2002/12 24. A L E A
U D A Z K E N A R E K I N B A T E R A U Z T A J A S O T Z E K O S A S O I A E T A S O R O P E R I E G U N A E R E I R IAI T Z A K I A E G O K I A I R U D I T U Z A I G U G U R E H E R R I K O H A I N B A T B A S E R R IT A N S A G A R D O A N O L A E G I T E N D E N A Z A L T Z E K O . ( zortzigarren orrialdean jarraitzen du) T S I Z A I Z K I G U.
EGIN ZAITEZ
zulo danbolin KULTUR ELKARTEKO BAZKIDE
HORRETARAKO BETE EZAZU ALDIZKARI HONETAN DAUKAZUN BAZKIDE TXARTELA ETA ENTREGATU SORO PERI EGUNEAN KALEAN JARRIKO DUGUN MAHAIAN u r t e r o k o k u o t a :
15 e
bazkide guztien artean Euskal Herriko landetxe batean asteburu bat zozketatuko da ZENBAKI SARIDUNA
mari jose etxaide. lehengo urteko zozketako irabazlea
d a n b o l i n e n 26. ZENBAKIAN ATERAKO DA
atarikoa.
&
Zestoarron dialektoa ikaragarri berezia omen da. Ez nuen uste nik hala izango zenik, herriko hizkera zela uste nuen eta batez ere Karmelo Etxegarai ikastolara joan eta aditz paradigmatzar haiek ikasteko enbarazu besterik egiten ez zuten kontuak. Kontxi euskara irakasleak prestatutako azterketetan ez ziren sartzen -ixkot bukaera zuten aditzak, alegia, "emangoixkot" eta "ekarrikoixkot". "Ttut"ek ere ez zuen kabidarik: "Kontxi, in dittut ariketa danak" esaldia erabiltzeak ez zuen azterketa orduan ezertarako balio. Baina, gure jardunari benetan bitxia eta berezia (ez dut esan polita) irizten dionik bada. Horien artean, nire inguruan, goierritarra, errenteriarra (oreretarra, errenderiarra... batek daki nongoa!), zumarragarra, ñoñostiarra eta ñoñostiar erdi zestoarra (Zestoako sustraietatik geratzen zaion gauza bakarra "arratzaldeon!" esatea da) ditut Zestoako dialektoaren zaletu amorratuenak. Zaletu hauentzat izugarri exotikoa da "itzuli" edo "inprimatu" entzun beharrean, "debolbiu" eta "inprimiu" entzutea. Gipuzkoako herri handietan bizi diren hauek arropa "zabaldu" "eskegi" edo txarrenera jota "kolgatu" egiten dute eta guk berriz, "ixiki". Ordenadorea txorakeriak egiten hasten denean askotan itzali eta piztu egin behar izaten da eta ordenadore pantaila berak dioenez horri berrabiaraztea deitzen zaio edo gaztelaniaz "reiniciar". Gure dialektoa hainbeste maite duten hauek zestoarrei deskubritu diete informatika hiztegi berrirako termino berria: "reseteau". "Reset" hitzari zer egingo diozu bada? Merezi duen amaiera eman, gure "u" zoragarriaz aditza amaitu! Eta nola esango genuke euskara jatorrean zestoarrok "cocinar"? Añorgar batek ea “sukaldatu” esan behar zen galdetu zidan. Erantzun nion Zestoan afaria beti "preparau" egiten dela. Joxe Lizaso bertsolari ezagun eta gertukoaren abizenari aldaketa txikiena egitea ere, ez zaie buruan kabitzen. Paper galduren batean (post-it ezin txikiago bat) norbaitek irakurri zuen "Lizazo" idatzita eta kulpablea agerian geratu zen: "zestoarra, fijo!". Noiz ikasiko ote dute probintziako hauek “zaziak” eta “zaztrakak” sasiak eta sastrakak adina maite ditugula? Soroperia errebindikatu behar ote dugu zoroperiaren ordez?
Onintza Irureta
inkesta, enbidoa
04 08 13 14
arroa goia zestoartu?
sagardoaren graziya
danbolin-zulo d a n b o l i n
EK
DU
BERE
gurean
jardunian: mikel arregi
saharan
EZ
06 07 12 17 18
GAIN
pintura
HARTZEN
ALDIZKARIAN
agenda
ADIERAZITAKO
a rgitaratzailea : Danbolin Zulo elkartea. Kultur Etxea. Gurutze z/g. 20740 Zestoa (Gipuzkoa) Telefonoa: 943
147 123.
e-mail: danbolin@topagunea.com
ESANEN
ETA
d anbolin : Edurne Korta, Olaia Salegi, Manuel Arregi, Jon Artano, Nagore Telleria, Margari Eizagirre, Joxeba Larrañaga, Urko Canseco, Onintza Irureta, Jone Bergara
d iseinua eta maketazioa : Eneko Aristi. i nprimategia : Gertu (Oñati). l ege gordailua : SS-1108/2000. ISSN : 1576-9429.
IRITZIEN
ERANTZUKIZUNA
r
rrrrrring!!! R
Goizeko 7ak. Hori adierazten du behintzat iratzargailuak. 1, 2, 3... 10 zenbatu baino lehen altxatu. Ohea egin. Dutxatu eta gosaria. Erlojuari begiratu eta jadanik berandu. Korrika lanera. Dena presazkoa. Handik atera. Berriro lasterka. Erosketak, haurrak, bilera, ingelesa, konpromisoak... Ufa! Konturatzerako berandu. Oheratzeko ordua. Bestela biharko eguna edozeinek jasaten du. Eta kanHor aparkatu batek dioen bezala, horrela egun bat eta Herri honetan lekua egitea, aparkalekua alfebeste bat! egin ezin den gerrik da, herri honeat baino gehiago ezagutzen ditut horrelaneroa dela uste tan behintzat ez ko erritmo estresantean bizi direnak. Badut. Hor behealdago horren behaNiri ondo iru- dean edo egitea, dakizue, mende honetako modako gaitza, urrrik; nik ez dut ditzen zait apar- tira, baina heteak aurrera joan ahala ezartzen joan zaiguikusten kotxeenkalekua jartzea, men, hemen gaitzat aparkaleku na. Gizartearen gehiegizko garapenaren izan ere askotan nean ezin da. bat egiteko behaondorioa. Batetik atera eta bestera joan, eta kosta egiten zait Hor behean egin rrik gure herrian. bitartean beste hura egin... Pixkanaka-pixkakotxea aparkatze- beharko litzake, ko lekua bilatzea. baina hemen ez, naka horrela ohitzen joan gara eta dena hoez du merezi. rrela izan behar duela iruditzen zaigu. Zenbat eta gauza gehiago egin aberasgarriagoa 2 2 urte dela uste dugu, baina hori horrela al da? 2 8 urte skotan garai bateko bizi5 2 urte tzaz hausnartzen dut. Nire amak kontatzen didanez ezagutu ez nuen nire aitona kamoi gidaria zen eta bere lanean Donostiara enkargu bat eraman behar zuenean, egun guztia pasatzen zuen itzuli arte. Badakizue, errepideak ez ziren oraingoak, ezta auto eta kamioak ere, baina agian orduan lasaiago bizi ziren, hainbeste gauza egin gabe, baina lasaiago. Beharbada herri xeheak gabezia gehiago izango zituen. Baina ez ote zuten dena beste modu batera ulertzen? Eta ez al zaizue iruditzen zenbait bizi baloretan gu baino zentzu gehiago zutela? Agian momentu batzuetan aurrera hainbeste begiratu beharrean atzera ere begiratu beharko genuke! rain, lehen ezinezkoak ziren hainbat gauza egin ditzakegu epe labur batean: munduko edozein bazterretara bidaiatu, klik batean eskutitz eta mezuak bidali. Dena den, gure onerako sortutako aurrerapenak, benetan gure hobetzea lortu al dute? Ez al gaituzte beste bizi erritmo batera behartu? ehengoan aldizkari batean irakurri nuenez, nahiz eta guri horrela ez iruditu oso garrantzitsua omen da ezer egin gabe denbora pasatzea, hau da, egun bat hartu eta ezer egin gabe igarotzea. Uste dut aldizkari horri kasu egin eta badakidala zer egin behar dudan gabon opor hauetan!
