Neuzen in
vilvoorde
‘Neuzen in ...’ is een uitgave van curieus vzw • www.curieus.be/neuzenin • informatie@curieus.be curieus is een progressieve vereniging die door een andere bril naar cultuur en de samenleving kijkt. We organiseren frisse, originele en gedurfde activiteiten die je goesting geven in cultuur.
Neuzen in
VILVOORDE Iedere stad of gemeente heeft haar curiositeiten. En daar neuzen wij graag in. In die bijzondere plekjes, aparte verhalen en originele tips. Dan zie je het allemaal door een andere bril. Kijk eens naar Vilvoorde zoals je het nog nooit gezien hebt. Luister naar Vilvoordenaren die je amper kent. Ontdek Vilvoorde alsof je er voor de eerste keer komt. Of je er nu woont of gewoon op bezoek bent. Welkom. Het is ons Vilvoorde. Onze eigenzinnige keuze. Steek je neus eens in Vilvoorde, haal diep adem en proef ervan op een compleet andere manier. Misschien ruikt het naar meer‌
5
Stadhuis vilvoorde vroeger...
... en nu
Basiliek De basiliek behoort tot het klooster van Onze-Lieve-Vouw van Troost. Dit klooster is de oudste karmelietessengemeenschap ter wereld. De orde van Karmelietessen is ĂŠĂŠn van de strengste kloosterordes die er bestaan. Het zijn slotzusters in de echte zin van het woord. Het klooster heeft niet alleen een lange, maar ook een turbulente geschiedenis. De orde vestigde zich in 1469 in het (intussen
Onze-Lieve-Vrouw van Troost afgebroken) begijnhof van Vilvoorde. In 1528 werd een nieuwe kerk gebouwd, maar deze werd een halve eeuw later door de Geuzen verwoest en de zusters werden voor 8 jaar verbannen naar Mechelen. In 1586 vestigden ze zich op de Meer (de huidige Leuvensestraat), maar een jaar later vernietigden de Geuzen opnieuw het kloostercomplex. Het geweld bleef hen achtervolgen want ook in 1622, 1635, 1667, 1695, 1704 en 1796 moesten de zusters Vilvoorde ontvluchten. De huidige, barokke basiliek werd voltooid in 1665 en is, in tegenstelling tot het klooster, vrij toegankelijk voor het publiek. Al sinds de Middeleeuwen ontfermt het klooster zich over het
Mariabeeld van Onze-Lieve-Vrouw ten Troost. Het beeld werd door talloze bedevaarders vereerd om zijn miraculeuze eigenschappen. Het werd waarschijnlijk geschonken door Sofia van ThĂźringen, echtgenote van Hendrik II van Brabant. In de noordertoren bevindt zich een deur en een getralied raam, waarachter zich het kloosterpand ligt. Het brengen van eieren om goed weer af te dwingen bij een huwelijk is een traditie in Vilvoorde. EĂŠnmaal per jaar, tijdens de Troostkermis, is de kloostertuin toegankelijk voor het publiek. De kerk werd op 7 mei 2006, tijdens het weekeinde van de Troostkermis, verheven tot basiliek. 9
Bekendste persoon o/h Kerkhof: Rik Poot Rik Poot werd geboren op 20 maart 1924 in de volkse arbeidersbuurt Far West. Hij volgde moderne humaniora aan het Koninklijk Atheneum te Vilvoorde en nam daarna lessen aan de Academie van Molenbeek. Tijdens de oorlogsjaren ‘44-‘45 studeerde hij aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten te Brussel, waarna hij zich in 1948 vestigde te Grimbergen. Hij bouwde later een huis met atelier in Londerzeel, waar hij tot aan zijn dood in 2006 woonde en werkte. Rik Poot was een authentieke kunstenaar, een pure ambachtsman, 10
wars van opgeklopt vakjargon, conceptuele kunst en zogenaamde ‘artiesten’ die de uitvoering van hun werken aan anderen uitbesteden. Hij kapte aanvankelijk in ‘taille directe’ menselijke en dierlijke figuren, gekenmerkt door een zuivere en sobere vormgeving. Nadien werd de vormgeving expressiever. Vanaf 1963 werkte hij nog uitsluitend met het ‘verloren wasprocédé’, zijn handelsmerk. Hij gaf uitdrukking aan een verscheurde wereld en de natuur bleef
steeds het uitgangspunt van zijn soms aan flarden gescheurde figuren en dieren. Wie Vilvoorde binnenkomt, ziet op het Heldenplein het Boerenpaard, monument voor de Vilvoordenaars of ‘Pjeirefretters’ n.a.v. 150 jaar Vilvoordse jaarmarkt. Ook het beeld ‘Gekwetst ben ik van binnen’ in de Leuvensestraat van een moeder met vermoord kind is treffend. In zijn werk koos hij voor de kleine man, voor de verliezer. Zo is er onder meer ‘De Vuist’ op de rotonde van de Woluwelaan net buiten Vilvoorde, opgericht na de sluiting van de Renaultfabrieken.
