Neuzen in
eco-bio
‘Neuzen in eco-bio’ is een uitgave van curieus Antwerpen vzw www.curieus.be • info.antwerpen@curieus.be Curieus is een progressieve vereniging die door een andere bril naar cultuur en de samenleving kijkt. We organiseren frisse, originele en gedurfde activiteiten die je goesting geven in cultuur.
4
Neuzen in
Eco-bio De wereld verandert. Of we dat nu willen of niet. We weten het. We hebben een impact. Misschien wat teveel. Het mag allemaal wat anders, minder belastend. Meer biologisch. Meer ecologisch. In provincie Antwerpen zijn er al heel wat initiatieven die inspelen op deze trend. Van grote ambitieuze tot kleine enthousiaste. Daar neuzen wij graag in. Ontdek de provincie ook eens van zijn eco-bio kant en zie hoe verscheiden we wel kunnen zijn. Steek je neus dus eens in eco-bio land. Haal diep adem. Misschien ruikt het naar meer‌
5
Bijen in de stad Waar bloemen bloeien, zoemen bijen Kun je geloven dat zelfs bijen het platteland verlaten en terugkeren naar de stad, waar ze het goed naar hun zin hebben? Geen biodiversiteit zonder bestuiving. Bloemen, planten en groenten kunnen niet zonder bijen. Maar die zoemende bestuivers hebben heel moeilijk. Op het platteland gaat de bijenpopulatie achteruit. Daarom een nieuw fenomeen‌
Een groene stad In de stad komen bijen beter tot hun 6
recht dan op het platteland. De diversiteit aan groen is er veel groter. Op het platteland zijn de bijen vooral aangewezen op maĂŻs, wat niet erg voedzaam is. In de stad planten de mensen veel diverser: bloemen, kruiden en ander groen worden in tuintjes, parkjes en op vensterbanken geplant. Zo kan een bij tot 40% meer honing maken, alleen al omdat ze langer stuifmeel vinden door de verschillende bloeitijden van al dat stadsgroen. In de stad worden ook veel minder pesticiden gebruikt. De stadsdiensten gebruiken het niet en een gewone
Š Dries Luyten
stadstuinier veel minder dan een gemiddelde boer op het platteland.
De stadsimker
Hoog in de stad
Ondertussen zijn er dus ook al enkele stadsimkers in Antwerpen. Eén van hen is Micha De Herdt. Hij maakt “Antwerpse honing”. Hij is aangesloten bij de Antwerpse urban farmingprojecten en houdt contact met stadsimkers uit de hele wereld. Ieder jaar lanceert hij een nieuwe lekkernij met honing: honingpralines, honingconfituur, honingbier en vanaf april 2013 ook honingijs.
Allemaal goede redenen om bijen te houden in de stad. Je vindt ze in Antwerpen al op de daken van de botanische tuin, in de stadsboerderij Stadsvers, in de kinderboerderij van Wilrijk, het Ecohuis maar ook op individuele plaatsen zoals een B&B… Als buur merk je er haast niets van want een stadsimker probeert zijn bijen niet te laten uitzwermen. Bijen vormen geen enkel gevaar. Alleen de imker moet oppassen als hij de kostbare honing wegneemt, want dat willen die bijen dat wel eens verdedigen.
8
Wil je zelf imker worden? Informeer dan eens bij de bijengilde. Met hun gratis imkercursussen helpen ze je op weg. Je kunt ze bereiken op www.konvib.eu. Wil je een gidsbeurt door een bijenkast? Neem dan contact met Micha De Herdt via antwerpsehoning@telenet.be.
Fietskeuken Kom zelf aan je fiets sleutelen Wil je graag leren hoe je zelf je fiets kunt herstellen? Heb je het juiste gereedschap niet of weet je niet hoe eraan te beginnen? Dan moet je in de Fietskeuken zijn. Daar kun je zelf aan je fiets sleutelen onder het deskundig oog van enkele sympathieke fietsenkenners. Fietskeuken Antwerpen werd opgericht in 2012. De mosterd werd in Gent gehaald maar ook heel wat andere grote wereldsteden hebben al hun eigen fietskeuken. Terug meer mensen op de fiets krijgen en hen meer fietskennis bijbrengen, dat is het doel van iedere fietskeuken.
Creatieve ontmoetingsplaats In de Fietskeuken wordt de fietscultuur gepromoot in de breedste zin. Je kunt er komen sleutelen en knutselen. Simpele reparaties, periodiek onderhoud, of gewoon een fiets helemaal zelf in elkaar steken. Je deelt er je passie, bent creatief bezig, kunt iets eten of drinken. De Fietskeuken is geen concurrent van de fietsenwinkels in Antwerpen want je moet je materiaal eerst elders gaan kopen.
9
Vrije bijdrage “Iedereen is welkom,” zegt Hannes Sels van de Fietskeuken. “Zelfs mensen zonder fiets. Met een ‘vrije bijdrage’ willen we de drempel zo laag mogelijk houden. Iedereen kan langs komen en actief meewerken. Zo maken we er ook een sociale gebeurtenis van. Na het sleutelen aan je fiets kun je nog nagenieten bij een lekkere maaltijd die meestal vegetarisch of biologisch is.”