Plaza azpian aparkalekua egiter
B
Igor Andres
A
Marian tena
Agustin barrena
O
L
i
zaskun larra単aga
5
P U RTERO
intada.
Eskerrik asko, Zestoa!
BEZALA , AURTEN ERE
Z ESTOAKO
ETA IN -
GURUKO JENDE UGARI HURBILDU ZEN AZAROAREN
9 KO
ra omen doaz, zer deritzozu? Oso gaizki, oso gaizki, Zestoan ez dago horreNik pentsaOndo eta lako beharrik; tzen dut hor ez gaizki. Ondo, Zes- bueno, horrek dagoela lekurik, toan aparkatzea sortuko luke hor eta ez duela mebatzuetan zaila de- un putiferio de la rezi horrenbeste lako eta gaizki, ba, hostiaî uf!! Ez zait diru gastatzea udaletxe azpian batere ondo iruhor sartzen diren zatarra iruditzen ditzen. Beste toki kotxeentzat. Ezta zaidalako; ez zait batzuetan hobeto hala? Kanpoaltoki egokia irudiaparkatu ezkero dean egongo da tzen. eta pixka bat hainbeste leku. gehiago ibilita ba... ez dago pla1 1 u r t e za horrela izorratu beharrik.
Markel Etxeberria
Izaskun Larrañaga 4 1 urte
Juan Olaizola
4 8 urte
DEIALDIRA :
H UANCAVELICAKO (P ERU )
HAU -
RRENTZAT EGIN ZEN JANARI BILKETARA , ALEGIA .
H AINBAT PERTSONAREN ESKUZABALTASUNARI ES KER , BESTE URTE BATEZ , EDUKIONTZI BAT BETE AHAL IZAN DUGU AURTEN ERE : LAUREHUN JANA RI - KAXA , ARROPAK , JOSTAILUAK , ESKOLAKO MA TERIALA , GARBITASUNEKO GAUZAK ... E ZIN AHAZTU, INOLA ERE , URTEAN ZEHAR MUSU
TRUK LANEAN ARITZEN DIREN PERTSONA GUZTIAK .
L ERRO
HAUEN BIDEZ BIZIKI ESKERTU NAHI DIEGU
BEREN LAGUNTZA ETA ELKARTASUNA .
N EGUTEGIA ETA KUIEN GRANJA MOLDATU NAHI GENITUZKE , HORRELA , H UANCAVELICAKO S AN F RANCISCO DE A SIS UMEZURZTEGIAN DAUDEN HAURREK BARAZKIAK ERE JAN AHAL DITZATEN . DAKIZUENEZ , LAU MILA METROKO ALTUERAN BIZI DIRA , ETA ZUEN LAGUNTZARI ESKER , ZIUR GAUDE , HORI ERE , LORTUKO DUGULA . Kutxa: 2101 0033 26 0122708217 Huancavelicaren lagunak (Zestoa)
T EO
ETA
KONTSUMISMOA
M ARIJE
Gizartea aldatu da, leku batzuetan, eskasiatik oparotasunera. Honek ordea, XXI. mendean oso gogor eraso duen birus bat eragin du, eta ez da gripea, kontsumismoa baizik. Gaur egun ez zara inor kotxe, telefono mugikor, markako arropa, edo horrelako produkturik ez badaukazu. Pertsona asko, normaltasun batean erostetik eskaparateetan dauden edozer gauza erostera pasatu dela iruditzen zait, nahiz eta beraien soldatako zati handi bat alferrikako artikuluetan xahutu. Nahiz eta pertsona helduetan trastorno batzuk eragin, umeak eta gazteak bihurtzen ari dira edo “ari gara” kontsumismoaren esklabo. Eta hemen telebistak, bereziki anuntzioak dira errudun. Gabonak ere fetxa aproposak dira neurririk gabeko kontsunismorako, horretara bultzatzen gaituztelako, hein handi batean (hemen ere publizitate mota guztiak). Hori nabarmen igartzen da umeen Olentzero edo Errege magoei zuzenduriko gutunetan, gero eta luzeagoak egiten baitira. Lana pilaturik edo, ez dira gai izaten, batzuetan, gutunetako eskakizunak egiteko. Gabonetan, baita ere, gehiegikeriak egiten dira jan eta edateko produktoekin. Jai santu hauek bakarrik ez daude kutsatuta kontsumismoaren birus bihurriarekin. Hor daude aitaren eguna, San Balentin, eta beste hainbat egun ere. Gaixotasun honek mesede egiten digun egun bakarra liburuaren eguna dela uste dut. Irakurleak gero eta gutxiago omen dira, baina irakurketa bultzatzea guztien onurarako mesedegaria da. Dena dela, kontsumismoaren birus kutsakor hori ez harrapatzeko, zer erosi behar dezuen ondo pentsatu. Batez ere, ez erosi hilabeteetan etxean parasito bezala egoten diren alferrikako produkturik. skar Fernandez de Gobeo
O
arroagoiazestoartu? Agurtzane Azpeitia Eizagirre
"Nire jaioterriaz zerbait idatzi nahi nuke, eta ez dakit nondik hasi. Ez dakit nongoa naizen ere, eta horrexegatik ez dakit nondik hasi" esan zuen behin Uztapide zenak bere jaioterriaz galde eginda. Beste horrenbeste ez ote zait niri ere gertatzen artikulu hau idazterakoan? Ni, egia esan, ez naiz herri txiki batekoa naizela esaten lotsatzen den horietakoa. Urola bailaran galdetzen didatenean, ez dut duda zipitzik izaten Arroa Goikoa naizela esateko. Donostian edo Bilbon galdetuz gero, erantzuna, orduan ere, Arroagoikoa naizela izango da, baina segidan azalpenak eman beharrean sentituko naiz; alegia, Arroa Goia Zestoako auzo bat dela eta Zestoa eta Zumaia bitartean kokatzen dela gehitu beharko nuke, inortxok ere ez baitu bestela identifikatzen. Baina ba al dakizue historian zehar Arroa Goia ez dela beti Zestoako auzoa izan? Badirudi, eta horren lekuko da ondorengo testigantza idatzia, oraintxe bete direla ehun eta berrogeita hamar urte Arroa Goiak, Debatik bereizi eta, Zestoarekin bat egin zuela:
