helbide gabeko inprimakia
danbolin 2 0 0 0 ko
abendua
03
zb.
Erretaularen berritze lanak. Aizarnatik begira. Jardunian Mikel Irure.“Armonia� nagusi Amalda abesbatzan. Lasalletarrak. Zoroen sorotan zoroak erne . Duela 223 urte. Ez ziren zoroak orduko zestoa-
rrak; baina soroak baziren Zestoan, jakina; eta ugari gainera. Orduan ere, Eguberri bigarrenean jendeak kristoren biharamuna izango zuen. Eta San Esteban eguna oraingo egun berdinean ospatuko zen garai haietan ere: abenduaren 26an, hain zuzen. Duela 223 urte. Bai, orduantxe egin zen Zestoan lehenengo feria eta, harrezkero, ia oraintxe arte iraun du. Abenduaren 26ko feria, berriz, ez dakigu noiztik datorren. Mereziko luke herriko paper zahar artean
...
...
aspertu bat hartzea herriko xehetasun hori argitzeko. Egun hori nola izendatzen zen jakiteko bada ere. Izan ere, a ze konplikazioa hainbeste izenekin: Zoro Feria, Soro Feria, Eguberri Bigarrena, San Esteban eguna... Zoro Feria ez da batere izen txarra. Zestoarrok hain zoro fama izanik, zein leku ederragorik feria bati Zoro Feria deitzeko. Baina Soro Feriak ere badu bere xarma: Euskal Herria Europako baso bilakatu nahi duten garai hauetan, ez al da ederra eta beharrezkoa gure soroei gorazarre egitea? Eguberri Bigarrena izendatzeari dagokionez berriz, zer esan... Ez da meritu makala Gabon egunean lepo jan eta edan, Eguberri egunean berriro bete-bete egin, eta Eguberri bigarrenean ere gabon festa egitea: berriro gaztaz eta sagardoz betetzeko leporaino. San Esteban eguna gelditzen zaigu. Hauxe izango al da izendapenik kaskarrena? Ez dut nik hala uste. Hara zer dioen santutegiak: “Eliza sortu berria zeneko garai haietan, San Estebanen bertuteak ezagunak zirenez, berak jaso zuen pobreentzako janariak antolatzeko misioa, apostoluengandik”. Beharko dugu, bai, gabon jai horietan pobreetaz akordatuko den norbait, gu ez gara, akaso, gehiegi akordatuko eta. Beraz, gure festa egunari San Esteban eguna deitzea, “toke” ederra izan daiteke Eguberri Bigarrenean soroetako janari guztiak geuk bakarrik jaten ditugun zoroontzat.
Kontuak kontu, hona hemen aurtengo egunerako proposamena. Goizean goiz hasiko dira O H I K O L E H I A K E T A K : B A R A Z K I E T A F R U T A , H E R R I K O G A Z T A E T A S A G A R D O A , eta U R O L A K O E Z T I A ; 10.30ak aldera, P I L O T A P A R T I D U A K frontoi zaharrean. Geroxeago, T R I K I T I L A R I A K eta sari banaketak. Ondoren –13.00etan– errepresaliatuen aldeko G I Z A K A T E A, G A Z T A E T A S A G A R D O A D A S T A T Z E A eta B E R T S O - T X I K I T E O A . Arratsaldeko 17.00etan, E R I K M A G O A kiroldegian, eta baita beste ikuskizun ugari ere. Gero T X A R A N G A. 19.00 aldera, preso eta iheslarien aldeko G A Z T A I N A J A N A. Iluntzeko 20.15etan, A M A L D A A B E S B A T Z A R E N K O N T Z E R T U A , Parrokian. Eta gauean dantzaldiak txarangarekin, eta, bukatzeko, A T I L A Y L O S H U N O S taldearen kontzertua. B O R D A T U E T A B A I N I K A E R A K U S K E T A bat ere antolatu da egun horretarako. zestoako udala
a genda 15
OSTIRALA
Gaztetxean kontzertua egingo dute, DZART eta GRASS taldeek. 22:30etan hasiko direla esan digute asanbladakoek.
16
LARUNBATA
EHk herri batzarra egingi du Kultur Etxean, herri programaren jarraipena egiteko. Andereño Pepitaren ikasle izandakoen bazkaria Arozenan. Txartelak, Potxolonean eta Koioten daude saltzen. San Juan egoitzan mus txapelketa jokatuko da, herriko eta auzoetako elkarte guztiek antolatuta. Txapelak eta trofeoak emango dizkiete irabazleei.
17
.
.
IGANDEA
Umeentzako V. ibilaldi neurtua. 8:30etan hasita Ertxina aldean izango da ibilbidea. Gainera, ume denek argazkiak egin ahal izango dituzte.
20
ASTEAZKENA
.
Odol ateraldiak anbulategian 19:00etatik 21:00etara. 20:00etan, hitzaldia izango da Kultur Etxean, Euskal Presoen Eskubideen Aldeko Mahaiak prestatuta.
21
OSTEGUNA
Musika Eskolako haurrek kontzertua eskeiniko dute San Juan egoitzan 16:30etan.
22 23
OSTIRALA
Musika Eskolakoek beste emanaldia egingo dute. Hori Kultur Etxean 18:30etan. LARUNBATA
Babajana antolatu dute Euskal Presoen Eskubideen aldeko Mahaikoek. Hortarako txartela nahi duenak, herriko taberna denetan ditu.
24
IGANDEA
Herriko Musika Bandakoek kontzertua egingo dute udaletxeko arkupetan 13:00ean.
30
LARUNBATA
16:00etan, mus txapelketa jokatuko da “Preso bat, Gara bat!” lelopean, Mollergi eta Herrero tabernetan.
31 ab
IGANDEA
Konzentrazio ixila, euskal presoen Euskal Herriratzea eskatzeko. E N D U A N. . .
...eguberri bezperan kantuan ateratzeko azken entsaioak. Ohiko taldeak: 15 ostirala, eta 19 asteartea; Amnistiaren Aldeko Batzordearen taldeak: 19 asteartea, eta 21 osteguna. Sukaldaritza ikastaroa, Gabonak bitartean izena emateko: 943 147 123. Altzariak zaharberritzen ikasteko ikastaroa, urtarrilean hasita. Izen emateko deitu azkar 943 147 123ra.
.
.
&
Herri aldizkari honen bidez herriko talde eta pertsonei beraien ideiak agertzeko aukera eskaini nahi zaie. Bakoitzak bere ideiak agertu ditzake aldizkari honetan. Gaurkoan niri eskaini didate aukera hori. Nire iritzia askatasun osoz agertzeko esan zidaten, nahi nuen edozein gai jorratu nezakeela. Hori adierazi zidatenean ez nekien zer esan. Asko pentsatu ondoren, zerbait otu zitzaidan. Nire iritzia agertzeko askatasun osoa eskaini zidaten. Orduan, niretzat adierazpen askatasunak duen esanahia agertzea bidezko zela pentsatu nuen. Gehienetan zerbait idazteko agintzen didate, baina nahi nuena agertzeko esan zidatenean, zerua ireki zen niretzat. Ikasle batentzat, kazetaritza ikasten ari den batentzat, garrantzia haundia dauka bere ideiak agertzeko askatasunak. Kazetaria adierazpen askatasunean oinarritzen da bere lana egiteko eta hori defendatzen du, badakielako bere lan tresna nagusia dela. Adierazpen askatasunik gabe kazetariak ezingo luke bere lana egin, beharrezkoa da hori defendatzea, ideia desberdinak izateko eskubidea, hain zuzen ere, ados ez bagaude ere. Adierazpen askatasunarengatik ez balitz, ez genituzke esagutuko munduan edo gure inguruan gertaturiko zenbait ekintza. Urtero-urtero ehunka kazetari, munduko bazter guztietara iristen dira guri berri emateko asmoarekin. Berri horiek Txinatik edo Bermeotik irits daitezke. Kasu askotan, kazetariaren lana ez da onartua izaten, mesprezatua eta arbuiatua baizik. Kazetariak, izugarrizko zailtasunen ondoren, bere lan xumea bidaltzea lortzen du telebista-kate edo egunkari batera. Lan hau pistolero, bandidu eta basapiztien meatxuak jasanik egitea lortzen da kasu askotan. Lehengo urtean, 87 kazetari hil ziren gerrateetan, eta zenbatu ez direnak beste egoeretan. Kazetari hauek adierazpen askatasunarengatik hil dira. Inork ez luke hil behar pentsatzen duena esateagatik. Kazetarien kasuan, hirugarren pertsona batek pentsatzen duena esateagatik. Hiltzea txarra bada, okerragoa da erahila izatea zentzurik ez duen gatazka batengatik. Kazetaria oso boteretsua da, askotan ohartu gabe. Botere hori ordea, herriarengan dagoen boterea da. Herriak ematen dio kazetariari duen boterea. Kazetariak herriaren zati baten iritzia plazaratzen du. Beste zatiak tiro egitea ez da ez justua, eta ez bidezkoa. Kazetaria zerbitzari soila da. Ez badu zeure erdiaren iritzia plazaratzen, onartu egin behar da. Bere armaren bidez borrokatu behar zaio, hitzarekin. Zure ideiak zuzenak direla agertu behar diozu arrazoien bidez. Modu honetan, baliteke ideiez aldatzea, eta ohartzea bere ideiak ez zirela zuzenenak. Baina ez badu ideiaz aldatzen ez iezaiozu tirorik bota. Baliteke zure argudioak zuzenak ez izatea, edo bere ideiak zureak bezaien zuzenak eta onargarriak izatea. Hori dela eta, elkarri entzun egin behar diogu eta nahiz eta ados ez egon, elkarri errespetua zor diogu. Kazetariak gustukoa duen lana egiten du, beste edozeinek bezala ahal duen ondoen egiten saiatzen da. Kazetariak, munduko langilerik txepelenak direla esan liteke, zeren, hanka sartzen dutenean ez dira soilik inguruan ohartzen, ehun mila aletan inprimatzen du denak irakur dezagun edo hiru milioi pertsonak ikusten dute bere hanka-sartzea. Gizaki guztiek, kazetariek barne, errespetua eskatzen dugu geuretzat eta geure lanarentzat. Elkar tirokatzea ez da irtenbidea, errespetatu egin behar ditugu besteen iritziak eta bizitzak. URKO CANSECO ALKORTA
lau
aizarnatik begira
sei
“armonia� nagusi
amalda abesbatzan
zortzi
inkesta, pintada
hamar udala
hamabi
erretaularen berritze lanak
hamabost gurean
hamazazpi
jardunian mikel irure
hamazortzi lasalletarrak a rgitaratzailea :
Danbolin Zulo elkartea. Kultur Etxea.
