16 - 2002 martxoa

2002ko martxoa

16

NIRE

AITARENTZAT MUNDUA HANDIK GORAKOA ZEN

[MENDI

ALDEA, ETXETIK GORAKOA], ETA MUNDUAREN

BESTE ALDEA, BEHEKOA [HIRIA], ERANSKIN BAT BESTERIK EZ;

BATZUETAN ERANSKIN BEHARREZKOA ZENBAIT

EGINKIZUNETARAKO, BAINA ARROTZA ETA EZDEUSA, AZKAR PASA

BEHARREKOA, IA-IA IHESI, BAZTERREI ERREPARATU ERE EGIN GABE.

(...)

NIRETZAT, ALDIZ, MUNDUA, PLANETAREN MAPA, ETXETIK BEHERANTZ [HIRIRANTZ] ZABALTZEN ZEN ETA GAINONTZEKOA ZURIUNE BAT ZEN, BATERE ESANAHIRIK GABEKOA”. (II t a l o C a l v i n o . El

10. o r .

camino de San Giovanni.

Tusquets, Barcelona, 1991)

NORK BERE BIDEA

BIBA XIBERUA

LARATZETIK

IBILIEN GEOGRAFIA

aldizkariari

laguntza

eman nahi badiozu egin zaitez danbolin-zulo kultur elkarteko bazkide.

Horretarako bidali iezazkiguzu zure datuak

(izena eta bi deitura, helbidea, nortasun agiriaren zenbakia, kontu zenbakia`[20 digito] eta telefonoa) Kultur Etxeko danbolin aldizkariaren gutunontzira.

Urteroko kuota: 15 euro (2.500 pezeta).

Etxea. Gurutze z/g. 20740

Zestoa (Gipuzkoa)

Telefonoa: 943 14 71 23

d a n b o l i n :

Jone Bergara , Edurne Korta, Joxeba Larra単aga,

Olaia Salegi, Manuel Arregi,

Urko Canseco, Nagore Telleria, Margari Eizagirre,

ERANTZUKIZUNA IRITZIEN ETA ESANEN GAIN

Eneko Aristi

Arturo Rodriguez

inprimategia:

Gertu (O単ati).

lege gordailua:

SS- 1108/2000

I S S N : 1576-9429

EZ

laguntzaileak:

d a n b o l i nEK

diseinua eta maketazioa:

DU

Jon Artano, Onintza Irureta

BERE

Mireia Orbegozo,

ADIERAZITAKO

Danbolin Zulo elkartea. Kultur

ALDIZKARIAN

argitaratzailea:

G

HARTZEN

04 enbidoa I 0 5 pintura 1 0 6 biba xiberua 0 7 jardunian 0 8 transits1 0 s. josetako lasterketa1 2 handitzean...1 3 laratzetik1 4 d a n b o l i n z u l o 15 a g e n d a 18 u d a l e t i k 19 inkesta

Nork bere bidea. oizean erdi lotan lanera iristen naizenean, lehenengo lana Argiako egutegiari bezperako orritxoa kentzea izaten da. Jakina, lehendabizi bertan datorren esaera irakurtzen dut eta baita atzeko aldean datorren testua ere. Batzuetan bertso bat izan ohi da, bestetan errezeta bat, historiako pasarteren bat hurrengoan. Gehiegi sakondu gabe, gainbegirada azkar bat eman eta poltsikoan gordetzen dut. Hurrengo gogoratzen naizenean hartu eta sakonago irakurtzen ditut, batez ere esaerak. Horietako batek nire barrua astindu du. Eta bizimodu honetan bizitzen diren uneetako batzuk ekarri dizkit gogora. Hona hemen esaera: Beldurra alde ilunera doan bidea da.

Beldurrak haserrera darama. Haserreak gorrotora darama. Eta gorrotoak sufrimendura.

Hitz ilunak eta tristeak dira. Baina ez nioke alde ezkorrari heldu nahi. Nire pentsamenduak ez baitziren hain ilunak izan, alderantziz esango nuke. Bizitzan zehar beti izaten dira erabakiak hartzeko uneak eta beti asmatzen ez den arren zure bidea erabaki horien baitan egiten da.

Batetik, bakarrik egoteari beldurra izan diot beti eta esaerak dioen moduan beldurra alde ilunera doan bidea da. Berez bakarrik egotea ez da txarra, denok gaude era batera edo bestera bakarrik, baina askotan jakin egin behar hori onartzen. Eta gehiago esango

dut, bakarrik ondo egotea da lortu behar duzuna. Zeu izan eta zeure buruarekin ondo sentitu. Bakarrik egin behar duzu bidea, zer nahi duzun eta nora joan nahi duzun jakiteko.

Bestetik, inoiz ez zaude bakarrik. Lagunak, senideak... maite zaituen jende ugari duzu aldamenean, baina ehunka lagunez inguratuta ere bakarrik senti zaitezke. Zergatik? Ez duzulako zeure bidea aurkitu. Edo bila hasteak beldurra ematen dizulako. Bidea garbi ez izateak, beldurrak, haserrera darama bat. Erabakiak hartu nahi eta gai ez zarela sentitzean, haserretu egiten zara zeure buruarekin. Eta jakina, haserreak gorrotora darama. Gorroto duzu inguruan jendeak erabakiak hartzeko gaitasuna duela ikustea, ez duzu gorroto jendea, jakina, zeure burua baizik; ez zarelako horretarako gai ikusten. Eta gorrotoak sufrimendura eramaten zaitu. Errudun sentitzen zara denbora pasa eta galduta zaudelako.

Eta aldi berean, zeure burua gorrotatzeak ere gaizki sentiarazten zaitu, eta sufritu egiten duzu ezinbestez.

Baina behin bidea aurkituz gero, beldurra bere bide ilunean galduko da eta argia ikusiko duzu. Ez zara hainbeste haserretuko eta gorrotoaren ordez zeure burua pixka bat gehiago maitatzen ikasiko duzu.

M

argari eizagirre

Nori kenduko zenioke pentsioa? Nori emateko?

Emakumeei pentsioa jeitsi behar zaigula esan zuenari kenduko nioke nik. Pentsio guztia kenduko nioke, dena! Eta dirua behar duenari emango nioke. Emakumeak badaude dirua behar dutenak baina hirugarren munduan gehiago behar dute eta haiei emango nioke. Lehen gaizki esan det, ez nioke pentsio osoa kenduko, beraiek ere bizitzeko beharko dute-eta, baina ez nioke pentsio handiena emango.

Nik ez nioke inori kenduko.

Denek merezi dute pentsio bat, lana egin badute eta seguridade soziala ordaindu badute. Batzuk asko jasotzen dutela? Lana egin eta seguridade soziala ordaindu badu, legeak agintzen duen arabera, pentsioa jasotzeko eskubidea du.

Batzuk asko jasotzen dute eta pentsioak igotzen dituztenean asko igotzen diete, nik hauei gutxiago igoko nioke eta pentsio bajua dutenei gehiago igo, moMatilde du horretan penAizpurua tsioak berdintzen joango liraurte teke.

J. Maria Altuna

60 urte

75

Asko irabazten duenari kenduko nioke, politikoei behintzat bai kenduko niela, jaurlaritzakoei eta beste guztiei kenduko nioke dirua. Eta nori eman? Gutxi dueneri emango nioke diru hori.

Asko daude diru gutxi jasotzen dutenak, jubilatu asko dago diru gutxirekin eta etxekoandreek lan asko egiten dute eta diru gutxi jasotzen dute.

Nik ez nioke inori kenduko.

Denak berdin jaso ez, baina zer egin behar diozu, bakoitzak berea jaso behar du.

Nik ez nioke inori kenduko, baina bai gutxi duenari gehiago eman bai. Adibidez alargunak diru gutxi jasotzen du.

Alargun gelditzeaz gain diruaren zati bat soilik jaInixio sotzen duzu eta bizitzeko ere ez Aizpurua zaizu iristen.

Marisol Iturraspe

52

urte

72 urte

Berari! Hori esan zuenari kenduko nioke nik.

Guk eskubide gutxiago al dugu bada? Lana berdin ez al dugu, bada, egiten? Guri ezin zaigu pentsioa kendu. Nik, diputatuei-eta kenduko nieke, eta beheko jendeari altxatu.

Nik ustet denei berdin eman behar zaiela. Orain proportzoioan ematen da pentsioa. Batzuk asko jasotzen dute eta beste batzuk, berriz, oso gutxi, bizitzeko lain ez dute jaRosa sotzen. Denei Irastorza berdin eman behar zaie. urte

Antonio Anardi

26 urte

47

Inkesta

enbidoa I.

a

PAISAIA KAPITALISTA ETA ZESTOAKO ALDE ZAHARRA. ldaketa handi eta azkarrak pairatu beharrean aurkitzen gara egunetik egunera.

Horrenbeste forma aberastasun inguruan eta gauza sinple, hutsal eta zentzugabeengatik aldatzeko zurrunbiloan sartuak gara. Hainbeste istorioen etxeak, historiarik gabeko etxe funtzionaletan bihurtuak. Sinbolo mailatik, hutsaren pare izatera. Arrazoi ekonomikoak nagusitzen dira, denbora eta diruaren ardatzetan kokatuak direnak. Ondorioz, ondo egin daitekeena ez da ondo egiten, kudeaketa txarra eta koordinaketa ezagatik.

