Neuzen in
Turnhout, vosselaar, beerse, oud- turnhout Turnhout Vosselaar
Beerse Oud-Turnhout
‘Neuzen in ...’ is een uitgave van curieus vzw • www.curieus.be • informatie@curieus.be curieus is een progressieve vereniging die door een andere bril naar cultuur en de samenleving kijkt. We organiseren frisse, originele en gedurfde activiteiten die je goesting geven in cultuur.
Turnhout Vosselaar
Beerse Oud-Turnhout
2
Neuzen in
Turnhout, Vosselaar, Beerse, Oud-Turnhout Iedere stad of gemeente heeft haar curiositeiten. En daar neuzen wij graag in. In die bijzondere plekjes, aparte verhalen en originele tips. Dan zie je het allemaal door een andere bril. Kijk eens naar Turnhout, Vosselaar, Beerse en Oud-Turnhout zoals je ze nog nooit gezien hebt. Luister naar mensen die je amper kent. Ontdek de regio alsof je er voor de eerste keer komt. Of je er nu woont of gewoon op bezoek bent. Welkom. Het is onze regio. Onze eigenzinnige keuze. Steek je neus eens in onze streek, haal diep adem en proef ervan op een compleet andere manier. Misschien ruikt het naar meer‌
3
Geschiedenis in 100 woorden Turnhout Turnhout is ontstaan op het kruispunt van twee grote handelsroutes en groeide sterk dankzij de bescherming van het jachtkasteel van de hertogen van Brabant. In 1212 kreeg de kleine gemeente stadsrechten. In 1338 mocht er op zaterdag een markt georganiseerd worden die nu nog bestaat. Turnhout was het toneel van twee grote veldslagen: in 1597 tegen de Spanjaarden en in 1789 tegen de Oostenrijkers. Beiden worden de Slag bij Turnhout genoemd. Tussen 1831 en 1914 werden een kanaal en een spoorlijn aangelegd. Turnhout is vooral bekend om haar papierfabrieken
en scholen zoals het Sint-Jozefscollege en het Heilig-Grafinstituut. In 2012 is Turnhout culturele hoofdstad van Vlaanderen.
Vosselaar Wanneer Vosselaar precies ontstaan is, weet niemand. Maar wie Vosselaar oprichtte wel. Dat zie je immers nog steeds aan het driehoekige dorpsplein. De Franken legden hun pleinen zo aan om hun vee te kunnen overzien. Na de drinkpoel kwam er een put en daarna een dorpspomp die er nu nog staat. In 1220 werd ons dorp pas echt bekend 5
toen een miraculeus Mariabeeld werd gevonden. Daarom was Vosselaar tot halfweg de vorige eeuw ook een bekend bedevaartsoord. De naam Vosselaar verwijst naar een open plaats in het bos (Laar) waar vossen verzamelen.
6
Oud- Turnhout In 1859 werd Oud-Turnhout een nieuwe zelfstandige gemeente met 2.807 inwoners. De eerste burgemeester was dhr. Van Der Beken. Oud-Turnhout evolueerde al snel van een gehucht van Turnhout naar een volwaardige residentiÍle gemeente. Over de oorsprong en de betekenis van de naam is men het oneens. In 1333 duikt voor het eerst Vetus Turnholtum op. In 1405 Oud-Tuernout en in 1414 Viès-Tournout. Hout kan nochtans gemakkelijk verklaard worden: het is een bos.
Beerse In de 12de eeuw verschijnt voor het eerst de naam “Berse” en later ook nog “Baerse”, “Beirs”, “Berze”, Beersse”. De naam zou kunnen verwijzen naar een “beer” (mannelijk zwijn) of naar een bar, onvruchtbaar land. Beerse was altijd een eenvoudig boerendorp, maar in de 19de eeuw kwam daar verandering in. De vaart werd gegraven en men vond klei. Zo ontstonden onze steenbakkerijen en kwam er veel volk in Beerse wonen en werken. Bij de fusie van 1977 werd de buurgemeente Vlimmeren bij Beerse gevoegd. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 1976 verloren de katholieken hun meerderheid en stapte de BSP mee in de coalitie. Louis Haest werd de eerste socialistische schepen van openbare werken.
Lokale dialect cursus: Om het met Paul Van Zummeren te zeggen: dialectwoorden krijgen een andere uitspraak, naargelang men ze in een andere gemeente, tot zelfs wijk gebruikt. Maar er zijn toch een paar vaste regels. Als een woord met een “H” begint, wordt deze niet uitgesproken. Hond, huid, hotel, … wordt ond, uid, otel… Bij de lettergroep “orst” wordt de “or” vervangen door “eu” en wordt “eust”. Worst, korst, borstel, wordt dus weust, keust, beustel. Klank ao is als in het Frans “dans”, eu zoals de eerste lettergreep van “reprise” dus kort, oi zoals in het Engels Boy en é zoals in het Franse “est”.