Gurutze z/g. 20740 Zestoa (Gipuzkoa) Telefonoa:
943 14 71 23
d anbolin :
Edurne Korta, Olaia Salegi, Manuel Arregi,
Jon Artano, Nagore Telleria, Urko Canseco, Margari Eizagirre, Joxeba LarraĂąaga
03
d iseinua eta maketazioa : Eneko Aristi
l aguntzaileak :
Lidia Aveiro, Arturo Rodriguez (argazkiak), Zestoako Udala, Zestoako Bertso Eskola.
i nprimategia : Gertu (OĂąati).
l ege gordailua : SS-1108/2000
ISSN : 1576-9429
m arinelaren bordara ibilaldia.
Gure gazte denborako txangoak gogoratzen hasi ezkero, badugu bat oso polita Aizarnan egiten genuena, Marinelaren bordarako ibilaldia hain zuzen ere. Ama Birjina egunean Zestoako zezenak ikustera joaten ginenekoa da. Aizarnan orain, ibilaldi hau berritzen ari gara. Gaztetako oroitzapenak gogoratuz, arratsalde pasa eder bat egiteko aujklolkera bikaina, lagunarte eder bat sortuz. Ohituraren berritze hau "Lekube” deitzen diogun lagun bati esker etorri da, aspaldi Bizkaira bizitzera joan bazen ere, jubilatu ondoren uda partea Aizarnan pasatzen baitu orain. Beronen ekimenari esker, aurten ibilaldia egin ahal izan da garai batean bezala, edari eta janariz betetako otarrak astoari ipinita. Bokadiloak eta ardoz betetako zahatoa ere ez ziren falta izan. Aurten posible izan da lagun talde bat bildu eta ibilaldi hau egitea Aizarnan. Behin iritsi eta gero, batzuk zezenei begira egon ziren konzentratuta, besteak aldiz zahatoari tira eta tira, eta beste batzuk baita prismatikotik begira ere, nahiz eta Zunzunegiko etxeak ez utzi zezenak nahi bezala ikusten. “Aizpuru”-ren astoa mantsoa denez, ume batzuk beronekin jolasean ibili ziren bitartean. Prismatikotik begira zegoen batek bat-batean “han, ezpata oso ondo sartu ziok, honek belarria merezi dik” esan zuen. Zezenketaren ondoren, meriendaren garaia etorri zen, bokadiloa, ardoa zahatotik, eta gaztetxoentzat freskagarri latak. Denak berriketan eta astoari begira hain gustora geundenez, argazki bat ateratzeak merezi zuela pentsatu genuen. Eta horrela, ibilaldi haren oroigarri gisa, argazkia atera genuen astoa erdian zela. Argazki hori, Marinelaren Bordarako ibilaldiaren berrikuntzaren testigu dugu orain.
jon egiguren
e
zibila bultzatzea dela eta. Horrek ordea, besteen jarrera indartu baino ez du egin. Euskal nortasun agiria edukitzeko eskariak hasi baino ez dira egin gaia kaleratu zenetik. Ez dut gogoan neure gurasoek aizarnarra nintzela zestoarrekiko bereizteko irakatsi zidatenik, baina bai sentimendu hori beti izan dudala eta, uste dut beste edonoren izenean hitz egiten ari ez Ez naiz gogoratzen noiz joan be- banaiz ere, Aizarnan jaiotakoak garenok berezkoa dugula. har izan nuen azkenengo aldiz Zestoara jaiotza agiriaren bila. Atzean, agian, norberaren nortasuna beste batzuekiko bereiztea Unibertsitatean ikasten hasi behar nuenean edo, matrikulatzeko baino ez dago. Erreibindikazio guztiz zilegia bestalde, ze... nork eskatzen zituzten paperen artean, oker gogoratzen ez badut, hobehartuko du inor, ez dena sentiaraztera? Beste kontu bat da, merrelako zerbait eskatzen zutela eta izango zen. Gogoan dut Udale- dikutara, banketxera, edozertarako baimen bila edo jaiotza agiriatxean papera eman zidatenean, “nacido en Cestona” agertzen zen ren bila Zestoara joan behar izatea. MARIBEL AIZARNA LETAMENDIA tokian, marra batekin Cestona tatxatu eta Aizarna idatzi nuela. Nortasun agiria atera edo berritu behar izan dudanean ere beti Aizarna jarri izan dut jaioterria idatzi behar zen tokian. Ordenagailu ofizialetan ordea ez da horrelako herririk agertzen, eta gero, beti Cestona, edo azkenengoan Zestoa, jarri izan didate. Neri ez zidaten sekula zestoarra nintzenik irakatsi eta nere aizarnartasuna erreibindikatzen saiatu naiz ibili naizen tokietan. Ahalegin antzua izan dela askotan frogatu ahal izan dut ordea. Zein demontreri interesatzen zaio non dagoen Aizarna izena duen herrixka bat edo bertakoek Zestoarekiko dugun sentitzeko era? Euskal nortasun agiria dela eta sortu den zalapartak behin baino gehiagotan ekarri dit gogora asunto hau. Pentsa zenbateko garrantzia eman dioten batzuek eta besteek gai honi. Bat baino gehiago atxilotzera eraman du desabodientzia
nbidoa .
Aizarnazabalen gertatua, Z e s t o a ko ka l e a n j a s o a . Duela
zenbait urte Aizarnazabalgo baserri batean astoa hil omen zitzaien. Berehala aitak ordena bi semeri: -Enterratu ahalik azkarren astoa, hor nonbaiten. Aitzurra hartu eta zintzo-zintzo bi anaiak han hasi ziren zuloa egiten. Aspertu ziren nonbait, eta baita nahiko handiko zuloa egin zutela erabaki ere. Arrastan eraman asto hori eta zulora bota omen zuten bizkarrez behera, hankaz gora, alegia. Orduan, oso nabarmen gelditu omen zen bi anaien zulogile lana. Astoaren lau zangoak zulotik kanpo, alajaina.
P O E M AA N O N I M O A
-Astoa kanpora atera eta zuloa handitu egin beharko diagu anaietako batek besteari. -Ezta pentsatu ere -bestearen erantzuna-, nik badiat erremedioa. Etxera joan aizkora ekarri eta lau kolpetan utzi omen zuten astoa gizajoa hanka-motz, baina zuloaren barruan. Lau zango-erdiak zulora bota, asto elbarria lurrez estali eta hor itzuli omen ziren biak ere lasai asko etxera, eguneko obra ona eta aitaren mandatua beteta. Orain dator gure kezka: Hemendik milaka urtera Etxabe-errota inguruan antropologoek Equus asinus izeneko zama-abere desagertuaren aztarnak topatzen badituzte, zer bertsio kontatuko ote diete herritarrei XX. mendeko gure astoari buruz?
05
“armonia� nagusi
amalda
abesbatzan Besteak beste, Nerea Ugarte zuzendariarekin eta denok ezagutzen dugun Unai Gonzalez zestoarrarekin hitz egin ostean, molde honetako talde batengandik agian esperoko ez genukeen errealitatearekin egin dugu topo: izugarrizko giro ona, lanerako gogoa eta aurrera egiteko ilusioa. Bestalde, koru hau ondo kantatzen ikasteko, adiskideak egiteko, astean zehar pilatutako estresa arintzeko... eta bikotea aurkitzeko ere aproposa izan daitekeela jakin dugu. Esan daiteke, gaur egun zuzendari lanak egiten diharduen Nerea Ugarte azpeitiarraren ekimenez sortu zela Amalda abesbatza. Hasiera batean, lagun batzuekin elkartu eta Legazpin ekin zioten euren ahotsak hezteko ahaleginari. Geroago etorriko zen, Nereak berak esan digunez, talde organizatu bat eratzeko burutazioa: “Pentsatzen hasi ginen koro hau biderau inber genula. Noa jungo gea? Ze ingo deu? Ordun esan genun Zestuan etzeola holako ezer, eta probatzia bazeola. Halaxe ba etorri ginen Zesture, eta hemen Garikoitzek lagundu zigun.� Amalda bi adarretan banatzen da: lehenengoa
badira lau urte Zestoako Amalda abesbatza hogeita hamar urte bitarteko hainbat haur eta gazteren topaleku bihurtu zenetik. Dutxan egindako saiotxoekin konforme ez eta bertara bildu denik baden jakiteko asmoz hurbildu gara euren lokalera.