Grappige namen Dikke Pie Dikke Pie is een Vilvoordse volksfiguur. Zijn hardstenen beeld siert de Leuvensestraat. Wie heeft het gedaan? Dikke Pie! “Toen hij zijn blijde intrede in de wereld deed, had Dikke Pie het reeds aangelegd om dit te doen op eene ongewone manier. Karlien, zijne brave, wakkere moeder, had de baker besproken voor omstreeks het einde der maand September. Maar Pie kwam onverwacht in het midden dier maand aangeland zoodat Loere, Karliens man, bijna eene longontsteking opdeed, zoodanig had hij gedraafd om de baker na te loopen in al de huizen waar ze moest of kon zijn op het oogenblik dat de nieuwe Vilvoordenaar zijne aankomst 12
aanmeldde.” “Pierken groeide op in eer en deugd; maar ook in grootte en omvang; en toen hij op de banken der 1e middelbare afdeeling plaats nam, was hij geen Pierken meer maar een dikke, breedgeschouderde Pier, sterk als een paard en met een asem als een windhoos. Hij had een hart als goud en was altijd gereed om in de bres te springen, wanneer het er op aan kwam om een jongeren makker tegen de plagerijen van sterkeren of ouderen te verdedigen. Maar, was er de een of andere deugnieterij uit te voeren, dan ook was Pier of beter Pie op zijn Vilvoordsch gezegd, altijd haantje vooruit.” “Pie was nu reeds een heelen tijd bij de
garde-civiek, en met den tijd scheen het of zijn immer oplaaiend galgen-humor zou gaan luwen Althans de vroolijke knepen, doe hem steeds eigen waren geweest, verminderden in aantal en Pie was ernstiger van aard geworden.” “Door de dorpelingen wordt hij zoi der uitzondering geacht en bemind, en hij heeft slechts te spreken om iets te bekomen dat hem dienstig is.” (uit: Dikke Pie, door Lode Vits, uit Annonceblad.)