Zestoarekin bat egiteko arrazoi ugarik eragin omen zuten, baina horietatik bat, nik gaur egungo ikuspegitik nagusi jotzen dudana, gertutasuna eta erosotasuna izan omen ziren; hau da, Arroa Goiko baserritarrentzat nahiz kaletarrentzat ez zen oso gozoa izango administrazioko jira guztia hain urruti geratzen zitzaien herri batean egin beharra; ez zen batere xamurra izango norbait gaixorik edo ondoezik zegoen uneoro, medikuarengana joateko ere, hainbeste bide oinez egin beharra; eta are gehiago, komunikazio aldetik gaur egun bezainbesteko egokierarik ez zegoen garai batean. Gaur egun ere, Debako esparruan dauden Arroa Errekako hainbat baserrik ez al du urruntasunaren arazo bera plazaratu? Garbi dago, bada, auzo txikiek badituztela beren mugak, beren gabeziak, baina horrek ez du esan nahi Arroa Goia erabat zestoartu zenik (edo denik). Arroa Goia Zestoako auzo bat besterik ez delako iritzi horrek ez digu balio. Guretzat, Arroakoontzat, auzo bat baino zerbait gehiago da: administrazio aldetik auzo bat, baina sentimenduz herri-izaera propioa duen auzoa. Esate baterako, elizako lanak txiki-txikitandik Arroa Goian bertan egin izan ditugu. Arroan bataiatua naiz; jaunartzea eta sendotza ere, Arroako gainerako lagunekin batera, Arroan egin nituen. Beraz, Arroa Goiak, batetik, badu bere parrokia. Herriko jaiak antolatu behar ditugunean ere, nahikoa lan izaten dugu Santio-Santa Anetako jaiak antolatzen, Zestoako "Amabirjinak", "Soroperia", "Santakutzak" eta gainerakoetan sartu gabe. Horrekin ez dut esanahi Zestoakoak diren jaiak antolatzeko sarbiderik ez dugunik, ezta hurrik eman ere!; baina bai, edozein dela ere antolatu beharreko ekitaldia (bertso-afaria dela, haurrentzako antzerki edo txokolatada dela), Arroa Goiko zerbait bada, antolatu nahia ez ezik antolatu beharra ere sentitzen dugula; barneko zerbaitek bultzatzen gaituela horiek antolatzera. Zestoako koadrilaz aparte, nik neuk behintzat, beti izan dut Arroa Goian ere lagun-talde bat; ez, agian, adin bereko jendez osatua, baina bai herri berean elkarrekin bizi eta elkarlanean aritzeak sortarazten duen konplizitate eta oroitzapenek elkartutakoa. Eta oroitzapenak zubi ere badira, herri baten historiaren zubi xotil eta ikusezinak.
Argazkiak: Gipuzkoako Foru Aldundia. Indalezio Ojanguren fondoa.
A la falda del monte Endoya se halla el pintoresco pueblo de Arrona. Perteneciente a la Villa de Deva con la que frecuentemente sostuvo serios litigios hasta que por escritura otorgada en la venta de Gainza (Iziar) el 26 de abril de 1852 entre las autoridaEspartero Jeneralak esana, Bergarako Besarkada ospetsuan, 1839ko des de las villas de Cestona y Deva se a b u z t u a a r e n 3 1 n . Pedro de Egaña zestoarraren eskuizkribua. 1852 acordó solicitar del Estado español su separación de Deva para anexionarse a la jurisdición de la de Cestona. (Juan Erenchun-en liburutik jasoa).
7
b
gurean:jostunak
ada Zestoan jostun talde bat astelehenero-astelehenero biltzen dena. Eta Santa Luzia eguna aitzakia hartuta beraien txokora hurbildu gara zer egiten duten jakin asmoz. Hona hemen kontatu digutena:
B
eno, lehenik eta behin esan guk ez dugula geure burua jostuntzat, alegia ez garela jostunak kontsideratzen. Jostunak arropak josten dituztenekin lotzen ditugu. Hori ere egiten dugu, mantalak, baserritar jantziak eta abar josi, baina guk egiten duguna eskulanetan sartuko genuke. Denbora libreko edo aisialdiko kontu bat bezala da guretzat. gia da ez dagoela lehengo ohiturarik josteko. Orain dena makinaz eta eginda erosten da. Orain modista gutxi dago, lehen aldean, eta gauza bera gertatzen da bainikarekin ere. Izan ere, guk hori egiten dugu, batez ere. Eta zer den bainika delako hori? Ba, oihalak hartu eta hariak kenduz hainbat eratako marrazkiak egitea, zulatzen joan, irudiak eginez. Gero horren gainean bordatze lanak ere egiten ditugu. Laboreak egiten ditugu. arai batean eskoletan eta erakusten zen, baina orain ez da horrelako konturik. Bestelako ofizioak dira orain erakusten direnak. Pena da, baina txoko hau aprobetxatuz jendea animatu nahi dugu. Giro ederrean gauza politak egiten ditugu. Azken finean, denbora librea gustuko gauzak eginez pasatzeko aukera dago gurean.
E
G
D
uela bost urte hasi ginen elkartzen. Hemendik Azkoitira joaten ziren bi lagun, hemen ez zegoelako horrelako konturik eta horrela sortu zen ideia. Taldetxo bat bilduz gero, azkoitiar bat prest agertu zen Zestoara etortzeko klaseak ematera, eta halaxe, dozena bat lagun elkartu ginen eta orduz geroztik hemen jarraitzen dugu. ultur Etxeko gelaren truke erakusketa bat egiten dugu urtean behin; horrela urtean zehar egindako lanak erakusten ditugu. Lehen, gure kontu joaten zen guztia, baina orain Kutxak laguntzen du. Erakusketaren zabalpen gastuak bere gain hartzen ditu. Eta ikastaroa bera ere Kutxaren zerbitzu sozialetan sartzen da. Ba, horrelaxe gure kontuak. Eta bukatzeko, jendea animatu nahi dugu hona etortzera. ndo pasa Santa Luzia eguna!
