19 2002ko
ekaina
danbolin
G
ure herriko historia argazkiz argazki osatu nahi dugu. Zuen laguntzarekin lehengo eta oraingo argazkiak bildu nahi ditugu.
harremanetarako: danbolin zulo elkartea
tfnoa: 943 147 123
04 itxaropena dantza taldea 0 6 maite bat maitatzen det maitagarria 0 8 danbolin-zulo 0 9 hain gertu, hain urrun 1 0 yolanda eta ane 14 agenda 15 moruno pintxoak/txaleko reflektanteak16 pintura: triptiko flandestarra 17 jardunian: mikel telleria 1 8 udaletik 2 0
Urko Canseco, Nagore Telleria, Margari Eizagirre, Mireia Orbegozo,
Jon Artano, Onintza Irureta
diseinua eta maketazioa :
Eneko Aristi
inprimategia:
Gertu (OĂąati).
lege gordailua:
SS- 1108/2000
I S S N : 1576-9429
I R I T Z I E N E T A E S A N E N A D I E R A Z I T A K O A L D I Z K A R I A N H A R T Z E N G A I N
Joxeba LarraĂąaga,
Olaia Salegi, Manuel Arregi,
B E R E
d a n b o l i n :
Jone Bergara , Edurne Korta,
D U
Telefonoa: 943 14 71 23
e-mail: danbolin@topagunea.com
E Z
20740 Zestoa (Gipuzkoa)
E K
Danbolin Zulo elkartea.
Kultur Etxea. Gurutze z/g.
d a n b o l i n
argitaratzailea:
E R A N T Z U K I Z U N A
enbidoa, inkesta
S
anjoanetan hasi eta sanmielak arte iraungo duen, santu izenez bataiatutako festa laikoen zerrenda amaigabeari hasiera emateko bezperatan gaude. Gure arbasoek ospatzen eta lantzen zituzten festa askoren aztarnak iritsi zaizkigu. Antropologoek ikertu ohi dituzte eta gure historiaren ondarea eta altxorra direla esan ohi da. Antropologoek izugarrizko teoriak aurkezten dizkigute. Festa eta jaialdi horietako xehetasun guztiek badute justifikaziorik: herriaren izpiritua, herriaren arima... nabari omen daitezke hor. Gaur egungo gure festa ospakizunekin ere horrela gertatuko ote da etorkizunean? Festen inguruan jende multzo handia biltzen da: asko festetako profesional dira, bakoitza bere graduazioarekin. Festak iristen direnean, hein handi batean, juerga soilerako joera behar baino gehiago garatua ez ote dagoen iruditzen zait. Nik ez dakit gaur egungo festa egiteko moldea antropologian sartuko den, baina zalantzarik ez juerga egiteak, gaur egungo pentsaeran edozer gauzatarako eskubidea ematen duela: juerga egin behar badut, beste edozer gauza uzteko eskubidea eta beharra du: lana, herrigintza, etxeko lanak, etxerako lanak, kirola egitea... Lehendabizi festa (barkatu, juerga) eta gero gerokoak. Jaien inguruan izugarrizko parafernalia muntatzen da, juergaren apologia egiten da. Ohitura handia dago, gainera, ezagunei betiko galdera tipiko topikoak egin eta paperean argitaratzeko. Horrela, duela gutxi, Egunkariaren orrialdeetan, zestoar zelebre baten (oraindik ez du
3
Festei buruzko gogoeta apokrifoak
x e l e b r e kategoriarik nonbait) honako erantzunak agertu ziren: “...gauza ederra delako gehien maite dituzunak alaialai eta irribarrea ahoan dutela dantzan ikustea... Umore ona. Horren gibeletik etorriko dira festa ederra egiteko behar diren beste gauza denak. (...) nik ez dut bestondo latzik izaten. (...) bezperako ateraldi xelebreak, burutazio "dizdiratsuak" eta elkarrizketa surrealistak oroitarazten dizkiogu elkarri�. Festak (barkatu, juergak esan nahi nuen) arte bihurtu ditugu, filosofia, herri jakintza eta beste hainbat zientzien pareko dira jaiak (barkatu, juergak). Gutxienez Erdi mailako modulu bat eskaini beharko genioke arte horri. Unibertsitate maila gehitxo ezta? Baina etorkizunean zergatik ez? Ildo horretatik Jaiak bai, borroka ere bai! goiburu esanguratsuari ere ez diot inoiz taxurik hartu izan, ezin izan dut inoiz ulertu. Beti izan dut halako susmo bat, esaldi horren atzean ez ote den ezkutatzen halako zerbaiten justifikazio nahi bat. Hemen festa (barkatu, juerga) kristo guztiaren aurretik jartzen da; lehendabizi festa ( juerga, alegia) eta gero datoz beste gauza guztiak: lagunak, alderdia, borroka, eliza, erlijioa , sinesmena, politika, euskalgintza, emaztea, senarra, neskalaguna, mutilaguna... Eskerrak, tarteka bada ere, maiatzaren 18ko arratsaldean plaza nagusian gozatzeko aukera izan genuen moldeko ekitaldiak ere izaten diren. Bestela...
M
anuel arregi
Maider Ibar
s guren
an Joan Sua
EUSKAL HERRIAN BADA OHITURA BEREZI 2 3A N B A S E R R I, A U Z O E T A H E R R I G U Z T I E T A N P I Z T E N D E N S U A: Z A H A R R A D E N A B E R R I T Z E K O, A R I M A T X A R R A K U X A T U E T A I N D A R B A I K O R R A K J A S O T Z E K O, S O R G I N E K I N D A N T Z A T Z E K O… B A I N A N I R E I R I T Z I Z B A D U B E S T E L A K O X A RM A B A T E R E: S U A R E N B U E L T A N K O N D A I R A K E T A I S T O R I O A K K O N T A T Z E A, A L E G I A. H O R R E L A B A D A, A U R T E N G O S A N J O A N S U AR E N L E H E N S U G A R R A K P I Z T U A S M O Z, I P U I N T X O B A T B U R U R A T U Z A I T, B E S T E R I K G A B E:
Ud a d a t o r r e l a e t a gorputza gehiago zaintzen dela uste al duzu?
B A T, E K A I N A R E N
Bai, hondartzara joan behar dela eta arropa kendu behar da eta, horrelako gauzengatik ezta? Nik ere hala egiten dut. Jendea otorduetan eta zaindu egiten da, dietak egiten ditu, gimnasiora joaten dira batzuk
Bai, arropak eta finagoak dira eta gehiago erakusten da... jendea gimnasiora eta joaten hasten da, kirola egiten... Plaira joateko eta... badakin, mitxelinak eta zaindu egin behar ditun. Neri horrek sudau egiten zidan e, baina... ikusten nola nagon!