Anekdotes In de Fietskeuken maak je wat mee. “Zo lag onze vorige locatie pal in de Joodse buurt,” vertelt Hannes. “We hadden een goed contact met de mensen daar, maar we hebben toch ook goed gelachen toen één van die mannen met zijn krullen
vastzat tussen de spaken. Of die jongen die via het internet had afgesproken met een meisje in de Fietskeuken. Het meisje is niet komen opdagen. Misschien toch niet zo’n romantisch idee voor een eerste date.” De Fietskeuken Antwerpen is altijd op zoek naar vrijwilligers en materiaal dat zij kunnen gebruiken. Jeugdcentrum Kavka Oudaan 14 2000 Antwerpen De Fietskeuken is open op zaterdag om de twee weken van 14 tot 18 uur. Regelmatig zijn ze met hun bakfiets ook op andere locaties te vinden. facebook.com/fietskeukenantwerpen www.fietskeukenantwerpen.be
11
Š Dieter Teleman
Biodroom Samen in de tuin Op linkeroever ligt een grote tuin, waar iedereen welkom is en samen groenten plant, tuiniert en van elkaars gezelschap geniet. Het is de Biodroom, een uitzonderlijk stukje publiek domein. Het begon allemaal in april 2012 door de Antwerpse cultuurcentra samen met het Ecohuis en de stedelijke dienst Samen Leven. Iedereen kan hier komen tuinieren. Maar daarnaast is Biodroom ook een cultuurplek waar beeldende kunstenaars, muzikanten en dichters hun ding komen doen.
Lid worden Voor 1 euro word je al lid van deze tuin. Niet ieder lid is een fervente tuinier. De kern bestaat uit zo’n 20 tot 30 mensen. Ieder lid ontvangt een spaarkaart waarmee je telkens als je helpt een stempel krijgt. Met die stempels kun je groenten sparen of een zaaizak krijgen, waarin je groenten kunt kweken. Zelf biologisch zaad meebrengen kan ook.De meeste leden ruilen hun stempels voor verse groenten uit de tuin. En je kunt
13
er natuurlijk ook cursussen volgen over (biologisch) tuinieren. Biodroom ligt op linkeroever aan de Willem Gijsselsstraat. Wil je erbij horen surf dan naar www.dna.be/biodroom.
Samentuintjes Maar je hebt natuurlijk nog heel wat andere samentuintjes in de stad en erbuiten. Enkele daarvan zijn open voor de buurt. Je kunt er samen de groenteperken onderhouden en de oogst verdelen. In de Gravinstraat in Borgerhout is er bijvoorbeeld een samentuin waar je op zondag kunt komen tuinieren. Maar naast het tuinieren zijn het ook gewoon plekken waar je gezellig kunt samenkomen. Wil je ook eens komen helpen, mail dan naar hugo.maenhout@stad.antwerpen.be 14
Š Dieter Teleman
Hive Begin een tuintje in je appartement “Hive” is een project van 6 ingenieurstudenten van de Karel de Grote-hogeschool in Antwerpen. Voor het project “The company” moesten zij een concept van A tot Z uitwerken en een duurzaam product op de markt brengen. De 6 studenten hadden al snel door dat er een enorme toename was van de interesse om zelf groenten, fruit en kruiden te kweken. Mensen willen gewoon weten waar hun voedsel vandaan komt. Maar spijtig genoeg vallen mensen zonder tuin of terras hier helemaal uit de boot.
Windowfarming Ze vonden uiteindelijk hun inspiratie bij de Amerikaanse trend van het windowfarmen. Nu kan iedereen gewoon een moestuintje beginnen aan de binnenzijde van het raam. Je bouwt de constructie zelf, maar al snel bleek dat het nogal moeilijk ineen te zetten was. Dus bedachten de studenten een kant-en-klaar, mooi en handig alternatief dat je kan stapelen op je vensterbank. Met Hive kan iedereen nu 15
in zijn appartement een moestuintje aanleggen. In de keuken is dit bijvoorbeeld heel handig als je je verse kruiden direct bij de hand wilt hebben. Met het innoverend design neemt het moestuintje maar weinig plaats in en bevordert het de groei van de plantjes. De Hives worden verkocht met een starterpakket waar zaadjes en een speciale mix van moestuingrond en hydrokorrels bij zitten. Je kunt meteen aan de slag met je Hive. www.greenupyourlive.be www.facebook.com/hivewindowfarming
16
“Een geveltuintje brengt het groen héél dichtbij.”
Aan de gevel? Groene muren in ’t stad Het is niet gemakkelijk wonen in de stad als je van groen houdt. Niet iedereen heeft een tuin en niet elke straat bomen. Om toch wat groen in je straat te krijgen kun je een geveltuin aanleggen. In een geveltuin groeien de planten tegen je gevel. Dat kan vanalles zijn, zelfs bessen of bloemen. Dit geeft niet alleen kleur aan je straat, het is ook goed voor allerlei kleine beestjes zoals lieveheersbeestjes, vlinders en bijen. Het is ook nog eens goed voor je gevel. Hij wordt immers beschermd tegen weer en wind en in de zomer brengt hij wat koelte.