K
O
M
ARGARI EIZAGIRRE
g
ardoaren
rozesua. Aisnk ohka ssiakgoa dr dao, abraeiknian sagardoaret xnp otxa irekitzearek
ardandeiyan daukan hartu-emana sag tzea ez da hain a dago. Sagardo ona lor e z u l u s e z o r p k i t e r r u a i horretara irits baizik. skotako lanaren emaitza tu gauza erraza, hilabete a hauek dira: sagarrak bit k u z t a reko lanetako b r a h e b n i g e , a d an s a s , e e t r e a b k Az , barrikak jo, tolarian patsa estutu a r r a g a s n a k a x t a m , u t a eta auker tilatan sartu. usi, barrikak itxi eta bo gardoa nola datorren ik
g a r r a k o n a i z a n b e. Sagardo ona izateko sa , s a g a r a rZ egin behar zaie. Aurrena u s a k e r e i e i t s a g a s o k a r har du eta horreta teratzen dira dolarean arako, sagar landareak a t e r r o H . a d a e t a z i k a n o bola U H A I T Z A K
Z A I N T Z E A
irure haundi baserria
sa
( zortzigarren orrialdean jarraitzen du) O R A I N G O H O N E T A N S A G A R D O A R E N P R O Z E S U A E S P L IK A T Z E R A M U G A T U K O G A R A, E T A B E S T E B A T E A N K O N T A T U K O A L D I T U G U G A I N O N T Z E K O A K. I Z A N E R E, S A G A R R A E T A S A G A R D O A, G I Z A L D I L U Z E E T A N E U S K A LDUNON BIZIMODUAREN A R D A T Z A I Z A N D I R A, K U L T U R A E T A O H I T U R A U G A R I R E N I T U R R I A. B E S T E H A I N B A T A T A L E K I N G E R T A T Z E N D E N M O D U A N, S A G A R D OAREN PROZESUA ERE A L D A T Z E N D O A. GU K, O R A I N G O H O N E T A N P R O Z E S U T R A D I Z I O N A L A A Z A L D U K O D U G U, GUTXIAGO EDO GEHIAGO ORAINDIK GURE HER R I A N M A N T E N T Z E N D E L A K O. BE R A Z, D O L A R E M O T O R I Z A T U A K, A L T Z A I R U H E R D O I L G A I T Z E Z K O U P E L A K E T A S AGARDOTEGI ERDALDUNDUAK ALDE BATERA UT Z I K O D I T U G U.
9 graziya
estutu ondoren geratzen den pa tsa bazter batea sagar arbola eta n zabalduta. On mota onenetatik doren, auzoan d mentuak* hartu txertatu eta hel iren , etxeko txertak tzen dioten land a* edo makatzet areak zelai eta zenbait tokitan an sorotan ĂŹaldatze neurri jakinak e nĂŽ dira. Hau egi r a b i l t z e t n ziren (arbola ten zitzaion eta eko ere arteko neurriar 5,58 m zituen). i s a g a r - l u r e s aSagasti hauek si guan, berriz, ar m aurrarekin onga bolak inausteko rritu izan dira. * garaia dator ( SAGARRAK B N ea d a r gaixoak eta mih I L T Z E A . Z urak* kendu...). e stoan ere sagard dira. Mota haue oa egiteko sagar tako zeinekin eg mota asko erabi iten den arabera Sagar mota desb ltzen k oa izango da sag erdinak nahaste a r d o a n e r d e i . r a , gazien eta geze neurria egokia i n arteko zaten ahalegind uz. Sagar motak ez ezik sagarra zenbateraino he lre hobea duta dagoen ere oa bera e g a r r a nd r a g a s uan hau atik tzitsua da. Egute zeko ord a horreg t t a e r r a k o * s ae a k o k u a o r a k oak gehiag gastietako sagar izaten di e. Sagarr k n e a t i u a r a g o z o ad d r o n ahi da, dela esa goa izaten da, a entatuĂŽ n ten ez ba m a r z e i f ĂŹ n a o zukre u d t irakin* e dena kon ren pare ez duela xanpaina t , a r r a meriak ( h be l a n b r e arra bota ortxoa a k a t e a l eta patta due botatzen kortxoa a...). r r otarrak u beha mitzezko u z rekin lot , o k e z i moduan bilt an neurr t Sagarrak e u a h n 44 bat dira. La dira, 42n e z t l ibiltzen i b a i tarrak er ak. Zortz neurri-o dituzten n e rra z t a r g a a i-s r h kilo saga rriz gurd e b * n a n l ui t k o arre ak ask r r a g a s neur-sag do rdo stinduz e da. Saga rbolak a osatzen a , a r t i i d a b ltzen inez. Zen rretik bi kin erag e t a t ere b a e b z tresna o haga* lu k e n e z izkia i tokitan k a ran da. A . Sag A T Z E erabili iz R E S T ira, P d r K eha UPELA restatu b p k a l e p rretik u n hasi au doa egite
elordi baserria
irure baserria
u p e l at era daude: a b n i a h o k e tz arekin pixka endu. Garbi re; ur irakin ta jariyuak k r e e u a t i u b r r r a a g b o a ond u et rbitu... Jario elarra* kend iziarekin ga b b e o r k a e t k a ; b e n t i e e g d b ren al eta ondo era eta urarekin otza* sartu jotzen dira * k a y i a t narekin z u bat bete, zip o heneng ako ur iraki e l d , n z a i s r e r e n b e h o e e z b ako. L a k kentzek duen ikuste kin nahikoa e n n e o z t H l . a o g i k k i z i l d tzen da non itxi egiten d tua bota oho ko; gantz ur ak zulo asko e n t u x i r r a u t l , e e n t k a r a e a t eragi io pipi zulo ĂŹuraundittuĂŽ artzen zaizk beteta eduki n i k e r a r u da, ziriyak s , tzeko jarioak gera otea, bitartetako garbituta eg o d . n . . o u a t l r e a p s u a ohol berriak gorrezkoa d giteko derri e a n o gardoari. o a s d r o a i Sag arra jotzen aten d m e a r r a x t henengo sag o t e l s u o g k e n t i a g d e e sagarra bestela . Sagardoa lehertutako n e E G I T E A r o A d n O O D . R k z e natean SAGA rretik upela on makina b u i a a z o j n a e r t r a a s e g a. Sa e g i t eda matxaka a botatzen d o (litro bat r k i e z t z t n o o j o e t k s e e r b la r i b e h a r d ihar da, hain edo patsa to zenbat neur kalkulatu be k a n e z t u i d o k o a k b r l a e bat beh guru edo up rdi sagar in t i y u a* l o rko kilo eta e ten da, muz i g e u t u t s e a sa tuen). behar da, et raginda pat diagoa egin lanka bati e n a a p h n