Bai, gimnasioan gutxitu ere egiten da e! Eguraldi bero hauekin eta... hala entzuten da behintzat! Jendea gehiago zaintzen dela
Olazabal-zar baserrian, betiko legez, zaharra berritzeko asmotan solstizio gaua prestatzen ari ziren; sua ukuiluaren atzealdean piztea pentsatu zuten, erregaiz ongi hornituta. Afalostea iritsi orduko, han bildu ziren aittitta-amama, osaba-izebak, ilobak eta bilobak. Adarraren soinuaz inguruko hots guztiak isilaraziz, su ematen hasi ziren. 4 9 urte Lehen txinpartak saltoka zirela, aittittak bere eskuko makila eskutan zuela arbasoen garaietatik ezagutzen zituen kondairak kon3 1 urte tatzeari ekin zion, dotore-dotore. Lehengoak, haiek bai haiek garaiak. Gauerdian esnatzen ginenean hotsak izaten ziren no2 4 urte nahi, begiak ireki orduko suaren itzala horme(berak 25 dituela tan. Isiltasunean sorginen barreak… dion arren) Etxeko txikienak aho bete hortz utzi zituen aittittak eta amamak, aldiz, arto-zopak esnearekin emateko aukera baliatu zuen. Aittittak, dena den, kontuak kontatzeari jarraitu zion: …Milaka kondaira entzunak ditut, nahiz oraindik ezer ikusi ez, baina barne senak esaten dit inguruan zirela bizi… Izarraitzen jakindakoa, bere erraietan urrezko txanponez beteriko idi larrua gordetzen omen da. Gaztelu baserritik abiatuta, mendilerroan Ereintza baserria eta amaieran Aitzbeltz harritzarra daude, harritzarraren azpian hain zuzen… altxorra dago!! Eta ilobatxo txikienari… Hara, altxorra!… Atera zitzaion. Aberastasun horren bila jende asko ibilia da eta jende horren arrastoak Txisten baserri ingurura garamatzate… Suaren gauean lehen hotzikarak sentitzen hasi ziren! Aurrera zihoan bezala eta helduek sagardo franko edaten zuten bitartean, amama hasi zen eleketan. Ezetz jakin, hemen… Aittola ondoan zein baserri ingurutan ikusten ziren sorginak dantzan? Isiltasuna nagusi. Ba, Kimuko duzue, Kimuko baserria!… Ordu jakin batzuetan askatasunean irrintzika, brinkoka, algaran agertzen ziren. Behin, bertako maizterrak orduz kanpo zebilen sorgin batekin topo egin zuen. Bera bizi zen mendixkara lagunduko al zion galdegin ondoren, hara abiatu ziren. Sorginak baserritarraren laguntza eskertzeko, biharamunean oheko burkoaren azpian atorra berria izango zuela esan omen zion. Inork sinetsi ez bazion ere… badakizue biharamunean zer zuen burkoaren azpian? Atorra!! esan zuten ume denek, aho batez. Den-denek ez, bakarren bat loak hartuta baitzegoen, lasto fardoaren gainean, Euskal Herriko txoko batera amets egitera hegan joanez.
Itziar Elorza
Gotzon Isasti
e
nbidoa. I
(Maitasunez… amama Maria birramonari, Euskal Herrian San Joan sua egiten zen… konta ez dezagun!)
Miren Lopetegi
5
d
2001-VI-23 . . . duela urtebete
uela urtebete San Joan bezperako sutara bota zenituztenak ahaztuta Sastarrain alizango dituzue; arratsalde hartan dean jende asko Bai, nik uste ibiltzen da, baina dut baietz. Beno, bertsopaper lehiaketan abestutako bertsoak ez dituzue ez zait iruditzen nik uste dut jengogoan izango; afalosteko lehenengo tragoa norekin hargorputza zaintzea- dea gehiago artu zenuten ez zarete oroituko batzuk, eta, gehienak, noiz gatik ibiltzen deduratzen dela eta nola etxeratu zineten ere ez. nik, zoragarria da udan bere fisikoai, beste zestoar batzuekin batera, Pirinioetara joana egiten duen egurekin. Jatekoa raldiarekin buelta eta... ez dakit nintzen urteko azken elurrak aprobetxatuz aspalbat ematea. Gim- emakume denak dian buruan bueltaka genuen igoera bat egiteko asmotan. nasioetara joatea hor arduratzen Banekien betiko lagun bat ere, hantxe, Pirinioetan izango eta ez dut uste gu- zarete ez? Batzuk zela San Joan bezpera hartan, baina hura bizikletare herrian gehiegi behintzat! Eta kirekin, Quebrantahuesos txirrindulari zabalduta dagoe- rolean ere bai, nik, baina udara frogako kilometro gogorrak bete ikusten da, jende disfrutatze hori nahian. gehiago ibiltzen bai. Sastarrain al- da oinez, aero u ekainaren 24 arratsaldera urte osoan jo- bic... moda da dean iritsi ginen heaten gara. Badago udaberri garaian. rrira. Gustura gentozen jendea bere itxura Ni neuk urte osogeure helburua beteta, asko zaintzen due- an egiten dut kina eta uda datorre- rola eta mantenbaina zenbait galderalako erregimenean tzen gara. ri erantzuna eman jartzen dena... bainahian: inor erre ote na ez dut uste zen suaren inguruan gehiengoa izango 3 7 urte saltoka zebilela? Tadenik. bernak garaiz itxiko ote zituzten? Nork 4 3 urte jantzi ote zuen II Bertsopaper Lehiaketako txapela? Nor geratu ote zen bigarren? anpoan egun asko pasa ez arren, bagenuen etxekoak ikusteko gogoa. Halere, festa giroak erakarrita; herrira iritsi bezain pronto kalera egin genuen lehen pausoa. Aurkitu nuen giroa ez zen izan, ordea, espero nuena. Ez zen denbora asko pasa; berehalaxe eman zidaten inoiz entzun nahi izaten ez den berri horietako bat: San Joan bezperan nire lagun Rubioren bidea eten egin zela. Ezin izango genuen berriro elkarrekin mendira joan; ezin gehiago elkarri erronkarik bota Ondarbasora igoeran; festetan ez genuen gehiago ikusiko plazan, hondarretan, poniei heltzen; ezingo dugu gehiago bere irribarrerik ikusi... aina jakin ezazue, egiten dudan gauza bakoitzean Rubio nirekin dagoela, eta egin ezin eta etengabe amesten ditudan horietan ere nire ametsen parte dela.
N
G
J. Inazio Zunzunegi
Amaia Garate
K B
enbidoa. II Mikel Irure
ZE
alpargatakurratutazapatarikez
stoan ere, beste hainbat herritan bezalatsu, aspaldidanik egin izan dira euskal dantzak. Oraingo honetan Itxaropena dantza taldeari buruzkoak ekarri ditugu, sortu zenetik hogeita hamar urte inguru pasa baitira.
tzaien Koro Manzisidor ere bere laguntza eskainiz. Koro eta Pepitaren artean erabaki zuten taldearen izena. Herriko jende askoren laguntzaz osatu zituzten dantzarako beharrezko zituzten Andere単o Pepita Loiolan irakasle zegoela gauzak: bandera, otarrak, arropak... Bandera sortu zen ItxaroKarlos Alkortak marpena dantza talgotu zuen, aingura dea. Zarauzko bat.1971ko herri jaien taldearen berri ondorenean ikasten aurogeigarren hamarkadaren erdialdean, Zesizanik, gure hehasi eta 1972ko San Jotoan euskal folklorea geldialdi nabarmenean sarrrian ere beharra ango ermitaren berritua zegoen, bertoko aurreko taldearen desegitearen bazela pentsatu kuntza lanak zirela eta eta Lasaon ikastaroak eskeintzeari uztearen ondozuten nonbait. Bi egindako inauguraziorioz. Egoera honetan, Zestoako eskolako guraso elneska hasi ziren an egin zuten lehen kartetik, euskal dantzak erakusten hasteko propoZarauztik danagerraldia. samena egin zitzaien bi azpeitiarri. tzak erakustera Maite Korta eta AntselHorrela ba, Miren Olatz Arozena eta Xabier Bideetortzen, baina mo Astiazaran ere gazabalek 1987-88. ikasturtean dantza laster elrai hartan hasi ziren erakusteari ekin zioten. kartu dantzak erakusten. OrHasierako bi urtetan, hamarnaziduan hasi ziren, hain ko talde ezberdinak, 6, 7 eta zuzen, lehenengo aldiz
L
8. mailako ikasleen artean antolatu ziren. Urte horretatik aurrera, hainbat gurasok, gainontzeko ikasleek ere aukera bera izatearen eskubideko ziren ustetan, taldearen partaidetza zabaltzearen aldeko proposamena luzatu zuten. Horrela, 89-90 ikasturtetik aurrera lau urtez gorako haurrak dantzan ikasteko aukera izan zuten. Horrek, irakasle eta material gehiagoren beharra sortu zuen. Taldea udalaren babeseko kultur talde izatera pasatu zen eta Nerea Azkue eta Nerea Mendizabal ere hasi ziren maisu lanetan. Dantza eskolak, lehendabiziko urtetik izan du bere lana ekitaldi baten bidez erakusteko ohitura. Umeek landutako dantzak jende aurrean eskainiz, Zestoako jaiak giro egokitzat harturik. Ekitaldiok aurkezteko orduan izen eta irudi baten beharra sortu zitzaigun, deialdi zabal bat egin zen herrian. Azkenik, lehen ere Zestoan izan zen
7
ere. Alde batera eta bestera zebiltzala ikusirik, garai hartan alkate zegoen Joxe Goikoetxeak nola deitu zien oso gogoan du Antselmok. Dantza taldea lokalik gabe zegoela jakinaren gainean zegoen nonbait eta eskolako frontoia erabiltzeko baimenaz gain, eskolako gela bat eta 50.000 pezetako diru laguntza ere eman zien. Garai hartarako galanta benetan! Ekitaldi asko egin zituzten: Iraetako frontoiaren inaugurazioan, Aizarnazabalgo zubiarenean, San Joango plazan, kiroldegian... Zinean ere dantzatu zuten behin baino gehiagotan. Ikurrina legeztatu zenean, lehen aldiz egin zen ikurrin dantza plazan; hiru koloretako zintak gurutzatuz ikurrina osatu zuten. Horren aurretik Itxaropena dantza taldeko banderari egiten zitzaion agurra; ikurrina legeztatu zenean, ikurrinak hartu zuen garrantzia.