8
En asget nochni kungt leeze, dan doede de boekke mér dicht! Bej os hemme ze: Ne flikketeer - Zeksmoi-jers – Péstoorte ’n iejl aansvol tefrengte dinges. Dobbelewitjes - Smawtebollen en veur eu kweurtje pikke. ’n Nief en ’n aaw gaastois en stattois. Roiteniejer, kleeveredam, schuppenboer en érteaos. ’n Neupke oep eu steukske, ’n péjkiejt. Ajee prut inzen oeige – ajee ’n voil teultje – ajee zen aor tieters af – Tis ne waaivezot – ajis ni goet bedde zaaine - ’n aar oepsen bakkes en ’n koeif oepsen oeig geeve.’n Sallewaossie kraaige en
’n zabber oepsen meurft verkoeipe. ’n Beultje kinnekeskak, ’n zabbersteukske, ’n weirem weuffel en ’n stukske sjoekkelat. De kakschool, deirrem klerkes, tailig èrt, den bongtmesson, de kernaainemèrt. Weulle smosse, prosse en spetse en staon altej mer te waawelle. W’aawe alles in de wiggel, rizzeneere toedawe gruun zing,. Mekaandere in de scher zette en bleuskes waaismaoke. Rap, maostem bink, de wawt is doar. Schelle doede zoej. Ne dweize kwiet, nen diffisille twiejezak. Ne flaawe maf en ne kleoitzak van ne ziejverreer as voil vennain. Nen bullevengt, voile vetjaon en ne
zaogpestoeir. Ne grellegeurt, nen ambetaanterrik en pessies ’n zjenèt. ’n Voil zjenoffel, ’n krakkedulleke mèj ’n boerekongt. ’n Semmelkongt en ’n piskaws, ’n voil praai en ’n sjaawelwaaif. ’n Kakmedammeke, ’n pekelteef en ’n hiejte tik. Den taait Van te veurre, in pesaant, swengs, taaiterwaail, sèvves, bediejme, seumwaaile, sebiet, taandenniejen en te noste week. As daachtuuremojjer gao koome en oept schaaite van de mert. Wil je ons sappig dialect echt leren kennen, kom dan onze mooie streek eens bezoeken. En angders keust a schup mer af …
9
Sterren van de toekomst In Beerse An Van Den Borre en Jozef Auer zijn in het gewone leven een echtpaar maar in de muziekwereld vormen zij het duo Harfago. An speelt harp en is laureate van het Koninklijk Muziekconservatorium van Gent. Jozef speelt fagot en is laureaat van de muziekacademie “Ferenc Liszt” in Boedapest. Harfago speelt al jaren concerten, religieuze diensten, huldigingen en vernissages. Ondertussen hebben ze ook een cd uitgegeven met harp en fagot recitals.
10
In Oud-Turnhout Toon van De Troost is bezeten van paarden. Op zijn 14de won hij al een internationale langeafstandswedstrijd in Peer. Hij nam deel aan dressuur- en springproeven maar de marathon vindt hij het leukst. Op zijn 15de trok hij naar Bahrein om deel te nemen aan het wereldkampioenschap Endurance voor juniores en Young Riders. Na 120 km door de woestijn eindigde hij als 4de. Op zijn 19de won hij als jongste ooit de “Belgische Gouden Zweep”. Dit is een jaarlijkse prijs voor een profjockey met het meeste overwinningen op Belgische hippodromen en renbanen.
IN Turnhout Loena Hendrickx werd op haar 11 jaar Belgisch kampioen miniemen A kunstschaatsen.
In Vosselaar Helen Wuyts (zie foto) werd in 1991 geboren. In 2007 kwam zij in de Turnhoutse Gym terecht. Gilbert coachte haar in het powerliften naar 96 Belgische, 21 Europese en 31 wereldtitels, waarvan 51, 7 en 11 overall. Ze heeft 126 Belgische, 32 Europese en 34 wereldrecords. Hoewel zij tot nu toe ALLE officiĂŤle wedstrijden won, heeft ze nog steeds wedstrijdstress.Veel succes Helen.
Op ons kerkhof In Turnhout Op het nieuwe kerkhof aan de Steenweg op Merksplas ligt een Chinees begraven: Chau Pak. Hij neemt wel erg veel ruimte in beslag. De begraafplaats heeft typische zwart marmeren wanden met urnen en een strooiweide. Het oude kerkhof van Turnhout vind je ook terug op Youtube met een filmpje van mensen die geloven dat er geesten zijn.
12
In Beerse Karel Van Nijen (1864 – 1951): had een passie voor lokale geschiedenis, wat heel wat brochures en bijdragen opleverde. Hij werd lid van de Bestendige Deputatie in 1920 en speelde een grote rol in de elektrificatie van de Kempen. Zijn ouders waren Florent Van Nijen en Maria De Winter, wiens namen je terug vindt op de herinneringszuil op de Singel. Na zijn huwelijk met Alberta Meeus vestigde hij zich in Berchem. De zomervakanties bracht hij wel nog door in het Tempelhof, nu ons heemkundig museum.
In Oud-Turnhout Albert Sohie en Eugeen Sureen: kunstschilders. Petrus Diels: de eerste gemeentesecretaris. Jacobus Peeters en Jozef Van Miert: twee van de twaalf burgemeesters. Guiliaume Ceulemans: oprichter van papier- en kartonfabriek “La Belgica”. Familie Meynendonckx: erfde brouwerij “De Swaen”, later “De Ster”, waar van 1672 tot 1920 bier werd gebrouwen. Jozef Embrechts: de 7de burgemeester en schoonvader van brouwer Antonius Keersmaekers. Domin Bauwens: had een kleine drukkerij voor muziekpartituren. In 1883 richtte hij fanfare “de burgerzonen” op.