Dialectwoorden In 1995 publiceerde Marcel Stappers, secretaris van de Vilvoordse Heemkundige Kring Hertog Hendrik I, het Vilvoordse dialectenwoordenboek Diksjonnair van ’t Vilvouts. Tien jaar later werd een herziene en aangevulde druk uitgegeven, de Neuven Díksjonnèèr van ’t Vilvouts. Wat volgt is een basiscursus Vilvouts. afgelekten bouteram boeinjoel painsj leevenier oepsasa sosjetaait (Fr. société) ribbedebee 14
meisje dat al vaak verkering had scheldnaam 1. pens,worst - 2. buik - 3. gelukzak 1. Jezus Christus - 2. kruisbeeld pop van de Rederijkerskamer De Goubloem 1. maatschappij - 2. vereniging weg, verdwenen
poekke
pokken; uitdr. “giel zai gezigt is gesgonne van de poekke”
sgriksgaaiter
bangerik
peetzak
gelukzak
zotoois
gekkenhuis
wultvreumd
wildvreemd
foert-van’t-gat meuttekes-kneene sjooke (Fr. mon chou) tisjke
jacquet naar binnen staande knieën, x-benen troetelwoord 1. af korting van Jan-Baptist - 2. piemeltje 15
Oudste Gebouw Kerk Onze-Lieve-Vrouw van Goede Hoop Rond 1350, toen Vilvoorde op het toppunt van haar macht stond, besloot men over te gaan tot de bouw van een nieuwe kerk op de plaats van de oude, Romaanse dorpskerk. Adam Gherijs, wiens grafmonument in de kerk staat ĂŠn vroeger al het kasteel van Vilvoorde had gebouwd, werd aangesteld als bouwmeester. In 1384 was het koor af. De verdere bouw van de kerk heeft daarna lange tijd stil gelegen omwille van de verslechterde economische situatie. De traditionele lakennijverheid was namelijk in verval geraakt. Pas in de loop van de 15e eeuw 16
werden de kruisbeuk, midden- en zijbeuken voltooid. De toren werd pas in 1815 afgewerkt. Uit die periode dateert eveneens de huidige spitse toren. De kerk is gebouwd in Gotische stijl. Wat dadelijk opvalt, is dat het koor in verhouding tot de rest van de kerk veel groter is. Dit doet uitschijnen dat men oorspronkelijk van plan was om een nog veel monumentalere kerk te bouwen. Door geldgebrek moest men echter vrede nemen met een kleiner schip. Ook de grote toren is opmerkelijk. In tegenstelling tot andere kerken staat de toren aan de noordkant, naast het koor.
Bezienswaardigheden in de kerk zijn het rijkversierde, barokke koorgestoelte uit 1663. Het koorgestoelte werd naar Vilvoorde overgebracht uit de voormalige priorij van Groenendaal, nadat deze tijdens de Franse Omwenteling volledig werd ontmanteld. In de kerk bevinden zich ook een aantal schilderijen uit de 17e en 18e eeuw en talrijke oude grafstenen. Een opmerkelijke grafsteen is deze van ridder Philips van Dongelberghe. Hij was lange tijd meier van Vilvoorde en stierf in 1645. De kerk werd grondig gerestaureerd in de jaren’90.
La Fiesta Rociera Al sinds 1990 organiseert C.A.C.D. Peñarroya tijdens het Pinksterweekeinde La Fiesta Rociera. Dit feest van de Spaanse gemeenschap te Vilvoorde kent haar oorsprong in de Romería del Rocío, een bedevaart ter ere van La Virgen del Rocío in de Andalusische gemeente Almonte, in de provincie Huelva. Wat begon als een klein initiatief in het Rolleveldpark (ook het park Poot genoemd) om de authentieke sfeer van la Romeria del Rocio naar Vilvoorde te brengen, is ondertussen uitgegroeid tot de grootste Fiesta Rociera buiten Andalusië en een heus uithangbord voor de stad Vilvoorde. Het feest trekt duizenden feestgangers uit binnen- en buitenland. Ook heel wat Vilvoordenaars komen er elk jaar de