helduena izango litzateke (hamabost-hogeita hamar urte bitartekoena), eta momentuotan hogei neska-mutilek osatzen dute (bost mutil baino ez hamabost neskaren artean). Hau da marka! Hauek ere mutil faltan ditugu, eta eskasia horren zergatiaz galdetzean honelaxe erantzun digu, barrez, Unai Gonzalezek: “Nik uste hori legia dala koru mailan.” Legea edo ez, eta kontuak kontu, gizonezkoen presentzia handiagoa asko eskertuko luketela da hemen egia. Bigarrena hamabost urtera arteko gaztetxoek osatzen dute, eta aurten hamar ikasle ditu Maite Bereziartua eta Naiara Egañak zuzentzen duten taldeak, aurreko urtean baino gutxiago. Hauen artetik atera nahi dira gero helduen koruan abestuko dutenak, eta beraz, “kantera” edo harrobi lanak egiten dituela esan genezake. Tamalgarria da ikasturte honetan hain ume gutxik izena eman izana, hurbiletik ikusita bizipen polita baitirudi. Halaxe islatzen da, sikira, abesbatzak urtero atera ohi duen aldizkarian Amalda Txikikoek idatziriko artikulu baten zatitxo honetan: “Orokorrian oso ondo pasatze deu. Koruko onena meriendak eta kontziertuak dia. Guk gustoa kantatze deu, merezi du apuntatziak, animau zattezte ta izena eman!” Amaldako kide izateko perfilari buruz itauntzean, edonorentzako moduko jarduera dela azpimarratu nahi izan dute, hurrenez hurren, bai Nerea zuzendariak eta baita zestoarron ordezkaritzan aritu zaigun Unaik ere: “Belarriye baldemakazu, nahiz ta ahotsik ez euki... ya bestie nere lana da.” “Hemen badao jendia musika munduan da ikasitakua... baiño baita solfeon ideaik eztakana re. Irakurtzen da pixkat ikaste deu... eta eztet uste ikasketa geyon beherrik daonik.” Elkarte honek argia ikusi zuenetik, makina bat emanaldi eskaini ditu. Gainera ez hemen, euskal lurretan, bakarrik, baita Zaragoza bezalako tokietan ere. Azken honetan, Zaragozan alegia, egun aurrera darraien maitasun istorio bat loratu zen (hango eta hemengo baten artean). Horixe da elkarrizketatuek, irribarrea ezpainetan, baieztatu digutena. Bizitza ezustekoz betea dagoela! Euskal Herrira itzuliz, eta dagokigun gaiari atxikiz, gogora dezagun kontzertuak eman dituztela, esaterako, Altzan, Donostiako Artzai Onaren katedra-
lean, Seminarioan, Ordizian, Lasaon... Hauetaz gain, Zestoan ere izaten dugu, Unaien hitzetan, euren emanaldiez gozatzeko aukera: “Zestuan baazkau urtero kontzierto fijuak, gabonetakua San Esteban eunian, eta Santa Zezilianian e nahi izate deu zeoze ittia.” Elkarrizketa amaitzear dagoela elkartu zaigu abesbatzako lehendakaria, Imanol Miranda azpeitiarra. Nola utzi hitz egiteko aukerarik gabe?! Hona hemen, jarraian, Amaldan egin duen ibilbideaz hark kontatutakoa: “Oain dala bi urte eo hasi nitzan hemen, eta oso gustoa nao. Aurretikan banakan Azpeitiko koro batekin esperientziya, eta bueno, beste azpeitiar askokin batea etorri nitzan. Oso bizipen politta da.”
Solasaldian zehar behin baino gehiagotan azpimarratu da jende berria talderatzearen gogoa, eta bukatzeko, Nerea Ugartek dei bat luzatu nahi izan du: “Jendie animau ezkeo, guk atiek iriki-irikita dazkeu. Koro baten gaudenak ez gea kriston ahotsa daken jendie. Hemen iñork eztaki berez kantun, mundu hontan hasi nintzenin nik ez nekiyen kantun, eakutsi intziben. Oain nei tokatze zat eakustie.” Ez esan gero jakinaren gainean jarri ez zaituztegunik! Astean ordubetez (Amalda Txikiren kasuan, astelehenero 6etatik 7etara) edo bi orduz (helduen taldeari gagozkiola, ostegunero 9etatik 11etara) lan-giro atseginean eta “armonian” bere ahotsari ohikoa baino etekin handiagoa atera nahi dion hark jo dezala, klase ordutan, lagun talde honek Idiazpi auzunean daukan lokalera (hasieran Ikastola eta geroago musika-eskola izan zen hartara, hain zuzen ere). Edo, nahiago badu, 943 147 881 telefono zenbakira dei dezake eta Unai Gonzalezekin hitz egin. Gabonak bertan ditugunez, hona hemen turroiak bakarrik ematen duen energiaz gabon-kantak taxuz eta behar den bezala kantatzen ikasteko benetan parada egokia.
OLAIA SALEGI URBIETA
07
ze biziyo eo afiziyo gabe ezin dezu bizi?
Etxeko lanak in gabe Egunero ezin det bizi. ibiltzia, mendi Oyak in, ontzibuelta in ta gi- yak garbittu... naziya in. Beti bizitzan in begustau izan zait rrekuak in ibiltzia ta gus- gabe ezin det toa ibiltzen naiz bizi. eta ginaziya eimiguel tetenetik oso angel diaz ondo sentitzen 28 urte naiz, fenomeno.
lurdes olaizola
42 urte
p
intada .
Enteau gabe herriyan eo munduan ze pasatzean ezin det bizi, nere inguruan o munduan ze pasatzean jakin gabe enintzan lasai biziko.
jagoba astiazaran
14 urte
Janariya. Eozein janari guztatzen zait, ba単a ez det hola ez bizitzeko biziyoik. Gustokuak dazkat natur mundua animaliyak eta baserri girua, futbola're gustatzen zait, ba単a ez bizitzeko mouko biziyoik ez dakat.
nikolas arakistain
Ez dakit ba単a neretzat Kalia da danak dia afiziyuak, etxetik nere biziyua, etxian ez nuke erten ta afiziyuak dazkazu. aguantauko. Kaleko girua ta Neretzat kafia lagunakin eotia artzia ona da, gustatzen zait, lagunakin eotia're bai, ba単a bestela ez daneretzat ez dao kat biziyoik. Josune Izeta 31 gabe bizi ezin deten afiziyoik, urte josune eztao.
izeta
31 urte
gorka altuna
23 urte
Iepa lagun!! Idatzi honekin zuzentzen gatzaizkizu aditzera emateko Zestoan Euskal Presoen Eskubideen aldeko mahai bat sortua dela. Bertan kuadrila ezberdinetako jendea biltzen gara; oraingoz hamabi bat lagun geralarik. Mahai honen helburua gaur egun Euskal Presoei ukatzen zaizkien eskubideen alde aritzea da, hau da, hainbat aldiz aditzera eman diren eskubideak: -3/4ak beteak dituzten presoen kaleratzea -Gaixotasun sendaezinak dituzten presoen kaleratzea -Kondena beren herritik hurbilen dagoen espetxean betetzea Mahai honen jarduerei hasera emateko zenbait ekitaldi antolatu ditugu. HITZALDIA. Abenduak 20, asteazkena, arratsaldeko 8:00etan Kultur Etxean Bertan, preso ohi bat eta abokatu bat izango dira. Batak dispertsioak presoarengan duen eragina azalduko digu eta besteak lege aldetik honek dituen eskubideak. BAZKARIA. Abenduak 23, larunbata. 11:00ak aldean hasita baba lehiaketa izango da kuadrilaka eta ondoren BABA JANA. (Babak prestatu nahi dituzten kuadrilei esan material dena guk eramango dugula bertara.) Bazkal ondoren bertsolariak, dantzariak, trikitilariak... izango dira Bazkarirako txartelak: Taberna guztietan egongo dira salgai. Salneurria: -Langileak: 1500pta -Langabetu eta ikasleak: 1000pta Esan, mahai hau guztie zabaldua dagoela eta asteazkenetan 8:00etan, 15ean behin, Kultur Etxean elkartzen garela. Ikusiko garelakoan, E U S K A L P R E S O E N E S K U B I D E E N A L D E K O M A H A I A
Autorik ez duzula behar konbentzitzeko arrazoiak
1
"Guazen zinea, Principea eo Bretxa. "Ba guazen" Donostian automobila non sartu ez dakigula. "Parkinian ez! garestiya da!". "Orduan paseonueboa, asteburua da ta OTAik eztao". Paseo Berrian aparkatu bai, baina ia-ia Aquariumean. Pelikula ikusita bueltakoan: "ostras beittu ze olatu! "Korrika jun berko deu ez bustitzeko. Bat, bi eta hiru!". Etxera autoan, kalefakzioarekin, baina tximu eginda. Lanean ari naiz eta ordubete barru Gasteiz aldera abiatu behar dut, Zalduondora. Ordubete lehenago autoari begiratzea bururatu zait eta gurpila zulatuta! Amaaaa! Nola aldatzen da? (histeria atakea). Alboko garajera joan eta oso pozik aldatu didate gurpila. Oso pozik 500 pezeta kobratu dizkidate. Aluak! Goizeko zortziak laurden gutxi. Lanera joateko prest autoko pilotua eta kopilotua. Erdi lotan, noski. Kotxea arrankatu eta halako batean kopilotuak: "geldiu, geldiu!". Kotxetik atera da pilotua eta gertatutakoaren laburpena egin du: "Ostras, a ze abollaua! Bordillua jo
2
3
deu!". Kopilotuak: "Zuk jo dezu eta ezta bordillua, pibotea da!". Enfin, 40.000 pezeta. Paper puska laranja: ZESTOAKO Udala. JO-0000-PE zenbakidun ibilgailuaren gidaria: Ibilgailu hau gaizki aparkaturik daukazu. Zeure lasaitasunerako eta guztion onerako, topa ezazu leku egokiago bat. ESKERRIK ASKO. Zestoako Udala. erritar guztiok ezagutzeko nahikoa denbora izan dugun papertxoaren ondorioak: - Udaltzainek bainuetxeko ur beroetara joan behar izaten dute, hainbeste papertxo jarri beharraz hankak haundi-haundi eginda geratzen zaizkie eta. - Udaltzainen oharra belarri batetik sartu eta bestetik ateratzen zaienek bainuetxeko ur beroetara joan behar izaten dute, autoarekin etxeko sukalderaino sartzen direnez hanketako zirkulazioa kaltetu egiten zaie eta. - Herritar gutxi batzuek gaizki aparkatzen dutela ikusita, gainerako herritarrek bainuetxeko ur beroetara joan behar izaten dute, pazientzia derrepentementean galtzen dute eta. ndorio nagusia: Autoa gastua eta endredua besterik ez da. Ez daukazuenok ez erosi. Daukazuenok ez saldu, baina ondo aparkatu.