r a a a e l d r e n a i p l u o D rrian uzoko dira ehar izaten en doan neu . Sagardoa a z b a t d r u t o n r h e a e t l h a a k m s a a t r r e tuz. Pa luzatu eder eta upelera . xo joz gero, zkiyan pasa a g a k a r r i y o r a k o* r i o a d o r i a t g sagar gutxit z a u s m a r n i muztioa e d r o n d e erabiltz akitearekin ada. On r b I k r u . a z a t h d a e b n b e i t e z t s e e a b ber atzen n h kanpora bot adugu, upel elean irakite b k p a u n i i r a g e o e k i t n n z i a u k e i r z M . ta dola I L A K . n ikusten da gar haziak e T A B O T nola datorre ts zatiak, sa a a t p e k UPELAK E zi a i t t r u o e l t z a u i z o a ko ztio ari n aten da; goi rdoa edo mu zaio. Irakite a g n a e s t x k i i t a a o t garbitzen jo l e u l z upe tza sartu eta etan etxeko upelari zipo n ditu. Jatordu a e n e d u t atu samar Irakitea ger
1 1
dion posp olo bateki n ikusi da teke: upel iak botatze n d u e n l urrunak po spoloa itz altzen ez badu iraki teari utzi d i o n s e inale. Saga rdoa upele tik edaten segi daitek e sagardoa botilan sartzeko l ain etorri d e l a i r i zten zaion arte. Upel a i xtea eta botilan sartzea ilb eheran egin ohi d a. Botilak, be tetzen has i aurretik, upelari ka ondo garb n i l l a* j a r r itzen dira i , b otilak bete Upela den , ondoren eta kortxo a hustu au a sartzen r r etik uzten ren hondo zaie. zaio lan h an zikinak oni, azken geratzen d zaio). e a n u p e l ai r e l a k o (a ma edo me iya esaten IG O R O D R I OZOLA
. On egin da igula
!
hiztegitxoa. Mentua: makatzari txertatzen zaizkion ĂŹadarĂŽ zatia (lortu nahi dugun
motako zuhaitzari kendua). Txertaka edo makatza: txertatu gabeko landarea, hazitik ernetakoa (ez da jakiten nolako fruitua emango duen, hainbat urte pasa arte). Inausi: landareak podatu, adarrak-eta moztu... Mihura: landare parasitoa. Gure sagastiak desagertzen joatearen arrazoietako bat. Egutera: eguzkiak asko jotzen duen tokia. Laiotza edo hozpelaren aurkakoa. Irakitea: fermentatzea edo muztioa sagardo bihurtzeko prozesu kimikoa. Sagardoak bi fermentazio ditu, lehena oxigenorekin (upelaren goiko zuloa irekita dela) eta bigarrena oxigenorik gabe (upela itxita dela eta botilan gertatzen dena). Neur-sagarra: neurri bat sagar. Haga: makila luzea. Belarra: kupelak dituen bi alde berdinetako bakoitza. Normalean edateko zuloa belarrean egiten zaio. Zipotza: kupelaren goiko zuloa ixteko erabiltzen den egurrezko pieza konikoa. Uztaiya: kupelak izaten dituen burdinazko aro moduko bakoitza. Muztiyua: sagar zukua. Karriyua: garraioa Kanilla: upela husteko jartzen zaion txorroa (gaur egungo sagardotegi modernoetan txotx egiterakoan irekitzen dena kanila da eta ez txotxa ).
J
a r dmikelarregi unian
Gazte-gaztetatik, ikasle eta gazte mugimenduetan aritu ostean, 1995etik 1997ra Herri Batasuneko Mahai Nazionaleko kide izan zen. Bake proposamen baten inguruko bideo bat zela medio, beste kide guztiekin batera bi urtez espetxean egona. 1999ko uztailean Auzitegi Konstituzionalak zigorra bertan behera utzi eta aske gelditu zen. Geroztik, herri giroan murgilduta ibili da, pilota dela, mendia dela, apustu kontuak direla... Gaur egun, lanbidez Euskotreneko gidaria dugu.
Azaroaren 21ean Baltasar Garzon epaileak HB, EH eta Batasunako kide izandako hainbat kideren aurkako auzia kaleratu zuen. Garzonen aurretik pasa baino lehen elkarrizketatu genuen Mikel. Lerro hauek argitaratzen direnean ez dakigu non izango dugun, ZER SENTITU ZENUEN AZAROAREN 21EKO ALBISTEA kartzelan ala kalean. Zer espero dezakegun ez dakigu, ENTZUTEAN? Hasteko, irratiz entzun nuen, baina abenduaren 19tik aurrera Mikel non ikusi nahi Garzonek ez dakit zenbat lagun inputatu zidugun ez dago esan beharrik. tuela... Gero izenak zehaztu zituztenean, ba, harridura pixka bat eragin zidan bai. Akaso politikagintzatik kanpora izan ziren, egoera gogorra bizi zen eta gatazegonda, ez nuen ka gori-gorian zegoen. Orduan ere benetan horrelakorik oso aitzakia barregarria erabili zuen, bideoa espero. zela eta ez zela kartzelan sartu gintuzten bi Baina bider eta gainera hor, zazpi urteko zigorra zuen epai bat egon zen. 23 lagun espetxeratu gintuzten eta handik bi urtera zigorra bertan behera utzi zuten.
ETA ORAINGOAN ZEIN DA ZUEK INPUTATZEKO ERABILI DUTEN ARRAZOIA? Epaile honek gauza
epaile horrek egin dituenak ikusita, ez dago ezer baztertzerik; batez ere, norbera euskalduna denean eta sektore politiko konkretu bateko partaide.
LEHEN ERE BI ALDIZ ESPETXEAN EGONA, ORDUAN ABSOLBITUTA ATERA ZINEN. HIRUGARRENEAN ZER GERTATUKO DEN AURRERATZERIK BAI? Lehenbiziko bi espetxeratze haiek nahikoa egoera berezian
arraroak egiten ditu eta ezin da ezer interpretatu. Bere arabera, badirudi azken 15 urteetan HB, EH eta Batasunan egon diren kide guztiak inputatu nahi dituela. Argumentatzen den gauza bakarra da, hauek guztiak ETAkoak direla. Eta jakina, hor abaniko ikaragarria zabaltzen du, argumentu horrekin Zestoako zinegotziak edo ezker abertzaleko militanteak berdin-berdin auzipera ditzake. Hor garbi dago salbuespen egoera bat ezarri nahi zaiola sektore bati, inolako delitu aztarnarik ez dagoenean. Sekulako mendeku gosea dago eta konponbiderako borondaterik ez dagoenez, indarrez herri honetako
3 1
danbolinzulo
sektore politiko bat erabat deuseztatu nahi dute.