Hala dirudi bai, gauza batek bestea nola dakarren. Matadei zarreko horma zaharrean Oiartzungo etxegile batzuen kartel ezin zatarragoa jarri zuten. Bitartean Txomin Txiki bota eta Barrenanetik ere alde egin beharrean aurkitu ziren. Jada, ez naiz gogoratzen nolakoa zen ere! Eta aizu! Orain bi etxeren partez bakarra egin behar dute! Plano berriak azkar eta pozarren egin omen dituzte. Ez zituzten eginda edukiko behintzat!

Historia herrikoia, barne sinbologia, gure mundua, desagertu arte behintzat zena, erritmo biziago batek aldatzen digu, gure nortasunaren zatia ere hor doala. Euskal Herriko hainbat herri ere honelakoak dira: garai guztietako, forma, bolumen eta erabileratako etxeak nonahi, elkar nahastuak. Askotan duintasun eta estetikarik gabeko etxebizitzak. Herri aldrebesak, diogu, eta arrazoizko xedea, politenetik hasi eta sastarretaraino. Agian geure-geureak diren gertakari eta ezaugarriak dira. Lurralde bitxia osatzen dugu, bitxia bezain aberatsa, orotara babestu beharreko giza espresioa, arte ondarea. Bilbo bertan hamaika baserri dira hirigunean harro dirautenak. Hara zer tragedia, bota egin beharko dira; (Esaldi kapitalista bikaina, etxe sozialistak eraikitzeko). Zeinen tristea den, muturraren aurrean duguna miresteko gaitasunik ez izatea. Ezjakina den historia berriko herriaren historia, argi dago arriskuan dagoela, eta boterean daudenak nola edo hala derrigorrezko birmoldaketa batera garamatzate; iparraldeko folklorismora, urrutira joan gabe, hau da gure kultura ondarearen espresio bakarra, antza. Zentro komertzial handiak eta bertan sagardotegia. Hemengo dirua mugitzen da, behintzat, hemengo leku izenekin. Argi dago neoliberalismo orojalearen uholdeak dena aurretik daramala, ezaugarri sozio kulturalak eta paisaia barne. Euskal Autonomia ahulak badu eskumenik alor honetan eta gutxi gorabehera, etxeen bolumena, altuera, hiri lurzoruen izendapena eta lur eremuen babesa, kudeaketa ekonomikoaren arabera e.a. izango lirateke hirigintzako lege ezagunenak. Ez dira gehienetan betetzen, isun barregarriak ordainarazten dira eta udaletan kudeaketa zaila da beti. Autonomiaren ardura behar lukeena, nire ustetan. Ulertzekoa bestalde, 78ko konstituziotik hona, autonomia bera izan baita arazo. Kudeaketa eskasaren atzean, nahimen eta komunikazio faltak nabarmentzen dira honela. Komunikazio falta hiru arlo nagusiren artean aurkituko dugu, paisaiaren esanahi konplexuaren inguruan. Lehenengoan geologo eta ekologoak egongo lirateke, azterketa soilez, ingurua formalki aztertuko luketenak. Ondoren ingeniariak eta arkitektoak, toki jakin batean lan egingo luketenak. Azkenik, soziologoak eta psikologoak, inguru horretan gizakitik gizatalderako azterketa egiteko gai direnak. Esan daiteke hiru multzo horien arteko erlazioa zero dela eta gehienez figura bakarra aurkituko dugula paisaiaren inguruko lanetan; gehienetan arazo hauekiko sentsibilitate gutxikoa. Argi dago aldaketa dagoen bakoitzean inpaktua dagoela eta zer galtzeko prest gauden, horren araberako planak egin beharko liratekeela; Alde Zaharra unitatetzat hartuta, guri dagokigunez.

Sikira, etxe zaharraren nortasuna mantenduko balu! Ez zen asko eskatzea izango, egia esan.

Kaskoan egingo liratekeen lan guztiek zaharberritzea ardatz behar lukete. Alde zaharrarentzat estilo batasuna lortu, eta azkenik, oraindik bizirik dirauten elementuak, egiturak, itxurak, formak eta xehetasunak babestu behako lirateke. Horiek baitira herriaren izaeraren oinarri eta jabetza historikoa. Babesa eta herri xehearekiko errespetua eskatzen da, azken finean. Joko honetan galtzen badugu, Ekaingo erreplika, Lili Jauregiko museoa eta, orokorrean, turismoaren alde egindako osterantzeko apustuak ere soberan dira.

I

BAN ALTUNA. PARETIK PASATAKO BESTE BAT.

Joseba Alberdi

ertxina

izarnako triptikoaren erosketa hasiera besterik ez zen izan, beste erosketa gehiago ere etorri baitziren, pintura arloko hainbat estiloz gure herria hornitzeko. Hor ditugu, besteak beste, udaletxean dagoen Murilloren eskolako Inmakulada, eta Parrokiko aldare nagusian ikus daitezkeen taula barrokoak. Mende horietan dena erosketa eta enkargu bidez lortu zuten, ez zegoen herrian bertan pintatutako errubrika ezer.

IX. mendera arte ez dugu Zestoan bertan pintatutako ezer topatuko. Orduan agertu zen Alejandro Irureta. Tolosarra zen eta denboraldi luzeak igarotzen zituen Aizarnan.

Alejandro artista modernoa dugu. Ez zuen enkargu soilez pintatzen, bere gaiak eta estiloa landu zituen, komunikatzeko era berezia sortuz.

Modernotasun hori bere artearen moldeaz jabetzeak ematen zion, bere indibidualitateak. Baina bere pintatzeko era bide pertsonaletik bideratzen saiatu bazen ere, Alejandrok lehengoari loturik jarraitzen zuen. inturaren tradizioarekiko lotura horiek hausten saiatu zen, bestalde, artean sasoiko zela hil zen Narkis Balenziaga Arroabeko pintorea. 1935ean hil zen. Garai hartako Europako eragin apurtzailea nabari da bere obran, baina inoiz ere baserri girotik aldendu gabe, hor kokatzen baitira bere lanik gehienak. Balenziagak ageri-agerian jartzen digu helburu praktikotik at dagoen pinturaren indarra. Bere paisaiek, erretratuek, eta egunerako bizitzako pasarteek ez dute adierazten dutena justifikatzen. Pintura besterik ez dira, margolanak. Barne mundu bat adierazten duten forma eta koloreen bilketa dira, barne egoeraren adierazgarri, edota, besterik gabe, errealitatea ulertzeko era berezi bat. ta Arroabekoa da Keixeta ere. Bere pintatzeko eran ez da nabari ikuslea babes detrompe-l´oeil zakeen gairik. Guztia kolorea eta forma da.

Keixetak ez du ezer adierazi beharrik, izan ere pintatzea bera baita bere koadroen gaia.

X P

greko-a

bilbide luzeko historia aurkeztera goaz, esparru laburrean kokatzen bada ere. Pintura gaia aipatzera gatoz; kolorez eta marraz osatutako errealitateak sortu zituzten artistak aipatzera gatoz, hain zuzen; eta leizeetako txoko ilun eta ezkutuetatik artisten sorkuntzak argitara nola atera ziren adierazi nahi genuke. Horixe gertatu baitzen Europa osoan, eta horrelako zerbait aurki dezakegu Zestoan ere. uropako onenen artean egonda ere, Ekaingo zeinuen eta animalien pintatzaileak, ez ziren ohartuko beren lanaren balioaz, horretan ez dugu zalantzarik. Margo natural horien edertasuna orain dasta dezakegu benetan, garai batean izan zuten erlijio, magia eta jarduera espirituala kendu zaienean. Mendeak igaro behar izan dute, milurtekoak, margolan horiek beren erabilgarritasun kutsua galtzera iritsi diren arte. Ekaingo artea ez da apaingarri soila, bizitzaren luzapena baizik. Agian, garai hartan errealitatea eta irudimena ez ziren elkarrengandik hain urruti egongo, ez behintzat gaur egun pentsa daitekeen neurrian. ilura eta berritasuna, sentipen bezala hartuta, ez dira gaur goizekoak. XVI. mendearen hasieran aizarnar ezezagun batzuek triptiko zoragarri bat ekarri zuten Anberestik Aizarnako elizan jartzeko. Gauza ederra iruditu zitzaien nonbait, exotikoa, eta nola ez, modernoa. Aizarnar haiek guk gaur egun Guggenheim museoko obralanei begiratzen diegun bezala begiratuko zioten. Baina badago desberdintasun bat: Guggenheim-go mintzaira arrotza zaigu gehienoi, baina Aizarnako triptikoa argi mintzo zitzaien sinestunei, Kristoren bizitzari buruz. Beste ezer baino gehiago erlijio kutsuko artelana izanik, bere helburua sinestunekin komunikatzea da, balore batzuk transmititzea, alegia.