4
h
o
O nintza irureta
m endeko erronkak ahuts asko harrotu zuen jo-
katu aurretik ere. Bertsoak ere jarri zizkion “Lizar” ezizeneko batek.
Iritsi zen azkenean eguna eta punta-puntako kirol ekitaldietan gertatu ohi diren arazo teknikoak izan ziren. “Neberita” epaile jauna kronometro gabe eta kalkuladora batekin azaldu zen plazara goizean goiz. Eta gainera lasai. Erlo tontorrean zeudenek ere ezin hitzegin, mobilek kobertura falta omen zuten eta.
09
Hasi zen apustua. Inor etzegoen lasai, urduritasuna etsai denak i-r-r-i-s-t-a-d-a zain... eta izan ziren laprast egin eta behea jo zutenak.
Puntan bukatzen zutenak haizea, euria eta hotza zuten zain. ardoa eta Emilianoren tortila patata ere bai. Plazara jeistea tokatu zitzaienek jende gehixeago eta leunagoa zuten helmugan. Batera edo bestera, bizkarreko hotz handirik gabe iritsi ziren denak. Argazkia bazkalostean egin genien. Muturra ondo berotuta zuten arren goizean baino arinago ibili ziren.
NORA SILVIA palmitano rossi.
)ç(
g ai librean. Hiesari ihesi miloika pertsona egoera gorrian afrikako zona gosea ta gerrari erantsi zaiona besteen miseriaz batzuk zoriona birusik okerrena munduan gizona Joseba Alberdi
Aurrenengo bi abizenak italia
udaleko berriak. Udalak, herritarrei zerbitzu egokiago bat eman nahian, udal bulegoetako ordutegi bat ezarri du. Astegunetan: 8:30-13:00
Larunbatetan: 9:00-13:00
Ongizate Zerbitzuko ordutegia: 9:00-13:00 Bestalde, Udal Zerbitzuetako Teknikari eta Alkatearekin hitzordua hartzeko komenigarria da aurrez ordua hartzea.
Arau Subsidiarioetan zenbait al-
daketa egingo ditu Zestoako Udalak. joanden azaroaren 16an egindako udalbatzan, Zestoako Arau Subsidiarioetan zenbait aldaketa egitea onartu zuen Udalak. Besteak beste, Ekaingo haitzuloaren inguruko eremu babestua zabaltzea onartu zen. Erabaki horrek Lili jauregia eta Irikaitzeko aztarnategi arkeologikoa bilduko ditu Ekaingo eremuan. Eta, ondorioz, Hiri Termala deritzan area txikitu egingo da.
{o)
Honez gain, Idiazpiko arean ere zenbait aldaketa onartu dira, hots: gaur egungo planeamenduak aurrikusten dituen etxebizitza-eraikuntzen ezaugarriak aldatzea; horren eraginez ibai aldeko lur zatiak jabetza publikokoak bihurtuko lirateke, eta bertan egin beharreko bide berriaren urbanizazio lanak burutu. Iraetako ibarra – Iraetako Bekoetxea Arean ere ontzat eman dira zenbait aldaketa. Eremu horretan sei hektareako gunea eratuko litzateke, bertan kirol gunea eta berrogeita sei etxebizitza berri egin daitezen.
Arroa Goia, Agoteko area edo lurzoru hiritarrezinetan aplikagarri diren ordenantzei dagokionez ere, aldaketa batzuk egingo dira gaur egungo Arau Subsidiarioetan.
UDAL HILERRI ZERBITZUA. Uda-
lak asteburuetako hilerrietako zerbitzua jarri du martxan. Aurrerantzean, udalerriko hilerrietan zerbitzuak behar izanez gero, deiak honako telefono eta ordutegietan jasoko dira: Telefonoa: 656 78 48 69
Larunbatetan: 18:00-20:00 Igandeetan: 10:00-12:00
Oharra: telefono hori hilerri zerbitzuetarako bakarrik izango da.
liburutegiko Internet zerbitzua.
Zerbitzu honetaz gozatzeko 1.000 pezeta balio duen Internet txartela erosi eta eskaera orria bete baino ez da egin behar. Hori bai, erabiltzaileak 1999an gutxienez hamalau urte eginak izan beharko ditu. Ezinbestekoa izango da, era berean, aurrez ordua eskatzea, liburutegian bertan, txandako ordubete. Oharra: ez da onartuko norberaren programa,
diskete, CD-ROM... udal liburutegiko ordenagailuan erabiltzea.
arrak ditu eta Argentinako La Platan sortua da, munduko beste puntan. Birraitona euskalduna zuen baina horrek ez omen du eraginik izan berak egindako bidean. “kasualitatez” heldu omen zen Euskal Herrira 1992an. Sinesten zaila den arren, iritsi zenean euskaraz hitzik ez zekien. Gaur berriz, gure herriko Hizkuntza Normalkuntzarako teknikaria da, “hori da behintzat kontratuan jarrita dagoena” esan digu. Lanpostuaren izena zaila da gogoratzeko ere. Eta Noraren egitekoa ez da izena baino samurragoa, “euskarari bultzada bat emateko” ari baita jo ta ke. Egunotan egin du urtebe lanean udaletxean. JON
ARTANO
hori dena berehala euskaraz jartzeko behar den adina trebetasun ez daukagu. Itzulpenak egiten ditugu, batzuk onak eta besteak eskasak, baina itzulpenak inondik ere. Eta ez dira hortaz euskaraz sortutako testuak. E T A H O R I G E R T A T Z E N A L D A U D A L E T X E A N E R E ? Ez, udaleko langileok euskarazko testuak sortzen ditugu, batzuetan zailtasunak izan arren horregatik. Zestoan dugun erronka da, mundu guztiak txikitatik ikasitako euskararen egitura naturaltasunez erabiltzea, baita testuak sortzeko ere. Z E I N H A R R E M A N D U Z U H E R R I A N S O R T U T A K O E U S K A R A B A T Z O R D E AR E K I N?
Lan honetan hasi nintzenean, alkateak eta zinegotziek nire eginkizunak zein izango ziren esan zidaten: udalean euskara plana martxan jartzea. Alegia, ziurtatzea, udalak euskaraz funtzionatuko duela, eta euskara jatorrez funtzionatuko duela gainera. Eta beste aldetik Euskara aholku batzordeak aholkatzen duena betetzea. N O R K O S A T Z E N D U A H O L K U B A T Z O R D E H O R I ? Elkarte guztiei bidali genien gonbidapena. Batzorde irekia da eta nahi duena etor daiteke. Batzorde horretan, euskarak herrian duen egoeraren diagnosi moduko bat egin dugu. Hutsuneak zein diren jakin, horiei aurre nola egin erabakitzeko. Orain, hizkuntza paisajea, idatzita agertzen diren kartelak, aztertu eta hobetzeko ahaleginean ari gara. Toponimian ere, kale izendegiak adibidez badu zer hobetu, eta horretan ere ari gara.
HERRIKO
ZEIN D A EUSKARA
EUSKARAREN
T E K N I K A R I B A T E N L A N A?
DIAGNOSIA EGIN DUZUELA ESAN
D U Z U. Z E S T O A K O E U S K A R A O S A S U N T S U
Euskara teknikariaren lana da, euskarari bultzada bat ematen laguntzea. Horixe da. Alde batetik administrazioan, udaletxean, eta beste aldetik kalean.
A L D A G O ? Zestoa da, Ondarrurekin batera, Euskal Herriko eremu euskaldunena. Bizitza euskaraz egiten duzue hemen. Baina egoera batzuetan erdara erabiltzeko joera handia dago. Adibidez, oso gutxi irakurtzen duzue euskaraz...
E T A Z E R T A N G A U Z A T Z E N D A H O R I?
Nahiz eta Zestoa oso herri euskalduna izan, euskarak alde ahul batzuk ditu. Gauza batzuk egiteko, esateko, idazteko... euskararekin zailtasunak eta zalantzak izaten ditugu, mugak finean. Nire lana, muga horiek apurtzea da.