HASIERAN 13AN JOAN BEHAR ZENUTEN DEKLARATZERA, ORAIN 19RAKO DUZUE HITZORDUA ETA GERO ZER? Gauza serioa izan ez balitz, benetan ba-
rregarria litzateke gertatzen ari dena. Momentuz, 19an deklaratzera deituak gaude eta deklaratu ostean berak erabaki beharko du gure etorkizunarekin zer egin. ZER AUKERA DAUDE? Aske uztetik kartzeleratzeraino. Giroak ere asko eragiten du, euskaldunak Madrilen, ba, azken aldi honetan mediatikoki dagoen girorekin ezer onik ezin espero. Txarrena pentsatzeko arrazoiak ere badaude. Batasunaren barne kokatzen dut prozesu hau ere eta honek bide bat irekitzen du. Ez litzateke harritzekoa izango frankismo garaian bezala terrorismoaren aitzakiapean edozein herritar preso eramatea. Azken finean pertsekuzio politiko bat dago.
GARZON OSPETSU BIHURTZEN ARI DA BERE JOKABIDEA
DELA ETA, BAINA EZ DIRUDI BERE JARDUNA ALDATZEKO
ASMORIK DUENIK. Herri honetan epaile honek egiten dituen gauzak asko txistetzat hartzen dira, baina hartzen dituen erabakiak dramatikoak dira. Jende asko dago espetxean bere erabakien ondorioz. Kezka nagusia da asunto hau guztia nola bukatuko den. Laster ez litzateke harritzekoa izango ikastoletako irakasleak ere auziperatzea, azken aldian Madriletik datozen berriak eta han idazten diren gauzak irakurrita. Kezkagarriena da, gauza eskandalagarriak ere normaltzat ikusten ditugula azkenean. EGOERARI KONPONBIDERIK IKUSTEN AL DIOZU? Gaur bizi dugun egoera honekin bukatzeko akordioren bat eman beharko da. Madril aldetik ez da ikusten inolako borondaterik eta hemen Euskal Herrian bertan gauzatu beharko da akordioren bat eragile guztien artean, eta horrek ekar lezake biolentzia guztien desagerpena eta irtenbidea. Interes politikoak eta elektoralak pixka bat alde batera utzi eta normalkuntza politikorako urratsak eman behar dira. Herri honek eta sektore guztiek hala merezi dutelako eta kondenatuak gaudelako herri honetan ezberdinak izan arren elkarrekin bizitzera.
M
ARGARI EIZAGIRRE
Bertsoparranda.
E
rniarraitz bertso elkarteak antolatuta Bertso parrandaren finalaurreko saioa egin zen Uztapide tabernan abenduaren 13an. Beti Gazte eta Goxube taldea aritu ziren aurrez aurre eta finalerako Goxube taldea sailkatu zen.
Zestoako eta Aizarnazabalgo bertso eskoletako kideek ere parte hartzen dute txapelketa honetan, Behetarrak izenarekin. Oskar, Mieltxo eta Oier dira talde horretako kide. Gainera, oso ondo dabiltzala esan behar. Finalaurreko txartela lortua dute eta abenduaren 20an Azkoitiko Etxe Aitz tabernan izango dute finalerako sailkatzeko aukera. Finala abenduaren 27an izango da Azpeitiko mendizaleetan.
dala eta euskalgintzaren artean Bai Euskarari akordioa aurrera eramateko hitzarmena urriaren 31ean sinatu zen. Azaroaren 29an eman zen hurrengo pausua, herriari eta bertako gizarte eragileei akordio prozesua aurkeztea hain juxtu. Bertan izan ziren besteak beste, Xabier Mendiguren Kontseiluko idazkari nagusia, Manuel Arregi euskalgintzako ordezkaria, Nora Palmitano udaleko euskara teknikaria eta Jone Bergara jarraipen batzordeko teknikaria. Orain eragileei bisitak egin, sektore bakoitzean dauden hutsuneak aztertu eta hauek betetze bidean hartu daitezkeen konpromisoak zehaztea izango da egin beharreko lana. Animo ba!!
U
abenduak 28 inuzenteen eguna
saharan
O
n
agore telleria
stegunean abiatu ginen Zestoatik. Oranen eskala egin eta goizeko ordubiak aldera iritsi ginen Tindufeko aireportu militarrera. Kamioietan sartu eta bakoitzak bere bidea hartu zuen lau probintzietako batera. Aaiun, Auser, Smara eta Dagla. Lehendabizikoa ordubetera dago, Dagla berriz zortzi bat ordura. Hauetako bakoitzean sei herri edo daira daude, Daglan zazpi. Eta herri bakoitza lau gunetan banatuta dago. Zenbat jende bizi den guztira?
...
SAHARAKO HAURRAK ETXEAN HARTZEN DITUZTEN FAMILIAK GALDERA BATEKIN GELDITZEN DIRA HAIEK ALDE EGITEN DUTENEAN. NOLA BIZIKO DIRA HAUEK, NOLAKO GIROAN? ABENDUKO ZUBIAN GALDERA HORREN ERANTZUNAREN BILA JOAN GARA ZESTOATIK SEI LAGUNEKO KOADRILA ALJERIAKO SAHARARREN KANPALEKUETARA. BATZUK BIGARREN ALDIZ, BESTEAK LEHEN ALDIZ. HEMEN ITZULERAKO HAINBAT GOGOETA AGERTUKO
DITUGU, ETA ERANTZU-
NIK GABEKO GALDERAREN BAT ERE BAI.
...
Berrehun mila inguru, baina seguru ez dago esaterik. Erroldaren arazoa izan zen, hain zuzen ere, erreferenduma atzeratzearen lehendabiziko arrazoietako bat. 15 urtetik 40 urtera bitarteko gizonezkorik apenas ikusten den, frentean daude Mendebaldeko Saharako alderdi liberatuan edota atzerrian ikasten, Kuba, Libia edo Espainian gehienak. Emakumeek ematen dute han eguneroko martxa. Beraiek dira heziketaren arduradun eta antolaketa ere beren kargu dago. Eta umeak? Asko, familia bakoitzean bosna eta seina, edo gehiago. Sahararrek badakite herri txikia direla eta haurrak izatea dela handi izateko bide bakarra, baita botoak irabaztekoa ere. Atzerrian haurrak enbaxadore direla esaten dute, beraiek baitira sahararrak existitzen direla gogorarazten dutenak. Bisitariei ongietorria egitera denak biltzen dira, baita goizeko lauretan makar artean etxeko txikienak ere. Tea hartzea da han zure etxean zaudela esateko erabiltzen duten modua. Hiru hartzen dira erreskan. Prestatzeari utzi gabe, baina pare bat ordu behar dira hiru basoak edateko. Bizitza bezain garratza, heriotza bezalakoa suabea, eta maitasuna bezain gozoa. Kanpalekuetako bizitzak ere hiru adjektiboak onartzen ditu. Hasieran laztasuna bakarrik ikusten zaio, eta ondoren beste ukitu batzuk ematen ditu. Hango errefuxiatuek ezer ez dute eta dena ematen dizute. Nahikoa jaki ez dute tea bisitariarentzat, ahuntza hiltzen dute. Horra azukre dosia.