E

A

1

alatxa kontea

i

P I N T U R A

L

grafitia

E

V

icente dĂĄvila (erredakzioan itzulia)

A

tzen ari zaio, apurkaapurka itzaltzen ari zaigu eta ezer egiten ez bada, aurrerantzean besti ezaere, Benito Lertxundik gun batean errepikatzen den esaldia da abestu beharko dizkigu izenburua, bazter guztietako txokorik hango kanta xarmangaederrenaz ari da, ederrenaz bai, eta biderriak, han ez baita nork nabar ahaztuenaz ere bai. Euskal Herrian kantaturik izango. Adibada hamaika txoko eder, baina ez Zuberoak bide bat ematearren, Giadinako edertasunik duenik. Ez da estetika puzkoako populazioa kontua, dituen ezaugarriena baizik. Euskal XX. mendean ia seikoiztu Herriko lurralderik txikiena bezain hanegin zen bitartean, Zubediena baita Zuberoa. Geografikoki roan, aurreko mende hatxikiena, baina era berean, parasierako biztanleen heren doxaz beteena, bere literatura, bat bizi da gaur egun. bere pastoral eta maskaradak, bere historia suhar bezain aberatsa, Matalas edo Etxahun bezalako pertsonaia konformagaitzen sorleku, euskal lurralderik erromantikoena, ezbairik gabe.

Baina arestian esan bezala, euskal lurralderik ahaztuena, zokorik gehien duen lurralderik zokoratuena, zikiratua izateko zorian.

Nola daiteke? Antzeko ondarea, euskaldun guztiona den ondarea, hain gertu izanagatik hain urrun sentitzea. Zenbat euskaldun abertzale ote da, Zuberoan izan gabe, Marrakechen edo Port Aventuran egona?. Zoritxarrez, egun, egoera zailean aurkitzen da gure Zuberoa, gazteak nahiago dute Lapurdiko kosta, Akize edo Paris. Normala, Zuberoan larre ederrak izanagatik ez baita ogirik, eta ogirik gabe Hortik atera gaztea ezin bizi, eta gazterik gabe herriek etorkizunik ez. kontuak.

Bestela esanda, nork dantzatuko ditu maskaradak eta xibeGauzak horrela, rutar dantzak berrogeita hamar urte barru? Nork mintzatufrantziar gobernuak iparraldeko ko zuberera bezalako euskalki maitagarririk? Zuberoarekin hiru euskal probintzietarako inomuga egiten duen Nafarroako Erronkari ibarrean, duela lako lurraldetasun politikorik bospasei urte zendu zen, errononartzen ez duenez, bertako hainkariera amaren bularretik ikasibat eragilek, duela lauzpabost urtako azken amona. Zuberoan te, Garapen Kontseilua delakoa ere gauza bera gerta daiteke, sortu zuten. Besteak beste, kontseizahar xiberutarrak hiltzen eta eskuaraz mintzatuko den lu honek, Akitaniako instituzio gazterik ez. Denak Frantzian, frantses eginak. Dena dela, zenbaiten laguntzaz, Zuberoarako historian zehar, Europako erresumarik plangintza sozioekonomiko bat buindartsuenak izandako Erroma, rutu du. Bide batez, Udalbiltzak ere, Ingalaterra eta Frantziaren milioi bat eurotako diru laguntza menpekotasuna ezagutu arren, lortzeko apustua egin du, Xiberoa Garatzen egitasmoaren baioraindik menperatu gabeko lutan. Zestoan ere, hainbat talderi rraldea izaten jarraitzen du, bere deia luzatu ostean, talde bat osatzebeste sei senideen antzera. Mendez ar da, Zuberoako kultur errealitateamende, aitonek semeei euren nortasuren ezagutza jorratzeko helburupenari tinko eusten erakutsi ondoren. an. Beraz, hain ekimen ederrean Halere, gure ekialdeko senide inork lagundu nahiko balu, ongi txikiari arnasa hartua izanen da eta bidenabar, agorximeltzen ari zaigun Xiberua ea udaberriarekin batera loratzen hasten zaigun.

BibaXiberua

zerin tzene tano nha o

g

M

ikel Arregi

J

ardunian. Ez dira

31 urte erlojuari begira

asko izango Zestoan gizon hau bezala egunero goizeko 4:30etan jeikitzen direnak, ez behintzat jubilatuen artean.

Domingo Lizasok hainbat lan egin izan ditu, baina oraingoan elizako erlojuaren ingurukoei buruzko galderak bakarrik egin dizkiogu.

Izan ere, urte askoan bere kargu egon da plazako erlojua.

Duela gutxi utzi du lan hori eta herrriko udalak oroigarri bat ere eman dio esker onez. Baina ziur nago askok eta askok ez dakizkitela lan honen nondik norakoak. Eta hain zuzen, horrexegatik jo dugu Domingorengana zenbait galdera egiteko asmoz.

NOIZ

ET A NOLATAN HASI ZINEN ERLOJUARI

K A R G U E G I T E N?

eta elizan egon. Bestalde, noizkoa zen jakin nahian Anastasio Alkorta zenarengana jo nuen. Paper zahar batzuk atera zizkidan eta han jartzen duenez erlojua 1879koa da.

Aizarnakoa ere garai hartakoa omen da. Orduan Manuel Izeta zegoen alkate eta erlojuaren egilea berriz Benito Yeregi izan zen eta Aginagan (Usurbil) egin omen zuten erlojua. Horrela bada, aurten 123 urte egingo ditu elizako erlojuak.

ORDU

ALDAKETETAN

I Z A N G O Z E N I T U E N B A,

T Z U K… ORDUA

G O R A B E H E R A R E N B AGO I Z E K O 3 E T A N J O A T E N A L Z I N E N A L D A T Z E R A? Gehienetan bere orduan

egin izan ditut aldaketak, baina azken lau bat urtetan goizeko 5ak inguruan edo. Ordua aldetzeari buruz, berriz, zer esango dizut, ba? Aurreratzea ez da hain zaila, baina atzeratzeak baditu bere gorabeherak. Erlojuari ezin zaio atzeraka bira eman, eta horregatik ordu asko aurreratu behar izaten dira, hamaika. Kontuan hartu behar da ordu erdiro kanpaiak jotzen dituela, eta goizeko ordu horietan horrenbeste kanpai jotzen hasi ezkero... Gainera, pena ematen zidan hori egiteak, erlojuak tratu txarra hartuko zuelakoan, hainbeste aurreratzen. Beraz, gelditu egiten nuen erlojua eta handik ordubetera berriz martxan jarri.

L A N A S K O E M A T E N A L Z I Z U N E R L O J U A K? 1970ean hasi nintzen 45 urte niK U E R D A E M A N, E N G R A S A T U. . . Beno, kuerda tuela eta iazko ekainean utzi nuen kargua, desgaste bat azaldu zitzaidalako. Beraz, hogeita hamaika urzortzi egunetik behin eman behar zaio. Bestalde, te eman ditut erlojua zaintzen. Garai hartan Julian haize haundia denean eta, altura haundia daukaArozena zegoen alkate eta ni udaltzaina nintzen. nez, nik nere martingalak neuzkan. Bai lana... beti Orduan Luxiano arduratzen zen erlojuaz, baina ematen du lana. Baina nik kariñoa hartu nion eta harentzat buruhauste handiegia omen zen eta Juez zitzaidan inporta haizearekin ere joatea, joan belian Arozenak esan zion “Ba, erakutsiok Dominhar zenean beti joaten nintzen. Engrasatzearena goi”, eta halaxe hasi nintzen. Hasieran urteko 500 berriz, astero-astero botatzen nizkion olioak eta pezeta ematen zidaten erlojua zaintzeagatik, azkegrasak. Ostolaza Debako erlojeroak ikusi zuenean naldera 16.000 peesan zuen erlojua oso zeta. Baina nik lan ondo engrasatuta eta hori ez nuen dizainduta zegoela. Jenruagatik egiten, deak beti esaten zidan Zer pasa behar zitzaidan ba, langintza hari kaoso ondo zebilela erlohan santuak bakarrik daude eta! riño handia hartu jua eta nik poza harbainion. tzen nuen. Desgaste NORENA D A hau azaldu ez baliE L I Z A K O D O R R E A N D A G O E N E R L O J U A? ET A tzait, oraindik ere jarraitzeko prest nengoen. Orain N O I Z K O A O T E D A? Erlojua udalarena da, nahiz 77 urte dauzkat eta beste hiru gehiago ere egingo

“

”

nituela uste dut, lehen bezala egon ezkero.

Baina ez zitzaidala aldapetan eta eskaileratan ibiltzea komeni eta utzi egin nion. Kartak banatzeari ere halaxe utzi nion.

ASKOTAN

HONDATU A L

D A E R L O J U A?

Ez, orain arte behin bakarrik, 1998ko uztailean konpondu zuten. Hondatu zenean, Don Ramon apaizak Debako erlojeroa ekarri zuen, Ostolaza. Hark berria ekarri behar zela esan zuen, milioi erdi edo kostako zela konpontzea eta, gainera, ez zela ondo jarriko. Baina Zarauzko Manuel Eizagirre ezaguna nuen eta honek bazekien erlojuak konpontzen.