ZEIN ARLO DIRA BADA EUSKARARENTZAT
T R A B A H O R I E K E T O R K I Z U N E A N ? Nik ondoen ezagutzen dudana udaleko errealitatea da. Eta bertako langileen jarrera ikusita, ez daukat zalantzarik traba horiek gaindituko direla, epe laburrean gainera. Euskararen geroa kaleko jendeak hartuko duen konpromisoaren araberakoa izango da. N O R A R E N O H A R R A:
[º}
I T X I T A - E D O D A U D E N A K ? Udaletxean edo lan teknikoetan adibidez, langileontzat oraindik ez da erraza txosten tekniko bat euskaraz egitea. Duela gutxi arte testu administratibo edo zientifiko denak gazteleraren eremuan zeuden. Poliki-poliki euskarak eremu propioa sortu du hizkuntza teknikoentzat. Gehienok lanean izaten dugun informazio asko eta asko erdaraz dago. Eta informazio
GAINDITUKO A L DIRA EUSKARAK DITUEN
UDALETXEAN
E G O T E N N A I Z,
A S T E L E H E N E T A N, A S T E A R T E T A N E T A O S T E G U N E T A N
7:30E T A T I K 13:00A A R T E. KA R T E L A K E T A B E STELAKO IDATZIAK EGITEKO LAGUNTZA BEHAR
B A D U B A T E N B A T E K, E U S K A R A R E K I N Z A L A N T Z A K B A D I T U, E D O B E S T E R I K G A B E I N F O R M A Z I O A B EH A R B A D U, E T O R D A D I L A L A S A I A S K O N I G A N A.
11
B L E F A R O P L A S T I A erabiliz, begi azpian eta gainean sortu ohi diren gantza, larru eta gihar gehiegizkoak kentzen dira. Horrela, begietako poltsak, belarriak eta betazal eroriak konpon daitezke. Izan ere, akats horiek guztiek nekatu itxura ematen baitiote aurpegiari, eta gainera, zaharragoa dirudi pertsonak.
P E E L I N G kimikoaren bidez, zimur txikiak, azaleko hauts mantxak, akne markak e. a. kentzen dira. Tratamenduan hainbat substantzia aplikatzen dira; hori dela eta ez da komeni eguzkirik hartzea. Peeling mota honek ez du lifting kirurgikoa ordezkatzen, baina pazienteak itxura ezin hobea lor dezake.
Leku honetan, biloa kentzeko kirurgia ez-erasokorra (L A S ER R A) erabili ohi da. Gazte itxura hartzen da horrela.
Urteen poderioz, grabitatearen indarragatik eta pisu aldaketa zakarrak direla medio, bular aldeak tinkotasuna galtzen du, eta bularrak jaitsi egiten dira. Hori saihesteko, M A X T O P E X I A bat egingo da. Emaitzak ez dira iraunkorrak izaten, baina hala ere, urtetan irauten dute, batez ere bular txikietan.
L I P O S U K Z I O A dela medio, itxura txarreko gantza guztiak kentzen dira: aldakatakoak, sabelaldekoak, belaunetakoak, berna aldekoak, lepokoak... Gorputzaren itxura aldatzea lortzen da teknika honen bidez. Anestesia lokala eta lasaigarriak erabiltzen dira, pazientea erlaxatzearren. Ebakiondoak oso txikiak izaten dira eta disimulatu errazak.
lifting
Zestoako elizako erretaulen
berritze lanak direla eta, DANBOLINETIK bertara hurbildu eta zertxobait gehiago jakitea nahi izan dugu. Lehenik eta behin, Bernaberekin hitzordua hartu eta bera lagun genuela erretaulen lanak ikustera joan ginen. Aldamio artean langileak ikustea ez zen erraza eta erretaula ere apenas ikusten zen. Lan gogorra eta nekeza iruditu zitzaigun, begiratu batera. Bernabek hala esaten zigun aldamenetik:“Orduak eta orduak pasatzen dituzte leku berean, poliki-poliki txoko guztiak garbitu, falta diren zatiak berriz egin, moldeak osatu eta azkenean, usain oso txarreko likido bat ematen diote. Maskarilarekin jarduten dira, bestela ez legoke aguantatzerik.� Langileek lana nola egiten zuten ikusi ondoren, beste hitzordu bat lotu genuen erretau-
len berritze lanen zuzendariarekin, orduan falta baitzen. Elizako hiru erretauletatik bat falta da, bere lekutik kendu eta zine zaharrean daukate berritzen. Eta erretaula hori dela eta ez dela, gure jakin-mina piztu zuen zerbaitekin egin genuen topo. Erretaula zegoen lekuan, eskuin aldeko horman, alegia, ate bat ageri da, harriz itxitako atea. Jakina, galdera egin gabe ezin geratu. Bernabek arrastoa bazuela esan zigun, baina ate horren berri zehatzagoak Vicente Davila herritarrak emango zizkigula, baita erretaulen historiaren xehetasunak ere. Eskerrak eman eta hirugarren hitzordua buruan irten ginen elizatik; baita jakin-mina gehiegi asetu gabe ere. Ate hori noizkoa ote da? Erretaularen azpian zer dela eta ezkutatzen ote zen? Nora eramaten ote
zuen ate horrek bere garaian? Izan ere, aldamenean Lilitarren kapera dago eta horren aurrekoa izan beharra zeukan. Galdera horiek gogoan, Vicenteri deitu eta hurrengo egunerako hitzordua hartu genuen. Grabadora eta koadernoa hartu eta han agertu ginen bere etxean. Aspaldi aztertu zuen Vicentek Zestoako elizaren historia eta gogoz kontatu digu. 1653. urtera atzera jo zuen. Arroagoiko Idarraga jenerala Ipar Ameriketan ibili zen urte askoan eta baita dirutza handia egin ere. Herrira itzuli zenean, dirutza hori Aizarna, Arroa eta Zestoako parrokiei laguntzeko ematea pentsatu zuen. Urte batzuk pasata, 1686an hain juxtu, Zestoako parrokianoek erretaulak egitea pentsatu zuten. Horretarako, auzoko herrira jo zuten, Azpeitira, Juan de Apeztegi eta Juan de Olaizola, arkitekto eta eskultoreengana. Garai hartan, ofizio bera omen zen arkitektoarena eta eskultorearena, biak pertsona batek egiten zituen nonbait. Bietako batek, beheko partea eta aldameneko erretaulak egin zituen; besteak, berriz, erretaula nagusia. Obrak luze iraun zuen, orduan normala zen bezala. 1701. urtera arte ez ziren amaitu egurrezko erretaulak. Egin, egin ziren, baina pintatu 1766an egin ziren. Pedro de Ruete doradoreak egin zituen pintaketa lanak. Erdiko partea Nikolas de Bustinek margotu zuen. Estilo aldetik ez dakigu nork diseinatu zuen, baina barrokoa dela badakigu. Mariaren heriotza eta zeruratzea adierazten dira bertan. Eskulturak lau dira: San Inazio, San Frantzisko Xabierkoa, San Jose eta San Frantzisko Paulakoa. Vicentek esan zigunaren arabera, XVII. mendeko erretaula dugu Zestoakoa eta Gipuzkoan oso gutxi omen daude garai hartakoak. Garai horretan oso erretaula gutxi egin omen ziren, eta nahiko pobrea da alde horretatik, hori ere aitortu beharra dago. Gipuzkoako gehienak XVIII. mendeakoak omen dira. Eta zertan da, bada, eskuineko erretaularen azpian azaldu den atea? Vicentek adierazi zigunez, eskuineko erretaula erretiratu dutenean sakristiko atea agertu da. Orain ezagutzen dugun eliza 1566an eraiki omen zen. Zestoa hiribildua 1383koa da eta 1546an sute batek herri osoa erre zuen. Garai hartan etxe gehienak egurrezkoak ziren, eta sua etxe batetik besteara pasatzen joan omen zen, elizara iritsi arte.
Etxe guztiak elkarri itsatsita zeuden, nonbait, baita eliza ere. Sutearen ondoren, eliza berri bat egitea erabaki zuten, baina beste etxeetatik bereizita. Berriz antzekorik gertatuz gero, elizak ere su hartzea saihestuko zen. Eliza berria egin zenean, orain Lili kapera dagoen lekuan zegoen sakristia zaharra botatzea erabaki omen zuten, handiagoa egiteko. Baina atea zegoen horma mantendu egin zuten eta atea harriz estali. Horra, gure jakin-minaren erantzuna. Momentu batez garai bateko Zestoaren irudia etorri zaigu burura: egurrezko etxeak, XVI. mendea, sutea... Beno, eta amaitzeko, hirugarren hitzordua falta zitzaigun, Albayalde enpresako Jon Berasain zuzendaria eta Maite Barrios koordinatzailearekin hitz egitea... Kontua da, erretaulen lanekin gora eta behera zebilela, Jon erori eta hanka hautsita geratu zela. Hainbeste aldamio artean ez da harritzekoa! Telefonoz hitz egin genuen, gutxienez, eta animoak eman ondoren e-mail bat bidaltzekotan gelditu zen. Dena dela, Vicenterekin egon bal-
din baginen, gauza berri asko ez zutela izango adierazi zigun. Mezua jaso eta, zalantzarik ez zegoen, arrazoi zuten. Hori bai, ohartxo bat bidali zuten mezuaren amaieran: “Aipagarria da zestoarrek artelan hau kontserbatzeko zer gogorekin ari diren laguntzen, oraingo eta etorkizuneko zestoarren gozagarri izan dadin.� Margari Eizagirre Aranburu
13
Garaizabal ahizpen Sagar-budina
O S A G A I A K (6 lagunentzat) 6 sagar eder, 6 arrautza, 6 koilarakada azukre, basokada esne, limoi erdi baten zukua, kirs edo ron likore kopaxka bat, nata harrotua eta beste 4 koilarakada azukre karamelua egiteko.