5
n
1
Hogeita zazpi urteren ondoren, egoera oso gogorrean bizi dira sahararrak. Mendebaldeko Sahara Marokoren menpean gelditu eta hara alde egitea erabaki zutenean milaka errefuxiatuk, basamortu hartan animaliek ere ezin zutela bizi esaten zuten. Hondarra eta harria, ez dago besterik. Ahuntzek tela, plastikoa eta harrapatzen dutena jaten dute. Haien esnea ez da batere ona eta ezta ura ere. Kanpotik iristen zaien laguntzatik bizi behar dute sahararrek. Orain gainera, egoera garraztu egin zaie ACNURek ematen dien dirulaguntza izugarri jaitsi delako. Haurren %34ek elikadura gabezia dute, %13k errakitismoa, eta 12 ordu lan egiten dituen medikuak ere ematen dioten janaren zain egon behar du. Duintasuna ordea arnastu egiten da han. Oso garbi dute ez direla eskean ari, dagokiena aldarrikatu besterik ez dutela egiten, horrek gozatzen die egunerokoa. Haurrak gero eta eskolatuagoak dira, herri kultua dela esan daiteke. Sahararrak herri nomada izan dira oraintsu arte, eta orain haurren %95 joaten da eskolara. Madrasan arabiarrez ikasten dute goizetan, eta arratsaldez berriz gaztelania. Gero eta haur gehiago joaten dira atzerrira uda pasatzera eta horrek asko irakasten die. Nola esan bestela ume hauei ahuntzek ez dutela tetrabrikik jaten? Ausergo probintziako ospitale nagusia ere ikusi genuen. Bi apal botikaz beteta, besterik ez probintzia guztirako. Gasteiztik joandako mediku talde bat ere han zen. Aparatuak konpondu eta medikuak formatzera joaten dira. Jendeari etsipen puntu bat nabari zaiola esaten zuten, ez dagoela ama bati buruan sartzerik umeari belarriak garbitu egin behar zaizkiola. Gero tapoiak kentzen ikusi eta medikuak miraria egiten duela pentsatzen dute. Baina umea gaizki badago aspirina eman behar zaiola alferrik esango diote, ez baitute aspirinarik, ezta intsulina edo bestelako botika beharrezkoagorik ere. Urte gutxian ordea antolaketa handia lortu dute. Rabunira iristen da laguntza guztia eta handik partitzen dute gero, banaketa sareen bitartez. Behin-behineko egoera izan behar zuena luzatuz joan da eta azken urteetan bizi baldintzak hobetzeko aurrerapen handiak egin dituzte. Orain hamar urtera arte kanpalekuetan bizi ziren eta ez zuten etxerik egin nahi, horrek bertakotzeko arriskua zuelako. Denborarekin adobezko etxetxoak egin dituzte, eta baita dendak ere. Hasiera batean ura zegoen lekuetan ezarri zituzten kanpalekuak, lau gunetan. Gerora ordea putzuak eginez joan dira, eta etxetik hogei bat metrora dute ur-biltegia, familia bakoitzak berea kide kopuruaren arabera. Komunak ere oraintsu egin dituzte etxeetan. Argi indarra lortzeko eguzki panelak ere ia etxe guztietan ikusten dira. Familiak garrantzi handia du han. Desegindako familiak dira gehienak. Sahara okupatuan gelditu ziren asko eta beste askok kanpalekuetara alde egin zuten. Hogeita zazpi urtean gurasoak ikusi gabe, etxekoak bizirik edo hilda dauden jakin gabe, kezka hori buruan dutela oheratzen dira egunero. Altxatutakoan, ingurura begiratu eta beste galdera bat sortzen da. Posible al da uskal Herriko Sahararen lagunak elkarte- hemen bizitzea? Eta alde ak abendua eta urtarrilean laguntza karabana bidaltzeko kanpaina hasi du jakiak eta di- egiterakoan beste bat. Nola rua biltzeko. BBK eta Caixan kontu korronte- liteke hemen lau egun baak zabaldu dituzte diruz lagundu nahi karrik pasa eta alde egiteko duenarentzat eta nola lagundu jakin nahi orduan horrelako mina senduenak herriko elkartera jo dezake. titzea? Familia osoa biltzen da kamioira agur esateko. Une gogorra izaten da oso. Han beste indar batekin bizi da dena, baita ezereza ere. Umeak kamioian zintzilikatzen dira agurra ahalik eta gehiago luzatzeko. Eta aireportura iritsitakoan kanpalekuak deika hasten dira. Itzultzeko indar handi bat sortzen da, bizitza bezain gogorra, heriotza bezain suabea eta maitasuna bezain goxoa.
E
L a o s p a !b
elarra jasotzera Iraetabasora joan ohi ginen; hori Ibañarrietan dago eta hango paraje batek Porromentari izena du. Hor inguruan gertatutako pasadizo bat ere kontatu ohi zigun Agustinek. Ijito batzuk bizi omen ziren Porromentariko baserrian. Betidanik fama txarra izan omen zuten, eta inguruko jendeak beti haiei bota ohi zien errua, lapurretaren bat izaten bazen. Hala, egun batean ez dakit nola, baina erabaki omen zuten ijitoak handik bidaltzea. Ikusirik ijitoek ez zietela jaramonik egiten, eta lapurretak berdin jarraitzen zutela, etxeari su ematea erabaki omen zuten. Eta baita hala egin ere. Ijito zaharrak hala esan omen zien alde egiterakoan: “Gu bidali arteko onik ez duzue izan, baina gauza bat esaten utzi behar didazue: ijitoak hemendik badoaz, baina lapurrak hemen gelditu dira”. Inork barkamenik ez omen zien eskatu ijitoei, ezta lagundu ere bidali zituzten arte. Baina ijito zaharrak esan bezala, lapurra etxean gelditu omen zen. Ijitoekin beti ondo eman ohi zen Agustin. Beti zuen harremana haiekin: batzuetan astoari ilea mozteko edo txatarra saltzeko... Gauza bat ez zait behin ere ahaztuko. Ijitoak beren karroetan ikustean, beti esan oi zuen: “Begira zenbat diren eta denek bista ona! Inork antiajo beharrik ez!”. Inork baleki zein den porromentariaren ofizioa, gustura jakingo nuke.