zuiderse sfeer opsnuiven. Samen met de traditionele Jaarmarkt is La Fiesta Rociera veruit het grootste evenement in onze stad. Op zaterdagochtend wordt er ter ere van La Virgen del Rocío een misviering gehouden in de Kerk Onze-Lieve-Vrouw van Goede Hoop op het Portaelsplein. Deze wordt opgeluisterd door het Coro Rociero de Vilvoorde. Van daar gaat de processie naar het Domein Drie Fonteinen, waar het feest sinds 1996 plaatsvindt. Heel het weekeinde kan iedereen er tot in de vroege uurtjes genieten van verschillende zangoptredens, Flamencoshows, de authentieke Spaanse keuken en een Andalusische paardenshow. De inkom is gratis. 19
Het Viaduct van Vilvoorde: Kunst of kabaal? De bouw ervan begon in april ’74 en eindigde in juli ’78. Koning Boudewijn I heeft het ingewijd op 21 November 1978. Het monumentale bouwwerk is een technisch hoogstandje. Het Viaduct bestaat eigenlijk uit 2 bruggen van elk 20 meter breed en heeft een totale lengte van 1689,60 meter. Op het hoogste punt torent het viaduct 35 meter boven de begane grond. Omwille van de temperatuur krimpt het in de winter en zet het uit in de zomer. Om dit op te vangen, heeft het viaduct uitzetvoegen die een totale uitzetcapaciteit hebben van 1,70 meter. Op één etmaal kan het verschil wel 40 centimeter bedragen. 20
Dagelijks rijden er zo’n 120.000 tot 140.000 voertuigen over het Viaduct wat jammer genoeg zorgt voor heel wat files, lawaaioverlast en fijn stof. De reden waarom men voor een viaduct koos op die plaats, heeft alles te maken met de Renault-fabriek. Het oorspronkelijk tracé liep namelijk dwars door deze fabriek, maar Renault dreigde ermee Vilvoorde te verlaten indien men onteigend zou worden en de plannen zou vervolmaken. Omdat een tunnel onder de fabriek kostelijker was, heeft men uiteindelijk gekozen voor een viaduct over de fabriek. De ironie wil dat Renault Vilvoorde in 1997 de deuren sloot. Het Viaduct moet nog een tijdje mee...
Ster van het moment Ish Ismail Ait Hamou (°1987), beter gekend onder zijn artiestennaam Ish, is geboren en getogen Vilvoordenaar. Hij groeide op in de wijk rond het slachthuisplein, in de schaduw van de sporthal. Reeds op jonge leeftijd trok breakdance hem aan, nadat hij een videoclip van Run DMC had gezien. De bewegingen en lichaamseffecten die deze band toonden, waren in zijn ogen ongelooflijk en fascineerden hem. Samen met andere jongeren van de wijk oefende hij op de bewegingen en na verloop van tijd zag hij de diepte van de dans in. Nu hij de creatieve mogelijkheden van de dans had ontdekt, besloot hij er zijn beroep van te maken. Vandaag de dag is Ish bezig met verschillende projecten. “Ik vind het belangrijk om op verschillende 22
niveaus actief te zijn, omdat werken op één domein, in mijn ogen, zelfdestructief kan werken op lange termijn.” Met LGU Antwerpen (Let’s Go Urban) werkt hij mee aan verschillende theaterproducties, onder andere aan de succesvolle musical ‘Cinderella’. Deze zal gedurende tien dagen worden vertoond op het jaarlijks festival van Antwerpen. Deze productie vormt één van de hoogtepunten van zijn nog jonge carriere. Hij heeft er heel hard voor gewerkt, samen met Yves Ruth en acht andere dansers. “Het resultaat vind ik verbluffend. Een resultaat dat zijn wortels in Vilvoorde heeft.” Ook de TV-wereld ontdekte reeds de danskwaliteiten van de Vilvoordenaar.
Foto FB Ish
Zo verzorgt Ish jaarlijks de choreografie voor ‘So you think you can dance’, het succesvolle dansprogramma van VTM. “Ik vind het belangrijk dat ik mijn kunsten kan doorgeven aan de volgende generatie jongeren”, vertelt Ish. Daarom geeft hij af en toe nog les in verschillende scholen in binnen- en buitenland. Maar ook dat blijkt niet voldoende. Dit jaar
werkt de kunstenaar nog een boek- en videoproductie af. Dat deze Vilvoordenaar niet de enige creatieveling is in de familie bewees zijn oudere broer, Mounir. Hij was recent nog te bewonderen als één van de zotskappen in de opgemerkte cultfilm Les Barons.