Z er da osasuna ?
Osasuna, bizidunen berezko egoera normala da. Bizidun guztiok naturan kokatuta gaude, lege naturalen eraginpean, eta lege hauek errespetatzen baditugu, osasuna izango dugu egoera normal bezala. Baina pertsonok, ASKATASUNA dugu, baina askotan ez dugu ondo erabiltzen, ez geure buruarekiko eta ezta geure menpean ditugun animalia eta landareekiko ere. Lege naturalen portaera aukeratzen dugularik, lehentxeago edo geroxeago osasunaren galera ekarriko digu eta gaixotasun egoera. Honekin zer esan nahi da? Ba, PERTSONAK ASKE GARELA gure osasun eta gaixotasun egoera aukeratzeko. Baina ASKATASUN hau nahiko mugatua gerta daiteke, gure istintu edo senak ez digulako lege naturalari jarraitzen laguntzen batetik, eta gure gizartean hartzen dugun heziketan, gaixotasunaren aurrean, osasunaren aurkako hainbat
PRESTAERA Sagarrak zuritu, zati txikiak egin eta kazola batean egosi, azukrea, limoi-zukua eta bi koilarakada ur botata. Egositakoan dena puregailuan pasa. Ontzi batean arrautzak irabiatu ondoren, esnea, sagar-purea eta likorea gehitu. Hori dena ondo nahastu. Kazola txiki batean 4 koilarakada azukre desegiten ipini karamelua egin arte. Karamelua molde edo flan-ontzi batera bota eta ondo zabaldu. Lehen prestatuko guztia gainera bota eta flan-ontzia Maria bainuan labean (180°) sartu eta ordu erdi inguru eduki. Labetik atera eta hozten utzi. Moldetik atera eta natarekin apaindu.
On egin!(zigun guri)
portaera erakusten ditugulako, bestetik. Gainera, askotan, lege naturalaren arabera nola bizi behar den JAKIN ARREN, oso osasun egoera kaxkarrean egon gaitezke (nahiz gure guraso edo aurrekoengandik hala jaso dugulako edota, geure bizitzan geuk galdu dugulako). Orduan, oso zaila gerta dakiguke osasun egoera osora iristea (batzuetan ezinezkoa), baina nolanahi ere, lege naturalaren arabera bizitzeak, beti ematen digu gure osasuna hobetzeko aukera.
(Udako Euskal Unibertsitateak, orain urte batzuk argitaratu zuen Osasunbide Alternatiboak liburuan Higienismoa ataletik).
ITZIAR LARRAĂ‘AGA
g urean
.
UROLLO EHIZA ETA ARRANTZA ELKAR-
T E A osatzen dugu Zestoako zenbait ehiztari eta arrantzalek. Herriko ehiztari eta arrantzale guztiak ez dira Urolloko bazkide, ez eta gutxiago ere. Ehizean eta arrantzuan jarduteko, lehendabizi baimena edo lizentzia lortu behar da. Lizentziadun hainbat eta hainbat federatu egiten dira eta horietatik bakar batzuk Urollo elkartea osatzen dugu, hamabost bat lagun gaur egun. Garai batean 125 bazkide inguru izatera heldu zen elkartea. Orduan ekintza gehiago antolatzen ziren: plater tiroketa, galeperrak, faisanak... mendian botatzen ziren eta mugimendu gehiago zegoen. Poliki-poliki plater tiroketa eta horrelakoak debekatzen joan dira, bai Eusko Jaurlaritzatik eta baita gobernu zentraletik ere. Horrela, adibidez Zestoan ezin da plater tiroketa antolatu, kanpora joan behar da horretara, leku berezietara. Jendea hozten joan da. Ehizarekin ere gauza berdintsua gertatzen da. Adibidez, lehen ekartzen ziren galeper batzuk, jendea animatu egiten zen, baina orain oztopoak jartzen dituzte. Ekintzarik ez dagoenez jendea ez da elkarteko bazkide egiten. Zertarako egin bazkide ez duzue ezer egiten eta?, entzuten dugu sarritan. Gaur egun Urollo elkarteak zeregin gutxi du. Alde batetik uso-paseko postuak antolatu eta gestionatzeen ditugu. Postuen banaketa zozketaz egiten da, urtean hilabete inguru irauten du. Santa Engrazi inguruko postuak bakarrik daude gure kargura, hogeita zazpi postu guztira. Gure eginkizuna ehizalekuak garbi mantentzea da. Ehiza egunetan kartutxo azalak, botilak, janari hondarrak eta bestelakoak jasotzen dira eta denboraldi amaieran garbitasun orokorra egiten da, dena txukun-txukun uzten dugu. Uso-paseko denboraldiak urriaren 12tik gabonak inguru arte irauten du. Bestetik, Izarraitz aldean horretan ehizean ibiltzeko Urollok ematen ditu baimen berezi batzuk: oilagorretarako eta birigarroetarako besterik ez. Aurten hogeita hamar bat baimen emango genituen. Inguru hori Ehiza babesleku izendatua dago; hor ezin da ehizean egin. Erbiak eta botatzen dituzte birpopulatzeko. Zestoan, Urolloko bazkideak direnak eta ez direnak kontatuta, lizentziadun ehiztariak ehundik gora egongo gara. Era guztietako ehiztariak gaude. Badago talde bat Soriara joaten dena. Kotoa hartuta daukate eta hara joaten dira ehizera. Beste talde bat oilagorretara joan ohi da Huescara, Nafarroara... Beste batzuk basurdetan ibiltzen dira. Horretarako Diputazioaren baimen berezi bat ateratzen dute eta hor ibiltzen dira basurdetan Aizarna, Granada-erreka, Izarraitz aldean... Hala ere ehiztari gehienak hemen inguruan ibiltzen dira, uso-pasean eta oilagorretan. Ehizean ibiltzeko garaia urritik otsailera bitartekoa izaten da. Bestalde, badago ehiza industriala edo granjako ehiza deitzen dena ere. Baina hemen inguruan ez dago. Euskal Herrian Nafarroan eta Araban bakarrik dago hori. Granjako hegaztiekin egiten da ehizean. Granjara joan faisanak, galeperrak edo bestelako hegaztiak erosi eta mendian bota eta ehizean egin daiteke. Txakurra ohitu eta erakuste aldera egiten da hori, arratsalde-pasa joanda, adibidez. Leku itxi eta bereziak dira, urte osoan funtzionatzen dute. Zestoarren artean ere badaude horrelako lekuetara joaten direnak. Betiko ehiza galtzen ari da eta granjako ehiza izan daiteke etorkizuna. Hegaztiak galtzea gure errua dela diote ekologistek, baina ehizak baino erru handiagoa dute, botikek, abonuek eta horrelakoek. Ehiztariak ibili asko ibiltzen gara, baina bota ezer gutxi. Hemen dagoen ehiza ( )
...
15
...
(
) apurra ehiztariengatik dago. Guregatik izango ez balitz, ez litzateke deus egongo. Diputazioaren laguntzarekin eta hegaztiak zabaltzen ditugu. Gero azeria ere hor dago, espezie babestua da eta ehiztari abila da. Ehiztariak fama txarra daukagu. Agian, lehen orain baino gutxiago errespetuko zen ehiza. Hala ere, lehen txoriak botatzea libre zen, orain ez. Ehiztariak legea errespetatzen du. Egon daitezke ezkutuan aritzen diren eskopeteroak, baina horrelako jendea arlo guztietan egoten da. Gure artean ez dago arazorik. Gainera, lehen esan bezala, hemen ehiza gutxi dago. Adibidez, Santa Engrazin hilabete honetan guztira ehun bat uso botako ziren, eta beste hainbeste birigarro. Zer da ba hori? Gauzak asko aldatu dira, orain kontrol gehiago dago, kontzientzi gehiago hartu du jendeak, umeak ere, ikastolatik gai honetan mentalizatuagoak datoz. Ehiza garestia da eta ezerk galtzekotan diruak galduko du ehiza. Hemen ehiza gutxi dago, eta kanpora joatea garesti ateratzen da. UROLLO EHIZA ETA ARRANTZA ELKARTEA Batzordea
danbo ametsen artean.
Hori da Juan Carlos Irizarren azken diskoaren izena. 17. diskoa du hau Irizarrek!. Izan ere azken aldian urtero egin izan du disko bat aspaldian gurera etorritako musikariak. “Kosetxero bat bezala” esan digu berak. Eta urtean urtekoa ona den arren, denbora pasa ahala ñabardura berriek aberastu egiten dituzte Irizarren diskoak. Reserbako ardoak bezalatsu. Berak idatzitako abestiez gain, euskal musikagintzako piezak ere moldatu ditu disko honetan. Benito Lertxundi eta Xabier Lete klasikoen kantak landu ditu, baina baita Alaitz eta Maider eta Gozategiren bana ere. “Asier Gozategirekin izan nintzen Durangon eta diskoak trukatu genituen”. Zorionak diskoagatik, eta baita umeagatik ere!!
lin a urkezpena
. 2000ko azaroaren 9an, Danbolin-zulo kultur elkartea eta danbolin aldizkaria jendaurrean aurkeztu genituen. Pepita Iriondoren “Nire pausoak” liburuari buruz ere aritu ziren Nerea Mendizabal eta Jesus Mari Aranbarri. Eta gozatu ederra hartu genuen haiek Pepitari buruz esandako kontuekin. Ekitaldi bat antolatzen dugun hurrengoan orduan adina jende biltzen badugu, gu konforme.
zulo Alexander Iribarren heriotzaren ur-
teurrenean, ekintza mordoska egin zituzten haren lagunek. Azaroak 18an, futbol eta pala txapelketak jokatu zituzten. Azaroak 19an, goizean haritzak landatzen jardun zuten Azkarateko errepide inguruan, istripua gertatu zen lekuan. Eta arratsaldean larogei lagun inguru bildu ziren Lasturren egindako bazkarian.