neskak aurreskua dantzatzen, ordura arte mutilen dantza bezala hartu baitzen. Sardina dantza, berriz, oinutsik egiten zuten. Koro neskei bezala, Kruz Mari Barrena ere ibili omen zen bolara batean mutilei dantzak erakusten. Idiazpiko geletan hasi dantza taldearen izenarekin gelditu ziren. ziren lehenengo saiaOrdundik hona taldearen partaidetza aldatzen jokerak egiten. Zarata an da, Zestoako haurren gehiengo bat Itxaropenahandia ateratzen zutik pasatu dela esateko moduan. Maisu lanetan ere tela eta beheragoko hainbat lagunek parte hartu dute, orokorrean ikasaterpean ere jardun le izanak erakusle izatera pasatuz. zuten, ikastetxe zahaLehen bezala, orain ere, Zestoan eskeini ohi den rreko frontoira pasa saioaz gain, haurrek irteerak egiten dituzte Zestoaziren arte. Gregorio ko auzoetara, Aizarnazabalera, Lizartzara... Horrez Gazta単agaren garajegain, Arozena hotelean ere bertako bezeroentzat an ere aritu ziren, baisaioak ere egin izan dira. na oso denbora guGaur egun, Itxaropetxian, baita zentroan
Koro Manzisidor, Inma Izeta eta Antselmo Astiazaranek emandako datuekin moldatu dugu laburpentxo hau. Itxaropenak, lehendabiziko aldi horretan, 1982 ingurura arte iraun zuen.
nak humil eta xume, bere lanean jarraitzen du. Talde ezberdinetan sailkatuta, Zestoako 60 haur ingururi euskal folklorearen oinarriak trasmititzen eta, helduen talde bat sendotu asmoz. Orokorrean, bere sorrerako helburuak mantentzen ditu, hala nola, kultur ezagutzan sakondu eta aintzinako ohiturei eutsiz. MIREN OLATZ AROZENA XABIER BIDEZABAL
ETA
TXISTULARIEI AIPAMEN BEREZIA EGITEN DIE BAI LEHENGO DANTZARIEK ETA ORAINGOEK ERE, DANTZA TALDEKO PARTE GARRANTZITSU IZAN DIRELA ESANEZ. DOA HEMEN DENENTZAT ESKERRIK BEROENA.
haietan egindako zitalkeria eta delituengatik Oran-era bidaiatxo bat eginarazi behar zitzaiola... [Oran Afrikan dago eta hango kartzelara bidaltzen zituzten gaizkile handiak]. aria Luisak, ordea, ezetz: hark ez zuela halakorik esan, hark bakarrik esan zuela Antonio eta beste gazte batzuk Zubiaurreko etxe aurrean ibiliak zirela, gabonetan, gauez, harri tiraka. Neskatxak pasatzen uzteko eskatzen zion mutilari, baina hark enbarazu egiten zion; behin edo bitan ere, jarri omen zizkion eskuak bularretan neskari. Esaten asadizo hau 1737-38an gertatutakoa da. Artean ez zen zion mutilak, berak ez zuela harririk tira Zubiaurrera; bera jaio Iztueta ospetsua, baina hark Kontxesiri jarritako eta beste mutil gazte batzuk Zubiaurrera joan zirela, bai, baikantaren aurrekari xume batek piztuko zuen onna hango neskei (alegia Maria Luisa berari eta ahizdoren azalduko dugun liskarra. Eta Iztuetari bepari) kanta batzuk abestera, eta berehala itzuzalaxe, kartzela probatu beharra gertatu zili zirela herrira. iroa berotzen ariko zen, itxura tzaion gure protagonistari ere. Baina denez, eta Antonio gero eta aurrera segi aurretik gogora dezagun erasokorrago; esan omen zien Kontxesiri delako kantaren hasieMaria Luisa eta ahizpari ra: “Maite bat maitatzen det maitagarria / begi ederra du ta guztiz haiek besteak baino gehiago argia / daukat urruti / bainan zirela uste zutela, baina ez ezin kendu det burutik / aren zirela gehiago, bera beitxura / saldu al baliteke pizalaxe baserritarren sesura / urriaren truke / nork me-alabak zirela; hitz erosi faltako ez luke”. batean, kaka zaharra ontua da, Gabon zirela. Hori adituta jaietako gau bateMaria Luisak eranan, Antonio Larrañatzun omen zion bega zestoarra joan rak –Antoniok aleomen zela beste hiru gia– “ez zuela lalagunekin –denak nik izan, artean ere hogeita pare bat behintzat, ahizpen urteko mutil gazte zikinkeriarik garezkongabeak– Zubitzen”. stilu gogor hobiaurre baserri aurrerien ondoren ra, hango Maria LuiMaria Luisaren aisa gazteari errondatak auzitara jo zuen kanta bat abestera (“me querello y acuso (bertsoa igual izango criminalmente” dio zen, baina paperek hark aurkeztu agi“cantaron una canta o riak). Garai haietan alcanción” esaten dute). katea edo alkateordea Han gertatutakoak hasi izaten zen horrelako auzuen liskarra, inondik ere. zien epaile –auzi honetan Izan ere, maitasunak askotan Francisco de Aguirre alkatedu berarekin ezetza, eta halaordea– eta hark egin zituen koren bat gertatu izango zitzaien buruzpideak. Zenbait lekukori gure gazteei ere. Hala moduz penB. LAGËRSTROM galdetu ondoren, berriro preso sartsa daiteke lekukoei entzunda: kantatu zuten Antonio. Auziak ez zuen izan tzen ez ezik, Zubiaurre baserriko ate eta konponbide erraza. Izan ere, liskarra berleihoetara harri tirara ere jardun omen zutan behera geldi zedin, eta neskaren ondra beten, eta egundoko iskanbila sortu omen zen. Hori rreskuratzeko, bi lekukoren aurrean kulpa aitortzea eskazela eta, preso sartu zituzten lau gazteak herriko kartzelan. oka luzea sortu zuen gertakari hark. Hala, otsailaren lehe- tzen baitzion Maria Luisak kartzelaratuari, baina hura ez zegoen hartarako prest, ez baitzuen uste, inolaz ere, neska nengo igandean, Agurmariak jota gero, ba omen zihoazen iraindu zuenik. Azkenean, askatu egin zuten gaztea, fidanPortalean behera, etxerantz, Zubiaurreko Maria Luisa eta tzapean. ahizpa, beste lauzpabost auzokorekin batera eta, zubira iristean, Antonio gaztea bidera atera omen zitzaien. Berriro liskarra. Zer demontre ari zen zabaltzen galdetu omen zion ERNANDO ARZALLUS mutil gazteak Maria Luisari. Nonbait, neskatxa herrian ari zen esaten Antonio hori hanka okerra zela, eta gabon jai
Maite bat maitatzen det maitagarria
e r w f d o i v u xce y j . r uljo
h j h t y t r s x
pñi dfvhkj p ñ aeta d ou
S
G
ope4tydxfb c opi v n m nm ,ui n b u nvb p tdg
K
fndgnj fgj nfhnm hgk t
P
M
F
I
A
9
d azulo nbolin
PILOTA TXAPELKETA 2002
S e g a p o t o paria
Frontoi zaharreko pilota txapelketak berrogei urtetik gora ditu, tartean etenaldiren bat edo beste izan badu ere. Xiero oso gaztetatik ibili zen pilota munduan murgilduta. Pilotaria izateaz gain, antolatzaile eta epaile lanetan ere ibiltzen zen. Zestoako haur eta gazteekin batera frontoi zaharreko txokoa oso maite zuen. Aurtengo txapelketak bere izena hartu du.