Hamar mila duron konpondu zuen, zerbait kobratu zuela esateagatik. Dena desmontatu eta zortzi kaskilo berri ipini zizkion. Ni lehen alanbreekin eta ibiltzen nintzen, eta zortzi kaskilo horiek jarri eta esan zuen beste ehun urte iraungo zuela, orain lehen baino material hobeak zeudela eta. Orain primeran dabil.

N O I Z J O A T E N Z I N E N K A N P A N D OR R E R A? GO I Z E A N, A R R A T S A L D E A N. . .

Goizean. Goizeko 4:30etan jeiki, 5etan etxetik irten eta egunkariak banatu lehenengo. Hori egin eta gero joaten nintzen. Ordu erdi edo pasatzen nuen nik han, lasai-lasai hartu eta ahal nuen ondoena jartzen.

B I T X I K E R I R E N B A T E D O? Ez, ez zait inoiz ezer berezirik gertatu. Zer pasa behar zitzaidan ba, han santuak bakarrik daude eta! Nik kaso egiten nien beti santuei eta beraiek ere bai neri eta horrelaxe. Ondo konpontzen nintzen ni haiekin ea beraiek ere bai nerekin.

N O R A R D U R A T Z E N D A O R A I N E R L OEM A N A L D I O Z U A H O L K U R I K?

J U A Z?

Orain Aitor Alberdi gaztea arduratzen da erlojuaz, oraintxe udaletxean sartu berria da. Nik nekizkienak erakutsi dizkiot, neri Luxianok erakutsi zizkidan bezalaxe.

I

ZARO

ERRAZKIN

A

Eglobalizazioa u s k a r a eta rtikulu hau argitaratzeak ematen didan aukera aprobetxatuz, euskara eta bere etorkizunari buruz bizpahiru gauza argitzen ahalegindu nahi nuke. lde batetik, globalizazioa dela eta ez dela, egungo biztanleok elkar komunikatu eta elkarren bizitzak alderatu eta berdintzeko aukera asko ditugu. Badirudi gizarte eta estatu aurreratuek beraien bizimoldeak inposatu edo ezarri nahi dizkigutela, egokienak diren ustean. Beraz, bizi-baldintza, arau eta ohitura komun hauek geureganatu egin behar ditugu, hizkuntza barne. Bestalde, mundu globalizatu honetan, denen onerako, nola ez, merkatu libre librea , neoliberalismo basatia eta antzerakoak dira modan dauden praktikak. eraz, mendebaldeko estatuak aterako dira indartuak, herri xumeen aurrean. Eztabaida soziopolitiko-ekonomikoak luze joko ligukeenez, gure hurbileko pare bat gai aipatu nahi nituzke. Bata, guk herri bezala, Espainia, Frantzia eta Europa barruan ditugun mugak, gure eskubideak bideratzeko eta errespetatzeko. Bestea, Unescok kaleratu duen hizkuntz minorizatuen desagertze prozesua. Hauxe komentatzeko tarte bat hartuko dut, bestea hurrengo baterako utzita. adirudi, aurrerakuntza guztiak dituen mundu globalizatu honetara iristeko bidean gure hizkuntza dela benetan bide bazterrean geldituko dena. ure herri txiki honetan (Zestoan), euskarari dagokionez, bizi dugun egoera pribilegiatua, ez omen da orokorrean euskarak Euskal Herrian bizi duena. Euskara desagertzeko arriskuan dagoen hizkuntza dela esan du Unescok. Horrekin batera nafar gobernuak, Unescori arrazoia eman nahirik, euskararen agonia laburtzeko apustua egiten jarraitzen du. urreikuspen ezkor hauek bete ez daitezen, bidegabekeriak salatu eta estatuen eta instituzioen aurrean euskararen defentsa sutsua beharrezkoa izanik ere, oinarrizkoena eta berehalakoan egin beharrekoa, euskara eguneroko bizitzan, administrazioan, komunikabide eta hedabideetan‌ praktikan jartzea litzateke, nire ustez. Horretara bideraturik hartu behar genituzke erabakiak, legeak‌ legia, hortik jo beharko genuke, benetan euskararen erabilpena, euskal herritarrei eguneroko bizitzan eta gizartearen funtzionamenduan beharrezko izango zaion tresna gertatzea nahi badugu, gaur egun gertatzen ez den bezala. z genuke fidatu behar gure herri txiki (Zestoa) honetatik gure begi lausotuez ikusten dugun euskararen errealitatearen isla distortsionatuaz. Denbora izango da lekuko.

A

B B

G

A

A E

A

sier Iribar

ibilien geografia

H

dizkigu gure herriko bideen gorabeherak, noiznahi beste bide kutun batzuk begiratzen genituela: Norteko Ferrokarrilaren bideak.

Hasieran lotsati antzean –grabagailuak ez ditu gustuko–, baina gure solasak aurrera egin ahala erabat kutsatu gaitu Kontxik herri bideek duten erakarpenaz. Ezer baino lehen, herri bideak zer diren azaldu digu: “herriarenak dira, edonork erabil ditzake eta partikularrek ezin dezakete oztopatu pasabidea”.

Duela ehun urte, ia jende gehiena baserritarra zen garaian, denek zekiten zein ziren herri bideak eta zein partikularrak. Ezagutza hori transmititu egiten zen, gainera, belaunaldiz belaunaldi. Gaur egun, ordea, ohiturak aldatzen doaz eta inor gutxik daki gauza handirik gai horietaz; baserritik bizi ez diren gazteek ez daFERNANDO ARZALLUS kite ezer edo ia ezer herri bideez, herri txikietara etortzen den hirietako jendeak gauza horien aztarnarik ere ez dauka... Hori dela eta, arazoak sortzen dira ilabete batzuk badira Antton Olaizola eta Kontxi Uriarte Zestoako gero eta sarriago: batean kale-umeak edozein baserri-bidetik ibiltzen direla zaherri bideen azterketa egiten hasi zirela: zein diren bide horiek, kurrekin, edo behar ez den bideetan sartzen direla... bestean, kaletik etorritako nondik pasatzen diren... Gutako askorentzat gai baserritar berri batek hesiz josi duela bere baserri ingurua eta bide publikoak ezezaguna izaki, jakin-mina sortu digu... itxi egin dituela... Arazoa pixka bat larritzen denean, udaletxera jo ohi da irtenbide bila, baina udalek ere ez dute ezer zehatzik. Izan ere, orain arte oso Paradoxa badirudi ere, Zestoako bideak udal gutxik baitzuten herri bideen inbentariorik edo planorik. Kontxi Uriarteezagutu nahi eta hiri batean, Donostian, ren esanetan, “Mundu guztiak uste du udalek oso ondo dakitela zein diren elkartzea erabaki dugu. Kalexka iraherri bideak baina hori ez da horrela. Bide nagusiak oso argi daude, beti izan dokitzaile askoa duen, eta antzidira-eta; gehienetan galtzadak dira eta horiei buruzko aipamenak bilatzerakona lantegi izandako eraian erraz aurki daitezke edonon; nahiz eta gaur egun ez erabili, jendeak noizkuntza batean hartu gaiarroabea nahi aipatzen ditu. Errepideen kasuan bezala, hemen ere bide nagusiak tu Kontxi Uriartek, edota autopistak daude, baina baita bigarren mailakoak ere: adibidez, haeta hantxe bedua mar baserriko auzo batean, azkenekoak beste bederatzi baserrien ondoazaldu tik pasa beharko du; horrelakoetan bide hori herri bidetzat hartzen dugu. Baina zenbaitetan gauzak korapilatu egiten dira, arazoak sortzen dira eta ez da hain erraza bide horien izaera publiko edo pribatua ziurtatzea”.

Horretarako egiten dira, besteak beste, herri bideen inbentarioak edo azterketak, arazoen aurrean garbi izateko zein diren herri bideak eta zein partikularrak. Kontxi eta Antton iaz hasi ziren lan horretan Zestoako Udalaren mandatuz. Azterketa ibainarrieta horiek egitea oso gauza berria da (oraindik udal gutxik egin dituzte herri bideen inbentarioak) eta prozesuak lan sakona eskatzen du. Batez ere, ahalik eta informazio gehien erabiltzea komeni da, zein diren herri bideak eta zein ez ondo zehazteko; alde batetik baserritarrek emandako argibideak jasotzen dira eta, bestetik, agirietako informazioa. “Baserritarrengana joaten gara lehendabizi –dio Kontxik–, haiek baitira kontu

“

”

kriturak, duela 50 bat urteko katastro-fitxak, Zestoako Artxibo Histoiraeta rikoko agiriak... Informazio iturri horiei esker, ezin konta ahala bide aurkitu dituzte, are gehiago Zestoa bezalako herri bati buruz oso gutxi hiritartu baita; “Izan ere –dio Kontxik– edozein lur-sailek baitu bertara joateko bidea; hoZESTOA rrek ez du esan nahi, ordea, denak herri bideak direnik, eta hor dago, hain zuzen zailtasuna: herri bideak eta etxeko bideak ondo bereizten”.

