&
RANIEN ATSOTITZA
( PA R A G U A I)
Nire hizkuntza, nire jabetza preziatua/Nire hizkuntza, neure maitasunaren xedea/Nire hizkuntza, neure apaingarri zoragarria. M A O R I E R A Z I D A T Z I T A K O P O S T E R B ATETIK
( ZE E L A N D A B E R R I A) .
Gure hizkuntzari negarra dario alde orotatik, Bere seme-alabek bazterrean uzten dutelako. U S E Y N O
G E Y C O S A A N- E K P O E M A B A T E T I K.
WOLOF HIZKUNTZAN
( SE N E G A L)
IDATZITAKO
Bertako hizkuntzan idaztea: horra hor herri bateko seme-alabarik zintzoena izateko modua. H E I N R I C H B O L L (1917-1985),
I D A Z L E A L E M A N A.
Ez litzateke ona izango, inondik inora, mixe hizkuntza hiltzea. Gure kulturaren isla dugu eta arbasoengandik hartu genuen gure kultura. Hizkuntza hilez gero, bertan galduko genuke iragana ere. Eta gure anai-arrebek ez lukete elkar ezagutuko. M I X E I N D I G E N A B A T E K ( ME X I K O) .
Egungo munduan eroso egon ahal izateko, ezin da inor ama hizkuntza uztera behartu, gizakiaren nortasunaren funtsezko osagaia baita. A M I N M A A L O U F, I D A Z L E L IBANOARRA
(1949-).
Marmelada-ontzietan gingak sartuz, izokia ontziratuz... jangaiak kontserbatzen saiatzen gara. Liburuek eta grabaketek balio dute hizkuntzak kontserbatzeko, baina ez, ordea, bizirik iraunarazteko; hiztunek eta herriek baino ezin dute lortu hori. N O R A M A R K S D A U E N H A U E R E T A R I C H A R D D A U E N H A U E R,
T L I N G I T H E R R I A R E N A H O Z K O T R A D I-
ZIOARI BURUZKO HISTORIALARIAK
( AL A S K A) .
34 6 8 10 12 14 15 16 17 19
Urtean hamar hizkuntza hiltzen dira batez beste munduan; hamar kultur altxor galtzen ditugu, beraz. Baina hizkuntzak gero eta azkarrago ari dira hiltzen eta premiazkoa da horren kontrako neurriak hartzea. Ez gara honela pentsatzen dugun bakarrak, eta bestela, hona adibide batzuk: Arbasoengandik jasotako hizkuntzak beste ezer baino askoz ere denbora gehiago irauten digu bihotzean. Pentsamenduak askatu, burua ireki eta bizitza gozatu egiten digu. S A M I H I Z K U N T Z A N I D A T Z I T A K O P O E M A ( SU E D I A) . Guaranieraren amaiera heltzen bada, nork egingo du otoitz, munduaren amaiera ere heldu ez dadin? G U A-
INKESTA
ENBIDOA
KOMUNIKAZIOAINKOMUNIKAZIOA
JOGA
UDALA
ATZERA BEGIRA
GUREAN AEROBIC
JARDUNIAN JULIUS MC
DANBOLIN- Z U L O
XALBADOR ZESTOAN
PORRUSALDA
AZALEKO TESTUA
Antonio Muñoz Molina & Ricardo Martín. S o s t e n e r l a M i r a d a. Granada 1993. (Itzulpen askea).
?¿
a rgitaratzailea : Danbolin Zulo elkartea. Kultur Etxea. Gurutze z/g. 20740 Zestoa (Gipuzkoa) Telefonoa: 943 14 71 23 d anbolin : Edurne Korta, Olaia Salegi, Manuel Arregi, Jon Artano, Nagore Telleria, Urko Canseco, Margari Eizagirre, Joxeba Larrañaga d iseinua eta maketazioa : Eneko Aristi l aguntzaileak : Lidia Aveiro, Arturo Rodriguez (argazkiak), Zestoako Bertso Eskola. i nprimategia : Gertu (Oñati). l ege gordailua : SS-1108/2000 ISSN : 1576-9429
Zer pentsatzen dezu behi zoruan kontu horretaz?
多
Guk lehen ere ez genduan haragi asko jaten eta orain bildur pixkat ematen du erosteak. Konpoduko ahal dute, okerrera eginez gero baizki ibili behar dugu!
TOMAS ETXEBERRIA 27 urte
Ja! Nundik etorri da hori!?... nik pentsatzen det zikinetik datorrela. Konpuesto horretatik, pentsuarena. Orain dala gutxi kendu degu ganadua guk, baina ez horregatik. Guk etxekoa lasai jaten degu behintzat eta... daukagun haragia bukatzerako bestea hazita izango degu eta horrela.
Gai beltza da hori danontzat. Hemen gaixotzia zaila dala uste det nik, kontrolak-eta zorrotzaguak diralako. Guk ganadu asko daukagu eta paper berriak egin arazi dizkigute orain: analisiak eta ze pentsu gastatzen degun... ia bi hilabetean egon gera hiltzeko behiak kendu gabe.
ROSARIO ANGEL ASPIAZU LASA
nahikoa urte ba omen ditu (78 urte egiteko)
60 urte
Lotsagarria dela uste det! Urteak dira horrelako zeozer izan genezakela jakin zutenetik, eta ez dute ezertxo ere egin. Inglaterran pasa zen lehendabizi eta nola merkatuak eta irekiak dauden gaur egun, ba pentsatzekoa zen hona ere segituan iritsiko zena. Herritarrak salduta gaude, ezin dezakegu ezer egin. Hala ere larritasun pixkat antz ematen da. Baina fidatzea beste erremediorik ez daukagu. Bestela ahoa josita egon beharko genuke eta...
J. ANTONIO PEREz 39 urte
Propaganda zatarra egiten ari dira hoInformazioa rrekin. Ez da egon asko dago hainbesterainobaina... ez dakit ko gaitza izanba! Nik behingo. Lehendik tzat lehen beza- ere nahiko zolaxe egiten ditut ruak gaude daerosketak. Uste nok eta hori det, hemen, Eus- hainbestekoa kal Herrian balitz okerrago behintzat lasai geundeke. Baibili gaitezkeela serritarrak bealde horretatik. ren jeneroarekin fio dira eta JUANI guri ekarri auACEDO rretik albaitero51 urte ek kontrolak egiten dizkiote haragiari, horregatik gu lasai gaude.
MIKEL SASIAIN 32 urte
enbidoa. Badira, dagoeneko, 24 urte irakaskuntza munduan nabilela. Lehenengo zazpi urteak
Hego Ameriketan, Ekuadorren konkretuki, besteak Euskal Herrian. Azkeneko urte hauek Batxilergo eta DBHko ikasleekin lanean bota ditut, eta baraiekin nago oraindik ere. Esperientzia ezberdinak, egoera diferenteak, mota guztietako ikasleak. Bai... nirekin, bihotzean, maite ditudan ehundaka ikasle daramazkit, eta nola ez, urtetan zehar gauza asko erakutsi dizkidatenak. Batzuk Ekuadorren bizi dira. Duela gutxi, berriro ikusteko aukera ederra izan dut, eta pozik sentitu naiz nire ikasle gazte haiek gaur guraso eginda ikusi ditudanean. Beren seme-alabak aurkeztu dizkidatenean eta zenbat maite nauen beren begietan somatu dudanean. Bai, irakasleen lana ederra da benetan. Ez nuke inoiz pentsatuko, hogei urte igaro ondoren, nire aholkuak gogoratuko zituztenik. Neu ere ez bainintzen gogoratzen geletan esandako gauza askorekin. Baina han zeuden ikasleak, hitzak bizitza bihurtuz. Urte asko pasa dira ordutik eta urte hauetan Zestoako eta Azpeitiko ikasleekin bizi naiz.