In Vosselaar Stan De Backer: speler bij Antwerp van 1949 tot 1960. Werd onsterfelijk toen hij in de Europacup tegen Real Madrid een magistraal doelpunt vanop 25 meter maakte. AndrÊ Berbe: hielp als gynaecoloog heel wat kindjes op de wereld. Van heinde en verre kwamen de aanstaande moeders bij hem op consultatie. Karel Kaers: de bekendste renner van Vosselaar. Als jongste prof ooit won hij in 1934 op 20-jarige leeftijd het WK voor beroepsrenners. In 1937 won hij het Belgisch Kampioenschap en in ’39 de Ronde van Vlaanderen. Jos Geboers: strijder van het Vreemdelingenlegioen in Korea.
14
Puzzels ... Puzzel 1
Puzzel 2
1.Beroemde inwoner Vosselaar 2.Zangvogel 3.Uitvinder van geneesmiddelen 4.Om stiekem naar vogels te kijken 5.Voormalige majoor 6.Oudste cafĂŠ van Turnhout 7.Grootste heidegronden van Vlaanderen 8.Zangvogel 9.Reus 10.Adellijk geslacht 11.Plein met monument gesneuvelden WO1
1.Grootste ... ter wereld 2.Naam van een ven 3.Een streekproduct van Vosselaar 4.Standbeeld in Turnhout 5.Rijden door het stadspark 6.Waadvogel 7.Jenever: streekproduct 8.Bijna uitgestorven vogeltje 9.Standbeeld van een stripfiguur 10.Streekkoekje 11.Natuurreservaat in Oud-Turnhout 12.Sebiet in streekdialect 13.Klein beeldhouwwerk Van boven naar beneden in de rode vakken leest men de naam van een ven in Turnhout
oplossing: hoogmoerheide
Van boven naar beneden in de rode vakken leest men de naam van een heuvel in Vosselaar
15
oplossing: konynenberg
Puzzel3
Puzzel 4
1.Fabrieksproduct van Beerse 2.In de streek gekweekt 3.Streekproduct van Oud-turnhout 4.Accommodatie in Oud-Turnhout 5.Natuurgebied in Beerse 6.Achternaam beroemde striptekenaar 7.Streekbier 8.Achternaam van een Lieremanschilder 9.Waren vroeger aanwezig in Oud-Turnhout 10.Voormalige woning van Dr Paul Janssen, nu een sportterrein 11.Politiek mandaat van Karel Van Miert
1.Sportcentrum Beerse/Vlimmeren 2.Vroeger logistiek legervoertuig 3.Instrument 4.Oudste jeugdhuis van BelgiĂŤ 5.Heilige 6.Vroegere functie van gemeentehuis Beerse 7.Achternaam van een strijder in het vreemdelingenlegioen 8.Plaats van devotie aan Maria Van boven naar beneden in de rode vakken leest men de naam van een streekbier
Van boven naar beneden in de rode vakken leest men een natuurgebied in Beerse
oplossing: gageleer
oplossing: eksterheide
16
Puzzel 1
Puzzel 2
Puzzel 3 Puzzel 4
17
Eten voor een habbekrats In Turnhout In eethuis Web kun je lekker eten voor weinig geld. Alles wordt vers bereid. Om de twee dagen is er een andere dagschotel maar je kunt er ook spaghetti, vidÊ, croques en broodjes eten. De meeste gerechten kun je meenemen. Bejaarden en WIGW’s krijgen korting. Er zijn enkele vergaderzalen die je kunt huren in combinatie met een maaltijd. Verder verzorgt Eethuis Web ook recepties en broodjesbuffetten buitenshuis. eethuis@websweb.be. Als je in Eethuis Web gaat eten, moet je zeker ook eens in de Kringwinkel binnenspringen voor allerlei leuke spullen voor een habbekrats. Het Eethuis 18
en de Kringwinkel doen aan sociale tewerkstelling. Langdurige werklozen kunnen er ervaring opdoen. Er is ook een fietsherstelplaats en een herstelplaats voor witgoed. Ook wasmachines, droogkasten, ijskasten en andere apparaten worden er hersteld en voor een lage prijs verkocht aan gezinnen die het financieel niet breed hebben. Steenweg op Tielen 70, 014/44.20.42. In het centrum van Turnhout vind je het fietsenhuis. Naast de Hema in de Gasthuisstraat ga je een smalle doorgang naar beneden en daar kun je je fiets kwijt. Er is bewaking, je fiets kan er hersteld worden en je kunt er ook een fiets of een buggy huren tegen een economische prijs. De openingsuren
vallen samen met die van de winkels in het centrum.
in Beerse Drinken voor een habbekrats doe je hier in het lokaal van wijkvereniging vzw Hemelrijk aan de Stadionlaan. Je kunt er ook minigolven en je bengels laten spelen op een avontuurlijk speelpleintje. Daarna: een ijsje en een Beerse Flodder, ons streekbier. Helemaal gratis kun je iedere eerste zondag van de maand van 14 u tot 17 u naar het heemkundig museum Tempelhof aan de Bisschopslaan. In het koetshuis van het museum kun je het harde labeur van de steenbewerkers terug beleven. Ook het museum Jan Vaerten in de Peerdekensstraat 8 is gratis.
