Bi izeneko herritar
Ohitura batzuk ez omen dira sekula galtzen. Zestoan, inguruko herrietan bezalaxe, ezizenak jartzeko joera belaunaldiz belaunaldi mantendu da. Goitizen sorta bat bildu dugu orri hauetan. Gutxi-gustuarekin geratu gara, ia denak kanpoan utzi behar izan baititugu, kabitzen ez direlako. Ea lehenengo kapitulu honek jarraipena duen. Zuen laguntza eskertuko genuke. Nahi izanez gero, bidali herritarren ezizenak goitizen horien zergatiarekin danbolinera. Baldintza bakarra ipiniko dugu: ez daitezela iraingarriak izan. Neskei jarritako ezizenek bikoitza balioko dute; izan ere, zenbat emakume ezizen daude gizonenekin konparatuz gero?
plata/plati
Zuk ez al daukazu
O
nintza irureta
Mikel eta Iñaki Odriozola Lau Iturri elkarteko atarian futbolean ari ziren lagunak, askotan bezala. Arratsalde hartan, ezizenak asmatzen hastea okurritu zitzaien. Mikel Odriozola baldar xamar zebilen, nonbait, futbolean, eta Platano Irristakorra deitu zioten. Platanito Irristakorra izan zen ondoren; gero, Platanito; eta, azkenean, gaur egun kontserbatzen duen titulua eman zioten: Plata. Zortzi-bederatzi urte izango zituzten inspirazio handiko garai hartan. Orain, ia denek deitzen omen diote Plata; familiakoek eta neskak ez, eta lankideek ere ez, ez baitakite goitizena duela. Eskalada munduan ere Plata da. Ohitu egin da ezizenarekin, eta identifikatuta sentitzen dela esan digu. Anaiak bere goitizena heredatu duela esan diogu: “Nire kuadrillarekin ibiltzen hasi zen eta hura ere Plata zen. Etxera deitu eta ‘Plata hor al dago?’ galdetzen zuten... eta bi ginen...”. Horregatik da orain Plati”. Plati berari deitu diogu goitizenarekiko bere sentipenak azaltzeko aukera izan dezan: “Gaztetxeko garaian anaiaren kuadrillarekin hasi nintzen ibiltzen, eta bere kuadrillakoak hasi ziren niri Plati deitzen; bestela, bi ginen ezizen berarekin”. Horrela deitzea gustuko ote duen galdetu diogu: “Txikitatik daukat ezizena; aspaldi utzi nion Iñaki izateari”. Egia esan, bi ezizen ditu Iñakik, batzuk Plati deitzen baitiote eta beste batzuek, ohitura zaharragoei helduz, Plata.
3 1
Asier Iribar
Prosineski jarri diogu ezizen moduan, baina goitizen bat baino gehiago dauzka. Ingurukoek esan digutenez, hasieran Olalde zen; gero, Prosineski; eta batzuek urtebetez Presi deitzea pentsatu dute. Olalde goitizena aitaren aldetik datorkio, baserri izenetik alegia. Dezente geroago, 20 urte inguru zituela, hasi zitzaizkion lagunak Prosineski deitzen. Kiroldegian, areto futbolean jokatzen zuten, eta baloia taldekideei pasatzea baino gehiago berak erabiltzea gustatzen zitzaion. Real Madrilen jokatzen zuen Prosine_ki kroaziar jokalariarekin akordatu ziren, nonbait, lagunak, eta halaxe, orduz geroztik, Prosineski da. Presi deitzearena oso berria da. Zestoako futbol elkarteko lehendakaria da orain, eta batzuen asmoa da lehendakari izango den denboran Presi deitzea. Esan dezagun goitizenez ondo osatuta dagoela Asier Iribar.
rrak
prosineski
u goitizenik?
Amaia Lopetegi
txonta
Neska koskorrak zirela, lagun artean elkarri ezizenak jartzea pentsatu zuten. Bakoitzak animaliaren baten izena hartuko zuen. Amaia Lopetegiri txonta txoria tokatu zitzaion. Zergatik? Bada, “Hi tonta haiz!” eta horrelako esaerak botatzerakoan ohitura zeukalako “tonta”ren ordez “txonta” erabiltzeko. Halaxe, Txonta titulua eman zioten. Kontua da animalien izenak jartzeko burutazioa bere horretan geratu zela eta segitu zuen goitizen bakarra Amaiarena izan zela. Etxekoek Amaia deitzen diote, eta ezagutu berriek edo konfiantza handiegirik ez dutenek ere Amaia esaten diote. Gainerako guztiek, Txonta. Baten batek haren izen-abizenik ere ez daki. Anekdota hauxe kontatu digu berak: “Lantokian, erizainak telefonoa hartu zuen, eta ni justu orduantxe parean pasatu nintzen. Telefonoa aho paretik kendu, eta esan zidan: ‘Hi, Amaia Lopetegirengatik galdetzen diñate. Zein den Amaia Lopetegi?’, eta nik: ‘Ni!’”. Erizainak, nonbait, beti Txonta deitzen ziotela ikasi zuen, eta izenik jakin ez! Galdetu diogu zer irudituko ote litzaiokeen seme-alabetakoren bati ere hala deitzen hasiko balira: “Ba, egia esan, ez zionat bueltarik eman”. Bere amari galdetu dio hortaz: “Ama, izena pentsatzen hainbeste lan hartu, eta gero ni Txonta…”. Esan dezagun bere amak sorbaldak jasotzen dituela.