5
Hezkuntza mailan gauzak asko aldatu dira gure ikastetxeetan Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (DBH) onartu zenetik, pesimismoa eta ezintasuna nabaritzen dira momentu askotan. Egia da, ikasle askorentzat gauzak ez direla errazak orain, hamasei urte arte eskolan egon behar dutelako nahiz eta gogoz kontra izan. Ez dira errazak irakasleentzat ere, hainbat eta hainbat mota ezberdinetako ikasleak gelan atenditu behar dituztelako, egoera ezberdinetan eta motibazio oso diferenteekin. Ez dira ez da ere errazak gurasoentzat. Frakasua, sufrimendua, ezintasuna...hori dena egunero bizitzea ez da erreza benetan. Zer ikasi behar dugu denok? Aurrera egiten. Ezin dugu itxaropena galdu. Zentzu honetan izan ditudan esperientziak baikorrak izan dira. Gogoratzen dut orain dela urte batzuk, ikasturtearen hasieran niregana ikasle bat bere familiarekin nola agertu zen, ikastetxean onartua izan zedin eskatzera. Frakasatua sentitzen zen, bere gelakoak baino bi urte gehiago zituen eta bere burua oso gutxitzat zeukan. Baina pasa ziren urteak, DBH bukatu zuen eta beste ikasketa batzuk egiteko aukera ere eduki zuen. Ikasle askoren irudia etortzen zait burura pentsamendu hauek idazten ari naizen bitartean. Badira, hamabost urterekin eskola utzi nahi izaten dutenak, egunero eskolara joatea gogorregia egiten zaielako, beren burua besteengandik diferentea sentitzea zaila egiten zaielako.
irakasle baten gogapenak
Momentu hauetan beharrezkoa da irakasleek ikasleekiko sinesmena piztu eta mantentzea, aurrera egin dezaten etengabe animatuz. Askotan honi esker ez dute etsi ... Ze poza DBH bukatu eta titulua eskuan dutela gizartera irten direnean beste zerbaiten bila!. Noizean behin etortzen dira ikastetxera eta beren begietan poza eta segurtasun gehiago somatzen dut, gizarteak jarritako maila hau gainditzea lortu dutelako. Atzo bertan egon nintzen hauetako ikasle batekin, eta poztu nintzen hau entzutean: “Ondo nago, lanean, Arantxa. Baina orain eskola faltan botatzen dut. Gustura etorriko nintzateke berriro hona.� Hau poza!... orain dela bi urte ezin genuen ia eskolara ekarri. Zenbat lan normaltasunez eskolaratzeko!. Benetan pentsatu nuen lan ederra zela irakaslearena. Emaitzak luzera ikusten direlako eguneroko lana gogorra egiten da. Baina egunero ipintzen dugun maitasuna landareak behar duen ura bezalakoa da, denbora pasatzen denean landare ederra izateko. Ikasleek gure eguneroko maitasuna, pazientzia eta beraiengan sinesten dugula sentitzeko beharra dute. Ezin dugu etsi! Ze ederra den ikasle horiek bere buruarekin ziur ikustea, aurrera egin dutelako pozik sentitzen direla somatzea eta sarritan esker ona adierazten duten begiekin topo egitea.
arantxa sagarzazu
KEs
ikel Laboa kantariak badu jendearentzat nahiko ezezaguna den alderdia. Mediku ikasketak amaitu eta laster, Donostiako zentro batean —San Migel Patronatuan— egin zuen lan. Adimen urriko haurrekin, atzeratuekin alegia. Zestoar bat baino gehiago bere paziente izana da. Orduan bezala, gaur egun ere, adimen urritasuna duen pertsona mordoska dago Zestoan: dozenatik gora.
M
Horietako franko guztiz pertsona anonimoak herritar gehienontzat. Gaia ere halakoxea izango da askorentzat: urrutiko kontua. Baina nirekin tertulian jardun duen bikoteak azaldu didan bezala, badira hortik zehar beste gai asko, hori bezain urrutikoak: droga arazoak, espetxeratuen gaia, bizi guztirako elbarrituta gelditzen diren
makina bat gazteen oinazea... Rosa Iraola eta Joxe Mari Lizaso Nerearen gurasoak dira. Zortzi urteko bizipenak ondo asko erakutsi die zer den adimen urriko ume baten guraso izatea. Nerearen arazoaren berri izan zutenetik, ondo asko jabetu dira zer den gau eta egun pertsona bati begira ibili behar izatea; zenbateraino hartzen
K o m u n i k a z i o -inkomunikazioa
7 interesgarri batzuk: Udalak emandako lokala dute bilerak egiteko, adimen urrikoek erabiltzeko; arratsaldeetan Txolartekoek jarduerak antolatzen dituzte: jolasak, lanak, denbora-pasak, larunbatetan irteerak, eta beste hainbat ekintza... Sukaldea ere badute eta arratsalde batzuetan meriendak ere egiten dira. Txolarte atzeratuei laguntzeko prest dagoen jendea da; batez ere gazteak dira eta aisialdiko ekintzak antolatzen dituzte adimen urrikoekin. Bestalde, Atzegizaleek atzeratuei edo beren gurasoei laguntza eskaintzen diete: esate baterako, batzuetan adimen urriko seme-alaben kargu egiten dira, gurasoek tarte libre batzuk izan ditzaten. Baina beste era askotako laguntza ere eskaintzen dute Atzegizaleek: adimen urriko pertsonek gauzak adierazteko zailtasunak dituztenean, edo nahastuta ikusten dituztenean, argibideak emanez, beharrezkoa ikusten denean horiek defendatuz, e. a. Irratiaren eta prentsaren bidez zabaltzen ari den kanpainak dioen bezala, “laguntza horren beharra dutela ikusten dugunean, gutako bakoitzak horien Atzegizalea izan behar du: autobusean, zinean, lanean, auzoan, supermerkatuan...”. Zestoan landu gabe daude gauza horiek eta, Joxe Mari eta Rosaren ustetan, interesgarria litzateke urrats batzuk ematea; ederra izango litzateke, adibidez, gazteak animatuko balira Txolarten parte hartzera. Rosa eta Joxe Mari Nerearen arazoaren berri izan zutenean sartu ziren Atzegin, hark bi urte egin zituenean; ordura arte bazuten gai honekiko ezagutza baina, orduan, beste pausu bat ematea erabaki zuten: “beti ikusten genituen dendetan, paperak eta kartelak ekintza batzuen berri emanaz, eta gu azkenak izaten ginen enteratzen”, esan digu Joxe Marik; “baina halako batean bertara joan nintzen eta gai horiek barrutik ezagutzen hasi ginen”.
TESTUA: FERNANDO ARZALLUS.
LIBURUA ZELA ETA,
“[...] neretzat dituk oso pertsonai maitagarriak, eta daukaten akats bakarra duk ahulak direla; ez dutela beste errurik. Ahulak ez bere barruan indarrik ez dutelako, baizik eta beste mundu horretakoak direlako. Hi beste mundu batekoa baldin bahaiz eta ez baduk mundu berrian sartzeko ahalmenik, bada oso atzera geratzen haiz [...]”
AIPUA: OBABAKOAK
Dena den, herriko jendearen jarrera oso ona da guraso hauen ustetan. Rosak dioenez, “kalean beti izan da borondatea; Nereak indar handia daukanez, zerbait egiten badie ume txikiei eta horrela, behin ere ez hitz bat altuagorik edo errietarik (...). Parkean, liburutegian edo kalean jendeak beti esaten du ‘lasai, badakigu nolakoa den zure alaba’; behin ere aurpegi txarrik ez. Alde horretatik kalean lasai ibiltzeko moduan”. Eskolan ere oso giro ona nabaritzen du Rosak: “andereño denak bere ondoan, eta gero umeak... ni behin baino gehiagotan harrituta egoten naiz: umeak, nahiz eta hiru edo lau urte zaharragoak izan eta, jada, ez ibili klasean berarekin, kalean esaten diote ‘agur Nerea’, eta kasu egiten diote; zera... onartu egiten dutela sentitzen duzu”. Rosaren hitzetan “eskolan, heziketa ari dira zabaltzen; Nerea hor dagoela ikusten dute; beste mundu bat badagoela, beste ume batzuk badaudela... desberdinak... Eskolako lana handia da eta kalean ere ikusten duzu ez dutela baztertzen”. Baina jendearen jarreraz gain, ume atzeratuek beraiek ere ikaragarri ematen dute; nahiz eta adimen urrikoak izan, beren sentimenduak dituzte eta gai dira beste pertsonei sentimendu horiek transmititzeko. Joxe Mari eta Rosa ados daude iritzi horrekin, eta pasadizo eder bat dakarte gogora: “badaude pare bat emakume, eta Nerea parkera joaten denean haiek ez badiete kasurik egiten, bera hurbilduko da haiengana agurtzera. Eta, zehazki, haiei egiten die kasu: egunero-egunero”. Atzegiren hitzetan, “orain, adimen urritasuna duten pertsonak gure artean daude; horiek guztiek gizartean parte hartzea izango da etorkizunerako bidea. Haien etorkizunerako eta gure etorkizunerako bidea”. Zer ote datorkio burura, gaur, 70eko hamarkadan haurren neuropsikiatra izandako kantariari?