Cinema Victoria
Wat schuilt er achter de gevel? In Turnhout In de Kazerne Majoor Blairon werden in de vorige eeuw talloze miliciens opgeleid. Van dit opleidingscentrum van het Belgische leger werd gezegd: “hier temt men leeuwen”. De kazerne organiseerde ook de chauffeursopleidingen. Veel paracommando’s en infanteristen leerden er met een M.A.N of Magirius rijden. Na de afschaffing van de legerdienst kwamen in 1994 de laatste miliciens aan. In 1999 werd de kazerne definitief gesloten.
Nu is de kazerne omgebouwd tot de moderne Campus Blairon, waar de stadsdiensten, vergaderzalen, een gezellig café en een medische wachtdienst onderdak hebben gevonden. Het vroegere exercitieplein, waar zoveel miliciens leerden marcheren, is nu een ruime parking.
21
In Vosselaar Aan Cingel 1 vind je nu het jeugdhuis de NOK, dat ieder jaar het NOK-Out festival organiseert. Het gebouw werd in 1913 gebouwd door architect J. Taeymans in opdracht van de familie Vanostaede. Nu is het een beschermd dubbelhuis. Tot 1968 was het een gemeentehuis en een arsenaal van de brandweer. Op het Remi Lensplein vind je nu Herberg De Zwaan. Ooit was dit nog een supermarkt en na de Tweede wereldoorlog een toneelzaal waar men elk jaar met volle autobussen naar het Kerstspel van Remi Lens kwam kijken.
In Beerse Aan de Rijkevorselweg 42 vind je nu de “evangelische christengemeente Beerse”. Maar in de jaren ’20 van de vorige eeuw was dit Het Volkshuis en de Coöperatieve Winkel van de socialistische beweging. Hier kwamen de leden van de coöperatie hun inkopen doen en organiseerde de vakbond en de partij hun activiteiten. De arbeiders van de steenbakkerijen en de metaalbewerkers van de non-ferro bedrijven uit Beerse waren hier vaste gasten.
In Oud-Turnhout De vroegere pastorie van de Sint Bavokerk in de Kerkstraat 46 werd in 1855 gebouwd in Vlaamse neorenaissancestijl. Het is een beschermd monument dat nu “Hofke van Chantraine” heet. Deze naam verwijst naar de aanwezigheid van Tempeliers in Oud-Turnhout. Vandaag is het “Hofke van Chantraine” een ontmoetingsplek, waar kunst en erfgoed een breed publiek bereikt. Naast het unieke kader en de uitstraling van het gebouw is ook de prachtige historische tuin met vijver een ideale plek om tot rust te komen.
23
‘t Zicht ... In Beerse De Eksterheide is een prachtig natuurgebied tussen het Kempisch Kanaal en de Oostmallebaan. Je vindt er de typische Kempische fauna en flora. Je kunt kiezen uit 3 wandelroutes: het Duivelskuilpad (2,7 km), het Hoge Bergenpad (4,8 km) en het Ekstergoorpad (1,8 km). Vanuit 3 kijkhutten kun je de gebieden observeren die niet toegankelijk zijn. Hier vind je ook nog de fundamenten van de woning van boswachter Karel (Thys) Vlaeminckx, die tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 1926 opkwam voor de Belgische Werklieden Partij.
In Oud-Turnhout Voor de variatie aan landschappen moet je hier in het agrarisch gebied de Laks zijn: een wandelparadijs met weilanden, boerderijen, bossen en heidelandschappen. Je vindt dit landelijk gebied tussen het natuurgebied de Liereman en het Kempisch Kanaal. Hier en daar een boerderij, prachtige vergezichten, akkers en vee dat rustig staat te grazen, kom hier maar tot rust.
25
In Vosselaar Elke gemeente heeft zo’n plek die nostalgie en bewondering oproept en waar je onmiddellijk thuiskomt. Bij ons is dat de Konijnenberg, een stuifduin in het centrum van Vosselaar. Een prachtig stukje natuur, waar je kunt wandelen, sleeën in de winter of gewoon ravotten met de kinderen. Maar ook langs de drukke verkeersader van Vosselaar naar Turnhout vind je nog zo’n plek om bij weg te dromen: het eclectische landhuis Den Ouden Bareel, die doet denken aan een echt sprookjeskasteel.
26
IN Turnhout Turnhout heeft één van de mooiste stadsparken van de provincie Antwerpen. De centrale laan met kastanjebomen komt uit op het oorlogsmonument “Pro Patria”. De kinderen amuseren zich in het reeënpark waar ook geitjes en ezels rondlopen. Maar het allerfijnste zijn de stoomtreintjes die van april tot oktober door het park tuffen. Ze vertrekken in een stationnetje, gaan over mini-sporen en bruggetjes. De vzw “stoomgroep” deelt haar passie voor treintjes met iedereen, groot of klein.
Groen Turnhout in ‘t groen De fietsroute van het Bels Lijntje krijgt er nog een extra troef bij. In februari 2011 kwam er tussen het fietspad en het ven de kleine klotteraard, een uitkijktoren. Vanop 12,5 meter hoogte heb je een prachtig uitzicht over het vennenlandschap in het noorden van Turnhout. Dit is een uniek heidegebied met ronkende namen zoals Hoogmoerheide en Weversgoor. Hier kun je nog vogels zoals de wulp, de grutto, de roodborsttapuit en het blauwborstje bewonderen.