De geveltuin van Bart Bart woont in ’t stad, in Antwerpen. Hij wou al lang samen met de buurt de straat wat groener maken. Toen in de Antwerpenaar een oproep verscheen om geveltuintjes aan te leggen heeft hij met een flyer zijn buren aangesproken. Via het Ecohuis kregen ze tips over de verschillende stappen om een geveltuintje aan te leggen en suggesties over planten. Waar de stoep te smal was kozen de mensen voor bloembakken. Na een paar weken 17
bloeiden er al bloemen in hun straat. “Een geveltuintje brengt het groen héél dichtbij,” aldus Bart. “Iedere keer als je thuis vertrekt of aankomt is het extra genieten.”
Het kan ook anders Niet elke gevel is geschikt voor een geveltuin. Zo moet het voetpad breed genoeg zijn en minstens 1,5 meter doorgang laten. Je hebt ook best geen vochtproblemen. Als je gevel niet voldoet, zijn er tal van alternatieven om je straat groener te maken: bloembakken op de vensterbank, plantenzakjes of misschien zelfs een palettentuin. In het Ecohuis vind je alle “tips en tricks” om je gevel op te fleuren. www.antwerpen.en/ecohuis
18
© pieter Vinck
In ’t groen De Dobbelhoeve: een van de eerste bioboerderijen De Dobbelhoeve is een gezellige hoevewinkel in een rustig stukje natuur van Schilde. Aan de ene kant van de weg ligt de oude dubbele boerderij met de tot winkel omgebouwde schuur. Aan de andere kant niets dan open velden en bossen met mooie fiets- en wandelpaden. “Elk seizoen is hier even mooi,” vertelt Veerle. “Veel klanten passeren hier toevallig omdat ze een uitstapje in de natuur maken. Ze bezoeken de boerderij terwijl de kinderen op de hooizolder ravotten. We willen dan ook een open boerderij zijn, waar iedereen zich in elk seizoen welkom voelt.”
Dat was ook het idee van Jef, Herman en Magda De Meutter toen ze 25 jaar geleden hun biologisch landbouwbedrijf startten. Veerle is de vrouw van Jef en leidt samen met hem de winkel.
Hoevewinkel De Dobbelhoeve werd een echte hoevewinkel. De aardappelen, prei, selder, sla, pompoenen… komen rechtstreeks van het veld en liggen enkele uren na het oogsten al in de winkel. Je vindt er ook een ruim aanbod gekoelde zuivelproducten. Melk kan je 24u/24u aan een 19
melkautomaat krijgen. Verder zijn er ook fruit, droogwaren en verzorgingsproducten. Zelfs biovlees van de Groene boerderij kun je er kopen.
Ecologisch Jef: “Biologische groenten zijn extra sterk omdat ze gevoed worden vanuit de bodem en in vruchtwisseling groeien. Elke groentesoort wordt pas na vier jaar terug op hetzelfde perceel geteeld. Door het gebruik van sterke rassen, basalt en zeewierkalk hebben onze planten een grotere weerstand tegen ziekten en plagen. We gebruiken geen chemische middelen. Onkruid pak ik zonder herbiciden aan en in de winter groeien er altijd bodembedekkers op het land. Verder pakken we het onkruid vroeg aan met een schoffelmachine.� Dobbelhoeve Goorstraat 43 2970 Schilde 03/383 07 82 www.dobbelhoeve.be
Het recept Slow, maar lekker Moet alles altijd zo snel? Alles voorverpakt en voorgekauwd? Kunnen we terug leren genieten van wat echt is, authentiek en vaak ook vlakbij? Ook als we eten? Weg met die snelle, inhoudsloze hap. “Soms denk ik: mag het een beetje trager alsjeblieft?” aldus Inga Verhaert, voorzitter van Curieus provincie Antwerpen. “We razen onszelf voorbij. Zelfs op vakantie moeten we alles zien en alles doen. Zeker niets missen. Al stress van bij het inpakken. Met slow kun je terug een aangenaam ritme zoeken, of het nu op vakantie is of om te eten.”
Slow is meer dan “traag”. Slow is vooral “aangenaam”. De nood aan vertraging is nog nooit zo groot geweest. De filosofie is eenvoudig. Ga op vakantie, blijf thuis! Proef eens een streekgerecht. Herontdek de verhalen uit je eigen regio. Ga eens op goed geluk op pad en rij eens verloren. “Trager kan het ook in de keuken,” zegt Inga. “Niet om er uren door te brengen. Ik hou van gerechten die makkelijk en eenvoudig zijn. Gerechten die de tijd zijn werk laten doen zoals deze Zweedse gravadlax. En intussen doe je wat anders: rustig aan!”
21
Gravadlax met gravlaxsås zalm 300g (boven en onderkant). 1 dl suiker, 1 dl zout Witte peper 2 bosjes dille Haal de graten er met een pincet uit. Of vraag het de visboer, nog makkelijker. Leg de zalm met de velkant naar beneden en bestrooi royaal met de suiker/zout mengeling, peper en dille. Leg de ander zalmhelft erop. Strooi suiker/zout op de bovenkant (minder dan tussen de stukken). Bedek met folie en leg in de ijskast met een gewicht erop. Laat minimum 48 uur staan. Schraap het overtollige suiker/zout weg en snij de zalm in dunne plakken. Serveer met gravlaxsås.