(k ¨ ?¿?ç
duen umeak gurasoen denbora guztia, aita-amak ahitzeraino batzuetan. Ume atzeratuak beti sortzen du halako astindu bat familian. Gero, pixkanaka-pixkanaka, umearen alderdi onak eta bere gaitasunak ikusten hasten zara. Gaur egun, bederatzi urte egin behar ditu Nereak eta gauza bat dute argi Joxe Marik eta Rosak: Nerea gu guztiongandik gertu egotea nahi dute, eta gure antzeko bizimodua egiteko aukera izatea. Horregatik, Nereak beste pertsonen antzeko gauzak egiten ditu: pasa den udan udalekuetara joan zen; ikastetxera joaten denean ere, eskolan bertan bazkaltzen du... Ahal dela toki guztietara eramaten saiatzen dira gurasoak. Rosak dioen bezala “udalekuetara, eskolara... eta orain kiroldegian ere hasi da, pixka bat psikomotrizitatea lantzeko”. Aitak, berriz, esan digu: “atzo zinera joan zen” (Kultur Etxean igandeetan eskaintzen diren emanaldietara, alegia) “eta... ba nahiko denbora egon zen, baina azkenean alde egin behar (...). Bai, beti probatu egingo dugu, probatu egingo dugu ari ginen eta, azkenean, joatea erabaki genuen”. Eskolari dagokionez, gustura daude eta ontzat ematen dute gaur egungo jarrera integratzailea. Nerea bere adineko umeekin batera ibiltzen da eskolan, eta irakasle berezi baten laguntza du. Izan ere, gaur egungo erronka adimen urriko jendea gizarteratzea baita. Hori da, beste askoren artean, Atzegiren helburua. Atzegi Gipuzkoako adimen urritasuna duten pertsonen aldeko elkartea da, eta iazko abenduaren 28an, Inuzente egunean —hain egun seinalatuan— elkarte honek 40. urtemuga ospatu zuen. 1960tik, urrats asko egin ditu Atzegik: familiei laguntza eta orientabidea eskaintzeaz gain, erantzunak ematen saiatu da, eskola, lantegi, aisialdi, etxebizitza eta tutoretza mailan, gizarteak onartuak izan daitezela sustatuz. Joxe Mari elkarte horretako ordezkaria da Zestoan, eta ezagutzen ditu adimen urrikoentzat inguruko herrietan antolatzen diren jarduerak. Esate baterako, Azpeitian badaude proiektu
BERNARDO ATXAGAK IÑAKI URIARI
ESKAINITAKO ELKARRIZKETA.
ARGIA, 1988-IX-4.
OMMMMMMM IKASLE
Zestoako Ashrameko (joga irakasten den lekuari esaten zaio Ashram) harrera gelan jende mordoa dabil harat-honat. Jende asko dago Lourdes Martikorenari ordaintzeko zain iladan. Anbulategi baten egongela dirudi harrerak: kafe makina, aldizkari piloa mahaitxo batean -danbolinik ez-... Etxean bezala dabiltza asko, erropa nasaiekin eta etxeko zapatilekin. Ate denak irekita daude. Ate batetik goraka doazen eskilarak ikusi ahal dira, baina inor ez da igotzen, behera bai, egongelara jende asko jeitsi da. Aldameneko atean beherantzko eskilaretatik plater hotsa heltzen da. Hormatik zintzilikatutako orri baten ikusi dugu bazkaria 18:30etan izango dela, afariaren berririk ez... Lourdesen senarra bioespinologa dela esan digu zain dagoen beste batek, “Gonzalogana Zestoako jende asko etortzen da bizkar hezurreko arazoak konpontzera”. Gero jakin dugu Lourdesek Eibarren irakasten duela Joga, eta Gonzalo senarrak berriz Donostian. Omeopatia kontsulta bat ere badu mediku batek etxe horretan, “hidroterapiaz heste lodia garbitzeko makina bat du horrek” azaldu digu Lourdesek kasu egin digunean. Etxea berak erakutsiko digula gaineratu du Lourdesek libratu bezain pronto.
T A L D E B A T H A R T U T A P A S I L L O B A T E T I K E R A M A N G A I T U L O U R D E S E K. ZA P A T A K K E N D U D IT U G U G E L A B A T E A N S A R T Z E K O. GE L A B E R E Z I A D A. HI T Z E G I T E K O E D O E S E R I E T A L A S A I- L A S A I E G O T E K O E R O S O A. LU R R E A N M A N T A K E T A K U X I N A K D A U D E. IBAI ALDERA DAUDEN LEHIO HANDIETATIK SARTZEN D EN ARGI LEUNAK ETA U R- H O T S A K D E N A B E R D I N T Z E N D U. NO R B E R E L E K U E T A N E S E R I D I R A I K A S L EA K. DE N A K A H A P E K A M I N T Z O D I R A, X U A B E- X U A B E H A N G O I X I L T A S U N A Z A RT A T Z E K O B E L D U R R E Z- E D O. AD O S J A R R I D I R A E T A " K A N D E L A" I Z E N E K O M UG I M E N D U A R E K I N H A S I D U T E J O G A S A I O A. I K A S L E A K G U R E T Z A T P R O P I O H A S I D I R A A R I K E T A K E G I T E N. LA G U N A R T E J A T O R R A D U T E. GE H I EN E K I K A S T A R O B A T E D O B E S T E E G I N A D U T E. HA L A E R E, J A K I N T Z A M A I L A N E U R T Z E K O " JO G A N E Z D A G O E Z G E R R I K O R I K E Z K A N P O T I K I K U S I D A I T E K E E N B E S T E E Z A U G A R R I R I K" . KA N D E L A E T A G E R O G O L D E A I Z E N E K O P O S T U R A E G I N D U T E. Ikasleek asanak (gimnasia ariketak) egin eta gorputza bihurritzen duten bitartean Lourdes etxeko gora-beherak esplikatzen hasi da. Hasieran inguruko jendea “herrikoak, Zumaiakoak eta Azpeitikoak” joaten omen zen Sanatana Dharma etxera joga egitera. “Gaur egun Bartzelonatik, Madriletik, Galizatik... urrundik etortzen dira”. Irakasle izateko eskolak ematen dituzte, eta horrek erakartzen du
9
Esanda erraza dirudi. "Hala ere gimnasia fisikoa jogaren zati bat baino ez da. Joga ikertutako zientzia bat da, aspaldikoa gainera. Postura jakin bat hartu eta erlaxatzeak beste gabe, onura dakarkigu: onura fisikoa, emozionala eta mentala. Meditazioa ere ariketekin lotuta dago. Pixkanaka-pixkanaka hasi behar da. Lehenengo urratsa konzentratzea da, eta horretarako gogoa irudi batean jarri behar duzu, berdin lore bat, eguzki bat, argi bat, izar bat... oso zaila da gogoa nahi duzunerantz jartzea, alde egiteko joera izaten baitu". jendea Lourdesen eritziz. “Hona etortzen direnek, maisu izateko ikasten dute eta gero euren eskolatxoa jartzen dute”. Meditazio eta Yurbeda medikuntza ikastaroak ere egiten dituzte. Ikastaroak asteburuz egiten dituzte eta orduan biltzen da jendea han. Asteburuetan Hotel baten antza hartzen du bide bazterreko etxe honek, baina etxera bixitan datozenak ikasleak dituzte “guretzat ez dira bezeroak, ikasleak dira" Hala ere 16.000 pezeta inguru ordaintzen dute ikasleek bertan astebrua egiteagatik. "Ostiral gauez iristen da jendea. Larunbatetan goizeko zortzietan esnatzen ditugu kanpaitxo bat joaz. 8:30etan meditazio saioa egiten dute eta gero mantrak, abesti espiritualak, kantatzen dituzte. Goizeko lanak burutzeko Jatajoga saioa eiten dute. Jatajoga Jogaren alde fisikoa da. Gero, eguerdian, gosaldu egiten dugu. Garaian garaiko fruta eta fruta lehorrak, ogi xigortua mantekilla eta mermeladarekin, jogurtak, kafea eta malta. Bi otordu bakarrik egiten ditugu". "Begira, begira horri!" esan digu bapatean Lourdesek eszitatuta "Sirsasana egiten ari dira, buru gaineko postura da hori, eta zailena da. Ariketa baten atzetik bestea egiten dute ikasleek ondo koordinatuta, eta Sirsasanaren atzetik Lupua izenekoa egin dute. Horrelako ariketak egin ahal izateko “Konzentratu, oreka gorde eta gorputzaren giharreak menperatu" behar direla esan digu Zestoako Ashrameko etxekoandreak.