Baserritarren argibideekin eta artxiboetan bildutakoekin behin-behineko inbentarioa edo herri bideen zerrenda egiten da. Horrekin denarekin erakusketa bat antolatzen da herrian akua eta han jartzen dira, besteak beste, herri bideen plano handi bat eta bakoitzaren fitxak. “Udalaren aldetik propaganda handia egiten da, erakusketa dagoela etxe guztietara zabalaltzolaras tzen da eta jendea jakinaren gainean jartzen da. Herritarrek hilabeteko epea izango dute helegiteak aurkezteko.

Edozein modutara ere, jende asko ez da helegiteak auraizarna kezteko asmoz joaten erakusketara, baizik galderak egitera edo iritzia ematera, eta hori ere oso ondo dago. Gu astean behin joaten gara jendeari helegiteak egiten laguntzera, baina udaletxean edozein garaitan egin edo aurkez ditzakete helegiteak”. Hilabeteko epe hori pasa ondoren, BASERRITAR ASKOK USTE DU UDALAK BADUELA HERRI BIDEEI BURUZKO INFORMAZIOA ETA Kontxi Uriartek eta Antton Olaizolak helegiteei buruzko lasao EZ DA KONTURATZEN BERAIEK HILTZEN DIRENEAN, ALEGIA ORAIN 60 URTETIK GORA DITUZTEtxostena egingo dute eta, gero, Udalaren esku geldituko da NAK HILTZEN DIRENEAN, JAKINDURIA HORI BERAIEKIN BATERA GALDU EGINGO DELA; EZ DIRA herri bideen inbentarioa behin betiko onartzea. Handik auKONTURATZEN BERAIEK ASKOZ GEHIAGO DAKITELA UDALAK BAINO (...)

BESTE BATZUEK USTE GURE OHITURAK ALDATZEN JOAN rrera inbentario hori ezinbesteko tresna izango da herritaDUTE GAUR EGUN DAUDEN BIDE ETA PISTA BERRIAK EGONDA, EZ DAGOELA LEHENGO ZAHAD I R E N B E Z A L A X E, G U R E O H I K O I B I L I A rron artean auziak edo arazoak sortzen direnerako. Eta RRAK EZAGUTU BEHARRIK. HORIEK EZ DIRA JABETZEN ZEIN GARRANTZ ITSUA DEN LEHENGO E R E A L D A T Z E N J O A N D A: bestalde, desagertzear dagoen jakinduria aparta –lehenJENDEAREN IBILBIDE OHITURAK JASOTZEA (NONDIK IBILTZEN ZIREN ETA ABAR). GAUZA go zestoarrak nondik ibiltzen ziren, zein ohitura zituzgarai bateko bideak HORIEK JASOTZEN EZ BADIRA, HAMAR EDO HOGEI URTE PASATZERAKO GALDU EGINGO DA ten– ondo jasota geldituko da. gaur egungo bideak JAKITURIA IZUGARRI HAU

hauez gehien dakitenak; euren iritzirako herri bideak zeint diren galdetzen diegu. Batzuekin hitz egin ostean has gaitezke bide sarea egiten; gehienetan errepikatu egiten dira datuak eta batek esan ez dizuna beste baserritar batek aipatuko dizu; azkenean, argitu egiten dira bideak eta batzuen eta besteen argibideak osatzen joaten dira”. Lehen urrats horretan, 50 edo 60 bat baserritarrekin hitz egin dute azterketaren egileek.

“Baserritarrek emandako argibideekin lehen hurbilketa egiten da; gero kontua da informazio hori berretsi edo behar den bezala ziurtatzea. Hori da, hain zuzen, hurrengo urratsa: herri bideei buruzko agiriak biltzea”.

Horretan dabiltza orain txiriboga Kontxi eta Antton; makina bat artxibotan ibili dira eta paper zahar franko aztertu dituzte: Azpeitiko Erregistroko es-

S

AN JOSETAKO LASTERKETA

M A R T X O A R E N 1 9A gainean da eta urtero bezala Sanjosetako Herri Krosa akordatu gabe iritsi zaigu. Antolatzaileak aspalditik ari dira jo eta su egun hori prestatzen, ez baita ahuntzaren gauerdiko eztula haur txiki-txikienetatik hasi eta beteranoekin amaituz, korrika lasterketak prestatzea. Dena den, aurtengo Herri Krosak bat baino gehiagoren burua berotu du: Zestoako XXIV. Herri Krosa egingo da martxoaren 19an. Hogeita laugarrenak atzetik hogeita bosgarrena dakar eta horrek esan nahi du datorren urtean 25 urte beteko dituela Zestoako Herri Krosak. Noski, urtez urte ez ditu ezaugarri berberak izan lasterketa honek; sariak, ibilbidea, ibilbidearen luzera, partaidetza, eguna (beti ez da San Jose egunez egin)... aldatuz joan dira, baina hutsik gabe 23 urtez Zestoako kaleak urtero lasterkariz bete dira. Lehenengo lasterketa 1979an antolatu zen eta Santiago Azurmendik irabazi zuen. Deitura hauekin baino ezagunagoa zen Matxinbenta bezala, Beasaingo auzo horretakoa baitzen. Gure eskuetara iritsi den datu mordoaren artean ez dugu ibilbidearen luzeraren berririk jaso eta ezta zenbat denbora behar izan zuen ere kilometro haiek burutzeko. (Datorren urterako, XXV. urteurrena aitzakia polita litzateke lasterketari buruz dagoen material guztia inguratzea). Hala ere, badakigu maiatzaren 6an Zestoako Lehen Herri Maratoia. Urte haregin zela 1979ko IRABAZLEAK ETA PARTEHARTZAILE KOPURUAK tan lasterketaren berri emateko argitaratu zen orritxoa1 9 7 9 SANTIAGO AZURMENDI ren zati bat berreskuratu dugu eta araudiaren artikuluak 1 9 8 0 AGUSTIN ZABALETA zerrendatzeaz gain segidako aholkua aurkitu dugu gaz1 9 8 1 AGUSTIN ZABALETA telaniaz: 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

RICARDO TORO

MIKEL ELIZONDO DIEGO GARCIA

JUAN MARIA IGLESIAS J.L. ETXEBERRIA

SANTIAGO AZURMENDI - USOA SORAZU

92

IÑAKI IDOETA - LURDES GABARAIN

107

SANTI GONZALEZ - USOA SORAZU

140

ANDRES DE LA CALLE - LURDES GABARAIN

MIGUEL BLANCO - LURDES GABARAIN JOXE APALANZA - ANA ISABEL SASTRE JOXE APALANZA - IRATXE ARANBURU

XABIER ITURRALDE - MAITE CIVICOS

JOXE APALANZA - ALAITZ ETXEBERRIA JOXE APALANZA - ALAITZ ETXEBERRIA

161 168 166 159 166 129 85

XABIER ITURRALDE - LENA MAYO

182

MANU HURTADO - KONTXI URIO

171

XABIER ITURRALDE - IRATXE ARANBURU JUAN ALBERDI - ARANTXA ALDALUR

XABIER ITURRALDE - ITZIAR URDANGARIN

235 132 159

“

”

Artikulu honetako datu hauek guztiak Joxe Orbegozok jarri dizkigu eskura.

datorren urtean 25 urte

Táctica de la carrera: Vd. va a llegar, por lo tanto la salida va a ser lenta, muy lenta, para dar tiempo al organismo a tomar contacto con la carrera. Si posteriormente, pasado el cénit de los 6 kms. se ve Vd. fuerte, aumente el ritmo, pero sin alegría, puede resultarle fatal y no conseguir su objetivo

.

Hogeita lau urte igaro dira, baina aholkuak aurten ere berdin-berdin balioko duelakoan nago!

ONINTZA IRURETA

ETAhanditzen NAHIZENEAN...z e r ?

b

ehinola, honelako zerbait esan omen zuen Lazkao Txikik: “Ni Lazkaon jaio nintzen; hazi, berriz... hazi... inon ere ez!”

Abaliñeko gizon txiki handi honek umeumetatik ekarri zuen bertsotarako grina. Asko dira, izan ere, heltzean zertan lan egitea nahi duten argi daukaten ume koxkorrak. Lanbide horiek, baina, ez dira aproposenak edota ohikoenak izaten zenbait kasutan. Suhiltzaile, futbol jokalari, sendagile, aktore... horiek dira gaztetxoak gehien erakartzen dituzten lanbideak. Ez zebilen oker Xabier Mendiguren Estitxuk pirata izan nahi du liburua idaztean. Bazekien hark zerbait umeen burutazioen berri. Guk, ordea, Zestoako neska-mutilen etorkizunerako asmoen berri jakin nahi izan dugu, handitzen direnean zer izan nahi duten alegia. orretarako, Zestoako Herri Ikastetxera jo dugu. Behin irakasleei gure asmoak azaldu eta haien baimenarekin, inkestatxo bat egin diegu bertako zenbait ikasleri. Azken mailetako gaztetxoak aukeratu ditugu, 10-12 urte bitarteko hamalau neska-mutil hain zuzen. Fraideen dozena, beraz. asiera-hasieratik harira joan beharrean, bestelako galderatxo sinple batzuk eginez ekin diogu lanari. Halaxe jakin dugu soinketa eta plastika direla gehien atsegin dituzten ikasgaiak. Gutxien, aldiz, barka nazala Joxebak nik ez baitaukat ume hauek zirikatzea beste errurik, ingelesa da. Bestalde, eskolaz kanpo, denbora librean, atseden hartu ordez leher eginda bukatzeko moduko zaletasunak dituzte, hala nola futbola,

H H

N

dantza, pilota, tenisa... eka-neka eginda itzultzen dira etxera, eta, jakina, etxean laguntzeko borondate gutxi dutela aitortu digute gehienek. Halako lanetan aritzea gustatzen zaien itauntzean, honelaxe erantzun digu batek: “Lanaren arabera”. Ez da ez ihardespen makala gero!