Gravlaxsås 4 el mosterd 3 el suiker 2 el witte wijnazijn 1/3 kopje olijfolie 1 bosje fijngehakte dille De mosterd halen we op een ander, in Gent. Met het streekproduct Tierenteyn. Dit gerecht past goed bij donker brood, Zweeds knäckebröd of nieuwe, gekookte aardappelen. Je drinkt er droge witte wijn bij, bijvoorbeeld Witte Kapittel of een fris streekbiertje zoals De Koninck Blond. Meng suiker, mosterd en azijn. Voeg al roerend olie toe. Voeg aan het gladde mengsel tenslotte de dille toe.
23
Ecoduct Veilig oversteken, ook voor dieren Je kunt er niet omheen kijken. Op de E19 tussen Antwerpen en Nederland, ter hoogte van Wuustwezel, zie je het ecoduct, een natuurbrug van ruim 120 meter lang en 60 meter breed. De dieren uit de buurt zijn er blij mee. In de Voorkempen vind je nog een uniek stuk landschap en waardevolle dieren. Maar de regio verstedelijkt. Een snelweg splitst het land. Een hindernis voor dieren, die niet alleen slachtoffer worden van het verkeer maar ook nog eens geĂŻsoleerd geraken waardoor hun genen dreigen te verarmen bij gebrek aan partners.
24
Ontsnippering Om dieren de kans te geven veilig over te steken en in hun leefgebied rond te zwerven werd in Wuustwezel een ecoduct gebouwd. Dit is een natuurverbinding over wegen, treinsporen of waterlopen, speciaal ingericht voor dieren. In Wuustwezel zijn het vooral hazen, reeĂŤn en bunzings die gebruik maken van het ecoduct. Kleinere dieren kunnen ook veilig oversteken door gebruik te maken van ecotunnels onder de snelweg. Ecoduikers worden dan weer gebruikt door dieren die in en om het water leven.
Suske en Wiske Fietsers kunnen nu ook kennis maken met het ecoduct. Een aantal gemeenten stippelden samen een stripfietsroute uit. In deze streek woonden immers heel wat stripauteurs, onder andere die van Suske en Wiske en De Rode Ridder. Deze fietsroute is ondertussen al 100 km lang. Ook via het fietsknooppuntennetwerk kom je langs het ecoduct. Vlakbij het ecoduct vind je ook een educatieve picknickplaats, waar op een aantal informatiepanelen met stripfiguren alle facetten van de ecoduct uit de doeken worden gedaan. www.striproute.be www.rldevoorkempen.be 03/312 87 11 een ecoduiker
25
Rewind werkt samen met een zestigtal ontwerpers en kunstenaars uit heel de wereld.
Ecodesign
Ontwerpen door te hergebruiken Meer en meer designwinkels bieden eco-varianten aan. Meubels en andere spullen zijn dan gemaakt van ecologische materialen. Je kunt echter ook hedendaags design creĂŤren door te recycleren. Dat gebeurt steeds meer. Ook in de conceptstore Rewind in Antwerpen.
bekende namen zoals Philippe Starck, Freitag, Christien Meindertsma, Ecobo en Ontwerpduo tot jonge beginnende ontwerpers.
Rewind brengt een totaalconcept rond ecodesign met de nadruk op hergebruik. Meubels, interieur, verlichting, accessoires, textiel, literatuur en kunst komen allemaal aan bod. Rewind werkt samen met een zestigtal ontwerpers en kunstenaars uit heel de wereld. Van
De winkel is het kindje van Liesbeth Wouters en Stijn Gilles. Door zelf mooie dingen te zoeken kwamen ze al snel bij hergebruik terecht. Altijd verrassend, vol humor en creatief. De producten van Rewind worden geselecteerd omdat je erdoor aangetrokken wordt en omdat het
26
Creatief
M. Henriettalei
ecologische verhaal dat erachter schuilt het nog mooier maakt. Duurzame materialen, recyclage, beperkt transport, lokale productie, fair trade… Het zijn allemaal elementen waaraan de producten in Rewind voldoen. Ook producten die energie opwekken uit alternatieve bronnen zoals water, de zon, de wind of de aarde horen hier bij.
Nieuwe wereld “Herbedenk de wereld met wat je rond je ziet.” Dat is het motto van Liesbeth en Stijn. Ze nemen ook deel aan brainstorms, ze jureren designprojecten aan hogescholen en steunen kleinere designers die de eerste stappen zetten in de wereld van design. Uiteraard zijn er ook regelmatig exposities van kunstenaars die werken met 28
recuperatiematerialen of hun omgeving herbedenken op een ecologische manier. Rewind Kloosterstraat 106 en Riemstraat 27 2000 Antwerpen www.rewinddesign.be
Ecologische vakanties Dichtbij en genieten maar Het hoeft niet altijd ver te zijn om er eens tussenuit te knijpen. Het kan ook dichtbij en ecologisch.