sier Iribar Olalde, Ramon Martija Saku, beste dozena erdi bat akolito, Arteaga baserriko sorozelai ederrena, pare bat sega eta beste zenbait tramankulu... nahiko trepeta pasadizo umoretsu eta kuriosoa “xiero” osatzeko. Olalde eta Saku prest sega zorrotzekin, eta inguruan PILOTAREKIN BETI IZAN HAIZ ingeniero mordoska bat (helduak, sasi baserritarrak, seADISKIDE HI ZESTOAN gan ibilitako peto-petoak gutxi). Hasteko zelai puska ORAIN JARRAI EZAK “XIERO” aukeratu behar eta, gauzak behar diren bezala egiteko, leon-kastillo. Saku gustura. Belar luzeena zegoen pusEGONAZ GURE ONDOAN. ka aukeratu zuen, nonbait. FRONTOI ZAHARREKO PARTE BAT HAIZ HI Kontuak kontu, hasi dira, bada, gure segalariak eta izerdi puska bat atera ondoren, EDUKI HORI GOGOAN. iritsi zaie belarrak pisatzeko HASI DADILA ORAIN JOKOA unea. Lehenengo Sakuren beFRONTOI ZAHARREKO TXOKOAN. larra. Han ez omen zekien inork aitzurrean edo belar biltzen, zer ari ziren! Hango lurra, hango bildu beharra! Marraskiloak ere bildu egiten omen zituzten eta hortik atera kontuak! Jakina, azkenean eskuarearen hortz bat edo beste ere lcer Giltzurrun Gaixoen Elkartehan joan omen zen, beak organo emaileak lortzeko malar tartean. Bien bitartehaia jarri zuen ekainaren 8an. an Olalde luze iritzirik... Hogei emailetik gora lortu zituzEguraldi eguzkitsua ten pare bat ordutan. Alcerren nonbait eta haren kexak ustez, herritarren kontzientzi belarra lehortzen ari zimailaren adierazgarri da hori eta eskerrak eman nahi dizkiete beren borontzaiolako! Jakina, lehordatea erakutsi duten guztuta gutxiago pisatuko tiei. Mundu mailan emaizuen beldurra. Halako le gehien duen estatua batean bildu dute IribaEspainia izateaz gain, rren belarra ere eta pisaEuskal Autonomi Erkidetu dute. Batean zein besgoa da nagusi komunitate tean ba omen zen han autonomoei begiratzen laguntzailerik. Ez zioten badiegu. Horrek, giltzuutziko, ez, pakean pisuarrun transplantea egiteko ri! Azkenean behintzat zain egon beharreko denbukatu ziren komeriak. bora murriztu egiten du. Asier Iribar nagusi 70 kiDanbolineko hurrengo lo belar gehiagorekin. alean hitz egingo dugu Lanak bukatu ostean ez luze eta zabal gitzurruna zen, ez, freskagarririk transplantatutako zenbait faltako Artiako zelaietan!
Organo-emaileegin zaitez
A
lagunekin .
i
h
n
ain gertu, hain urru
MARI ETA JON JOSEBA 1987ko ekainaren 15ean Guardia Zibilak atxilotu zituen goizaldeko hirurak aldera. Bost egun eduki zituzten komisaldegian inkomunikaturik. Epailearen aurretik pasa zirenean, torturatu egin zituztela salatu zuten. ETAko kide izateaz akusaturik espetxean sartu zituzten. Ordutik, hamabost urtean, hamaika une latz pasa behar izan dituzte, tartean, gutxi, arinxeagoak ere bai; gazitik asko, gozotik deus ez. Hirurek ere Espainiako espetxe asko ezagutu dituzte eta espetxe horietan bizitako unerik gogorrenak edo jaso ditugu. Zigorraren hiru laurdenak betetzen dituztenei kalera irteteko aukera eskaintzen die legeak, preso sozialekin betetzen dute lege hori. Ixiarrek eta Jon Josebak ondotxo pasata dute muga hori, baina oraindik barruan jarraitzen dute. Ixiarrek espetxeko denboraldia bi alditan banatuko luke: sakabanaketaren aurrekoa eta ondorengoa. Bere esanetan, dispertsioaren ondorengo urteak egin zaizkio latzenak: XIAR, JUAN
“
Jon Joseba, Urtzi, Xuban eta Jare seme alabekin espetxeko bisa bis batean.
‌ 89an Salto del Negrokoa (Kanariak) izan zen gogorrena: urruntasuna, telefono deirik ez, eskutitz ugari desagertuak... Egunak eta egunak pasatzen nituen beste presorik ikusi gabe. Askotan bakarrik hitz egiten nuen norbaiten ahotsa entzuteko; ispilu aurrean jarri eta aurrean nuenari begira hitz egiten ere jardun izan nuen... Ziegako leihoek, argia sartzeko, zigarro baten lodierara iristen ez ziren zulotxoak zituzten, lagunen bisitak debekatu egin zizkiguten...� Ixiarrek eta Juan Marik hamar urte inguru egin zituzten ia elkar ikusi gabe, epaiketetako bost minutu bakarrik. Elkarrekin egon ahal izateko, elizaz ezkondu ziren 97an Bonxen (Lugo). Baina hilabete eskas egin zuten elkarrengandik hurbil, Juan Mari Herrerara itzuli baitzuten. 1998an berriro Bonxen elkartu ziren, eta bederatzi hilabetez egon zinen elkarrekin. Oraingoan Ixiar eraman zuten Galiziatik, Avilara kasu honetan. Juan Marirentzat horixe izan omen zen espetxe bizitzako unerik gogorrena.
...
1 1
i
15
xiar Arrizabalaga Osa Zumaiako izozki denda batean lan egiten zuen. Herriko emakume taldean eta Jarrain ibilia. Juan Mari eta biak elkarrekin bizitzen jarri zirenean, Arlen Siu tabernan ere ibili zen lanean. Zumaiarra izanik, hondartza oso gustukoa du, baina eguzkia hartzeko baino gehiago bainatu eta paseatzeko. Mendizalea eta parrandazalea. Asteburuetan bietarik egiten zuen gehienetan. 2 6 u r t e
u r t e g o g oratuz herrian hainbat ekitaldi izango da. Juan K a r l o s i r i z a r r e k k o n p osatu eta Jon Maiak letra jarritako kanta duzue hau: EZ
Juan Mari Igarataundi PeĂąagarikano Hamabost urterekin Guztiok Bat lantokian hasi eta 25 urtera arte han ibili
ESAN AGUR GURI ,
EZ GURI NEGAR EGIN .
B IZI
ZAZUE HERRIA , HERRIA BETIKO
BIZI DADIN .
EZ
DUGU NAHI GUTUNIK ,
EZ DUGU NAHI KANTURIK .
G URE
HERRIKO AMETSA , AMETSA ZUEKIN
NAHI DUGU EGIN , NAHI DUGU EGIN .
H ORMAZ
GAINDI , MENDIZ MENDI ,
HIRU IZAR GORRI DIRA BETI ARGI .
H IRU
AMETS , HIRU EGI ,
ZIEGA ZULO BATENTZAT ARGI GEHIEGI
... Bi aldiz egin diote ebakun-
tza Juan Mariri. Medikuak espresuki eskuburdinik ez jartzeko esan arren, denbora guztian eskuburdinekin eduki zuten, baita oheari lotuta ere. Egarri eta gose grebari ekin behar izan zion, eta, berehala, ospitaleko egonaldia eten eta espetxera eraman zuten. Jon Josebak ere oso gogoan ditu bere ibilerak: “Carabancheleko ospitalean tuberkulosiarekin egon nintzen, eta hiru hilabetean okerreko tratamenduarekin eduki ninduten... Herreran, Guardia Zibilak, espetxera sartu, pasilloetan ilaran jarri eta jo egiten gintuzten. Etengabeko tentsioa bizi izan genuen 1988-89 urteetan... Jaenen ere funtzionarioek jipoitu egin ninduten. Bizi-baldintzak oso kaxkarrak ziren, lagunen bisitarik ez genuen, biluztera behartzen gintuzten ... Egoera horretan komunikazio greba egitera iritsi ginen: bisitaldiei uko egiten genien. Hala ere, familia bisitan etortzen zen eta gu ikusi gabe berriz etxera bueltan... Kordoban nengoela izan genituen bikiak, baina trasladorik ez zidaten onartu eta umeak eta emaztea handik urtebetera ikusi nituen.