J
ardunian Mikel Irure. Udazken-negu parte hontan jendiak ahotan ibili du Mikel. Izan’e Patagoniako izotzeta jutekua zan herriko seme pijua, txakurrak ta lerak hartuta. Beak hainbeste maitte dittun abentura hoyetako bat ein bertzula, alegiya. Gauzak etzaizkiye ordia nahi bezela atea Mikel da bean lagunai. Daoneko Mikel ezta mutil gazte bat “hoetahemeretzi urte zazkat... e’naukela hain gaztia? Segun zer dan zarra izatia” eta askok izan deu, gutxixio eo gehitxio Karpetas ezautzeko moua. Horreatik pentsau gendun beai eittia bixita jardunian hau betetzeko. Bagenekiulako e’tzala zesuman eongo atzeneko espediziyua izorrau izanatikan.
NOIZ
BUELTAU BER DITTUK SALDUTAKO KAMIXETA T A
Diruak ez, kamixetak bueltau ber tzixkiek nei, bata jartzeko. Bi mila ta bat jartzeko (parrez). Z E A T I K E ’ T Z E A T E J U N T X I L E A? Hielo Continental Surea jun ber giñun guk, Argentinako aldetik sartu gero Txilea pasatzeko. Eta paraje hartan istilu politiko bat ziok, muga ziok-eta bi herrialde hoyena. Gainea 1981etik parke nazional izendauta ziok izotzeta sartzeko ibili ber ginun bidia, Argentinan. Parke nazionaleko zuzendari batekin haserre bat egon da eta guk paatu diau haserre hori. Harek ezezkua eman ziuk, eta legez ezin izan diu ezer ein. Kontua luzau ta luzau, eta pasau eintzaku harea juteko garaia. Berez urrian aurrenian han eon ber ginun hilabete juxtu pasatzeko. P E N A H A U N D I Y A H A R T U A L D E K? Bai, baino bueno bestaldetikan, aurkeztu diau proiektu bea Txiletikan eta arazoik etzakeau. Patagonia zeok bitan zatittuta: erdiya dek Txile; eta erdiya Argentina. Gu hurrena Txiletik sartuko gaittuk eta hortako arazoik etziok. Datorren urteako ein diau kontratua eta permisuak bazazkeau juteko uztail inguru hortan. G E L D I K E ’ T Z E A T E E O N H O R R E A T I K . Ez, ez, berriz bideratzen eon gaituk, oainguan Txiletikan. Eta dana lotuta zakau. A G I N D U Z I U Z T I K, K A R P E T A S Z E A T I K E S A T E I E N G A L D AT Z E K O . Usteiat... urtiak izango’ittuk. Gure aitta, badakik Hotelekua... F E L I X. Bai, haren aitta, gure aittitta, ibiltze huan maletero bezela Bainuetxian. Horreatik Maletas esate zitxioen gure aittai ta osabai’re bai. Eta hortikan adarjotzeko eo etzekit ba, batei okurriu zitxakon eta... E T A Z E N E I O K U R R I U Z I T X A K O N B A? Etzekit seguru... baina ia izango huan Goiko, panadeyan ziokena. J E N D I A K A S K O E Z T I K J A K I N G O, B A I N A H I I K A R A A R R I Z K O J E R T S I A N D I R U A K?
B E R T S O L A Y A H A I Z . Ni? Ez. Ikarararrizko... (parrez). Hori eztek egiya motel. E Z T I T E S A N O N A T I K A N, E S A N D I T B I L D U R T Z E K O M O UK U A H A I Z E L A K O . A! Bildurtzeko bai! Maratonianua nauk, hori bai (parrez). . . . Hi baina danak txarrak ez tixkit botatzen e! D E P O R T I S T A F A M A D A K A K- D A, H E M E N E O T E H A I Z K IR O L D E G I Y A N T X U R I Z J A N T Z I T A P I N- P I N D A. . . Z E A T I K H A O M U T I L Z A R ? Bizimodu hontan, heu’re konturauko haiz, dana konpartitzia bi pertsonan artian oso zaila dek. Oso zaila dek konpromiso bat hartzia. BA I BAINA AMAK ALABANTZAT NAHI IZATEIEN MOUKO G I Z O N A H A I Z. EZ A L D I E E S A N H O R I G I N A S I R A E T O RT Z E I A N A N D R I A K ? Bai, nik danak aitzeixkiat. D A P R O P O S A M E N A K E U K I A L D I T T U K B A? Bai. Gauza ez dek hori ordia. Nik bide bat eman diat eta neretzako oso aberatsa izan dek. Igual gauzak desberdin ikusiko’ixkit gero, baina gaur arte eindakua normala ikusteit. M A S A J E E M A T E N, DO N B E R N A B E K B A I N O J E N D E G E Y O K O N F E S A U K O ’ E K H I K ? Bai, hori izatek hemen beste leku batzutan bezela. G A I N E A H I E Z H A I Z I X I L I K E O T E K U A. . . Nik eztit asko hitzeiten hemen, nei hitzein ite ziek (parrez). Gauzak kontatze ziaztik, baina pribauak dittuk, ta konfiantzan esandakuak. O R D U A N A P A I Z A K B E Z E L A, S E C R E T O D E C O N F E S I Ó N. Guztiz. Nik uste, guztiyek bere lanian profesionalak izan ber diyela . Z U E N E T X I A N E R R E G I A K E O O L E N T Z E R O? Biyak, biyak. T A A U R T E N Z E E S K A U B E R D E K? Osasuna! Osasuna eukitzia, hoi dek gauzik onena. Eta ilusiyua zeoze iteko. Hori dek danok euki ber deuna barruan, horrek baliyo dik. JON ARTANO
17
t
a zera begira
?¿ LEHEN
AHALEGINAK
?¿
San Jose ikastetxea 1929an eraiki zen orain Kultur Etxea dagoen inguru horretan. Lehenengo irakasleak Maristak izan ziren. Garai hartako zenbait ikaslerekin hitzetan, harrera ona izan zutela esan daiteke eta baita maila ona eskaintzen zutela ere. Maristak Zestoatik joan zirenean, Aranburu orduko alkate jaunak, Lasalletarrengana jo zuen, baina ezetza jaso eta gero San Viatortarrak etorri ziren gure herrira. 1948ko uztailean D. Jose Azkoitia erretore jauna eta Eustasio Zunzunegi Lasalletarrengana joan ziren San Jose ikastetxeko zuzendaritza eskaintzera. Eskabidea arrazoitzeko, besteak beste, erlijiosokongregazio horrek hainbat zestoar izatea aipatzen omen zuten. Izan ere, garai hartan zestoar ugari ziren Lasalletarren edo Kristau-eskoletako Anaien artean: Odriozolatarrak, Gurrutxaga, Azkue, Rejil, Aranguren, Makazaga, Iturria e.a. Baina berriro ere ezezkoa jaso zuten.
1950. LA S A L L E T A R R A K Z E S T O A N
1949an Luis Suso alkate jauna Romualdo de Toledo Lasalletarren zuzendariarengana joan zen Madrilera eta, azkenik, 1950eko abuztuaren 30ean Patronatuaren zuzendaritza batzor-
?¿
deak eta Lasalleko Probintzialak hitzarmena sinatu zuten; bi hilabete geroago San Jose Ikastetxeko gidaritza hartu zuten lasalletarrek. Ikastetxe apala zen, hiru maila soilik zituen, eta 71 mutil koskor; ez dira urte asko Eusebio Urbistondo hil zela, Aratzerrekako semea, lehendabiziko zuzendaria. Aipa dezagun komenioa sinatu zuten herritarren zerrenda: Jose Azkoitia erretorea, Jose Bernardo Irureta, Nikanor Orbegozo, Pedro Zubia, Migel Elorza eta Tomas Zunzunegi. Lasalletarren izenean, berriz, Lorenzo Larrazabalek sinatu zuen hitzarmena. Agiriek diotenez, ofizialki 1951n onartu omen zuten Lasalletarren ikastetxea, eta 1952an komenio bat izenpetu zuten Zumaiako notaritzan Zestoako Udalbatzak eta San Jose Ikastetxeko zuzendaritza batzordeak, ikastetxearen ardura azken horien eskuetan utziz.