Xelebreena entzuteko zaudete oraindik.

Izan ere, gaztetxo hauetako batek baino gehiagok ondokoa erantzun digu handitan zer EZ lukeen nahi izatea galdetzean: lapurra, politiko... edota Bin Laden bezalako terrorista. Botatzen hasita... Dena den, zabor biltzailearena da gehienei gutxien gustatzen zaien lanbidea.

Z

er da argitzeko geratzen zaigun gauza bakarra? Ea zer izan nahi duten etorkizunean egun 10-12 urte dituzten gure he-

zertxobait argiago ikusten dituenik ere. Futbol jokalari, pilotari, ile-apaintzaile, kazetari, arropa diseinatzaile, pirata informatiko...

rriko neska-mutilek.

Batzuek oraindik ez dakite zertan lan eginez pasa nahi dituzten euren bizitzako urterik onenak. Zorionez, badago gauzak

Gisa honetako erantzunak jaso ditugu, besteak beste. Hala izango ote? Denbora izango da lekuko.

O

LAIA

SALEGI

aratzetik

“

A

zken bolada honetan inguruan duzun jende guztia Zestoakoa dela iruditzen zait!" Hauxe esan dit lagun on batek, harriturik, eta berak esan ondoren egia dela konturatu naiz. Jakina, ez dut baieztapen hau guztiz onartu, baina aitortu behar dizuet azken urteotan ezagutu ditudan lagun asko zestoarrak direla... bai, herri honekiko dudan lotura sendotu egin da eta hemendik aurrera ere bide beretik joatea espero dut.

Hala eta guztiz ere, herriaren inguruan gertatzen diren hainbat gauza ez ditut behar bezala ezagutzen. Herri honetako lagunekin konpartitu ahal izan ditudan esperientziak oso sakonak edo tinkoak izan arren, nahiko puntualak izan direla esan behar dut. Soro peri eguna, danborrada, iraileko jaiak... burura behin eta berriro etortzen zaizkidan momentuak dira eta honez gain Zestoa herriarekin lotzen ditudan une asko jaien edo festetan gertatutakoak dira. Ala, karajo la bela! (hau nire amamak erabiltzen zuen esaera da... "entraĂąable moment" ). Parranda edo txotxi-orgiak izan dira herri honetan interesgarrienak! Egia ote? Ez... ez dut hori pentsatu nahi.

Badakit herrian egon naizen askotan festa giroan murgildu naizela (hori zuek ere badakizue) eta gogo handiz bizi izan ditut eguberri, negu edota uda askotako gauak, baina hori ez da Zestoatik atera dudan gauzarik garrantzitsuena.

Zenbat arratsalde, zenbat goiz pasa ditudan gogoratzen badut, zerrenda luzea aterako nuke eta tartean egun lasaiak eta emankorrak ere izango lirateke.

Koiote edo Herrero tabernetako aurrealdean zenbat hitz, zenbat barre egin dudan... negar malkoren bat ere atera zait. Horregatik herritar batzuenganako hurbiltasuna nabaritu dut eta ezagutza horrek he-

indar zentripetoa KLAUDIO LANDA

rriaren beste ikuspegi bat eraiki du nire barnean, nire ustez, herria bera gizakiek egiten dutelako eta Zestoan kontuan hartzeko gizaki garrantzitsu asko bizi dira.

Ezagutzen ditudan guztiek badaukate zerbait berezia. Bakoitza bere erara, baina herri honek duen bizitasuna herritarrek sortzen dute.

Harrigarria izan daiteke batzuentzat bertako jendeak beste herrietako jendearengan sortzen duen erakargarritasun indarra. Ni bezala, Zestoara egun batean heldu eta geroztik behin baino gehiagotan itzultzen direnak asko dira eta hori ez da beste herri batzuetan maiz gertatzen. Indar zentripetoa da erakartzen gaituena eta hori zuek sortu duzue... Hala izan dadila luzaroan!

artxoaren 8an egin zen Zestoan Bertsolari Gazteen Lehen Erniarraitz Sariketako bigarren kanporaketa; lehenengoa Azkoitian izan zen martxoaren 1ean eta han aritu zen Oskar Alberdi zestoarra ere (bosgarren geratu zen). Gure herriko sariketari dagokioenez, giro ederra, aparta; bertsolari gazteak izaki, entzuleak ere gazteak, guztira 160tik gora. Kultur Etxeko aretoa txikia oso eta, Kursaal Txiki gisa saioa ondoko hall-ean bideoz ikusteko aukera eman zitzaien kanpoan gelditu zirenei. ertsolariak honakoak: Migeltxo Aiertza (Aizarnazabaldarra eta Zestoako Bertso Eskolako kidea), Imanol Epelde, Haritz Etxeberria Ministro, Nahikari

B

Sarritan gera haserrearen ta gorrotoen bezero, sarri gabiltza haundi nahikeri itzaletan bero-bero; beti gorago heldu nahi horrek sortzen du hainbat endredo, egun hain gaizki geundekenikan inork ez beza espero; txanpon batekin desio denak erosterikan balego (bis).

S.

I

Gabilondo, BeĂąat Lizaso, Jokin Uranga, Felix Zubia eta Julen Zulaika. rabazlea Nahikari Gabilondo; bigarren eta hirugarren Jokin Uranga eta Imanol Epelde, hurrenez hurren. Adibide modura, hona hemen irabazleak gartzelako gaian kantatu zituen bi bertsoak:

Eskatu nahi det lanpostu on bat eta zorion itzela, eskatu nahi det maitasun giro goxoa bezain epela, eskatu nahi det nire aukera denek bizi dezatela; azken desio gisa pentsatu ta eskatu nahi det horrela: desio denak bete daitezen aurrenekoan bezala (bis).

Azkoitiko eta Zestoako kanporaketetan irabazle izan direnak eta puntu gehien dituzten lau (guztira sei bertsolari) Azpeitian izango dira, martxoaren 16ko finalean.

Hegoaldea adierazten duen nazioarteko letra. Segundoaren laburdura. Siemens etxearen ikurra. Sufrea.

UNTZITU. Untzi bihurtu, untzian sartu, untziratu.

Beraz, SUNTZITU: Faxismoa hegoaldeko lurraldeetara bidali untzian sartuta edo, bestela, edozein tokitara, baina segundo bakar batean.

...

... Faxismoa Siemens tresnak garraiatzeko erabiltzen den untzian gorde. Faxismoa sufrez estali eta untziratu.

Nork egin behar du aukera? Asanbladarik antolatuko al da erabakiak hartzeko?

o

danbolinzulo

M

Bertsolari gazteen I. Erniarraitz sariketa

Prentsaurrekoa tsailaren 23ko arratsaldeko 20:00etan prentsaurreko bat egin zen udaletxe azpian. Bertan Zestoako Presoen Aldeko Mahaia, Etxerat eta 3/4ak beteta dituzten Jon Joseba eta Ixiarren senideak elkartu ziren beraien hausnarketa eta asmoen berri emateko. Bi herritar hauek 3/4ak beteta dituzte, baina oraindik espetxean jarraitzen dute; aurtengo ekainean beteko dituzte15 urte. Presoen Aldeko Mahaiaren esanetan “espainiar estatuak bere legea beteko balu honezkero gure artean ziren Jon Joseba eta Ixiar. Azken fine-

an erabaki politiko baten ondorioz dituzte espetxean eta espetxe politika honen xede bakarra zigorra luzatzea da�. Egoera berdintsuan beste ehun preso baino gehiago daude, eta horregatik denon artean zerbait egin beharra dagoela iruditzen zaie.

Egoera ikusirik, herriko Kultur talde, alderdi politiko, sindikatu eta abarrekin biltzen hasiko dira taldeei egoera azaldu eta bakoitza zer egiteko prest dagoen ikusteko.

ZerIrakurri

Haur eta gazteentzako liburu bat aukeratzea ez da batere erraza. Izan ere, liburutegi edota liburudendetara hurbiltzen garenean oso eskaintza zabalarekin egiten dugu topo. Zabalegia. Liburu mordoa, itxura ederrekoak, paperaren kalitatea eta irudiak liluratzeko modukoak... Baina, egia esan, horietatik oso gutxi har daiteke haur-LITERATURAtzat (bai letra larriaz). Pila handi horretan asko eta asko --gehiena esatera ere ez naiz ausartzen-- zaborra besterik ez da.