Ixiar eta Juan Mari kartzelako kapilan ezkontza egunean.
zen. Hura utzi ondoren, Orioko itsasontzi batean ibili zen beste bost bat urte inguru. Mendizalea eta apustuzalea, biak aldi berean, tartean parrandak ere ez ziren faltako. Apustu bat gogoratzeagatik Txistu bere lagunari egindakoa: Zein lehenago iritsi Bainuetxetik Zestoara, Txistu Urola zaharrean eta Juan Mari korrika. Herrian antolatzen ziren bazkari, mus txapelketa eta horrelakoetan bere partaidetzarik ez zen faltako. 3 0 u r t e
Jon Joseba Ugarte Zinkunegi Zuzenbide ikasten zebilen arren, lana ere egiten zuen. Arlen Siu tabernan ibili zen kamarero zenbait denboran, geroago kamioi gidari Zestoako harrobian. Mendia zen bere afizio nagusia eta lagun artean festaz festa ibiltzea ere gogoko zuen. 2 8 u r t e
Etxetik begira, batetik bestera gelditu gabe Isabel Peñagarikano, Juan Mariren ama
Zer esanahi du zuretzat 1987ko ekainaren 15ak? Egun penagarria, ordutik hona gauza asko ikusi ditut eta modu askotakoak. Hala ere, orain ikusten ditut urte hauetako egoerarik onenean; eduki dituzten hurbilena ere orain daude... Baina nik barruan daramadan gurutze hau ezin da jasan, hau gogorra da. Zer da gogorrena senide batentzat? Bisitak, urruntasuna… Gogorrena Ixiar eta Juan Mari, bate bestearengandik oso aparte jarri zituztenekoa izan zen. Asteburuetan bi tokitara joan beharra: familia bat alde batera, bestea bestera, lagunak ere berdin. Zenbat bisita izan ote dira? Azken aldian urtean behin edo joaten naiz, bisabisetara bakarrik. Lehen joaten nintzen bisitetara… Ixiar Kanarietan egon zenean. Bisitetatik triste etortzen nintzen. Bisabisetan berriz, besarkatu, ikutu…, ondo daudela ikusi… orduan oso zoriontsu etortzen naiz. Urte asko pasa dira, baina etxean ikusteko eguna gero eta hurbilago dago, ezta? Hala ere, oraindik sufrimendu luzea daukadala ikusten dut. Ixiar eta Pelotas atera eta Juan Mariri beste bi urte eta erdi faltako zaizkio. Herrera de la Manchan ez diotelako egindako lanik ezer
kontatu. Erakusketa handi bat jartzeko adina lan egin du egurrean eta tailan. Ikustekoa izango litzateke denak batera jarrita. Gainontzean nolako harremana daukazu biekin? Juan Marirekin astean bitan hitz egiten dut telefonoz, eta Ixiarrekin astean behin. Orain dauden lekutik oso harreman goxoa daukagu. Orain hobeto daude, orain arte ez zuten jateko berorik jan eta orain berriz, bai. Elkar ikusteko aukera dute, hori bai, elizaz ezkondu behar izan zuten, juzgaduz ezkonduta egonagatik. Oso gauza polita izan zen, gogoangarria. Juan Mari nere urtebetetze bezperan iritsi zen Lugora eta hilabete baino egun bat gutxiago eginda bueltatu zen, bere urtebetetze egunean, maiatzaren 5ean. Juan Marik ez ditu ahaztuko bi egun horiek: nere urtebetetze eguna eta bere urtebetetze eguna... Hortik aurrera zer esango dut ba, herriaren laguntza handia izan da. Hori ez daukagu ukatzerik.
D a n b o l i n. HAMABOST URTE KARTZELAN, IRTEERAKO EGUNA GERO ETA GERTUAGO DAGO. ZER SENTITZEN DUN/K?
Ixiar: Ez dakit ba... irteteko ilusioa, poza... herrira bueltatzeko gogoa. Espetxeei aurre egin diegu eta sentsazio on bat gelditzen zaigu. Ez gaituzte menderatu eta lehengo ideiekin jarraitzen dugu. Garai bateko ideiak bere horretan jarraitzen dutela, alegia. Juan Mari: Nik galdera horri ezin zioat erantzun. Oraindik irteera eguna urruti ikusten diat. Horren sentsaziorik ere ez diat sumatzen. Bi edo hiru urte falta direnean hasiko nauk horretaz pentsatzen. Egun asko falta dituk eta burua ez zeukaat kalera begira. Hemendik bizpahiru urtera izango nauk erantzuteko moduan. Pelotas: Kezkarik ez, beldurrik ez. Ezin dun azaldu zer sentitzen dunan. Segurtasun falta edo, zalantza handiak... galdutako sentimendu eta harremanak nola berreskuratu, lana... Lasai nago aurrera egiteko gogoz. Barruan hamabost urte pasata, eta asko ikasita.
M
argari eizagirre
a
ne Mendizabalek eta Yolanda Acedok parekotasun ugari dute: zestoarrak biak, 19 urte dituzte batak zein besteak, lagunarte berekoak dira... eta herrian bertan egin dituzte euren unibertsitate-ikasketei bigarren mailan dagozkien praktikak. Ane Pedagogia ari da ikasten, eta Zestoako Herri Eskolako txikienen irakasle-lanak egin behar izan ditu pasa den otsailean, hilaren 13tik 28ra bitartean hain justu. Yolanda, aldiz, Sastarrain Baserri Eskolan izan da otsailaren 13an hasi eta martxoaren 15a bitartean. Hortxe bertan egokitu zitzaizkion, izan ere, Gizarte Hezkuntzako ikasketek eskatzen dituzten praktikak. Ea zer kontatzen diguten!
PAREZpare
d. Unibertsitatean baino hobeto ala okerrago?
a.m. Egia esan, gustura joaten naiz unibertsitatera. Hala ere, praktiketan hobeto ibili naizela esango nuke. Beranduago sartzen nintzen eskolara, eta herrian bertan egoteak ere, bere abantailak ditu. d. Zer lan egokitu zitzaizuen?
olanda ane ETA
y.a. Ez pentsa alde handirik dagoenik, ondo pasatzen da bietan. Praktiketan hobeto agian, lasaiago ibiltzeko aukera izan baitut. Azterketa garaian bakarrik pasatzen dut gaizki unibertsitatean, urduritasuna dela eta.
a.m. 6-7 urteko haurrekin egon naiz lanean. Nire betebeharra hauei laguntzea zen, irakaslea gelan zegoela, betiere.
y.a. Begirale-lanetan aritu naiz gehienbat. Bulegoan ere ibili naiz, haur nahiz pertsona berezien elkarte eta erakundeetara deitzen, Baserri Eskolako eskaintzen berri emanez...
a.m. Lau urteko ikasketak dira nireak, praktikak bigarren eta azken mailan egin behar izaten dira. Aurtengoak irakasletza ikasten ari direnen berberak dira, laugarren mailan egingo ditut nire ikasketei bereziki dagozkienak. Nolanahi ere, oso esperientzia aberasgarria izan da, asko ikasi dut.
y.a. Unibertsitatean Animazio soziokulturala izeneko ikasgaia jorratu izana guztiz baliotsua suertatu zait umeekin lan egiterakoan. Gizarte Hezkuntzan diplomatuek lan-eremu zabala hartzen dute, eta gaztetxoekin aritzea guri dagokigun zereginetako bat da.
a.m. Irakasle, ikasle zein bestelako langileek nirekiko erakutsitako jarrera baikorra da, dudarik gabe, gehien gustatu zaidana. Izugarrizko kariĂąoa hartu diet umeei. Ez da ezer gustatu ez zaidanik. Hori bai, nire iritziz, denbora gutxiegi iraun dute praktikek, konturatzerako ia azken egunetan nengoen.