JON ARTANO
"Om-a sinbolo unibertsal bat da. Botere silaba bat da, eta bibrazioa eragiten duen soinua da, gong-a jotzen duzunean bezala Ommmmm!" Lourdesek gogotsu ematen ditu esplikazioak, eta barre egin du atarian duten Om-a zikin xamar dutela esan diogunean.
Lidia 33 urte. Iruñekoa. Duela bost urte inguru hasi nintzen. Betidanik egin izan dut kirola eta fisikoki on egiten zidatela igertzen nuen arren ez nengoen gustura. Kirol klubean joga zegoen eta izena eman nuen. Bi urtez jardun nuen horretan eta onura handia sumatu nuen fisikoki, mentalki eta emozionalki. Gero eta hobeto ezagutzen nuen neure burua. Ashram-az gain Zestoako tabernak ezagutzen ditut, goizean gosaltzera eta arratsaldean pintxo-jana egitera joan ohi garelako. Bainuetxea ere ezagutzen dugu, hara lasai egon eta hitz egitera joaten baikara. Ana 30 urte. Iruñekoa. Duela bederatzi-hamar urte hasi nintzen joga kontu honeta kasualitatez. Beti izan naiz kirolaria, baina horrek ez ninduen guztiz asetzen, beti erakarri izan nau filosofiak eta barneko ezinegonak bultzatuta hasi nintzen. Jogak baretasuna ekarri zidan, bai fisikoki bai emozionalki adimena erabiltzeko gaitasuna handitu nuen. Eta gainera barrutik erretzen ninduten galderen erantzunak topatu nituen.
Millan 40 urte. Ordiziarra izan arren zazpi urte daramatza Iruñean bizitzen. "Duela hogei bat urte hasi nintzen, oso gaixo nengoelako. Pentsa, zazpi ebakuntza egin zizkidaten hiru urtean eta gero eta okerrera egiten nuen . Mediku eta espezialista askorekin probatu nuen joga egiten hasi aurretik. Hasieran osasun bila ekin nion, baina pixkanaka egunerokoa bizitzeko, gauzak ikusteko, pentsatzeko... jogak asko laguntzen duela jabetu naiz. Garai latzetarako ere ikasbide onak ditu jogak, ezkutatu gabe arazoei aurre egiten ikasteko teknikak daude.
Nondik datorkigu iturriko ura? Gure etxeetako kanila irek podologia zerbitzua
o5p
k u lk j
antolatu du Udalak Jubilatuen Ekarteko lokaletan. Astearteetan 15:00etatik 20:00etara izango da zerbitzu hori. Txanda hartzeko Erretiratuen tabernan dagoen iragarkien oholean apuntatu behar da izena. Gurutze jubilatu eta pentsionisten elkarteko bazkideek 1.500 pezeta ordaindu behar dute zerbitzu hau baliatzeko. Gainontzeko herritarrek berriz 2.300 pezeta.
Liburutegiko zerbitzua
hobetzeko asmoz, 2001. urtean, hamabostean behin, larunbatetan ere liburutegia zabalik izango da, otsailaren 10etik hasita. Bestalde, gogoratu goiko irakurgela ere zabalik egoten dela, bertan irakurtzea, ikastea eta bestelako lanak egitea nahi duenarentzat, horretarako oso leku aproposa baita.
a S
1949ko urtarrilaren 25eko batzar hura, ezohizko saioan, arratsaldeko zazpietan egin zen, Francisco Franco Bahamonte Donostian bere oporraldiak pasatzen ari zela aprobetxatuaz. Orduko aktaren arabera, “espainiar subirotasunaren, segurtasunaren eta ongizatearen alde egindako meritu eta sakrifikazioengatik� Ohorezko Alkate izendatzea aho batez onartu zen.
ODOL
BELTZA F A L T A Z E S T O A N.
Udal erroldak, hau da, herriko biztanleen zerrendak, hamaika datu interesgarri ezagutzeko aukera eskaintzen du: izen-deiturak, helbidea, gizon-emakume frankok aitortu nahi izaten ez duten adina, ikasketak, kanpokoa bada noiz etorritakoa den... Azken horiei erreparatuta (kanpokoei alegia), eta bereziki euren jatorriari, bitxikeria ugari jakin daiteke. Esate baterako, kanpoko biztanle asko Extremadurako Serena ingurumarikoak dira: Higuera de la Serena, Esparragosa de la Serena, Zalamea de la Serena, Quintana de la Serena, Benquerencia de la Serena... Estatutik kanpoko herri bakarren batzuk ere badaude Zestoako erroldan: Bordel (Fra.), Guayaquil (Ecu.), Liderdann (Fra.), Isle Adan (Fra.), Vitoria (Por.), Massarelos (Por.), S. Lourenço (Por.), Viena (Aus.), Sao Paulo (Bra.), Helsinki (Fin.) eta abar. Baina, hala ere, hamarretik zortzi Zestoan bertan jaiotakoak dira; ez dago ez, exotismo handirik aurkitzerik gure erroldan; badira, hala ere, abizen bitxi askoak: Matsutani, Zimmermann, Von Derschau, Rissanen...
ofgo
Udal batzarrak urtarrilaren 25eko saioan, Francisco Franco Bahamonde Zestoako Ohorezko Alkatea izendatuz garai hartako Udal Batzarrak 1949ko abuztuaren 20an hartutako erabakia, aho batez bertan behera utzi du.
Tts
dfg udaleko berriak.
k )
1
ki eta ateratzen den urak zer ibilbide egiten duen jakiteko eta herri osoko ursarearen egoeraren berri izateko Imanol Etxabe udaleko ur-arduradunarengana jo dugu informazio eske, danbolineko irakurleek eskertuko dutelakoan.
GURE
1
E T X E E T A K O I T U R R I E T A K O U R A R E N J A T O R R I A.