Baina benetako haur-literatura egon badago, nahiz eta topatzeko ordu batzuk apalen artean arakatu behar. Hementxe duzue bi adibide: N I R E K U L E R O A K Angel Lertxundi / Antton Olariaga E L K A R L A N E A N Hau bai, nerabe ingu-

ruan dabiltzanentzat, 9-12 urtekoentzat aproposa; eta, jakina, helduok ere gustura irakurriko duzue. Protagonistak Maxe du izena, eta bere 10. urtebetetzerako argazki-kamara oparitu diote. Argazkiak errebelatzerakoan hasiko dira ustekabeak eta intriga. Maxe, Sherlock Holmesen gisan misterioa argitu beharko du.

BURUKO

JAKIN

H U R A N O R K E G I N ZION NAHI ZUEN SATORTXOA

N

ORA PALMITANO

Werner Holzwarth / Wolf Elbruch KOLDO IZAGIRREK EUSKARATUTA K ALANDRAKA Haurrentzat batez ere –nerabe inguruan dabiltzanek sinplekeriatzat joko dute seguru aski—eta, nola ez helduontzat. Liburuak oso ondo irudikatzen ditu txikien eta ahulen mendeku txikiak. Askotan haur txikiek –eta helduok—mendeku hartzeko dugun aukera bakarra horixe baita: mendeku txikia.

Haur-literatura LITERATURA ere badela egiaztatzen duten bi adibide.

ZerEntzun I

S

T

The Strokes

H

I

S

I

T

RCA /BGM

Munduko musika aldizkari espezializatu ospetsuenei kasu egin behar badiegu, pentsatu gabe dendara sartu eta The Strokes New Yorkeko talde gaztearen lehenengo diskoa eskuratu beharko dugu. Ez baitira nolanahikoak Is this it honek jaso dituen laudorioak eta miresmen hitzak. Rock’n’rollaren K U R A I A salbatzaileak direla, azken urteotan ezkutuan Kuraia egon den izpiritu primitiboa berreskuratzen duM ETAK tela, rock’n’rollak galdu duen bat-batekotasuna Aspaldian Dut taldea geldirik dagoenez, Joberreskuratzen dutela…Esaldi horiekin eta beste seba Ponce taldeko baxujoleak bere alderik askorekin jantzi dituzte taldearen estreineko dis- zuzen, punki eta makarrena azaleratu nahi koari buruzko kritikak, eta gainera, 2001. urtea izan du. Zaragozako El Corazon del Sapo amaitzearekin batera azaldu diren urteko onetaldeko Fernandori deitu eta hura euskaraz nen zerrendetan goi-goian kokatu dute zalantza- abesteko prest azaldu ondoren, bien artean rik gabe. tajutu dute Kuraia, bi buru eta lau gorputz Horrenbesterako al da? dituen basapiztia. Izan ere, Galder Izagirre Bada, baietz esan beharko dugu. Is this it?-ek (Dut) eta Mikel Kazalisek (Anestesia, 2 Kate, Negu Gorriak) osatzen dute laukotea. haize freskoa dakarrelako. Ezer berririk eskaini gabe, ahantzita genituen bizitasuna berreskura- Kuraian Josebak baxua utzi eta gitarra jantzi du gainean, eta hard-rock eta punk-rockarekiko tzen duelako bere 36 minutu eskasetan. New York hiriak orain dela 20 urte Patti Smith, Tele- duen zaletasuna utzi du agerian - Motorhead zein La Perrera erreferentzia saihestezinak dira-. vision, Blondie, Pretenders, Talking Heads eta beste talde batzuekin bizi izan zuen garai ahaz- Bere lehenengo diskoan hamaika abesti jaso ditu, rock gogor eta zuzenaren intentsitatea aldatezina gogora ekartzen duelako. Eta batez ere, rrikatzen duten hamaika kantu. Fernando oso The modern age, Someday, Last nite singlea, ondo moldatzen da euskaraz, baina ez die bizHard to explain, New York city cops, Take it or leave it eta gainerako kantuek apaindurarik ga- karra ematen bere hizkuntzei, eta aragoieraz (Güello gorria) zein gaztelaniaz ere (Infierno) beko rock’n’rollean sinesteko hamaika arrazoi ematen dituztelako. abesten du. Laster zuzenean jotzen hasiko dira.

M

IKEL LIZARRALDE

S

ZABALA

aur egun, komunikabidetan sarri entzuten dugun hitza da transgenikoa. Luze eta zabal hitz egin daitekeen gaia bada ere, azaletik eta xinple xamar zenbait puntu azalduko ditugu.

Lehenik eta behin zer den argituko dugu. Hitzak dioen bezela, alde batetik Trans-, transferentzia, aldaketa, eta bestetik gene-, bizidun guztiak nolakoak garen informazioa jasotzen da bertan. Genea DNA kateaz osatuta dago. Ernalketa gertatzen den momentutik, gene horietan jasotzen da bizidun horrek izango dituen ezaugarri denak.

Baina noski, informazio aldaketa hori ez da berdina izaten, eta ondorioz dibertsitatea sortzen da.

Hau da, gizaki bikote batetik sortuko diren ondorengoak ez dira berdin-berdinak izango, beraien desberdintasunak izango dituzte.

Beraz, produktu bat transgenikoa dela entzuten dugunenan, geneetan manipulazio edo aldaketa bat egin zaiola esan nahi du.

Trasgenikoaren inguruan ikerkuntza gehien landaretan egin da: artoa, soja, koltza, tomatea, krabeliña.

Esan genezake, hiru belaunaldi izan dituela bere sorreratik.

•Hasiera batean erbiziden kontra erresistenteak

OSAGAIAK

Txerrisolomoapatata kremaetatxanpinoiekin

ONIA

g

zerdatrans enikoa.

ziren landare transgenikoak sortu zituzten. Erbizidak bota, eta belar txarrak bakarrik desagertzen ziren, landareari inolako kalterik egin gabe.

•Ondoren BT (Bacilus Thurigelsis) belaunaldia izango litzateke. BT hau lurrean bizi den bakteria bat da eta toxina bat jariatzen du, zomorroentzak hilgarri dena. Orduan, landareari toxina hori botatzen duen genea sartu zioten. Ezaugarri hau duen arto transgeniko sail batean ez litzateke egongo zomorroen beldurrik .

•Gaur egun garatzen ari direnari, termineitor deitzen zaio. Landare hazi hauek erabat programatuak daude beren geneetan. Hazi antzuak dira, eta gainera erabili beharreko ongarri, eta produktu guztiak bereziak dira. Hazi hauek ez dute berriz ereiteko balio.

Produktu transgenikoak erabiltzearen ondorio kaltegarriak ugariak dira, nolanahi ere. Nagusienak, kalte ekologiko, osasun arazo eta nekazaritzaren industrializatzea lirateke.

1990. urtean sortutako transgenikoen liberalizazioa arautzen zuen legeari 1998.ean moratoria bat ezarri zitzaion Europa osoan. Estatu espainarrak ez zuen bat egin erabaki horrekin, baina Euskal Autonomia Arkidegoan bai. Azkenik esan, Europako komisioan orain dela gutxi gai honen inguruan hartutako neurri bat martxan jarriko dela.

Neurri honen bidez, beren konposizioan osagai transgenikoak %1 baino gehiago dituztten produktuak etiketatuko dira. Modu honetara, erosketak egitera joaten garenean, jakin ahal izango dugu zein diren produktu transgenikoak.

LA U LAGUNENTZAT

Txerri solomo freskoa, kilo erdi bat, perretxikoak 250 g, Patata 500 g, bi sagar, piperrauts beltza, Brandy kopatxo bat, bi baratxuri ale, gurina pixka bat, gatza, oliba olioa, koilarakada bat, esnegaina 250 g

PRESTAERA

Hasteko, kazuela edo lapiko batean gurina eta oliba olioa jarriko ditugu berotzen. Bitartean solomoari gatza eta piperrauts pixka bat botako dizkiogu. Hau egin ondoren, olioa eta gurinari baratxuria zatituta botako diogu. Eta solomoa lapikoan sartuko dugu erretzeko. Sutan edukiko dugu gorritu arte eta gero brandy kopatxoa botako diogu. Hamar minutuz edukiko dugu eta segidan solomoa lapikotik aterako dugu. Geratzen den saltsa hori gerorako gordeko dugu.

SOLOMOARI LAGUNTZEKOA PERRETXIKO SALTSA.

Zartagin bat hartu eta olioa berotzen jarriko dugu. Bitartean perretxikoak txiki-txiki egin, gatza bota eta zartaginera botako dugu egiteko. Su handian edukiko dugu hamar minutuz. Hau ere aparte utziko dugu gerorako.

PATATA KREMA.

Patata krema egiteko, lehenengo patatak zuritu eta lapiko batean egosiko ditugu. Gero pure egingo dugu.

Azkenik, presentazioak nolakoa izan behar duen esango dugu. Solomoa honezkero hoztuta izango dugu, beraz, berriz berotuko dugu. Bitartean, aurrez gorde dugun saltsa hartu eta berotzen jarriko dugu, saltsa honi esnegaina botako diogu eta piper hauts pixka bat ere bai. Gatza gure gustura bota eta gero, saltsa listo egongo da. Ondoren, solomoa xerratan moztuko dugu. Azpil edo bandeja bat

hartu eta saltsa horrekin azpil hondoa estaliko dugu. Jarraian solomo xerrak azpilaren erdian jarriko ditugu ilaran. Perretxikoak albo batean jarriko ditugu eta beste aldean patata krema. Bukatzeko sagarra tira mehetan ebaki eta pure gainean tente jarriko ditugu.