De ecologische B&B De Speypdonckhoeve is een biologische en ecologische bed and breakfast in de velden van de vallei van de Nete bij Hulshout. Je kan er genieten van de natuur en je logeert er tussen de natuurlijke materialen. Zelfs de verf op de muren en de matrassen op het bed, de zeep, de handdoeken en de kuisproducten zijn ecologisch. En natuurlijk komt het ontbijt
.
recht uit de streek. Het hoeft je dus niet te verwonderen dat deze B&B het Eceatlogo mag gebruiken. Eceat bevordert duurzaam toerisme in Europa. Uitbaatster Nicole houdt het bewust kleinschalig. Twee gastenvertrekken en een kleine kampeerplaats. Er staan zonnepanelen en er worden groenten en fruit gekweekt. Ook “vergeten groenten�, zoals pastinaak en aardpeer. www.eceat.nl www.groenevakantiegids.nl
29
Š Berten
Ecocyclo tour Je kunt ook met de fiets eco-initiatieven bezoeken in de provincie Antwerpen. Een leuke dagtocht langs de mooiste plekjes en ecovriendelijke bezienswaardigheden of initiatieven rond duurzame ontwikkeling. Of het nu rond Turnhout is, door de groene Antwerpse noordertuin, de linkeren rechteroever van de Schelde, Herentals, Olen, Grobbendonk, Herenthout, Westerlo, Herselt of Hulshout. Voor slechts 2 euro kun je de Ecoclyclobrochures met gedetailleerde info over iedere tour al bestellen op de website van de natuurvrienden. www.denatuurvrienden.be
31
Soepmie Alles begint met soep In 2010 bedacht Mieke Dumortier een even eenvoudig als geniaal concept. Zelf verse soep maken en het in haar bakfiets bij bedrijven afleveren. “Soepmie” was geboren. Daar kon het natuurlijk niet bij blijven. Al snel opende ze haar eigen zaakje waar je iedere middag soep, broodjes, gebak en lekkere drankjes kunt nuttigen. In het weekend voorziet Soepmie ook catering op aanvraag. “Kiezen voor het ecologische en biologische geeft me veel voldoening,” zegt Mieke. “Ik probeer alles zo groen mogelijk aan te pakken. Seizoensgebonden biologische producten, lokale 32
leveranciers, vegetarisch koken en natuurlijk lever ik alles met mijn bakfiets. Ik probeer de mensen ook aan te zetten om hun soeppotten klaar te zetten bij de levering. Doen ze dat niet, dan betalen ze voor mijn biologisch afbreekbaar verpakkingsmateriaal. Mijn zaak is ook helemaal ingericht met tweedehands meubelen en servies.” Als Soepmie terugkomt van vakantie krijgt ze overal te horen hoe blij men is dat ze terug is. Een ander mooi compliment kreeg ze van een man die thuis geen soep meer wilde eten. Hij wilde alleen nog soep van Soepmie.
Soepmie Oranjestraat 94 2060 Antwerpen Alle weekdagen open van 11.00 tot 17.00 uur www.soepmie.be
33
De natuurspeelplaats Hobbeldonk Waar kinderen zichzelf zijn Waar vind je die verloren plekjes natuur nog waar kinderen ongegeneerd kunnen ravotten, kampen bouwen en in bomen klimmen? Zo’n natuurlijke omgeving daagt kinderen uit om te bewegen, te experimenteren, grenzen te trekken, te fantaseren en te verbazen. In het provinciaal domein De Averegten in Heist-op-den-Berg hadden ze al 5 hectare bos en weide als speelzone aangeduid. Nu zijn ze nog een stap 34
verder gegaan met de aanleg van een uitdagende “natuurspeelplek�
Spelen maar Bergen zand werden uitgegraven zodat waterplassen ontstonden. Water, zand en hout bieden eindeloze speelmogelijkheden. Van het brouwen van heksensoep tot het boetseren van modderfiguren. En dan heb je die kleine waterdiertjes nog die de nieuwsgie-
righeid van de kinderen prikkelen. In een natuurspeelplaats zijn er geen voorgevormde speeltuigen. De kinderen gaan zelf aan de slag met wat er is: boomstammen, wilgenhutten‌ Hier vechten dappere ridders zij aan zij met boeven en politieagenten, koken vadertjes en moedertjes modderpap en grassoep en worden dennenappels en takjes uitgestald als winkelwaar.
Veilig en dynamisch Natuurlijk is er alles aan gedaan om de veiligheid van de kinderen te garanderen. Ze kunnen er hun grenzen aftasten en leren omgaan met kleine risico’s. Een natuurspeelplaats ligt er niet keurig bij. De kinderen moeten er stokken in het water kunnen gooien om een brug of kamp te kunnen bouwen. Een natuurspeelplaats is een speelplek die door de kinderen zelf geboetseerd wordt. Provinciaal Groendomein De Averegten. Boonmarkt 12 2220 Heist-op-den-Berg 015/24 89 47 www.averegten.be
Voedselteams kopen voedsel uit de eigen streek en van het seizoen .
Biologische landbouw De voedselteams van Westmalle Een voedselteam is een groep van een vijftiental gezinnen uit dezelfde buurt die een overeenkomst sluiten met boeren of tuinders over de afname van groenten, fruit, brood en zuivel‌ Gezonde, eerlijke en betaalbare voeding gegarandeerd. Voedselteams gaan niet alleen voor gezonde voeding maar ook voor de overlevingskansen van kleinschalige, plaatselijke landbouwers. Zij hebben een band met hun boeren. En ze zijn zeker dat het allemaal op een eerlijke, kwalitatieve en duurzame manier gebeurt.
.