E R R E T Z A B A L ( IB A I E D E R) : Herrigunea, Iraeta H E R R I G U N E A, IR A E T A: Akua–>Aizarna M O T X O K A- MI N A- TX A N T I L I T U R R I: Arroagoia B E L I O S O R O ( + IB A I E D E R L A G U N T Z A) : Arroabea S A N T A E N G R A Z I: Santa Engrazi eta Aizarnako zenbait baserri. A Z K A R A T E ( ZU M A I A K O P A R T E A N D A G O) : Ibaùarrieta (+Zumaia eta Ai-
zarnazabalgo zenbait baserri). B E S T E I T U R B U R U E T A T I K: Arroaerreka (baserri batzuk), Etorra aldea, Lili aldea, Altzolarats, Lasao, Txiriboga (Aizarnazabaldik)
BILTEGIEN
EDUKIERA
E R R E T Z A B A L: 2000 m3 B E S T E G U Z T I E K: 500 m3 inguru
Erretzabalgo ur-biltegiak Ibaiederreko ura jasotzen du. Gipuzkoako Urkontsortzioak gestionatzen du Azpeititik. Gainerako biltegiak Zestoako udalaren ardurapean daude. Gure herrian banatzen diren bi jatorrietako ur mota hauek nahastea kontsortzioak ez du onartzen, tratamendu desberdina ematen zaielako. Dena dela, gaur egungo joerari jarraituz, etorkizunean ur guztia kontsortzioak bideratuko du eta urte batzuk barru Zestoa eta auzoetako iturrietatik Ibaiederreko ura aterako da. Betiko kontua, zein da ur hobea, urtegi handi batetik datorrena ala gure inguruko iturburu garbietatik datorrena? Imanolek nahiko garbi dauka erantzuna: Gaur egun, ur guztiek eta iturburu guztiek dute kutsatzeko arriskua. Baina oraingo aurrerapen teknikoak kontuan hartuta, kontsortzioko ura askoz kontrolatuagoa dago, tratamendu gehiago ezartzen diote, ondorioz, garantia gehiago eskaintzen du. Etorkizuna ere bide horretatik doala dirudi. Udalaren kontrolpeko biltegietako ura kloratzen bada ere, Ibaiederretik datorren urak kontrol eta filtro gehiago pasatzen ditu, martxan dauden instalazioak berri-berriak dira, gainera. Honek dakarren beste alderdia kostua da, herriari garestiago ateratzen baitzaio. Bestalde, herri guztiko ur-sarearen egoeraz galdetuta, apurka-apurka berritze lanak aurrera doazela adierazi digu Imanolek: Herri-
guneko kaleak berritzearekin batera ur-sarea ere berrituz doa. Arroagoiko sarea ere duela gutxi berritu da eta baserrietako ura ere nahiko ongi bideratua dago. Gaur egun berrikuntza beharrik handiena Arroabeko sareak du. Dena dela, industrialde berria onartu da, porlan fabrika bota eta etxeak egiteko asmoa dagoela dirudi. Arroabeko ur-biltegi berria laster egingo da. Ur-kontsortzioak egingo du eta Erretzabalgoaren tankerara funtzionatuko du. Hori egin ondoren, sare guztia egoera onean geldituko da. MANUEL ARREGI
A
URREKO DANBOLIN ALDIZKARIAN JON EGIGUREN AIZARNARRAK MEATZARIBURUZKO ERAKUSKETA ZABALTZEA ESKATZEN ZUEN. EZ ZAIO ARRAZOIRIK FALTA. GURE UDALERRIAN ANTZINAKO HISTORIAZ HAIN KONTZIENTZIATUAK GAUDELA DIRUDIENEAN, TAMALGARRIA LITZATEKE HISTORIA HURBILAZ AHAZTEA. 多 多 多 ?& ?& ?& TZARI
Ez dago atzera gehiegi egin beharrik gure herrian meatzaritzak izan duen garrantziaz eta eraginaz jabetzeko. Agirietan gure herriko laurogeita hamar meategi agertzen dira, zehazki erregistraturik. Ofizialki, lehen meategi bezala Mina Sin Nombre da, Katre mina deitua agertzen da. Meategi hauetatik gehienak lignito ikatza ateratzen zuten eta besteak burdin meategiak ziren, bakarren bat zink meategi bezala agertzen bada ere. Ia denak Ertxi単a mendiaren bi aldetara kokatzen ziren: Aizarna aldera eta Zestoa aldera. Meategien izenak ere oso bitxiak dira: Sin Nombre, Sinforosa, Casualidad, Fabina, Aquiles, San Mamerto e.a. Lignitoaren bidez harri mota bat berotu eta iraulika (kare hidraulikoa) ateratzen zuten. Iraulika lantegiak Arroabean, Narrondon, Txiribogan, Agoten eta Beduan aurkitzen ziren beste zenbaiten artean. Lantegi hauek omen ziren meategi jabeak. Sarritan
3 1
lantegi bakoitzak bere meategia zuen. Gero, zementu artifiziala edo porlana asmatu zenean, iraulika delako hori bazterturik geratu zen eta orduan etorri zitzaien gure meategiei euren azkena. Meatzari kopuruari dagokionez, beren garairik onenean (1914-1918) ehun bat langile ibiliko omen ziren Ertxiñako meategietan. MEATEGI AIPAGARRIENAK
S I N N O M B R E (Katre mina). Aizarnako Katre baserriaren inguruan dago. Ofizialki agertzen den lehen meategia, 1844. urtean zabaldu eta 1978an itxi zen ofizialki. Bere jabeak “Corta y Cia, S.L.”, Agoteko iraulika lantegiaren nagusiak ziren. S A N F E R M I N (Ibarrako mina). Aizarnan dago, Ibarra baserriaren inguruan. 1856. urtean hasi zen lanean. Hau omen da azkena itxi zen meategia. Bere jabea “Uriarte y Zubimendi”, Beduako iraulika lantegia. G A R E S T I Y A (Ertxin mina). Akuatik Ertxiñarako bidetik hurbil zuen sarrera, Amistulo deitu zelaian. 1872.ean zabaldu zen. Jabea, Arroabeko “Cementos Alberdi” iraulika fabrika. Ez dira urte asko sarreran zegoen eraikina eta sarrera bera guztiz suntsitu zituztela. Tamalgarria benetan! L U I S I T O. Akuatik Aizarnarako galtzadatik oso hurbil aurkitzen da eta bertako lanak ofizialki 1902.ean hasi ziren. Bere jabea Jose A. Odriozola, Txiribogakoa. MEATZARIEN MAILAKETA
A R D U R A D U N A (kapataza). Honek zuen meategiaren
ardura eta jabearekiko harremana, eta beronek gidatzen zuen meategiko lana. Horrela, egunero “Policia minera” deitu liburuan meatzari bakoitzaren lanen berri eman behar zuen, gero hamabostean behin, nagusiak emandako kintzenak banatzeko. 1900.ean meatzari bakoitzak eguneko hiru pezeta jasotzen zituen. A P E A T Z A I L E A. Apeo edo zutabeak jartzeko kargua zuen meazuloak porrot egin ez zezan, horrela aurrera zulatzen jarrai zezaten. B A R R E N A R I A. Honek zuloak egiten zituen, ondoren dinamita sartzeko. P I K A D O R E A . Pikatxoiz lan egiten zuena. Meatzariek erabiltzen zuten pikatxoia berezia zen. L A N G I L E A K. Hauek laguntzaile edo pioi lana egiten zuten: lepotarra bete, orga bete eta eraman e.a.
atzera begira : M A N U E L A R R E G I
g
ZESTOAKO AEROBIC-EKO TALDEA
?
urean . AEROBIC, NESKENTZAT
BAKARRIK
Zestoako aerobic taldean berrogeita hamar neska jarduten gara jo eta su, hogeita hamar heldu eta beste hogei gaztetxo. Helduak astean hiru egunez (astelehena, asteazkena eta ostirala) elkartzen gara ordubeteko saiotxo bat egiteko. Gaztetxoak, berriz astean behin (ostiraletan) dute hitzordua. Saio hauetan, bereziki, koreografiak lantzen ditugu. Horretarako dantza-pauso eta mugimenduak kateatzen saiatzen gara. Bi modutara aritu ohi gara gure ariketetan: batzuetan materialik gabeko koreografiak lantzen ditugu eta bestetan step edo eskailera batzuen gainera igo eta jaitsi dantzan ibiltzen gara. Aeorobic-en barnean era askotako dantzak aurki ditzakegu: aerobic-salsa, funky, hip-hop, aero-boxing eta beste hainbat.
Gure taldea neskez bakarrik osatua dago. Guretzat gustuko kirola da, halako xarma berezi bat aurkitzen baitiogu. Gorputza lantzeaz gain (erresistentzia, indarra, koordinazioa, erritmoa, malgutasuna...) eguneroko stress-a ahazten ere laguntzen digu honek guztiak. Beraz, dantza gustuko baduzue eta ipurdi hori mugitzeko irrikaz bazaudete, anima zaitezte!!! Ateak zabalik dituzue. Baita mutilentzat ere, e!!! Oharra: Gero eta jende gehiago animatzen ari denez, “itxurazko� aerobic-eko lokal bat egoki etorriko litzaiguke. ESKERRIK ASKO.