23
Trage Wegen van Houtem Wie even de drukke stad wil ontvluchten en snakt naar een beetje rust en groen, raden we de wandeling Trage Wegen van Houtem aan. Deze is 8km lang en brengt je langs heel wat bezienswaardigheden in de wijk Houtem. Met trage wegen worden veldwegen, paadjes, etc. bedoeld die vroeger voor de verbinding van dorp tot dorp, van kerk tot kerk zorgden. Jammer genoeg zijn vele van deze wegen ondertussen verdwenen. Deze trage
wegen hebben nochtans nog steeds een ecologische en toeristisch-recreatieve functie. In het drukke verkeer kunnen ze op de koop toe nog dienen als lokale en verkeersveilige verbindingen voor de zwakke weggebruiker. De wandeling start aan het kerkje van Sint-Antonius-abt. Omdat de trage wegen op enkele plaatsen moeilijk begaanbaar zijn, is de wandeling niet geschikt voor kinderwagens, rolstoelen of fietsers. Bij nat weer zijn stevige schoenen of laarzen aangewezen. Voor meer info en een plannetje van de wandeling kan u terecht bij de stadsdiensten.
t i u n e t e o Gr
VILVOORDE
Streekgerecht pjèèrejuu Wie Vilvoorde zegt, zegt paardenbiefstuk. De Vilvoordenaars staan al eeuwen bekend als Pjèèrefretters (= paardeneters) vanwege hun geschiedenis in het fokken van paarden en hun voorkeur voor paardenvlees. Voor een paardenbiefstuk op Vilvoordse wijze is er maar één adres: De Kuiper. De Kuiper is een typisch Vilvoords restaurant, gelegen in de Vissersstraat in het centrum van de stad. Je kan hier al decennialang paardenbiefstuk eten in een rustiek interieur. De Kuiper opende de deuren in 1859. Momenteel zijn Alfons Gulickx en Lieve Gewillig er de gelukkige eigenaars van. In 2009 vierden ze de 150ste verjaardag van
hun restaurant! Geen gezever met reservaties, de eerste die plaats neemt, wordt als eerste bediend. Lange wachtrijen zijn dus niet uit te sluiten om een heerlijke steak te verorberen. De specialiteit van het huis is de paardensteak ‘special’. Deze is gebakken in paardenvet, wat de steak een zeer aparte smaak geeft. Al het vlees is af komstig uit Zuid-Amerika omwille van de kwaliteit. Praktische info: De Kuiper Vissersstraat 51 - 1800 Vilvoorde Openingsuren: Woensdag tot zondag van 11:10 tot 14:30 en van 17:30 tot 22:00 (zondag doorlopend open)
27
De Uitvinder: Jean-Baptista van Helmont Jean Baptista Van Helmont werd in 1579 geboren te Brussel. Op zeer jonge leeftijd kreeg hij de kans om te studeren aan de Leuvense universiteit, waar hij op 17-jarige leeftijd zijn studies in de wijsbegeerte beëindigde. Hij volgde eveneens cursussen in onder meer wiskunde, sterrenkunde en plantkunde, en legde zich uiteindelijk vooral toe op de genees- en scheikunde. Alhoewel hem aantrekkelijke jobs werden aangeboden koos hij ervoor om zich te verdiepen in de wetenschap. Hij was een grote voorstander van het proefondervindelijk onderzoek, zowel in de geneeskunde als in de scheikunde en het is vooral in deze 28
laatste tak dat zich zijn belangrijkste ontdekkingen situeren. Hij wordt immers beschouwd als de ontdekker van het gas. Bij de studie van verbranding van houtskool ontdekte hij koolstofdioxide, een substantie die verschillend is van lucht. Deze vreemde “geest” (spiritus sylvestre) noemde hij “gas”. In 1616 verhuisde hij naar Brussel, waar hij met zijn onderzoeken op veel tegenkanting stootte. De inquisitie te Madrid beschuldigde hem in 1625 van ketterij, onbeschaamde arrogantie, Calvinisme en Protestantisme, waarna hij in 1627 voor de Mechelse Curie (college van Kardinalen) moest
verschijnen. Het proces duurde tot in 1636 en hij werd schuldig bevonden. Na betalen van een hoge borgsom mocht hij naar Vilvoorde terugkeren, maar bleef de rest van zijn leven onder huisarrest. Hij overleed in 1644. Het Vilvoordse OCMW noemde haar ziekenhuis naar de wereldvermaarde wetenschapper. Sinds 2002 werd het ziekenhuis opgenomen in het fusieziekenhuis AZ Jan Portaels.