Godfried In 1981 startte Godfried Bervoets het Wijngaardhof in Westmalle. Hij teelt groenten op een zo natuurlijk mogelijke wijze. Zijn biologisch landbouwbedrijf telt 2 hectare. Alles wordt seizoensgebonden gekweekt. Dus geen verwarming onder glas. Producten die hij niet zelf produceert worden bij andere bioboeren aangekocht. Je kunt er terecht in de winkel of op markten in Kapellen, Berchem, Antwerpen en Mortsel.
37
de winkel van het wijngaardhof
Seizoen Voedselteams kopen voedsel uit de eigen streek en van het seizoen. Zo heb je een pak minder milieukosten. Je betaalt een eerlijke prijs, zonder teveel verpakkingskosten of tussenhandel. Onnodig transport en distributieketens worden vermeden. Iedere producent krijgt zo een kans om voor de eigen markt te produceren. Momenteel vinden 16 voedselteams hun gading in het Wijngaardhof. Het Wijngaardhof Heidsiebaan 22 2930 Westmalle 03/312 46 31 www.wijngaardhof-biogroenten.be www.voedselteams.be
Wormenbak Wie geen tuin heeft of niet veel GFTafval, kan composteren in een wormenbak. Deze kan in de keuken of garage staan. Het composteren met wormen is vrij eenvoudig. Organisch keukenafval zoals schillen, groenterestjes, theebuiltjes, koffiegruis en papieren keukenrol zijn ideaal om in je wormenbak te composteren!
Wormenbakexperiment Ann Hufkens uit Deurne is een fervent gebruiker en geeft ook workshops voor het Ecohuis. Ze startte een wormenbakexperiment samen met enthousiaste compostmeesters. Hun 40
eerste test was mislukt: alle wormen stierven. De wormen uit een gewoon compostvat deden de wormenbakken wél goed draaien. Ze merkten dat in elkaar geschoven, geperforeerde plastic bakken het handigst werken.
Aandacht voor je wormenbak “Onze wormenbak staat in het berghok waar de temperatuur meestal rond de 18°C is, ideaal voor de wormen. Ontsnappende wormen zijn de grote schrik van wie overweegt om een wormenbak te houden. Maar als de wormen het naar hun zin hebben dan blijven ze
in de bak. Wormenbakken vragen wel wat aandacht: af en toe moet je naast het keukenafval toch ook wat twijgjes toevoegen zodat de bak niet dicht slempt, want wormen die geen zuurstof hebben sterven en dat stinkt. Van gebrek aan voeding hebben ze eigenlijk weinig last. Voor een wormenbak hoef je tijdens je vakantie geen oppas te zoeken. Ze redden zich wel, zolang de bak maar niet in de zon of te warm staat. Soms kan je wel last hebben van fruitvliegjes. Een wormenbak houden is fascinerend. Kinderen vinden het ook altijd heel interessant.” Meer info vind je op: http://www.vlaco. be/vlaco-vzw/publicaties/brochurethuiscomposteren-in-de-kringlooptuin. Voor workshops en “doe het zelf”- brochures kan je tercht op de website van het Ecohuis Antwerpen. www.eha.be Hobokense polder
restanten van de petroleumhaven
Enkel bedrijven die niet vervuilen en zelf in hun energie voorzien zijn dan nog welkom.
Van Petrol naar Blue Gate Iedereen kent de Petrol: Petroleum-Zuid, het oude industriegebied tussen het centrum van Antwerpen en Hoboken. Maar binnen enkele jaren spreken we over “Blue Gate”. Antwerpen was de eerste petroleumhaven van Europa. De olie kwam niet uit het Midden-Oosten maar uit de Verenigde Staten. De eerste ondergrondse leidingen gingen kapot door de roest en veel olie liep weg in de ondergrond. De stad Antwerpen schreef zelfs een concessie uit om de olie, die in de beken stond, te recy-
cleren. Om deze vervuiling te vermijden werden de leidingen bovengronds gelegd en dat bepaalt nu nog het uitzicht van de “Petrol”.
Cradle to cradle De meeste bedrijven zijn weg en de Stad Antwerpen heeft beslist om met Europese steun de ondergrond volledig te saneren. Dit gebeurt in 2014 of 2015. Daarna wordt Petroleum Zuid verkaveld tot een groene bedrijvenzone onder de 43
naam Blue Gate. Enkel bedrijven die niet vervuilen en zelf in hun energie voorzien zijn dan nog welkom. De bedrijven zullen ook volgens het cradle to cradle principe (van wieg tot wieg) moeten werken. Ze mogen dus geen grondstoffen meer uitputten, maar moeten volledig inzetten op recyclage.
ontstaat ook een ecologische verbinding tussen de Hobokense Polder en de andere groene zones in Antwerpen. Dit is goed voor de biodiversiteit van zowel planten als dieren in het zuiden van Antwerpen. Een grote waterpartij als buffer bij hevige regenval zorgt dan weer voor heel wat leven op en in het water.