5 1
J
ardunian Julius MC. “Amaaa, zer?” esan du lehenengo hitza telefonoz hots egin diogunean. Hamasei urterekin hasi zen musika jartzen Txitxarron. Hango jabearen alaba ikaskidea zuen Juliok Zumaiako Institutuan eta hark esan omen zion dj bat behar zutela. “Igande arratsaldetan hasi nintzen diskoak jartzen, gazteegia nintzelako goizeko seiak harte egoteko”. Ordutik disko asko jarri ditu, eta telebistan eta irratian ere lan egin du. “Profesionalki sasoi emankorra da hau niretzat”. Azkenaldian garesti dago Julio Zestoa aldean ikustea, eta osabarengana bixitan etorri dela aprobetxatu dugu elkarrizketa egiteko. Hala ere elkarrizketarako propio etorriko zela esan digu, “ohore bat da neretzako herriko aldizkarian ateratzea”, guk barreari ezin izan diogu eutsi hori esan duenean. Beltzez eta larruzko txupa bat jantzita oso dotore etorri zaigu.
ZE R
D I R A J U L I U S- E N A T Z E T I K J A R R I T A K O
R R E K?
MC
H O-
Lanean hasi nintzenean puri-purian zeuden raperoak Estatu Batuetan eta horiek erabiltzen zuten goitizena da: Master of Ceremony. Z E I N M U S I K A A T S E G I N D U Z U? Musika beltza eta jazz-a. Txikitatik horiek entzun izan ditut. Euskal Herrian eskeintza ez da oso handia eta hedabideek jartzen duten musika azalekoa da oso. Musika ez da erabiltzen informazio iturri bezala, zinea edo literaturaren moduan. N O N E G I T E N D U Z U L A N? Lemoako dantzaleku batean aritzen naiz diskoak jartzen, Non Stop du izena. Ia egunero han izaten naiz han. Azkenaldian diskoetxeetan muturra sartuta nabil, diskoak egiten ari bainaiz. Datorren astean Bartzelonara goaz eta Belgikara ere joan behar dugu... Asteburutan lan egitea oso gogorra da. Alde horretatik nahiko erreta nago. Hori da txarrena... eta Zestoara ezin etortzea, noski! N O N B I Z I Z A R A? Abadiñon, Elorrio eta Durango artean. Herri txikia eta polita da. Ahal izanez gero Zestoan biziko nintzateke, horregatik antzeko herri bat aukeratu dut. Kanpandorreko dilin-dalanak entzun eta erreka eta mendiak gertu izateko. Herrimin handia dut. Gainera 70 eta 80ko hamarkadak bizi izan genituen guk eta nire ustez garai sendoak eta sakonak izan ziren horiek. Oraingo modernidadeak triste samar utzi du dena... itxura behintzat tristea du. Z E R M O D U Z T E L E B I S T A N? Telebistako lana polita da, leku txiki batean egindako lana Euskal herri osora zabaltzen delako. Baina sarri gertatzen da denek nahi dutela trebetasuna erakutsi, eta horrela zaila da gauzak ondo egitea. Lanerako giro ona ez dut inoiz topatu telebistan. Z E R D A B A K A L A O M U S I K A? Bakalao musika ez da existitzen. Euskal Herrian ez dago Rutarik, baina ko-
munikabideek oihartzun handia eman diote eta horrek aurreiritzi asko sortu du diskoteken inguruan.
HALA
ER E EGUN ARGITAN IKUSTEN E Z DIREN GAUZAK
I K U S I K O D I R A B A D I S K O T E K A B A T E A N? Ez da ikusten beste lekutan ikusten ez denik. Euskal Herriko hamaika tabernatan izan naiz ni musika jartzen eta denetan helburu bera zuen jendeak: mozkortzea. Euskaldunok berez gara lotsatiak eta horri kontra egiteko jendeak zenbait sustantzia hartzen ditu. Hori beti pasa izan da, kontrolatzen jakitean dago koxka.
ZU
Z E U P A R R A N D A-
Z A L E A A L Z A R A? Ni langilea goitik behera. Lanean ari naizenean ez dut ez alkoholik ez beste ezer hartzen. Nahi bai baina ezin parrandarik egin.
ZE R
IRUDITZEN ZAIZU
Z A R T A T U I Z A N A?
E T AK T X I T X A R R O
DISKOTEKA
Musika kontuan gertatzen da aurreiritzi asko dituela jendeak. Eta politika kontuan ere, euskaldun askori eta zestoar askori herritik ateratzeko aholkatuko nien. Batez ere zein kultura txikitan bizi garen ikus dezaten. Ezin da pertsona bat politikagatik bakarrik neurtu, beste ezaugarri garrantzitsu asko ere badituelako. Gure nagusiak bi anaia dira: bata PPkoa; bestea PSOEkoa. Askotan horiek zuri eta nik beltz pentsatzen dut, baina horrekin bizitzen jakin behar dela uste dut. JON ARTANO
danbolin zulo Orain, Euskadiko Filmotekara eraman da aparatua eta han gordeko da. Albiste honek frogatzen duenez, zestoarron zine zaletasuna ez da gaur goizekoa. Lehenengo emanaldiak 1908an eskaini zituzten Blas Alkorta eta haren lagunek (Parisen, Lumiere anaiak 1895eko abenduan eman zuten lehen emanaldia) eta harrezkero zinea noiznahi izan dugu Zestoan. Hitz egiten jakingo balute, hamaika bitxikeria kontatuko lituzkete Zestoan gordeta dauden zinematografoek: bainu-etxeko horrek, On-bide zinekoak, Maristen proiektoreak, edo Eliz Ondo Zinemakoak.
Gerra aurreko zi n e proi e ktorea bai nu-etxean.
Zestoako bainu-etxeko obrak direla eta, duela egun batzuk zine proiektore bat azaldu da hango antzokiko “traste zaharrenâ€? artean. Bere fitxa teknikoak dioenez, Pariseko Gaumont etxearena da (Chrono, serie c. m. nÂş 20838. Bte. S. G. D. G.) eta, dirudienez, Gerra aurrekoa da. Zenbaiten ustez, litekeena da proiektore hori 1928 inguruan erosia izatea. Izan ere, ordukoa baita Zestoako bainu-etxea ezagutzera emateko eginiko dokumentala eta, agian, proiektorea orduan erosiko zuten dokumentala batean eta bestean erakusteko.
Hilaren bian kandelaria, bostean Santa Ageda usadioa galdu ez dedin kantari gatoz atera. Ieuu! Odol emaileei lagundu asmoz,
beste behin kopla kantari ibili da zahar eta gazte. Aurten gainera, bertso eskolakoek hartu dute parte eta Olalde eta Zendoiarekin batera, Oskar Alberdi gaztea ederki moldatu da lehenengo aldia izateko. Igandea izaki, goizean goiz abiatu eta baserriz baserri diru mordoxka bildu zuten, baita hamaiketako bat baino
Pilota eta pala txapelketen finalak Santa Inesetan .
Bi hilabetetan zehar hainbat partida izan eta gero, Iraetako jaien barruan ikuskizun polita eskaini zuten mutil eta neskek. Gaztetxoek eman zioten hasiera ikuskizunari, erakusketa bikaina emanez. Aimar eta Gorkak 22 eta Iosu eta Haritzek 15 tanto egin zituzten. Nesken txanda izan zen jarraian; Yolanda eta Amaia aizarnazabaldarrak 22 eta Eneritz eta Olatz aizarnarrak 19. Maila ederra erakutsi zuten neskek eta baita pala partida polita eskaini ere. Nagusietan, Antxelmo eta Landerrek eraman zuten lehen saria, Xabier eta Sabinoren aurka 22 eta 16 nagusitu zirelarik. Antolatzaileen esanetan txapelketa guztian zehar sekula-
gehiago egin ere. Ipintza elkartean bazkaldu eta arratsaldean herri inguruko baserritarrei egin zien bisita. Berriz ere sabela bapo bete eta kale aldera hurbildu ziren. Lilibera iritsi zirenean, askok uste ez bazuen ere, Pello Lilibek agurra bota zien, kopla polit askoa bota ere. Hurrengo urtean, laugarren bertsolaria seguru!
ko pilota partidak ikusi ahal izan dira eta azpimarratzekoa da dagoen zaletasuna eta giro ona. Neskei dagokionez, bigarren txapelketa da aurtegoa eta berriz ere beste txapelketaren bat antolatzekotan dira. Animo ba!