Vader & Dochter Wellens De ziel van Eros, de kracht van Zeus en de snelheid van Mercurius: Vader en dochter Wellens. Jan Wellens (°1946) heeft een rijk gevulde loopbaan als plastisch kunstenaar achter de rug. Al sinds de jaren ’60 wordt zijn werk sterk gewaardeerd en tentoongesteld in heel het land. Ook vandaag blijft Jan zeer actief met het snijden van lino’s en het maken van een reeks kleine werken met aquarel en pen. De thema’s zijn zeer uiteenlopend: muziek, vrouwen, interieur,... Dit jaar neemt Jan Wellens alvast deel aan groepstentoonstellingen in Grimbergen, St.-Agatha-Berchem en Sofia (Bulgarije). Wellicht volgen er nog andere. 30
“Het creëren maakt deel uit van mijn zijn: ik teken, schilder en graveer, ik metsel, vloer en slijp gaines in de muur, ik plant, ontwortel en graaf, ik kuis, stofzuig en verwijder de pleister tijdens mijn stukadoor-uurtje, ik ben altijd in actie, een stoel ziet mij zelden. Ik verloor het zicht aan één oog, wat mij niet belet om de creatieve berg van het bestaan te beklimmen. Mijn handen zijn als beitels in het leven en mijn hoofd weet dat het goed is. De tijd kan mij niet verhinderen mij op de barricades op te stellen om het mooie te promoten op wezenlijk voel- en zichtbare wijze. Kijk naar het leven, naar de beelden uit je omgeving en je zal altijd wel het mooie kunnen achterhalen”, oordeelt de Vilvoordse
kunstenaar. In al zijn creativiteit gaf hij zijn artistieke gedrevenheid aan zijn dochter Vanya. Dochter Vanya Wellens (°1979) kennen we allemaal als Femke De Grote in de televisieserie Thuis. Dezer dagen staat ze ook nog op de theaterplanken. Ze speelt mee in het stuk Steel Magnolias in het Theater aan de Stroom. Ze vindt het super wat haar vader doet. Zij heeft bovendien ook zijn tekentalent geÍrfd en weet heel goed met papier, kleur en pen om te gaan.
Vilvoorde in 100 woorden Filf urdo wordt voor het eerst vermeld in 779. In 1192 verleende Hertog Hendrik I haar een vrijheidskeure. Deze keure legde de basis voor de ontwikkeling tot een welvarende stad. In de 14e eeuw was Vilvoorde, dankzij de bloeiende lakennijverheid, op het toppunt van haar macht. Toen de lakennijverheid terugviel in de 15e eeuw, kende Vilvoorde een lang verval. Het zou tot de 19e eeuw duren vooraleer Vilvoorde een belangrijke industriestad werd. De zware industrie verdween in de tweede helft van de 20e eeuw, maar door de komst van VTM en andere audio-visuele media is Vilvoorde nu de mediastad van Vlaanderen. 32
Wist je dat? • Vilvoorde de eerste Belgische stad was met stromend water? • Vilvoorde ongeveer 4.294 voetbalvelden groot is? • Vilvoorde op 1 februari 2012 41.177 inwoners telde? • Vilvoorde bestaat uit 7 wijken: Centrum, Far-West, Faubourg, Houtem, Kassei, Koningslo en Peutie? De dorpen in de omgeving zouden hun namen te danken hebben aan Karel De Grote. • Vilvoordenaars ook wel ‘de Pjèèrefretters’ (de paardeneters) worden genoemd vanwege hun geschiedenis in het fokken van paarden en hun voorkeur voor paardenvlees? • de naam Vilvoorde afgeleid is van “Villa aan de voorde”, naar een Romeinse villa die aan een doorwaadbare plaats stond aan de Zenne. • Vilvoorde één van de oudste treinstations van het land op de eerste continentale lijn van Europa heef t? • Vilvoorde ongeveer 160 ha groene ruimte heef t? 33