Oud-Turnhout in’t groen De Liereman is 435 ha groot en één van de oudste beschermde natuurgebieden van België. Het bestaat uit Heide, gagelstruweel, elzen- en wilgenbroek, eikenberken, dennen, stuifduin, heischraal grasland en weidevogelgebied. In het bezoekerscentrum is er een permanente tentoonstelling over dit unieke landschap. Van daaruit vertrekken ook bewegwijzerde wandel- en fietsroutes. Vlakbij het bezoekerscentrum ligt “Het Bos van Bo” voor de kinderen. Je kunt ook gratis Wombats krijgen, rolwagens met brede banden voor rolstoelgebruikers die ook eens van de natuur willen genieten.
30
Vosselaar in’t groen
Het Grotenhoutbos ligt in het zuiden van Vosselaar op de grens met Gierle. Oorspronkelijk was dit het jachtgebied van de hertogen van Brabant. Nu is het een publiek domein met wandelpaden. In het fraaie bos vind je een grote verscheidenheid aan dieren en planten:
8 verschillende soorten vleermuizen, reeĂŤn, 360 verschillende plantensoorten waaronder het duivelsei. Een wandeling brengt je naar de Kikkerpoel, dicht bij het Giels bos. Op de grens met Turnhout vind je het Raadsherenpark waar ooit de festivals Open Tropen en Cameleon plaatsvonden.
Beerse in’t groen In Beerse kun je in het centrum tot rust komen tussen het groen van wel 3 parken: het Tempelhof, Niev Park en Echelpoelpark. Dit laatste park ligt aan het gemeentehuis en heeft verharde wandelwegen, een kinderboerderij en prachtige vijvers. Nadat je de winkels van Beerse Centrum hebt bezocht kun je even uitblazen in onze parken, met eventueel een hapje en een drankje erbij.
Streekproducten van Turnhout In Turnhout hebben wij het “Turnhouts Troefke”, een boterkoekje met chocoladebodem in de vorm van een speelkaart dat in 1989 werd bedacht. Maar waar we vooral heel fier op zijn is onze Royal Belgian Caviar. Alstublieft: kaviaar. Eind jaren ’80 begon de nv JoosenLuyckx Aqua Bio met een broedstock van verschillende steursoorten. De vissen worden in zuiver water onder strikt hygiënische omstandigheden gekweekt. Na 7 jaar zijn ze geslachtsrijp en kunnen de eitjes geoogst worden. Ze worden gezeefd, gewassen, licht gezouten en verpakt. De eitjes worden nooit gemengd. Ieder doosje kaviaar 32
bevat dus eitjes van maar één steur. Bij blindproeven is de kwaliteit van onze kaviaar gelijk aan die van Iran. Een steur kan 100 jaar worden en meer dan een ton wegen.
van Oud-Turnhout Ons streekbier is de Gageleer. De bekendste plant van de Liereman is de wilde gagel. Deze struik verspreidt een typische aromatische geur en werd in de middeleeuwen gebruikt om bier te kruiden. Deze traditie werd met het streekbier de Gageleer in ere hersteld. Je kunt het bier proeven in het bezoekerscentrum van “de Liereman”. Eet daar dan ook meteen een OudTurnhouts Ot’je bij, een boterkoekje van goede boter afgewerkt met een crumble van hazelnoot. Geen wonder dat de vorm van ons koekje gebaseerd is op de gagelplant. Als je het alcoholvrij wilt houden, weet dan dat Oud-Turnhout bekend staat voor haar appelsap.
Van Vosselaar Tot de jaren ’50 brouwde brouwerij De Lelie hier de kwaliteitsbieren van hoge gisting Paus en Pater. Om dit Vosselaars streekproduct niet verloren te laten gaan hebben enkele bierliefhebbers de vzw brouwerij “De Lelie” opgericht en brengen ze deze bieren sinds 2008 terug op de markt. De originele kenmerken en recepten van beide bieren worden zo goed mogelijk gerespecteerd. Paus is een blond bier van 8,5%. Pater is een donker bier van 6%. Meer info op www.pausbier.be. Schol!
33
VAn Beerse In Beerse drinken we graag. Ziehier een menukaart van onze typische lokale drankjes: Begin maar met een “Beers Vlierke”, een jenever op basis van vlierbes, als aperitief. Deze jenever was bij de steenbewerkers zeer populair. Daarna serveren we je een “Baksteen”, een praline waar je nog eens echt dik van wordt. En eindigen doen we met een “Beerse Flodder” en een “D’Ingetje”, twee zware kwaliteitsbieren. Gegarandeerd wat calorieën erbij! Maak dan maar wat tijd om 10 kilometer te lopen. Denk aan je gezondheid.
34
Slow motion Plekjes waar je rustig een boek kan lezen In Vosselaar In Vosselaar kun je op verschillende plekjes genieten van de natuur, uitkijken naar al dat moois, verzonken in gedachten of verdiept in een boek. Zeker in het Mariapark is het heerlijk om even te onthaasten in het groen. Het is een verborgen stukje paradijs tussen het levendige centrum en de Antwerpsesteenweg. Op de bankjes langs het fietsknooppuntennetwerk kun je de wereld ook even in slow motion bekijken.