7 1
Fernando Aire Xalbador bertsolari handiak behin bakarrik
kantatu zuen Zestoan. Hori uler daiteke, behintzat,
Nik ere opa dizuet denei gaur arratsa bat ha(g)itz ona; jaialdian Xalbador berak kantatu zuen bertso batek adiezuen artean gaur aurkitzea razten digunez. Urte berean hil zen Xalbador bere jaioteenetzat zer zoriona; rrian (Urepele), bihotzekoak jota, bere omenaldi egunean. zahartu arte herri maite hau ikusi arte egona; uste banuen hilko nintzela zu (i)kusi gabe Zestona. 1976ko otsailaren 24an Eliz-ondo zineman antolatu zen
X A L B A D: O R UZ E S T O A N X
INFORMAZIO
ITURRIA
ABIER
NANUE
Jaialdi berean oraindik gaurkotasunik galdu ez duten hainbat bertso kantatu ziren. Hona haietako batzuk. Joxe Mari Iriondo gai-jartzaile ezagunak gaia jarri eta bertsolariek bota zituzten lau bertso aukeratu ditugu. Hemen gauden asko herriaren alde lanean ari gera, baina denok ez gabiltza bide berdinean.
XALBADOR LOPATEGI
AZPILLAGA XALBADOR
Ez degulakoz gure gogoan denok iritzi berdina, Gauza zertako behar genduken gure okerrak hor egiten du pentsatu dezagun lehen, bertze batzun atsegina, demokrazia nola erabili egiz dizuet euskaldun denok pentsauko degu ondoren, gu alkartuko bagina, etsai bakar bat degu Madrilen etsaiak ere egun ez luke ta amets bakar bat hemen, horren zorrotza hagina. batasun hori sortu dezagun guztia galdu baino lehen. Hemen gozatzen ikusten gera arbasoen herentziak, Gogoan gure goitasuna ta mendi, zelaiak eta basoak, batasuna ahantzirik; oraindik berde jantziak, zer ondorio espero degu ama on baten seme-alabak guk era huntan bizik? gera zazpi probintziak; Euskaldun danok jartzen bagira zertan kateak jartzen dituzte soineko beraz jantzirik, Espainia ta Frantziak? ez dago menperatuko gaituen Espainia ta Farntzirik.
da a genda a genda a genda a genda a
ot 09 10 11 12 15 24 27
S A I L E A N. . .
...Amnistiaren Aldeko Komiteak deituta, ostiralero arratsaldeko 8etan kontzentrazioa Euskal preso eta iheslariak etxera lemapean! OSTIRALA
arratsaldeko 7:30etan korrika batzordeko lehen bilera Kultur Etxean. LARUNBATA
Agiro mendi taldeak antolatuta fondoko eskia egitera Belaguara. Izen ematea kiroldeagian asteazkena baino lehen. IGANDEA
eskualdeko irteera Zaharren Egoitzatik. ASTELEHENA
sukaladaritza ikastaroa hasiko da. Astero bi aldiz, pare bat orduko saioak egingo dituzte bazkalostean martxoaren amaiera arte. OSTEGUNA
musika saioa Zaharren Egoitzan, eskolako haurrek eskainita. LARUNBATA
asteburua igarotzera mendi irteera Pirinioetara Agiro mendi taldeak antolatuta. Izen ematea asteazkena baino lehen egin behar da kiroldegian. ASTELEHENA
Inauterien barruan, Zaharren egoitzatik irten eta mozorrotuta kalejira eta merienda egingo dute herrian.Arratsaldeko 7etatik 9etara odol ateraldian anbulategian.
ma 02 03 08
R T X O A N. . . OSTIRALA
Preso bat Gara bat mus txapelketa Uztapide eta Koiote tabernetan gaueko 10etan. LARUNBATA
Bertso Saioa kiroldegian, gaueko 10etan. Sebastian Lizaso, Andoni Ega単a, Jon Maia, Igor Elorza, Amaia Agirre, Amets Arzallus. Gai jartzaile: Zestoako Bertso Eskola. OSTEGUNA
Emakumeen eguna.
O tsailaren bukaera aldera altzariak zaharberritzeko ikastaroa hasiko
da Zestoan, eta hastapeneko ikastaro bat emateko lain dakien norbait behar dute udalekoek. Euskaraz ondo mintzatzea da irakasle izateko beste baldintza. Eskaerak hilak 16a baino lehenago aurrniarraitz Bertso Elkarteak bertso-paper lehiakekeztu behar dira. Informazio ta antolatu du. Lekiaketa horretan Azkoitia, Azpeigehiago nahi duenak galdetu tia, Beizama, Errezil eta Zestoako edozinek parte har beza Kultur Etxean (Tel. 943 dezake. Lanak aur147123). kezteko epea otsaila- A K A T S Z U Z E N K E T A : ren 24an amaituko danbolin-zulon hankasartze nabarartxoak 8 an da eta honako helbi- mena egin genuen urtarrileko aleEmakumeen eguna dera bidali behar di- an. Lizarraitz baserriko Xabino ospatuko da. Egun ra: 265 postakutxa. Aranguren Etxeberriari lehendaseinalatu horretaErniarraitz B.E., biziko abizena kendu eta Xabino rako kartel lehiakeEtxeberria bataiatu genuen. Gai20.730 Azpeitia. ta antolatu dute nera Leoni arreba du Xabinok eta Urola-Kostako ez koinata, guk hori jarri bageemakume feministek. Lanak, Otsailak 20a nuen ere. Barkatu arren gaizki jabaino lehen bidali behar dira Azpeitiko rritakoak. 251 postakutxatilara. Aldarrikapenerako aukeratzen duten kartelaren egileari 25.000 pezeta emango dizkiote eta beste kartelekin herriz-herriko erakusketa egingo dute.
E
M
9
P R E S T A E R A. Moldea gurinaz igurtzi eta ogi birrinduaz hautseztatu. Ontzi batean arrautzak irabiatu ondoren, tomatea eta nata gehitu. Aurrez egositako eta xehatutako legatza gehitu eta gatzez eta piperrautsez gozatu. Dena ondo nahastu eta moldean ipini. Maria bainuan labean (180°) sartu eta 45 minutuz eduki. Labetik atera, hozten utzi eta ontzi luze batera atera. Osagai modura Juliana-letxuga, maionesa edo saltsa arrosa edo saltsa tatariarra erantsi daitezke.
1
Javier PeĂąa Legatz Budina
O S A G A I A K (12 lagunentzat) Gurina 50 g eta ogi birrindua (molderako), Legatz garbia: 400 g, Nata likidoa: 350 g, Arrautzak: 5, Tomate frijitua: 250 g, Gatza eta piperrauts zuria (bakoitzaren gustura).
neguko gaixotasunak
Berriro ere iritsi da negua, eta denboraldi berriarekin batera tenperatura aldaketak, euria, hotza eta aldi berean gripea eta katarroak. Ia guztiok jasaten ditugu urtean behin edo bitan arazo arin hauek eta sarritan ohean bizpahiru egun egon beharra suertatzen da. Gripea urtero birus desberdin batek sortutako gaixotasuna da. Eta eztulak , doministikuak edo erabiltzen ditugun ontzien bidez, mahai tresneria, musu-zapiak eta abarren bitartez kutsatzen gara. Bere ezaugarriak nekea, sukarra, eztula, buruko mina, eta hotzikarak dira, ondorez, gorputz guztiko minberatasuna,,,, Lau edo bost egun irauten dute sintoma hauek, eta aste bete edo bi nahikoak izaten dira guztiz osatzeko. Katarroen jatorria ere birusetan dago eta ezaugarriak gripearen antzekoak dira: sukarra gutxiago izaten da, baina eztula, doministikuak eta mukiak ugari. Egoera normalean gure gorputzak dituen defentsak nahikoak izaten dira bi gaixotasun hauek gainditzeko eta larrita-
S A LT S A A R R O S A O S A G A I A K Maionesa, Ketchup (50 ml), laranja erdi baten zukua eta koĂąak txorrotada bat. P R E S T A E R A Dena ondo nahastu. S A LT S A TA R TA R I A R R A O S A G A I A K Maionesa (1/4 l.), arrautza bat, tipula erdi bat eta perrexila. P R E S T A E R A Arrautza egosi eta txikitu. Tipula erdia eta perrexila txikitu. Dena maionesarekin nahastu eta mostaza pixka bat gehitu dezakegu, hala nahi izan ez gero.