Joxe Mari Gonzalez Aizarnako Benezi baserrikoa da, jatorriz, Joxe Mari. Kontua da Joxe Marik aspaldi hartu zuela Benexi ezizena, eta ez pentsa saltzeko daukanik. Hala deitzea inporta al dion galdetu diogu, eta honela esan digu: “Ez da ez zaidala gustatzen; kontrakoa: gustatu egiten zait!”. Familian bakarra da titulu hori daramana, seme-alabek ez dute heredatu. Anaiari Benezi Beltza esan ohi diote, baina Benexi, x-rekin, bakarra da. Benexi esanda mundu guztiak omen daki norengatik ari garen. Biak berriketan ari garela, taupa!, bota dit: “Eta zuk ba al dakizu nire izena zein den?” eta hau idatzi duenak: “Ba… abizena bai… Gonzalez… baina izena…”. Irribarrea ederra atera zaio.
benexi
···
···
Aitor Bergara Ba omen zen Arroagoiko eskolako kide bat denei ezizenak jartzen ibiltzen zena. Aitor Bergara oso azkarra zen, nonbait, korrika, eta ikaskide horrek, hamar-hamaika urte zituztela, Aitorri Turbox deitzea pentsatu zuen. Berari bezala lagunei jarritako ezizen gehienak galdu dira, baina Bergarari etxekoek eta lantokiko zaharrenek baino ez diote deitzen Aitor; gainerakoentzat, Turbox da. Azpeitiko eskolara joandakoan, eratorpena izan zuen goitizenak: Turbina. Hasieran ez zion grazia handirik egin ezizenak, “ze gauza bat da abizenez deitzea edo izena pixka bat aldatzea, baina Turbox!”. Beste erremediorik ez, eta ohitu egin da. Amari ere ez omen zion halako ilusiorik egiten, “etxeko tinbrea jo, eta lagunek galdetzen zuten: ‘Turbox hor al dago?’ eta amak: ‘Hemen ez dago Turboxik!’”. Aitorren ustez, bere izena oso arrunta da, eta Aitor askok dute ezizena Zestoan. Bere ezizenagatik aritu gara berriketan, baina aitortu digu berak ere lagun bati jarri ziola ezizena. Kuadrillakoa da Mikel Odriozola, Plata, eta haiekin ibiltzen hasi zen Iñaki anaia. “Bigarrenak ezin zuen Plata izan, eta beraz, Plati jarri nion, anaia txikia zen-eta”.
turbox
Zakutarrak
zakutarrak
Zaku Gorria, Zaku Zaharra, Zaku Gaztea. Joxe Mari, Ramon eta Roberto. Zaku Iraetako baserri bat da, eta Joxe Mari zenari, itzaina bera, hasi ziren deitzen Zaku Gorria. Ramon eta Roberto Martija ilobek heredatu dute Zaku ezizena. Biak batera daudenean, lehenengoari Zaku Zaharra eta bigarrengoari Zaku Gaztea esaten diote. Bi mutil horien amari, Zaku Gorriaren arrebari, ez diote Zaku deitzen zuzenean, baina berari erreferentzia egiteko askotan esaten da Ixiar Zakunekoa. Ixiarrek kontatu digu nola bere senarrak esaten zuen zergatik bi semeei ez zioten Zian deitzen, bera Zian baserrikoa baitzen. Beste kontu batekin ere akordatu da Ixiar: “Bi semeei deitzen diote Zaku, baina Ixiarri (alabari) behin ere ez. Mutilei ezizena jartzen diete, baina neskei ez, nonbait…”.
Axun Erkizia Telefonoa hartu, eta galdetu diogu: “Axun, zuri Amutxa deitzen omen dizu jendeak…”. Ez, ordea, berari zuzenean; ia inork ez omen dio deitzen Amutxa, Andoni Arrieta koinatuak eta besteren batek baino ez omen du holako ohitura. Hori bai, Andonik iloba txikiari ere hala deitzen omen dio batzuetan. Amutxa Iraetako Amuzkoa baserri izenetik dator, eta ama du hangoa Axunek. Dirudienez, Axunez hizketan ari garenean, Amutxa asko erabiltzen dugu, baina berari zuzenean apenas hala deitzen dion inork. Sarri, goitizenak zeharka erabiltze hori pertsona iraintzeko izaten da, edo, behinik behin, ezizena duenari graziarik ez dionean egiten. Ez da Amutxaren kasua; pozik erantzun die Axunek gure galderei. “Amutxa!” baten batek, eta berak: “A mucha honra!”.
amutxa