GAUZATU
E Z ZEN AMETSA
?¿
Lasalletarrek hamazazpi urte pasa zituzten gure herrian; gorabehera handiko eta eztabaida gogorreko urteak, ilusio handiz, ekintza sakon eta aldaketa nabarmenak eskatzen ziren urteak. Lanbide Eskola sortzeko saioak ere egin ziren 1956-58 inguruan. Urte gogorrenak ere horietxek izango ziren seguruenik: “Hermanuak nahi ditugu” lelopean manifestazioa ere antolatu zen. Eliza, Udala eta Ikastetxeko batzordearen artean hainbat tirabira izan zen urte horietan. 1956an Eusebio Urbistondok zuzendaritza utzi eta Inazio Iturriozek hartu zuen kargua. Jesus Eizagirre azkoitiarra, Martzial Sacristán, eta abizena gogoratzen ez dudan Hermano Manuel bizar-zuria oso gogoan ditut. Gogoan dut, nola Hermano bizar-zuria, euskal gramatika irakasten saiatzen zen. 1957 inguruan, Martin Lasa Lasalletarrak honako hau idatzi zuen: “Seguru asko, borondate ona eta herritarrenganako maitasuna zegoen guztiongan: guztiak erantzun on bat eman nahi zioten une hartako premiei, eskola hobetzeari, handitzeari, irakaskuntza barruko beharrei... Amets baten irrika gauza guztien gainetik: Lanbide Eskola”. Dena den, ez zen lortu Lasalletarren eta zenbait herritarren amets hura; borroka egin bazen ere, horretan amaitu zen. Eskola hura egin izan balitz, Lasalletarrek urte gehiago iraungo zutela Zestoan.
EUSKALGINTZAN
KONPROMETITUAK
Bestalde, ezin aipatu gabe utzi irakaskuntzaz gain Lasalletarren giroan antolatu ziren hainbat ekintza. Oso bereziak izaten ziren garai hartako San Jose jaiak: gure adinekoek nola ahaztu, hasieran Uztapide eta Basarriren bertso saioak eta, geroago, Lizaso, Agirre, Lazkano eta Azpillagarenak? Dantza talde bat ere osatu zen; txistulari taldea; zinta karrerak; harri-jasotzaileak; aurkezle lanetan Pello Kirten famatua... Baina, beharbada –eta gehiegi ez luzatzearren, idatzi honen helburua ez baita azterketa historiko bat egitea, urtemuga gogoratzea baizik– ekintza bitxienetarikoak antzerkiak izaten ziren.
?¿
17 URTEKO AHALEGINA ZESTOAKO HEZKUNTZAN
?¿
lasalletarrak:
Aurten bete dira 50 urte hermanuak etorri zirela
1958ko San Jose egita-
?¿
rauan, besteak beste, hau agertzen zen: Toribio Alzagaren «Santo Tomas’eko feriya» antzerkia; antzezleak: Nikolas Gaztañaga, Gregorio Etxaniz, Jose Korta, Agustin Gaztañaga, Juan Ijurko, Manolo Korta eta Blas Makazaga.
AMAITZEKO
DATU BATZUK
1950ean 71 ikasle ginen; 1963an, 130; eta 1964an, 105. 1966an, Alberto Za-
bala Probintzialak, egoera ikusirik eta kongregazioaren beharrak bultzatuta, hermanuak Zestoatik eramateko baimena lortu zuen. Bestalde, aipatu Lasalletarrak gure herrian izan ziren garaian egin zituztela zenbait kongregaziokide: Kepa Aranberri, oraindik jarraitzen duena; Ramon Egiguren eta Jesus Mari Orbegozo, azken hauek dagoeneko kongregazioa utzita.
HONAINO HISTORIA LABURRA. ESPERO DEZAGUN, NORBAITEK KONTUAN HARTUKO DITUELA KONTU HAUEK GUZTIAK AURTENGO URTE HONETAN; ETA ZERGATIK EZ AZTERKETA SAKONAGO BAT EGIN. XABIER UNANUE ALBERDI
Zestoako La Salleko ikasle ohia
Argazkiak: Joxe Miel Larrañaga Baltxola eta Pako Vegaren artxibotik (Lasalletarren eskaintzaz osatua)
19
OSASUNA
anbulategia farmazia gurutze gorria anbulantzia dya anbulantzia larrialdiak
KOMUNIKABIDEAK
DV berriemailea Arrate Irratia berriemailea Loiola Irratia IKASTETXEAK
Zestoako herri eskola ikasberri ikastola iraurgi urola ikastola GARRAIOAK
eusko tren la Guipuzcoana pesa piper u. elkartea TAXIAK
patxi Arregi "lopene" joxe mª Olaizola (uztapide) FARMAZIAK
abenduaren 11tik 17ra zurutuza (zestoa) portale kalea,1 abenduaren 18tik 24ra mutiozabal (zumaia) alai pol. z/g. abenduaren 25tik 31ra aseginolaza (azpeitia) goiko kale, 2. OKINDEGIEN TXANDAK
943 147 010 943 147 010 943 147 132 943 147 123 943 147 062 656 784 869 943 147 911 943 147 091 943 147 019 943 148 115 943 148 069 943 147 001 943 147 621 943 151 313 943 811 368 943 140 402 943 816 500 943 815 505 943 147 942 943 851 000
larunbatak: igandeak eta jaiegunak: oharrak: zestoa-azpeitia astegunak:
asteburua eta jaiegunak:
zestoa-zarautz astegunak: asteburua eta jaiegunak: zestoa-zumaia astegunak:
asteburua eta jaiegunak: oharra:
zestoa-zumarraga astegunak: asteburua eta jaiegunak:
zestoa-bilbo-leioa astegunak: ITZULTZEKO
943 147 133 943 812 632 943 814 458
donostia-zestoa enpresa: astegunak:
943 147 977 943 151 246 943 810 210 943 150 228
larunbatak: igandeak eta jaiegunak: oharrak:
943 150 677 943 811 159 943 212 699 943 852 587 943 147 848 943 147 476 943 860 022
943 811 350 apategi ertxin romana apategi
JOATEKO
zestoa-donostia astegunak:
943 147 231 943 147 006 943 813 297 943 222 222 943 813 849 943 464 622 112
943 147 006
a utobusak
azpeitia-zestoa astegunak:
asteburua eta jaiegunak: zarautz-zestoa astegunak: asteburu eta jaiegunak: zumaia-zestoa astegunak:
asteburu eta jaiegunak: oharra:
zumarraga-zestoa astegunak: asteburu eta jaiegunak:
leioa-bilbo-zestoa astegunak:
)$g
abenduak 17 abenduak 24 abenduak 31 urtarrilak 7
)&¿
z erbitzuak
ERAKUNDE EDO TOKI PUBLIKOAK udaletxea udaltzaingoa gizarte zerbitzuak kultur etxea liburutegia hilerrietako zerbitzua asteburuetan musika eskola jubilatu eta pentsiodunen elkartea san juan egoitza sastarrain baserri eskola gizakia helburu parrokia postetxea suhiltzaileak zerga bulegoa inem urkome lapatx zabortegia kiroldegia ertzaintza
la guipuzcoana 7:02(1)/8:00(1)/8:20(3)/9:12(1)/10:12/13:22(1)/14:12(1)/ 15:22/16:22/18:57(2)/19:57(2)
8:00/10:12/13:52/15:22/16:22/19:27 15:22/19:27
(1) “este”tik pasatzen da. (2) sarrera amaratik. (3)eskola egunetan.
eusko tren
6:15/6:45/7:15/8:15/9:15/10:15/11:15/12:15/13:15/14 :15/15:15/16:15/17:15/18:15/19:15/20:15/22:15 6:50/7:30/8:30/10:30/11:10/12:30/13:10/14:30/16:30 /17:10/18:30/19:30/21:30
la guipuzcoana
6:50/8:35/ 10:50/13:35/15:20/18:20 15:50/18:20/20:20
euskotren
6:40/7:20/8:25/9:20(1)/10:20/11:20/12:20/13:20/14: 20/15:20/16:20/17:20/18:20/19:20/20:20/21:20 7:35/9:35(1)/10:35/11:55/12:35/13:55/14:35/16:35/17 :55/18:35/20:35/21:35/22:15
(1)
Aizarnazabaletik pasatzen da.
euskotren
6:45/8:15/ 1:15/12:15/14:15/16:15/18:15/19:15 7:30/8:30/10:30/12:30/ 14:30/16:30/18:30/19:30
piper unibertsitarien elkargoa
6:25/7:10/13:10
la guipuzcoana
7:50/8:50/11:05/12:05/13:05(1)/14:05(1)/15:05/17:30/ 18:30(1)/19:30(1)/20:00(3)/20:30 8:50/12:15/14:30/16:00/18:00/20:00 18:00/20:00
(1) eskola egunetan “este”tik pasatzen da. (3) eskola egunetan.
eusko tren
6:30/7:10/8:15/9:10/10:10/11:10/12:10/13:10/14:10/ 15:10/16:10/17:10/18:10/ 19:10/20:10/21:10 7:25/9:25/10:25/11:45/12:25/13:45/14:25/16:25/ 17:45/18:25/20:25/ 21:25/22:05
la guipuzcoana
7:15/9:00/ 11:15/14:00/16:00/18:45 16:30/19:00/21:00
euskotren
6:00/6:30/7:00/8:00/9:00/10:00/11:00/12:00/13:00(1)/ 14:00/15:00/16:00/17:00/18:00/19:00/20:00/22:00 6:35/7:15/8:15/10:15/10:55/12:15/12:55(1)/14:15/ 16:15/16:55/18:15/16:55/18:15/19:15/21:15
(1)
aizarnazabaletik pasatzen da.
euskotren
7:35/9:30/11:30/13:30/14:30/15:30/17:30/19:30/20:30 8:45/9:45/11:45/13:45/ 15:45/17:45/19:45/20:45
piper unibertsitarien elkargoa
12:55/14:00/ 18:00/19:00/20:00