Vlakbij de Schelde en de spoorlijn kan alle vervoer ook via het water en het spoor gebeuren. Er komt een logistiek distributiecentrum waar goederen worden overgeladen op kleine elektrische vrachtwagens. Grote vervuilende vrachtwagens worden dus voor een groot deel uit Antwerpen geweerd.
www.bluegateantwerp.eu
Groene bufferzone Door een openbare groene bufferzone dwars door het gebied aan te leggen 44
Siroperie Seniow Anna Seniow reisde met haar dochtertje vaak door de Provence, waar ze in een leefgemeenschap vond wat ze zocht: de zon, de natuur, een biomoestuin, wildpluk van vruchten en gelijkgestemden. Met de vruchten die ze plukte ging ze aan de slag om ze te bewaren voor de winter. Terug in België inspireerde haar dat tot het uitbouwen van Siroperie Seniow.
Het ritme van de seizoenen Het hele jaar rond maakt Anna heerlijke siropen op het ritme van de seizoenen en met zoveel mogelijk vruchten en kruiden van bij ons. Gedurende een periode van enkele weken wordt één bepaalde siroop gemaakt en aangeboden. Als de tijd van
“Ik vind het heerlijk om mijn siroop rechtstreeks aan de mensen te verkopen. Die ontmoetingen zijn goud waard. Op marktjes, feestjes, recepties, zelfs in cafés… Soms werk ik samen met jonge ondernemers die producten maken die aansluiten op mijn Siroperie.” 45
het jaar voor die vrucht verstreken is, wordt aan een nieuw siroopje gewerkt. De gezonde, ecologische ingrediĂŤnten komen van bioboeren en zelfpluk. Echte aanraders zijn de rabarbersiroop en vlierbloesemsiroop. Siroperie Seniow geeft ook workshops, waar je samen met je kinderen zelf de handen uit de mouwen kunt steken. Plukken, snijden, bereiden, proeven en conserveren. Anna droomt van een eigen boerderijtje met een lapje grond om zelf haar ingrediĂŤnten te telen. Voorlopig werkt ze nog met bioleveranciers en bioboeren waar zij rechtstreeks inkoopt. In de lente plukt ze zelf. www.siroperieseniow.be
Een boerderij in ’t stad De kinderboerderij van Wilrijk In 1977 richtte boer Karl een kleine kinderboerderij op in Wilrijk, midden in een stedelijk gebied, als buffer naast het aanpalende industrieterrein. Het begon klein met een paar dieren maar nu is ze een begrip in Antwerpen. Na een verwoestende brand in 1986 werd de boerderij opnieuw opgebouwd, maar nu volledig biologisch. De boerderij is nu zelfvoorzienend. Er wordt gecomposteerd, warm water komt van zonne-energie en er is zelfs een kleine waterzuiveringsintstallatie. Brood wordt in een leemoven gebakken. Van
de overschot van de geitenmelk wordt kaas en andere zuivel gemaakt.
Vrijwilligers In die tijd was het nog niet evident om een boerderij biologisch en zelfvoorzienend te maken. Zoveel informatie bestond nog niet. Maar Karl leerde al doende en nu is de kinderboerderij een plek waar je biologisch kunt tuinieren. Daar kun je gerust wat helpende handen bij gebruiken. Heel wat vrijwilligers maar ook mensen met een 47
boer KArl
handicap komen er werken. Of jongeren met een alternatieve werkstraf. Karl en Beatrice houden het altijd gezellig.
Welkom Ondertussen is de kinderboerderij van Wilrijk niet zo klein meer. Ieder jaar komen zo’n 450 groepen op bezoek. Zelfs K3 kwam op bezoek en zo ontstond het boekje “K3 op de boerderij”. De kinderboerderij is altijd open behalve op maandag. Wil je echt meemaken hoe alles in zijn werk gaat dat kom je best naar de opendeurdag, elke eerste zondag van oktober. Dan kun je samen appelsap, kaas, zuurkool of brood maken. www.antwerpen.be/ eCache/ABE/5/233.html
Proper poetsen Een groene raad van Kaat Staat jouw kast ook boordevol schoonmaakproducten? Voor de vloer, de keuken, de badkamer, de tegels, het parket en natuurlijk ook nog wat “wondermiddeltjes” tegen hardnekkig vuil. Dat kost veel geld, is vaak overbodig en al helemaal niet goed voor het milieu. “Anders” poetsen kan ook. Het Ecohuis Antwerpen bracht daarom een boekje uit samen met een vormingspakket om milieuvriendelijk te poetsen. Vooral ammoniak en javel zijn heel slecht voor het milieu. Onderhoudsproducten op basis van plantaardige grondstoffen zijn veel minder belastend. 50
Azijn, soda en groene zeep Ooit waren azijn, soda, bruine of groene zeep en zand de vier basisproducten om te poetsen. We willen niet terugkeren naar haar tijd maar we kunnen nog iets leren van grootmoeder. Je kan zelf aan de slag met drie goedkope, gezonde schoonmaakmiddelen: soda, groene zeep en azijn. Efficiënt, gezond en milieuvriendelijk.
Tips Ontgeuren… Last van zweterige sportschoenen? Doe er een schep schoonmaaksoda in en laat een nacht staan. Ook koelkasten en kasten raken zo hun nare geurtjes kwijt. Nadien kun je de soda nog gebruiken om het toilet proper te maken. Smeer vieze vlekken in met groene zeep voor je ze in de wasmachine steekt.