’t Zicht: Franse Tuin in Domein Drie Fonteinen Wie even wil uitrusten en genieten van het groen moet zeker een bezoek brengen aan het ‘Domein Drie Fonteinen’. Dit park is 55ha groot en ligt op een steenworp van het historisch centrum van Vilvoorde. In de 18e eeuw bouwde de edelman JeanJoseph de Walckiers de Gammerages een buitenverblijf aan de Willebroekse Vaart (Zeekanaal Brussel-Schelde). Rond 1778 liet hij er een 10ha grote Engelse Tuin aanleggen met onder andere een vijver, paviljoenen en een bruggrot. Absolute trekpleister van het parkdomein is de strakke Franse Tuin, 34
achter de vroegere Oranjerie, dat nu brasserie De Drie Fonteinen is. Deze werd op het einde van de 19de eeuw aangelegd door Alfred Orban naar het voorbeeld van Vaux-le-Vicomte en Versailles. De tuin is grotendeels bewaard gebleven en is onlangs gerestaureerd door het Agentschap voor Bos en Natuur, in samenspraak met de Stad Vilvoorde. De naam Drie Fonteinen stamt waarschijnlijk af van een enorme fontein aan het vroegere Sas van Ransbeek op het Zeekanaal Brussel-Schelde.
Het Tuchthuis Het Tuchthuis, of de correctie, werd in de tweede helft van de 18 de eeuw, op initiatief van de Oostenrijkse keizerin Maria Theresia (17171780), gebouwd op de plaats waar voordien het Kasteel van Vilvoorde stond. Het was op dat moment ĂŠĂŠn
Wat schuilt er achter de gevel? van de modernste gevangenissen van het land. De filosofie die Het Tuchthuis hanteerde, was dat men criminelen, prostituees, landlopers en deserteurs niet enkel moest opsluiten, maar ook ‘verbeteren’. Er werd hen een ambacht of beroep, dat ze dan in één van de vele werkplaatsen konden uitoefenen, aangeleerd. Ook een zekere aandacht voor hygiëne, gezondheid en luchtventilatie en de opdeling in een mannen- en vrouwenafdeling werden hierbij belangrijk geacht. Na 1920 werd het Tuchthuis in gebruik genomen door het leger en sinds 1981 is het in bezit van de Stad Vilvoorde, die er een paar stadsdiensten in
onderbracht. Het Tuchthuis en de hele wijk errond maken nu deel uit van het Watersite-project, een ambitieus reconversieproject om van een oude industriezone een aantrekkelijk woonen werkomgeving aan het water te maken. In het kader hiervan werd het Tuchthuis onlangs gerestaureerd. De kerkers van het Tuchthuis zijn als museum ingericht. In de goed bewaarde cellen vindt men er namelijk historische graffiti aan, die er door gevangenen door de jaren heen is aangebracht. In 2006 was het Tuchthuis één van de finalisten van de grote Monumentenstrijd op de televisiezender Canvas. 37
Het Cliché: Vilvoorde oude industriestad? Na eeuwen van verval, kende Vilvoorde vanaf de tweede helft van de 19de eeuw een grote, industriële bloei. De strategische ligging van Vilvoorde aan de nieuwe spoorweg Brussel-Mechelen en het Zeekanaal Brussel-Schelde lokte heel wat investeerders. In de komende decennia zouden veel industriële bedrijven zich in Vilvoorde komen vestigen: Usines Levis, het huidige Akzo Nobel (1831), Usines Legrand (1848), Usines Delacre (1880), Usines Duché, het huidige PB Gelatins (1889), Fours à Cokes de Vilvorde (1912) en Renault (1925). Al deze fabrieken hadden arbeiders nodig 38