y.a. Oso giro polita sortu zen umeen, gainerako begiraleen eta nire artean. Haurrak oso atseginak izan dira nirekin, eta hauei aurre egiteko hainbat era jarri ahal izan ditut praktikan. Bestalde, goizean goiz haraino joan beharra izan da txarrena, dexenteko bidea dago gero!
a.m. Gogoratzen naiz nola, gelara sartu nintzen lehenbiziko egunean, haur guztiak borobilean eserita zeudela. Irakasleak aurkeztu behar handiegirik ez nuen, dantza dela eta gehienek ezagutzen bainaute. Halaxe esan zien ikasle batek besteei: “Kontuz ibili honekin, gaiztoa da eta!� Beraz, lehen egunetik bertatik jarri zidaten ospe txarra.
y.a. Umerik txikienek andereĂąo deitzen zidaten. Gainera, begiraleetan gazteena nintzelako edo, nire pazientzia zenbaterainokoa den frogatzen ahalegintzen ziren maiz. Laguntxo berri asko egin nituen; batzuek euren helbidea ere eman zidaten, bisitatzera joan nakien.
d. Nola uztartzen dituzue praktika hauek unibertsitatean ikasitakoarekin?
d. Zer da praktika hauetatik gehiena eta gutxiena gustatu zaizuena?
d. Ba al da praktika garaian gertatu zaizun pasadizo xelebrerik?
O
LAIA SALEGI
15
AINA LARUNBATA
Presoen 15. urteurrena dela eta, Kirol Bazkunak ping-pong lehiaketa antolatu du herritarren artean, 10:30ean hasita. Eguerdiko 13:00etan, berriz, Sastarraindik plazara lasterketa. • Gazte Asanbladak antolatuta Ekon taldearen kontzertua gaueko 22:30ean
16
IGANDEA
V. Zestoako Mugak. Ibilaldi Neurtua Agiro mendi taldeak antolatuta. Ibilbide luzea 49 km-koa eta 9-13 ordu bitartean egin beharrekoa , goizeko 6:00etan irtenda. Laburrak 24 km-koa, goizeko 8:00etan aterata. Izen ematea plazan (10 e). Janaria, edaria, osasun postuak, dutxak... izango dira.• Herriko hiru presoek 15 urte betetzen dituztela eta ekitaldia Askatasunak antolatuta. Arratsaldeko 18:30ean manifestazioa plazatik irtenda. Ondoren, txalaparta, senideei omenaldia, dantzariak, kantariak...
17
TIK
2 1E R A
Gurutze Jubilatu eta Pentsiodunen Elkarteak Extremadurara bidaia antolatu du.
e
uskaraz bizi nahi dugu baina... gure esku dagoen guztia egiten al dugu?
5
ek
1
Udaletxetik jasotako paperen bat ulertzen ez baduzu, mesedez, deitu. Askotan ez dugu lortzen dokumentuak nahi bezain argi idazten. Beste askotan, ezinbestez erabili behar izaten ditugu oraindik ezezagunak diren hitzak. Beraz, lagundu iezaguzu
gure euskara hobetzen!! Euskara Aholku Batzordea
uz
05 12 19
TAILA
22
LARUNBATA
23
IGANDEA
24
ASTELEHENA
28
OSTIRALA
Itxaropena Dantza Taldearen kurtso amaierako ekitaldia, kiroldegian. • Mendi irteera Erlora Gazte Asanbladak antolaturik, irteera 9:00etan gurutzetik.
13:00etan Ertxiña Musika Eskolako Banda Txikiaren kontzertua udaletxe azpian. 19:30ean III. Uztapide Bertso Paper lehiaketaren sari banaketa. 22:30ean San Joan sua, plazan, dantzariek alaituta, eta ondoren Ambulance musika taldea. • San Joan egoitzako egoiliarrek San Joan eguna ospatuko dute senideekin Arocenan bazkalduko dutelarik. San Joan egoitzako obrak eta eguneko zentroa direla eta 11:00etatik 13:00 bitartean jendearentzat irekita egongo da, herritarren galderei erantzuteko...
Malabare, perkusio eta dantza afrikarren ikastaro amaierako ekitaldia.
OSTIRALA
19:30ean umeen berbena. OSTIRALA
22:00etan Karidadeko Benta musika emanaldia udaletxe azpian. OSTIRALA
17:00etan gastronomi lehiaketa (haragi gisatua prestatzea), Gurutze Jubilatu Elkarteak antolatuta. Iluntzean, afaria eta ondoren berbena Kultur Etxeko atarian.
agenda
20
LARUNBATA
Sahara eguna: arratsaldean haima handi bat jarriko da plazan. 21:00ak aldera afari herrikoia saharar erara. Ondoren Saharako dantzak, musika eta diapositiba emanaldia.
•K
iroldegitik. Udan kirola egin nahi duten 10-13 urte bitarteko haurrek izena emateko epea zabalik dute. Aurtengo aukerak: eskalada, mendi bizikleta, pelota eta tenisa. rontoi zaharrean nesken pala eta txokoko pilota partiduak. Aurtengo txapelketa Xieroren omenez izango da.
•F
Txaleko reflektanteak
Triangeluak izan ziren lehendabizi eta orain argia egiten duten txalekoak. Suhiltzaile, mediku, kaminero eta garbiketa zerbitzuetako profesionalek janzten zituzten orain arte argidun txalekoak, baina datorren urtetik aurrera guztiontzako derrigorrezkoa izango da autoan txalekoa izatea. Triangeluekin iruzur handiak egin zituzten, estatuan 23 miloi ibilgailu baino gehiago daude, eta negozioa ikusita segituan agertu ziren harri azpietatik triangeluak egiten zituzten marka mordoa eta txalekoekin ere gauza bera gertatuko da. Txalekoak ordea ez dira hain garestiak, 6 eta 12 euro bitartean balio dute eta kotxeko osagarriak saltzen dituzten dendetan eskura ditzakegu. Oso go-
Mari jose sorreluz Moruno pintxoak OSAGAIAK Txerri-giharra (magro) bi kilo eta erdi, baratxuri buru bat, perrexila, piperrautsa edo koloratzaile horia (kafe koilarakada txiki bat), Montillako ardoa (ur basokada bat), gatza eta koilarakada handi bat hauts berezi (oso antzinatik belaunaldiz belaunaldi datorren sekretua, izebak bidaltzen dizkie Kordobatik; sukaldariak berak ere ez daki zehazki zein diren osagaiak)
mendagarriak dira, gainera, sekulako laguntza ematen dutelako gauez errepidean. Argi motzekin adibidez 50 metroko ikusmira dugu kotxetik eta txalekoa ilunpetan 300 metrora ikusten da. Honek esan nahi du 250 metro gehiago ditugula gelditzeko eta behar diren neurriak hartzeko. Gauza bera gertatzen da argi luzeekin ere, txalekoek ez dute kotxearen argia zuzenean behar, urrutira izanda ere, isla egiten dute eta ikusi egiten dira. Iaz ilunpetan hildako berrehun lagun izan ziren eta beste horrenbeste zauritu larri. Istripu gehienak bi norabidetako errepideetan gertatu ziren, baina baita autopista eta autobideetan ere. Datorren urtetik aurrera lege berriarekin denok prestatuko gara. Batzuk dagoeneko listo daude, Mercedesak eta BMWak aspalditik ekartzen dituzte bai triangelua, bai txalekoa eta baita botikina ere. Akaso hori ere sartu beharko dugu aurki maleteroan.
SEBAS IZETA
P R E S T A E R A. Almeriz edo mortero batean baratxuriak xehatzen dira. Ondo xehatu ondoren, perrexila, gatza eta ardoa nahastu. Gero bota piperrautsa edo koloratzailea eta hauts bereziak. Nahastura hau ontzi batean jarri eta bertan, ondo bustita, txerriki zatitxoak sartzen dira. Hozkailuan eduki behar da estalita, gutxienez egun oso bat. Komenigarria da, noizik eta behin, txerrikiari buelta eman eta ondo bustita mantentzea. Jan behar den egunean atera, berriro ere ondo busti, eta pintxo edo zirietan jarri. Plantxan egiten dira. Ogi zati bat, Montillako ardo kopatxo bat eta on egin degizuela!