On egin!(go al digu guri)
sun berririk azaltzen ez bada botika hartu beharrik ez dugu izaten.
AURTEN HOBETO AURRE EGITEKO, KONTUTAN
1.Atsedena ohean, batez ere, sukarra dagoenean. 2.Isurki edo likido ugari: salda, ura, fruta zukuak, esnea... 3.Ez erre 4.Antibiotikoak ez dituzte gripeak eta katarroak HARTU AHOLKU HAUEK:
osatzen, beraz, ez dira komenigarriak eta sendagileak erabakiko du zein kasuetan erabili behar diren. .Sendagilearengana jo eztulak irauten badu, arnasa hartzeko zailtasuna dagoenean, sukarra bost egun baino gehiago luzatzen denean eta batez ere, gaixoa umea, pertsona nagusia edo gaixo kronikoa denean; kasu hauetan udazkenero txertatzea komenigarria izaten da. .Gripea eta katarroak berehala zabaltzen dira; inor ez kutsatzeko sudurra eta ahoa estali eztula eta doministikua egiterakoan, eta norberaren musuzapiak bakarrik erabili. .Lasai hartu, pazientzia eta seguru aski datorren urtera arte bakea! MARISA BOUZAS
5
6 7
udaletxea udaltzaingoa gizarte zerbitzuak kultur etxea liburutegia hilerrietako zerbitzua asteburuetan musika eskola jubilatu eta pentsiodunen elkartea san juan egoitza sastarrain baserri eskola gizakia helburu parrokia postetxea suhiltzaileak zerga bulegoa inem urkome lapatx zabortegia kiroldegia ertzaintza OSASUNA
anbulategia farmazia gurutze gorria anbulantzia dya anbulantzia larrialdiak
KOMUNIKABIDEAK
DV berriemailea Arrate Irratia berriemailea Loiola Irratia IKASTETXEAK
Zestoako herri eskola ikasberri ikastola iraurgi urola ikastola GARRAIOAK
eusko tren la Guipuzcoana pesa piper u. elkartea TAXIAK
patxi Arregi "lopene" joxe mª Olaizola (uztapide) FARMAZIAK
otsailaren 12tik 18ra ajuria (zumaia) harategiko, 2 otsailaren 19tik 25ra zurutuza (zestoa) portale kalea,1 otsailaren 26tik martxoaren 4ra mutiozabal (zumaia) alai pol. z/g. OKINDEGIEN TXANDAK
943 147 010 656 784 867 943 147 132 943 147 123 943 147 062 656 784 869 943 147 911 943 147 091 943 147 019 943 148 115 943 148 069 943 147 001 943 147 621 943 151 313 943 811 368 943 140 402 943 816 500 943 815 505 943 147 942 943 851 000 943 147 231 943 147 006 943 813 297 943 222 222 943 813 849 943 464 622 112 943 147 133 943 812 632 943 814 458
943 147 977 943 151 246 943 810 210 943 150 228
943 150 677 943 811 159 943 212 699 943 852 587 607 186 006 943 147 476
636 829 242 943 860 022 943 140 441
ertxin romana apategi ertxin
autobusak
joateko zestoa-donostia astegunak:
larunbatak: igandeak eta jaiegunak: oharrak: zestoa-azpeitia astegunak:
asteburua eta jaiegunak:
zestoa-zarautz astegunak: asteburua eta jaiegunak: zestoa-zumaia astegunak:
asteburua eta jaiegunak: oharra:
zestoa-zumarraga astegunak: asteburua eta jaiegunak:
zestoa-bilbo-leioa astegunak: itzultzeko
donostia-zestoa enpresa: astegunak: larunbatak: igandeak eta jaiegunak: oharrak: azpeitia-zestoa astegunak:
asteburua eta jaiegunak: zarautz-zestoa astegunak: asteburu eta jaiegunak: zumaia-zestoa astegunak:
asteburu eta jaiegunak: oharra:
zumarraga-zestoa astegunak: asteburu eta jaiegunak:
leioa-bilbo-zestoa astegunak:
)$g
otsailak 11 otsailak 18 otsailak 25 martxoak 4
)&¿
zerbitzuak
E R A KU N D E E D O T O K I P U B LI KO A K
la guipuzcoana 7:02(1)/8:00(1)/8:20(3)/9:12(1)/10:12/13:22(1)/14:12(1)/ 15:22/16:22/18:57(2)/19:57(2)
8:00/10:12/13:52/15:22/16:22/19:27 15:22/19:27
(1) “este”tik pasatzen da. (2) sarrera amaratik. (3)eskola egunetan.
eusko tren
6:15/6:45/7:15/8:15/9:15/10:15/11:15/12:15/13:15/ 14:15/15:15/16:15/17:15/18:15/19:15/20:15/22:15 6:50/7:30/8:30/10:30/11:10/12:30/13:10/14:30/ 16:30/17:10/18:30/19:30/21:30
la guipuzcoana
6:50/8:35/ 10:50/13:35/15:20/18:20 15:50/18:20/20:20
euskotren
6:40/7:20/8:25/9:20(1)/10:20/11:20/12:20/13:20/ 14:20/15:20/16:20/17:20/18:20/19:20/20:20/21:20 7:35/9:35(1)/10:35/11:55/12:35/13:55/14:35/16:35/ 17:55/18:35/20:35/21:35/22:15
(1)
Aizarnazabaletik pasatzen da.
euskotren
6:45/8:15/ 1:15/12:15/14:15/16:15/18:15/19:15 7:30/8:30/10:30/12:30/ 14:30/16:30/18:30/19:30
piper unibertsitarien elkargoa
6:25/7:10/13:10
la guipuzcoana
7:50/8:50/11:05/12:05/13:05(1)/14:05(1)/15:05/17:30/ 18:30(1)/19:30(1)/20:00(3)/20:30 8:50/12:15/14:30/16:00/18:00/20:00 18:00/20:00
(1) eskola egunetan “este”tik pasatzen da. (3) eskola egunetan.
eusko tren
6:30/7:10/8:15/9:10/10:10/11:10/12:10/13:10/14:10/ 15:10/16:10/17:10/18:10/ 19:10/20:10/21:10 7:25/9:25/10:25/11:45/12:25/13:45/14:25/16:25/ 17:45/18:25/20:25/ 21:25/22:05
la guipuzcoana
7:15/9:00/ 11:15/14:00/16:00/18:45 16:30/19:00/21:00
euskotren
6:00/6:30/7:00/8:00/9:00/10:00/11:00/12:00/13:00(1)/ 14:00/15:00/16:00/17:00/18:00/19:00/20:00/22:00 6:35/7:15/8:15/10:15/10:55/12:15/12:55(1)/14:15/ 16:15/16:55/18:15/16:55/18:15/19:15/21:15
(1)
aizarnazabaletik pasatzen da.
euskotren
7:35/9:30/11:30/13:30/14:30/15:30/17:30/19:30/20:30 8:45/9:45/11:45/13:45/ 15:45/17:45/19:45/20:45
piper unibertsitarien elkargoa
12:55/14:00/ 18:00/19:00/20:00