waardoor Vilvoorde in die periode een explosieve bevolkingsgroei meemaakte. Na de Tweede Wereldoorlog veranderde het economisch klimaat. Het Kanaal had aan economisch belang ingeboet ten voordele van de vele autosnelwegen die nu als paddenstoelen uit de grond rezen. De zware industrie geraakte langzaam in verval. Eén voor één trokken de bedrijven weg uit Vilvoorde met als recentste dieptepunt de sluiting van Renault Vilvoorde in 1997. Toch is Vilvoorde vandaag, samen met de buurgemeenten Machelen en Zaventem, één van de belangrijkste
werkgelegenheidsbasins van Vlaanderen. In 2009 telde de stad meer arbeidsplaatsen (27.304) dan het aantal inwoners op arbeidsleeftijd (25.073). Deze situatie is het gevolg van een grondige economische transformatie van de stad, die meer en meer gekenmerkt wordt door hoogtechnologische industrie, kennisintensieve hightechen marktdiensten, en een globale dienstensector. Dit maakt van Vilvoorde
een economische zeer strategische regio voor de Vlaamse en Belgische economie. Vilvoorde profileert zich als een echte mediastad. Niet alleen huisvest ze de Vlaamse Media Maatschappij (VTM, 2BE, Jim, Vitaya, Kzoom, Q-Music) op haar grondgebied, ook RingTV, Woestijnvis en Videohouse bevinden zich in Vilvoorde. Vilvoorde is tevens in de running om de nieuwe thuisbasis van de VRT te worden.
39
Colofon Neuzen in Vilvoorde werd bijeen geneusd door curieus Vilvoorde Carlos Frias Madrid Wil je meedoen met curieus Vilvoorde? Neem dan contact op met info.vlaams-brabant@curieus.be. Een welgemeende dank-u-wel aan de Heemkring Vilvoorde Hertog Hendrik I, Hans Bonte, Johan Serkeyn, Tom Serkeyn, Moad El Boudaati, Stephane Libeer, Jan en Vanya Wellens, Dietlinde Oppalfens en Lothe Ramakers. Vormgeving Rob Marcelis Meer info: www.curieus.be/neuzenin
Lay out www.3svancalster.be en Ellen Vandewiele Fotografie An Haelewaeters, Carlos Frias Madrid, Stephane Libeer
CURIEUS? curieus is een sociaal-culturele vereniging voor volwassenen die zich bezig houdt met alles wat mensen kan boeien. Je komt ons tegen op meer dan 300 plaatsen in Vlaanderen en Brussel. Je kan er komen proeven van de activiteiten die een kleine of grote groep vrijwilligers organiseren voor iedereen in hun gemeente of wijk: daguitstappen, info- en debatavonden, tentoonstellingen, filmvoorstellingen, standupcomedy-avonden, internetklasje, quizzen, fiets- of wandeltochten… Kortom: alles wat mensen ‘curieus’ maakt. curieus is er voor mensen die op zoek zijn naar een zinvolle vrijetijdsbesteding. Mensen die andere mensen willen ontmoeten in een aangename en vriendschappelijke sfeer. curieus is er ook voor mensen die graag iets opsteken, die steeds op de hoogte willen blijven en mee willen zijn in deze steeds veranderende maatschappij. curieus draagt waarden als respect, gelijkwaardigheid en solidariteit hoog in het vaandel. We kiezen voor een samenleving waarin iedereen gelijke kansen krijgt om zich te ontplooien en de verantwoordelijkheid heeft om deze kansen te benutten. curieus kiest voor ontmoeting. curieus wil mensen samenbrengen, banden smeden, netwerken bouwen.
www.curieus.be informatie@curieus.be
printed by
www.zwartopwit.com
V.u.: Jurgen Theunissen, p/a Grasmarkt 105/41, 1000 Brussel. Niet op de openbare weg gooien ajb.