Van elkaar leren Je kunt ook deelnemen aan de informatieen demonstratiesessies van het Ecohuis Antwerpen. Dit kan zelfs in je eigen living. Het is een fijne kennismaking om anders te gaan poetsen. Kaat Verellen nam deel aan zo’n sessie en is erg tevreden. “Het was een leuke bijeenkomst met vriendinnen. Ik wist al vlug dat ik veel te veel producten in mijn kast had staan. En ik kreeg heel wat nuttige tips. Wist je bijvoorbeeld dat azijn minstens even goed werkt als wasverzachter en zelfs zachter is voor wol en zijde? Ik doe nu dus een flinke scheut azijn in het wasverzachtervakje en het werkt perfect. Ik bespaar niet alleen maar het is ook goed voor het milieu.” www.eha.be (hier kun je het proper poetsen boekje downloaden) 51
Je brengt je kapotte spullen mee en gaat samen met de vrijwilligers aan de slag.
Repair café Herstellen is weer hip We gooien veel te veel weg, terwijl we het soms gewoon kunnen herstellen. Daarom begon Netwerk Bewust Verbruiken met het Repair Café, een bijeenkomst waar mensen kapotte spullen kunnen herstellen met de hulp van deskundigen. Het gereedschap en materiaal is aanwezig om alle mogelijke reparaties uit te voeren. Of het nu kleding, meubels, elektrische apparaten, speelgoed of fietsen zijn. Herstel samen met elektriciens, naaisters, timmerlieden en fietsenmakers. De herstelbijeenkomsten van Repair 52
Café schieten overal als paddenstoelen uit de grond. Je brengt je kapotte spullen mee en gaat samen met de vrijwilligers aan de slag. Zo leer je nog eens iets. Niets te repareren? Dan drink je gewoon een kop koffie of thee en helpt bij de reparatie van iemand anders zijn spullen.
Leren repareren We gooien vaak dingen weg waar iets klein mis mee is. Een eenvoudige reparatie en het is weer bruikbaar. Maar repareren zit niet meer in onze genen. We
kunnen het niet meer. In het Repair Café wordt onze reparatiekennis weer bijgewerkt. We besparen flink wat geld omdat we niets nieuws moeten kopen en we besparen ook weer een pak grondstoffen en energie. We leren dus op een andere manier naar onze spullen kijken. Er de waarde weer van in zien en we werken aan een duurzamere samenleving. Maar het Repair Café is natuurlijk ook gewoon fun. Koekjes, koffie, lachen, nieuwsgierigheid prikkelen, het ongelooflijke gevoel als iets weer werkt. Dat is de spirit van het Repair Café. Je leert er altijd weer iets nieuw. www.repaircafe.be www.eha.be
het Naaiatelier
53
Colofon Neuzen in eco-bio werd bijeen geneusd door Curieus provincie Antwerpen: Veerle DevillĂŠ en Nele Willems Met dank aan: Ilse Stoffels, Fons Copmans, Godfried Bervoets, Dirk Wiese, Hannes Sels, Leen Aertsen, Ann Hufkens, Anna Seniow, Mieke Dumortier, Leen Gillis en Tim Geuvels, Inga Verhaert, de studenten van de Hive, Fleur Leroy Micha De Herdt, Karl Van den Brande, Nicole Stas, De Dobbelhoeve, Bart Nevens, Stijn Gillis en Liesbeth Wouters Wil je meedoen met Curieus provincie Antwerpen? Neem dan contact op met info.antwerpen@curieus.be 54
Fotografie: Nele Willems, Veerle DevillĂŠ, De Averegten, Godfried Bervoets, Ecohuis Antwerpen, Anna Seniow, Regionaal landschap de Voorkempen vzw, Inga Verhaert, Hive, Patrick Vink, Dieter Teleman, Dries Luyten, Christiaan Huyghe, Berten en An Haelewaeters Vormgeving: Rob Marcelis Lay-out: Nele Willems Website: www.curieus.be
CURIEUS? Curieus is een sociaal-culturele vereniging voor volwassenen die zich bezig houdt met alles wat mensen kan boeien. Je komt ons tegen op meer dan 300 plaatsen in Vlaanderen en Brussel. Je kan er komen proeven van de activiteiten die een kleine of grote groep vrijwilligers organiseren voor iedereen in hun gemeente of wijk: daguitstappen, info- en debatavonden, tentoonstellingen, filmvoorstellingen, standupcomedy-avonden, internetklasje, quizzen, fiets- of wandeltochten… Kortom: alles wat mensen ‘curieus’ maakt. Curieus is er voor mensen die op zoek zijn naar een zinvolle vrijetijdsbesteding. Mensen die andere mensen willen ontmoeten in een aangename en vriendschappelijke sfeer. Curieus is er ook voor mensen die graag iets opsteken, die steeds op de hoogte willen blijven en mee willen zijn in deze steeds veranderende maatschappij. Curieus draagt waarden als respect, gelijkwaardigheid en solidariteit hoog in het vaandel. We kiezen voor een samenleving waarin iedereen gelijke kansen krijgt om zich te ontplooien en de verantwoordelijkheid heeft om deze kansen te benutten. Curieus kiest voor ontmoeting. Curieus wil mensen samenbrengen, banden smeden, netwerken bouwen.
www.curieus.be info.antwerpen@curieus.be
printed by
www.zwartopwit.com
V.u.: Jurgen Theunissen, p/a Grasmarkt 105/41, 1000 Brussel. Niet op de openbare weg gooien ajb.