On egin... nahiz eta hauts bereziak ez jakin!
7
U
stez J A N V A N CONINXLOO (Brusela, 1498 - ?) pintorearen lana. Ohol gainean egindako olioa (Bruselan 1520 urte inguruan). Aizarnako Eliza Nagusiko Altzolarastarren kaperan kokatua dago.
1
1500 URTE INGURUAN ANBERES BRUSELA EUROPAKO MERKATARITZAGUNE GARRANTZITSUAK IZAN ZIREN. PINTORE ASKOK BEREN LANTEGIAK HAN KOKATU ZITUZTEN. HORIETAKO BATEK, JAN VAN CONINXLOO-K, 1520 INGURUAN EGINGO ZUEN, SEGURUENIK, KRISTOREN JAIOTZA ETA BESTE ES-
ETA
ZENA BATZUEKIN GAUR
AIZARNAKO ELIZA NAGUSIAN DAGOEN TRIPTIKOA. PINTURA HORI EN-
EGUN
KARGUZ EGINDAKOA
IZAN DAITEKE. ERDI-
KO IRUDIA ESTALTZEKO ALBOETAKO BI TAPAK IXTEN DIRENEAN, BESTE IRUDI BAT AGERTZEN DA: BI PERTSONA BELAUNIKO ERREZATZEN.
OBRA HORI ENKARGATU ZUTENEN ERRETRATUAK DIRA. SENAR-EMAZTE HORIEK AIZARNARRAK OTE ZIREN? EZ DA ZAILA IRUDIKATZEA ZER POZTASUNEKIN ESKATUKO ZIOTEN CONINXLOO PINTOREARI EUREN ERRETRATUA EGITEKO; PENTSATZEKOA DA, BAITA ERE, ZER DEBOZIO ETA HARROTASUNEKIN EKARRIKO ZUTEN TRIPTIKOA BEREN PARROKIARA.Garai hartan Flandesko pinturak berritasuna ekarri zuen, olio teknikaren berritasuna. Irudi errealagoak eta garbiagoak egin zitezkeen. Koadro horiek barruan batetik bestera dabiltzan pertsonaiak ikusi ahal izateko leihoak dirudite. Teknika berri horri esker, hainbat xehetasun zehaztasun osoz irudika daitezke: jantziak, arkitektura, ilea, aurpegiak eta bestelako gauzak. Eszena bakoitza berehala nabarmentzen da, pertsonaia bakoitzak dagokion lekua betetzen baitu: aurpegiak, keinuak, janzkerak, guztiak hari bati jarraitzen diote. Argia ere oso garbia da, argien eta itzalen kontrasterik gabekoa. Ezkutuan ez dago ezer, argitasun apala ilunetik hasita argitzen joaten da, bolumen sentsazioa sortzeko. Pentsatzekoa da, garai hartako jendea txundituta geldituko zela koadroa ikusita: Mariaren aurpegi ederra, bere postura dotorearekin; haurraren gozotasuna eta Kristoren sufrimendua; artzainen aurpegi deboziozkoak eta umilak; Errege Magoen belaunikatzea; gutxitan agertu ohi den Kristoren zirkunzisioa... Dena dela, erlijio kutsuko debozio eta pietate sentsazioak, beste era bateko gauzekin nahasian ikustean, harridura ere sortuko zuten: jantzi dotoreak, Magoen urre eta harribitxiak, sinagogan agertzen diren metalezko pitxer landuak... Horrez gain, arkitektura miresgarria eta paisaia exotikoa nabari dira. Pintura hau errealitatea ikusteko leihoa bada, kasu honetan errealitateak mundu ideala irudikatzen digu, goi-mailako mundu bat, zalantzarik gabe, XVI. mendeko Aizarnako eguneroko bizimodutik oso urrun zegoen errealitatea, hain zuzen.
TriptikoFlandestarra
V
icente dรกvila (erredakzioan itzulia)
jardunian d. Umetan playmobilen estiloko bonberoekin ibiltzen al zinen jolasean? i.t. Ez neukan suhiltzaile kamioirik, baina Donostian Bulebarreko izkinan badago jostailu denda bat eta orduak ematen nituen sudurra pegatuta kamioiei begira. Easo kaleko parke paretik ere beti pasatzen nintzen kamioiak ikusteko, orain ere bai, ondoko kaletik pasa beharrean handik pasatzen naiz.
IĂąaki Telleriak
d. Zein izan zen tokatu zitzaizun lehendabiziko sua? i.t. Blasanekoa. Oso ondo akordatzen naiz. Denok Un, dos, tres ikusten ari ginen eta bat-batean su kanpaiak eta sekulako zalaparta herrian. Ni artean ez suhiltzailetan, eta DYAn ere hasi gabe nengoen, baina Ugarteneko sukaldetik mangera teilatura pasa eta ura botatzen jardun nuen. Su ikaragarria, pentsa lau pisu eta bajua eta orduko sabaiekin. Goiko pisuan piztu zen eta eskailera gaineko uralita lehertu zenean, segituan erre zen guztia. Donostiako bonberoak etorri ziren, baina ordurako alperrik. Eta Azkoitian ere bai, gurasoen lagun min batzuen etxea erre zen, eta etxeko altzariak salbatzen ahalegindu ziren... denak negarrez, sekulako drama izan zen. d. Nola esplikatuko zenioke sua zer den sekula ikusi ez duen bati? i.t. Goxua dela esango nioke. Suak daukan gauzarik ederrena da bereganatu egiten zaituela. Guretzat arerioa da, baina kontrarioa ez, irabazi egin beGipuzkoako suhiltzaileen parke guztiak har zaio, baina ez da kontrarioa. Suhiltzaile inauguratu ditu 14 urtean, Ordizia, Tolosa hitza ere ez zait batere gustatzen, sua ez da hiltzen, sua hor egoten da; eta Zubillagakoa ez beste guztiak. Orain nahi duenak erabili, eta nahi ez duenak, ez. etxetik gertu dauka lantokia, Azpeitiko d. Berdin-berdin balio dizue istripuetako pusparkean. ka biltzaile izenak ere. i.t. Bai, istripuak ere asKategorietan ere denak pasa ditu, kabo, ko tokatzen zaizkigu. Momentuan zure lana sarjentu eta azkenaldian suhiltzaile, hala egiten duzu, eta garbi bereizten dira hildakoegin dizkiogu su kontuen galderak San Joan ak eta biziak, baina gero bukatutakoan benetako tragediaz jabetzeak ukisuaren aitzakian. tu egiten zaitu. Txoko batean bakarrik jarri eta zigarroa erretzeko momentua izaten da. d.Umore beltza egiteko ere emango dute egoera horiek ezta? i.t. Bai, gure artean, bakarrik gelditzen garenean, kotxean igual eta haren zintak ikusita, edo txinaren bat badu kotxean eta hasten gara, hau izango huen batenbat eta‌ d. Ezaguna tokatzea izango da horrelakoetan txarrena. i.t. Behin deitu ziguten esanez bi herri langile alkantarilla batean katigatuta gelditu zirela. Ni sartu nintzen lehendabizi eta behean zegoena nirekin zihoanaren anaia zen. Lehendabiziko gorpua atera genuenean, goian gelditu zenari esan nion, “Hi bidali ezak hori parkera zerbaiten bilaâ€?, baina hura ere ez zen tontoa eta segituan konturatu zen.