35
In Turnhout Aan de vijver van het stadspark in Turnhout staat een bankje met zicht op een fontein en komen de eendjes altijd nieuwsgierig komen kijken of de boekenlezer wat brood bij heeft. In de herfst kleuren de loofbomen aangenaam rood, geel en goud. Achter het bankje stroomt de Aa, een zijriviertje van de Kleine Nete. Als je hier aan een boek begint, lees je het ongestoord uit.
In Beerse Pal in het centrum van Beerse, naast de Sint-Lambertuskerk, vind je de ideale plek om tot rust te komen en je te bezinnen over de dingen des levens. Er staat een bank, wat bomen, een kunstwerk, paasbloemen in de lente en een zuil 36
met de namen van de bewoners die op deze plek begraven lagen. Hier zit je rustig om een boek te lezen of even te mediteren.
In Oud-Turnhout Tot rust kom je bij ons aan de vijver van de oude pastorie, op een bankje in de natuur aan het water. In 1999 werd de pastorie met tuin beschermd als monument. De vijver is toegankelijk voor iedereen die wil genieten van een goed boek of gewoon van een stukje natuur in het hart van Oud-Turnhout.
37
Het monument Dokter Paul baron Janssen. Op 12 september 1926 werd Dr. Paul Janssen geboren in Turnhout. Niemand kon toen al weten dat hij het tot een groot wetenschapper zou schoppen en talloze geneesmiddelen zou ontwikkelen. Samen met zijn vader richtte hij de firma Richter op, die in de watertoren van Turnhout gevestigd was. In de Verenigde Staten leerde hij de wereld van de moderne geneesmiddelen kennen. Terug in eigen land begon hij dan ook onmiddellijk zijn eigen laboratoria op te richten. In de jaren ’40 werkten er 40 mensen. In de jaren ’50 leidde zijn research tot de eerste geneesmiddelen. In 1957 kocht hij 36 ha grond in Beerse en legde er de 38
fundamenten voor het latere Janssen Pharmaceutica. Schimmels, wormen, geestesziekten, hart- en vaataandoeningen, analgetica voor riskante operaties… Geen enkel domein werd geschuwd. Vier medicijnen die door Janssen werden ontwikkeld zijn opgenomen in de lijst van essentiële geneesmiddelen van de Wereld Gezondheid Organisatie. Het diareticum Reasec reisde zelfs mee naar de maan in de EHBO kit van de astronauten. Paul Janssen ontving niet minder dan 22 doctor honoris causae. Ontspannen deed hij zich bij zijn familie of achter de piano. Hij woonde eerst in “’t Sonnehuys”, later in “’t Windekind” en daarna in “de Bomen” in Vosselaar. Hij bleef altijd een beminnelijke man die steeds vroeg hoe het ging of waar je mee bezig was. Voor hem telde vooral de inzet van de mensen, niet hun diploma’s.
Baron Paul Janssen: “Ik heb liever een medewerker die weet dat hij niets kent en bereid is alles te leren dan een medewerker die denkt dat hij alles al weet en niets meer hoeft te leren.” “De weg van de geringste weerstand is niet noodzakelijk de beste.” “De eerste pijler van onderzoek is teamwork, samenwerking tussen mensen uit verschillende disciplines. Eénvormigheid maakt dood, meervormigheid brengt leven.” Dokter Paul baron Janssen overleed op 11 november 2003 onverwacht in een lift in Rome. Hij was een levend monument dat niet kan worden gesloopt. Naast het Tempelhof in Beerse vind je een standbeeld van Dokter Paul baron Janssen van de hand van beeldhouwer Wilfried Pas.
39
Hier kun je daten Waar spreek je af, voor een romantische date In Vosselaar Daters van alle soorten vinden altijd hun ding in Vosselaar. De sportieve dater in sportcentrum Diepvenneke. De culturele dater in CC Reinaert. De jonge dater in het jeugdcentrum en in de discotheek. De blind dater in de plezante cafeetjes. De natuur dater in onze groene gordel. Maar wie uit Vosselaar heeft er in zijn jeugd (en zelfs erna) geen afspraakje gemaakt op de Konijnenberg? Deze plek is ideaal voor een eerste afspraakje en een romantische wandeling. Hier zijn heel wat liefdes ontloken.
In Oud-Turnhout. “De Hoogt� is een sportpark, met tal van overdekte sportaccommodaties: en sporthal, gymzaal, gevechtsportenzaal, tenniscentrum en skicentrum. Buiten heb je drie voetbalterreinen, een kunstgrasterrein, een petanqueterrein, een veldhockeyterrein, een trainingsveld voor honden, een boogschietweide, een ruiterweide, een skateramp, een fit-o-meter, een Finse piste, negen tennisvelden, twee velden voor mini- en miditennis en een tennismuur. Het moet al heel erg tegenzitten als je hier niemand zou ontmoeten. 41
in Beerse De jongeren van Beerse ontmoeten elkaar in jeugdhuis “De Korridor” aan de Peerdekensstraat 33, of in jeugdhuis “Wiedes” aan de Kerkstraat in Vlimmeren. De sportievelingen vinden elkaar dan weer terug in het sportcentrum “’t Beerke” met sporthal, zwembad en petanqueveldjes. In het sport- en cultuurcentrum “de Pegger” aan het Leetereind in Vlimmeren vind je zelfs sportivo’s én culturo’s terug.