On egin...

Luis eta Junior

m a Zestoako Gazte TXOA

Asanbladak bideo emanaldiak antolatu ditu igande arratsaldetarako. Igandero izango dira arratsaldeko 17:00etan.

11

TIK

1 5E R A

Mendi Astea Agiro mendi taldeak antolatuta.

Hitzaldi guztiak Kultur Etxean izango dira, arratseko 8:30etan

15

OSTIRALA

San Juan Egoitzakoek merienda izango dute Gure Txokoa Elkartean.

16

ETIK

1 8R A

Anetora mendi irtenaldia antolatu da; izena ematea eta informazioa kiroldegian.

19

ASTELEHENA

XXIV. Zestoako Kross herrikoia.

21

OSTEGUNA

Zuberoa 2010 plangintzaren aurkezpena. Txomin Peillenen hitzaldia arratsaldeko 19:30ean.

22

OSTIRALA

Kontzentrazioa Etxeratek antolaturik, arratsaldeko 20:00etan.• Elkartasun Barrikotea Askatasunak antolaturik gaueko 21:00etan.

23

e

uskaraz bizi nahi dugu baina... gure esku dagoen guztia egiten al dugu?

“BEHIN

BAINO GEHIAGOTAN PASA ZAIT BURUTIK, BAINA BULEGORA INGURATU NAIZENEAN BOLIGRAFOA HARTU ETA ERDARAZ EGIN DUT ESKABIDEA. IZAN ERE, NONDIK HASI... ETA AKATSAK EGINEZ GERO... HORI LOTSA! ETA... ETA....”

Askotan aurkitu izan gara euskaldunok horrelako egoera batean. Gure

ziurtasun eza, konplexua, ohitura falta, beldurra...

trabak besterik ez euskaraz egiteko.

Baina erdaraz eginda, hobeto adierazi al dugu esan nahi genuena?

Erdaraz bihurri eta trakets idatzitako gauzak norberaren euskaraz idazten badira, askoz hobeto ulertu baietz!

Udaletxean ere, egin dezagun euskaraz!!!

Euskara Aholku Batzordea

LARUNBATA

Zestoako Gazte Asanbladak sagardotegira irtenaldia antolatu du. Izen ematea Uztapide tabernan eta Gaztetxean bertan martxoaren 17a baino lehen. Informazio gehiago nahi duena Gaztetxera hurbil dadila.

ap 02 08 10

16

ASTEARTEA

Kultur EtxeanEHGAMen (Euskal Herriko Gay Askapen MUgimendua) hitzaldia 20:00etan.

17

ASTEAZKENA

Irlandar Umorea, Macrea Clarkeren eskutik Gaztetxean.

22

ASTELEHENA

San Juan Egoitzakoek merienda izango dute Agustin tabernan.

24

ASTEAZKENA

Arrate Leunda ipuin kontalariaren saioa, Gazte asanbladak antolaturik.

26

OSTIRALA

27

LARUNBATA

Bertso trama Gure Txokoa Elkartean. Tramagilea: Josu Goikoetxea. Bertsolariak: Peñagarikano eta Amuriza. Antolatzailea: Zestoako Bertso Eskola.

Bazkaria antolatu du Gazte Asanbladak Gaztetxean. • Umorezko antzerkia Elena Irureta eta Aizpea Goennagarekin.

Kutur Etxean 22:00etan,Kutxa Gizarte Ekintzaren laguntzarekin.

• lehiaketa. Urolako

Losintxa edo piropo

aek-k antolatutako III. Losintxa edo piropo lehiaketara aurkezteko epea martxoaren 13an bukatuko da. Sari banaketa martxoarn 16an izango da Azpeitiako berdura plazan egingo den txotxean.

Gaztetxearen XIII. urtemuga. Apirilean Gaztetxeak 13 urte betetzen ditu eta horregatik hainbat ekintza egitea pentsatu dute: kontzertuak, antzerkiak, eztabaida, bertso afaria, ipuin kontalaria, bideo emanaldia, truke azoka, erakusketak e.a.

Herriko gazteei eta herritarrei zerbait ezberdina egiteko aukera eman nahi zaie eta beraz, XIII. urtemugako ekintzetan parte hartzera gonbidatzen ditu gazte guztiak Gurutze taberna eta Jubilatu eta Pentsiodunen Elkarteko bulegoa itxita egongo da martxoaren 27tik apirilaren 3a bitartean.

•

a genda IRILA

ASTEARTEA

Punttu txapelketa hasiko da San Juan egoitzako egoiliarren artean.

ASTELEHENA

Gazte Asanbladak eztabaida bat antolatu du.

Gaia: Euskal Herriko egoera politikoa.

ASTEAZKENA

Bideo emanaldia Gazte asanbladak antolaturik

•

TORTURAREN

A U R K A K O M O Z I O A . Otsailaren 28ko udal batzarrean,

u

daletik

udal talde guztiek aho batez, Torturaren Aurkako Taldeak aurkezturiko mozioa bere osotasunean onartu zuten.

I R A E T A K O P L A N P A RZenbait gauzaT Z I A L A. 2002ko otsailaren artean, ren 28ko udal batzarreEgun euskal hean, EHko 6 zinegotzien rritarren aurka aldeko botoekin Iraetako ematen diren Plan partziala onartu tortura kasuak zen. EAJ-EA taldeko zionartezinak direnegotziak aurka agertu la adierazten ziren. Onarpena, hilabedu Zestoako tez jendeaurrean jarriko Udalak. Hainda errekurtsorik egin bat herritarrek nahi bada. Epe hau pasa jasandako suondoren, behin-behinefrikarioak ere ko onarpena emango aipatzen ditu zaio eta Foru Aldundiak Udalak, eta Esizango du onarpenaren tatu espainiaazken hitza. Iraetako rrari zenbait Plan Partzialean 46 etxeneurri har dibizitza egitea aurreikusten da, Udalari utzi zaizkion lurretan kiroldetzan eskatzen dio, besteak beste: pertsonen atxigia kokatuz. Lehen fasean futbol zelaia egingo da eta aurrera begira loketa eta inkomunikazioa bost egunera luzatzea kirolgunea eta aisialdirako lurrak bere esku izango ditu Udalak. baimentzen duen artikulua ezabatzea; atxilotuak berak aukeraturiko sendagileak ikus dezan aukera izatea; atxilotuen instrukzioa eta auziperatzea euren jaioterriko auzitegien esku uztea; Habeas Corpus delakoaren U R H O D I E N K O N P O N K E T A. Herriko kaezarpena eta erabilera... leetan ur hodiak konpontzeko lanak egiten ari dira. Ur hodi asko zaharkituak daude eta kasu askotan ura galtzen dute.

Ondorioz, etxe askotara ura oso presio txikiarekin iristen da.

T R A F I K O O R D E N A Z I O B E R R I A. Udalak duela urte baKonponketa lan hauetzuk egindako ordenazioari jarraituz autobusak herri tan diru inbertsio hangunetik kanpora atera nahi dira. Lehen urrats bezala, dia egingo da. Lan Azpeitia-Zumarraga aldera doazen autobus guztiak hauek Azpeitiko Alberdi enpresa ari da egiten.

Eskola parean izango dute geltokia. Horretarako autobusak geldiA U R R E K O N T U A K. Otsailaren 27an, asteazkenez, udaletxeko batzar aretoan udal tzeko gunea handitu eta markesina aurrekontuei buruzko herri batzarra egin zen. Hainbat talde osatu ziren propobat eraikiko samenak bildu eta aztertzeko. Herritar guztien artean 2002ko aurrekontu ahalik da. Trafiko E U S K A L P R E Neta egokienak lortu nahi dira.

Ordenazio beT S A R E N H A R P Irriarekin GuD E T Z A K. Aurreko alean aurreratu zen bezala, udaI B I L G A I L U E N Z E R G A. Udalak ibilgailuen gainerutze aldera leko euskara zerbitzuak Euskaldunon Egunkaria, dagoen sarreko zerga ordaintzeko epea ireki du. Diru etxe biArgia eta Zabalik aldizkariak doan jasotzeko harpira-irteera nodez helbideratutako erreziboak apirilaren azken detza egiteko epea zabaldu du. Euskaldunon Egunrabide bakaastean kobratuko dira. Udal bulegoetan ordainkaria hamabost egunez, Argia eta Zabalik hilabetez rreko bihurtutzeko epea berriz, otsailaren 28tik apirilaren doan jaso nahi badituzu, jo ezazu udal bulegoetako da eta 30era (biak barne) bitartean, goizeko 9:00etatik ra, euskara zerbitzura. herritik irtete13:00ak arte izango da. Epe hori amaitu orduko premiamendu bidez kobratzeari ekingo dio ko bakarrik Udalak. Kasu honetan, epez kanpo dabilenak zergarekin babalioko du. Eguna zehaztuta ez badago ere, aurrerago herritarrei jakinaraziko zaizkie aldaketa hauei buruzko tera premiamenduko gainordaina (%20) ordaindu beharko du. xehetasunak.