9
d. Beldurrik ez balitz bezala aritzen al zarete? i.t. Hor egoten da beti. Koldori egin genion bere lehenengo irteeran. Sutetik bueltatu eta bere kantzontziloak jarri genituen kortxoan kartel batekin “Beldurraren eragina”. d. Aparteko suhiltzaile bezeroak ere izango dira ba, zerbitzu bereziak eskatzen dituztenak edo bereziak direnak. A E RRE ZI TZA I G UN ETXE KANPA I AN. B EHI N N I i.t. Ume txiki batekin akordatzen naiz, FA L T Iker. Arrasaten, goxoki denda batean A NI behatza harrapatu zuen atearekin. NT Kaskoa jantzi nion eta hantxe egon ginen biok denbora mordoa. Askatu genuenean besarkatu egin ninduen baina kaskoarekin hori da zartatekoa eman zidana. d. Ba al dira lagunari deitu beharrean suhiltzaileetara deitzen dutenak? i.t. Bazen emakume bat, 50 urte baino gehiago zituen eta beti giltzak etxean ahaztu zituela esanez deitzen zuen eta pikardiasarekin topatzen genuen eskaileratan. d. Estatu Batuetako suhiltzaileak santutu egin dituzte irailaren 11koaren ondoren. Nola ikusten dituzue zuek horrelako gertakariak? i.t. Gure artean ez dugu asko komentatu. Baina orain adituak ere hasi dira esaten nahikoa astakeria izan zela barrura sartzea. Dakienarentzat begi-bistakoa zen eraikina erori egingo zela. Seguruenera askoz ere gehiago egin ahal izango zuten suhiltzaileek kanpoan geldituta, azpian gelditu zirenak ateratzen, baina hori ez dago esaterik. Niri lankide bat ere hil zitzaidan; teilatura igo zen eta suak harrapatu zuen. Askotan ausartena ez da izaten barrura joatea, kanpoan gelditzen denak ere erantzukizun handia izaten du, barruan dagoena alperrik dago kanpokoak ez badio bonba ondo ipintzen, edo kamioia behar bezala maniobratzen ez badu. d. Suhiltzaileei buruzko mitoak ere badira. Zenbat segundo pasatzen dituzue eskaileran behera jaitsi eta irteten? i.t. Uste dut minutuaren azpitik ibiltzen garela. Hori neurtu egiten da, eta gero dena aztertzen da akatsetatik ikasteko. Inportanteagoa izaten da ordea, minutu batzuen gorabehera baino, aurretik gauzak bi aldiz pentsatzea, zer eratako tokia den, jenderik baden ateratzeko... d.Egia al da botak jantzita egoten zaretela? i.t. Lehen hala izaten zen, baina orain ia ez. Botak janzteak ez du hainbeste denbora eskatzen. d. Kaskoak zenbat pisatzen du? Andaluzek bost kilo esaten omen dute... i.t. Bost kilo ez, baina guztira eramango ditugu hogei bat kilo. Prakak, goikoa, botilak… eta kaskoak kilo eta erdi edo. d. Zerbaitek surik hartu al dizu sekula? i.t. Behin kanpaia erre zitzaigun etxean. Ni falta nintzen eta Astronen aitak Agustinek itzali zuen. d. Suhiltzaileak piromanoak ote diren antzematen al da testetan? i.t. Ba, sua itzaltzeko pizten ere jakin egin behar du, h. Ni behintzat su zale amorratua naiz. Eta ez da broma, iaz ere Bartzelonan izan ziren suteen %80 eragindakoak izan ziren… d. Metxero lapur handia zarela esaten dute zure ingurukoek. Hori zerbaiten seinale izango da.... i.t. Beti mordoa pilatzen ditut. Lehengo batean ere kontatzen hasi nintzen eta hamabi zenbatu nituen eta nik erositakoa bat bera ere ez. d. San Joan sutan saltorik egingo al duzu su gainean? i.t. Saltorik ez, garai batean egiten genuen umetan. Orain ez da niretzat apartekoa izaten, baina euskaldunentzat badu zentzu berezia, suaren ingurura bildu izan gara beti, eta egun horretan ni han egongo naiz, sorginduta, suari begira, kieto.
1
“
ZE
N
ET
A
AS
TR
ON
EN
AIT
AK
A G US
TIN EK
N. I TZA LI ZUE
”
N
AGORE TELLERIA
udaletik 2002ko maiatzaren 9ko Udal Batzarra.
Geure teilatuari harrika
Ez egin pilo berririk dagokion piloa egina dagoenean
Batzar berezian 2002ko udal aurrekontuak onartu ziren, EHko sei zinegotzien aldeko botoekin. Batzarrera agertu ziren EAJ/EA udal taldeko hiru zinegotziak aurkako botoa eman zuten. 2001eko aurrekontuekin alderatuz, zenbait ataletan egin diren gehikuntzak nabarmendu ditu alkateak. Diru-sarrerei dagokienez, zeharkako zergetan 25.000.000 pezetetako gehikuntza izango omen da; tasa eta bestelako sarreretan, berriz, 30.000.000 pezetakoa; eta besterenganatzean 92 milioikoa. Gastuei dagokionez, berriz, zerbitzu eta inbertsio arrunten erosketan 12 milioiko gehikuntza eta inbertsio errealetan 200 milioiko gehikuntza aurreikusten dira. 2002ko aurrekontua, guztira 10.496.825,90 e (1.746.524.874 pta) izango da. Jendaurrean jarri, Gipuzkoako Aldizkari ofizialean ediktua argitaratu eta hamabost eguneko epean ohar edo zuzenketa eskaerarik aurkezten ez bada, behin betirako onartuta geratuko dira 2002ko aurrekontuak.
Zaborra lurrean tontortu aurretik zulotik begiratu ea tokirik dagoen.
Bi lanpostu berri.
Aurrekontuak onartzearen ondorioz, bi lanpostu sortuko ditu Udalak. Maiatzaren 30eko udal batzarrean, lanpostu hauei dagozkien deialdiaren oinarriak onartu ziren. Erdi mailako teknikariaparejadore lanpostua izango da bat. Bere garaian urtebeterako lanpostua sortu zen, kontratua luzatzeko aukerarekin. Orain lanpostu finkoa sortuko da. Koordinatzaile-aparejadore teknikariaren soldata ARCEPACE/EUFEBALeko 16. mailakoa izango da eta euskara hizkuntza eskakizuna 3. mailakoa. Lanpostu hau betetzeko aparejadore edo arkitekto teknikaria izatea eskatzen da. Bigarren lanposturako ekonomia eta finantza arloko erdi mailako teknikaria eskatzen da. Soldata ARCEPACE/ EUFEBALeko 16. mailakoa izango du eta 4. mailako euskara hizkuntza eskakizuna. Beharrezkoa izango da ekonomian edo finantzatan diplomatua izatea.
Maiatzaren 30eko udal batzarreko mozioak. Zabor bilketaren inguruan. Batasunak Urola erdialdeko manko-
munitate duinaren aldeko mozioa aurkeztu zuen. Azken urte hauetan Urolako mankomunitatearen funtzionamendua irregularra izan dela salatu zuen Batasunak, eta eskaera bana egin zien Azpeitiko Udalari eta Foru Aldundiari. Euskadiko Auzitegi Gorenaren 743/2000 epaia berehala bete dezala eskatzen dio Azpeitiko Udalari: Mankomunitatearen zerbitzu publikoa oztopatzeko sorturiko Lapatx S.A. desegin eta mankomunitateari bere bidea egiten utzi diezaiola. Gipuzkoako Foru Aldundiari, berriz, zaborraren inguruko politika orokorra egin dezala, eskatzen dio, dagozkion erantzukizunak bere gain hartuz. Dirulaguntzak Mankomunitatera bideratzea eskatzen du Batasunak, eta ez zerbitzua bikoizteko sorturiko Lapatx S.A. enpresa pribatura. EAJ/EA taldeak lehenengo puntua ontzat hartu bazuen ere, bigarren puntuan ez zen ados azaldu, Gipuzkoako Foru Aldundiak zaborraren inguruko politika orokorra egoki bideratzen duela argudiatuz. Mozioa EHren aldeko botoekin atera zen aurrera.
Batasunaren balizko ilegalizazioa. Batzar honetan Batasunaren ilegalizazioaren aurkako mozioa aurkeztu zen.
EAJ/EA taldea, orokorrean, ados bazegoen ere puntu batean bere desadostasuna azaldu zuen. Mozio hau EAJ/EA taldearen abstentzioarekin eta EHren aldeko botoekin onartu zen. Zestoako EAJ/EA udal taldeak ere erakunde politikoak ilegalizatzeko prozedurak direla eta, mozioa aurkeztu zuten. EH taldea mozioaren filosofiarekin bat azaldu bazen ere, urrats praktikoak ematerakoan ez zela ezer zehazten, adierazi zuen. Mozio hau EHren abstentzioarekin eta EAJ/EAren aldeko botoekin atera zen aurrera.