42
In Turnhout De jongeren van Turnhout vinden elkaar in “De Wollewei”, het oudste jeugdhuis van België. Het begon op een zolder en groeide uit tot een vaste plek voor de jeugd. Feestjes houden, een filmpje zien, of gewoon chillen, het kan er allemaal. Groepjes kunnen er repeteren zonder de buren op stang te jagen. De ouderen gaan dan weer naar de markt om op de terrasjes af te spreken. De Warande, onze musea, het kasteel, of het begijnhof liggen altijd vlakbij.
Meermaals werd hij bestempeld als de machtigste man van de Europese Unie
De kameraad
Karel Van Miert Sociaal-democraat, Vlaming en Europeaan
Karel Van Miert werd in 1942 geboren in Oud-Turnhout in een landbouwersgezin met 9 kinderen. Hij was de oudste. Hij behaalde zijn diploma lager middelbaar onderwijs bij de Centrale Examencommissie. Zijn middelbare studies deed hij aan het Sint-Victor Instituut in Turnhout. Aan de Rijksuniversiteit van Gent studeerde hij diplomatieke wetenschappen en daarna ging hij nog verder studeren aan het Worchester College in Oxford en 路 Nancy. in
44
In 1968 zat Karel Van Miert te studeren aan de Carolus Universiteit in Praag toen de Sovjettanks de Praagse lente kwamen onderdrukken. Hij slaagde erin om via West-Berlijn naar Belgi毛 terug te keren. Hij werd medewerker van Europees Commissaris Manholt en in 1976 kabinetchef van Willy Claes. In 1975 werd hij voorzitter van de Vlaamse SP die hij een totaal nieuw elan gaf. Van 1979 tot 1985 was hij Europarlementslid. En als politicus was hij vooral heel actief in de vredesbeweging en de strijd tegen de plaatsing van kruisraketten.
In 1989 werd Karel Van Miert Eurocommissaris voor Transport, Consumentenbeleid, Kredieten en Investeringen. In 1993 werd zijn mandaat verlengd en kreeg hij er ook nog Mededingingsbeleid bij. Vooral in dit domein dwong hij respect af door zijn uitstekende dossierkennis. Hij durfde in te gaan tegen belangrijke ondernemingen en lobbygroepen. Meermaals werd hij toen bestempeld als de machtigste man van de Europese Unie, vooral door zijn consequente houding. Op 22 juni 2009 was Karel Van Miert in zijn geliefde boomgaard kersen aan het plukken. Hij kwam zwaar ten val en bezweek aan de gevolgen. Zijn liefde voor het tuinieren had hij meegekregen van de ouderlijke hoeve. Hij was vader van een zoon en grootvader van twee kleinkinderen.
Vroeger en nu
46
Groeten uit
Turnhout, Oud-Turnhout, Beerse, Vosselaar
Wie heeft het gedaan In Oud-Turnhout Pierre Sas woonde met zijn vrouw en kinderen in een klein huisje naast schilder Fons Van Dyck (den Durlo). Fons nam graag het hoogste woord, maar tegen Pierre was hij niet opgewassen. Pierre legde alles altijd kalm uit en iedereen geloofde hem. Hij beweerde dat hij kapper was, maar zijn klanten kwamen buiten vol pleisters. Kinderen scheerde hij een broske met vooraan nog een bleske waar je aan kon trekken. Ooit scheerde hij een Duitse officier, die ook vol pleisters buiten kwam. “Ik wou eigenlijk zijne kop eraf,” zei Pierre. Als hij geen klanten had stond Pierre op de luien hoek om
een praatje te slaan of zijn wijsheden te verkondigen. Hij kon niet lezen maar stond wel altijd met een krant in de hand. Soms hield hij ‘m ondersteboven. En zo zijn er nog honderden verhalen over Pierre Sas. Maar toen hij in 1979 overleed waren we niet alleen een kleurrijk figuur kwijt maar ook “de luien hoek”, want zonder Pierre viel daar niks meer te beleven.
49
In Vosselaar In de Kempen zie je nog overal de sporen die boswachter Adriaan Ghijs er heeft achtergelaten. In 1660 zaaide hij eigenhandig in opdracht van “de vrouwe” van Turnhout de eerste dennenbomen die sindsdien onze bossen groen kleuren. Links van de ingang van de Onze-LieveVrouwekerk vind je een herdenkingssteen voor hem. Remi Lens was niet zomaar een onderpastoor. Hij kon ook geweldig vertellen, schrijven, dichten en schilderen. De 6 fresco’s die hij maakte hangen in het kapelletje van het Mariapark. In zijn beroemd “Kerstspel van Vosselaar” vertelde hij over de oorsprong van Kerstmis. Het Remi Lensplein, naast de kerk, werd naar hem vernoemd. Hij woonde er in het huis waar nu de Oxfamwinkel is, naast de toenmalige toneelzaal. 50
In Turnhout In de historische drukkerij kun je een uitgave bewonderen van “Reynaert de Vos”, 140 pagina’s, geïllustreerd met gravures en sierinitialen. Ook het kistje met alle gravures die gebruikt werden voor het boekje is teruggevonden: 35 originele houten drukblokken, daterend uit 1858. Drijvende kracht achter de historische drukkerij is Herwig Kempenaers. Hij is hier dan ook zeer trots op.
Wist je dat ... in Oud-Turnhout … iedere dinsdagnamiddag op het dorpsplein een markt wordt georganiseerd? … iedere eerste zondag na 17 januari de Sint-Antoniusvieringen plaats vinden en naar aloude traditie worden de dieren dan geweid en worden varkenskop, varkenspoten, pensen en kipkap per opbod verkocht. … in de zomer tijdens “zomer op het plein” gratis optredens worden georganiseerd op het dorpsplein? …een autoluwe zondag bestaat?
In Beerse … het gemeentehuis aan de Bisschopslaan ooit een moederhuis was? … in de jaren ’30 op het gemeenteplein een kiosk stond voor de Koninklijke fanfare “het werk der toekomst”? In de jaren ’60 werd ze onder luid protest afgebroken en vervangen door een fontein, die ondertussen ook alweer is afgebroken. … in 1964 bij de gemeenteraadsverkiezingen een lijst werd ingediend van de “pompiers”? De lijst werd niet aanvaard.
51
In Turnhout … de grootste schup van Turnhout op de hoek van de Markt en de Otterstraat staat? Ze is 8,4 meter hoog, weegt 433 kg en werd door de stadsarbeiders gemaakt. … het oudste café in Turnhout, “de penge”, al 120 jaar bestaat? Het werd genoemd naar een belhamel uit de 19de eeuw. … de halve bol aan de Theobalduskapel een kunstwerk is dat in de volksmond de “tet” wordt genoemd en daardoor dus niemand nog de juiste naam kent? … er al meer dan 30 jaar een Stripfestival wordt georganiseerd in Turnhout waar de “bronzen adhemar” wordt uitgereikt?
52
… de Turnhoutenaren “muggenblussers” worden genoemd omdat zij 250 jaar geleden dachten dat de toren van de St-Pieterskerk in brand stond maar dat de rook een grote zwerm muggen bleek te zijn?
In Vosselaar … in de Jagerslaan een mammoetboom staat met de grootste stamomtrek (6,26 meter) in onze provincie? … de pomp op ons dorpsplein uit 1908 haar oorsprong kent in een Frankische drenkput? … de Looypaal op de grens van Beerse, Turnhout en Vosselaar het tweede hoogste punt (30 m) boven de zeespiegel markeert? … alle scholieren van Turnhout in mei naar Vosselaar op bedevaart kwamen? … er een dubbelganger van Freddy Thielemans (burgemeester van Brussel) in ons dorp woont? … onze kerktoren 33,5 meter hoog is?
Colofon Neuzen in Turnhout, Vosselaar, Beerse en Oud-Turnhout werd bijeen geneusd door: curieus Beerse: Gust Adriaensen curieus Oud Turnhout: Agnes Aerts curieus Turnhout: Marina Vervoort curieus Vosselaar: Frans Quets.
Fotografie: An Haelewaeters Vormgeving: Nele Willems Met dank aan: Brigitte Malfait:voorzitter sp-a Turnhout, Clara Calis: gemeenteraadslid Turnhout, de eigenaar van de mammoetboom (wenst anoniem te blijven), de firma Joosen-Luyckx, de historische drukkerij te Turnhout,
Fons Wuyts van “De terug plezant club”, gemeentebestuur Oud-Turnhout, gemeentebestuur Vosselaar, Heemkundige kring: - Beerse: “De Vlierbes” - Oud-Turnhout: “Gageleer” - Vosselaar: “Adriaan Ghijs” Herwig Kempenaers: historische drukkerij, Jan Sels, Leo Van Miert, Mevr. Van Zummeren – Geerts, Marie-Rose & Wim Van Zummeren, Ontmoetingcentrum Oud Turnhout, Peter Segers: schepen Sociale zaken in Turnhout, René Woenstenborghs, Rik Van Miert, Sam Van Clemen, Sus Sannen, v.z.w. De Lelie, Willy Van Sprengel.
CURIEUS? curieus is een sociaal-culturele vereniging voor volwassenen die zich bezig houdt met alles wat mensen kan boeien. Je komt ons tegen op meer dan 300 plaatsten in Vlaanderen en Brussel. Je kan er komen proeven van de activiteiten die een kleine of grote groep vrijwilligers organiseren voor iedereen in hun gemeente of wijk: daguitstappen, info- en debatavonden, tentoonstellingen, filmvoorstellingen, standupcomedy-avonden, internetklasje, quizzen, fiets- of wandeltochten,… Kortom: alles wat mensen ‘curieus’ maakt. curieus is er voor mensen die op zoek zijn naar een zinvolle vrijetijdsbesteding. Mensen die andere mensen willen ontmoeten in een aangename en vriendschappelijke sfeer. curieus is er ook voor mensen die graag iets opsteken, die steeds op de hoogte willen blijven en mee willen zijn in deze steeds veranderende maatschappij. curieus draagt waarden als respect, gelijkwaardigheid en solidariteit hoog in het vaandel. We kiezen voor een samenleving waarin iedereen gelijke kansen krijgt om zich te ontplooien en de verantwoordelijkheid heeft om deze kansen te benutten. curieus kiest voor ontmoeting. curieus wil mensen samenbrengen, banden smeden, netwerken bouwen.
www.curieus.be informatie@curieus.be
V.u.: Jurgen Theunissen, p/a Grasmarkt 105/41, 1000 Brussel. Niet op de openbare weg gooien ajb.