GABONETAKO JAN FESTAK SAGARRAK NOLA PRESTATU SAGAR
JOKIN OLAIZOLA
KREMA URDAIAZPIKO ZATIEKIN
OSAGAIAK
4 errege-sagar, litro bat salda, 2 tipula koskor, oliba olioa, 3 azenario, 3 patata, 2 dezilitro esnegain-likido, urdaiazpiko zatitxo batzuk, ogi frijitu zatitxo batzuk, 2 arrautza egosi, txikituta, gatza eta piperbeltza
PRESTAERA
Zuritu eta txikitu tipulak eta azenarioak eta erregosi olio pixka batekin, kazola batean. Gaineratu sagarrak eta patatak, zuritu eta txikituta. Utzi minutu batzuk, dena erregos dadin eta erantsi salda; utzi egosten 20-25 bat minutu. Purea egin, denarekin, eman gatz pixka bat eta piperbeltza, eta erantzi esnegaina. Zerbitzatu, ogi txigortuekin, urdaiazpiko zatiekin eta arrautza egosiekin, bakoitzak nahi duen gustura osatu dezan krema.
TXIBIAK
SAGARDOZ
OSAGAIAK
kilo bat txibia, 5 baratxuri-ale, perrexil sorta bat, 2 ogi-xerra txigortuak, piperbeltza, gatza, piperrauts pikantea, litro bat sagardo gozo, 100 gramo gurin, koilarakada bat oliba olio.
PRESTAERA
SAGAR
APARREZKO POSTREA
OSAGAIAK
4 arrautza zuringo, taza eta erdi azukre, 2 taza esne krema fresko, 4 errege-sagar, zurituta eta lodi antzean ebakita, koilarakada bat kanela
PRESTAERA
Irabiatu arrautza zuringoak taza erdi azukrerekin. Irabiatu esne krema loditzen hasi arte eta erantsi taza erdi azukre. Nahastu sagarrak gainontzeko azukrearekin eta kanela erdiarekin; gero, gaineratu, poliki-poliki, krema eta zuringoari. Zerbitzatzeko erabiliko den ontzian jarri dena, eta erantzi kanela. Sartu izozkailuan, mahaira ateratzeko ordura arte.
EDARIAK
otordurako, sagardo freskoa (beno, ezin izango gara ultraortodoxoak: ardozaleei balekoa emango diegu). Ondorenerako, calvados kopatxo bat (sagardoz eginiko pattarra). Euskal Herrian badugu on askoa: Zapiain etxeak ekoiztutako Sagardoz deritzana.
Ummmm ze goxoa!!!!
Txibiak zatitu (pare bat zentimetroko zatiak). Urtu gurina eta nahastu oliba olioarekin. Txibia-zatiak gorritu, su bizian, eta piper-hautsa erantsi. Eragin minutu pare batean. Baratxuriak bota (lodi samar ebakita) eta gero, botila erdi sagardo gaineratu. Utzi irakiten 30 bat minutuan, txibiek kolore gorrizka hartu arte. Bota perrexila, ogi txigortua, gatza eta nahiko piperbeltz. Gainontzeko sagardoa erantsi eta eragin ogia desegin arte. Jarraitu dena egosten, su makalean, lapikoa tapatuta. Zerbitzatu baino bost bat minutu aurretik kendu tapa. Nahi izanez gero, erantsi calvados pixka bat.
7 1
P I N T U R A H O N E K A R G A Z K I Z A H A R B A T D I R U D I. A R G A Z K I Z A H A R G U Z T I A K B E Z A L A, K O N P A R A Z I OA K E G I T E R A G A R A M A T Z A , E T A A R G A Z K I K O P E RT S O N E K I K O J A K I N- M I N A E T A N O S T A L G I A P I Z T E N D I Z K I G U . NO S T A L G I A B I K O I T Z A , G A I N E R A: A L D E B A T E T I K, E Z A G U T U E Z G E N U E N G A R A I A R E K I K O J A K I N - M I N A , E T A B E S T E T I K, K O A D R O H O N E N B A-
Zestoakoplaza
j
BESEAN E T A KOADROAK ADIERAZTEN DUENAREN B A B E S E A N B I Z I I Z A N D U G U N A.
OSE
GIL
Taula gaineko olioa, 118 x 245 cm Zestoa, 1958 Kokalekua: Koiote taberna
KOADROA UMETATIK EZAZESTOARA IRITSI, PLAZA ZEHARKATU ETA KOIOTENERA SARTZEN BADA, KOADROA IKUSTEN DUENEAN, KANPORA ATERAKO DA, ETA GERO, BERRIRO KOADROARI BEGIRATZERA ITZULIKO. “HALAXE DA PLAZA BERA DA!” PENTSATUKO DU. GERO, OROIMENEAN EZ DU ARGI IZANGO, ZESTOAKO ZEIN PLAZA EZAGUTU ZUEN LEHENDABIZI: BENETAKOA ALA TABERNA BARRUKOA. GUTU EZ DUEN BAT
egin ohi zuten bezala. Agian, ez du errealitatea zehatz-mehatz adieraziko, agian gaur egun hain ongi ikusiak ez dauden balioa ageriko dira, baina plazako pintura hau zoragarria da. Eta euskal kutsuaren xarma hori Bainuetxera etorritakoan Koiotenera sartzen ziren hainbat eta hainbat udatiarrek sentituko zuten, seguru asko. Jose Gil donostiarra Zestoan ibili izan zen garaian bi horma-irudi margotu zituen Koiotenean, adiskidetasunaren adierazgarri. Batean, gaur egun ikusterik ez badugu ere, Kontxita eta beste lau pertsona agertzen ziren karta-jokoan. Bestean plaza agertzen zaigu idi-dema egun batez. 1948. urtean zen. Hamar urte geroago, horma berria egin zuten eta pintura galdu egin zen. Baina, garai hartan ere, Jose Gil Zestoan zebilen, Arozenaneko kapera pintatzen. Horrela bada, Koioteneko koadro polit hura berriro pintatu zuen, baina oraingoan olioa erabili zuen egurraren gainean. Itxura denez, koadroko xehetasun guztiak banan-banan errepikatu zituen, eta aldaketatxo bat bakarra sartu omen zuen: itzainarena. Lehen aurrera begira omen zegoen, eta gero akuilua idiengana zuzendu omen zuen, gaur egun ikusten dugun moduan. Horrelaxe kontatu didate Koiotenean, Kontxitak, Gilen pintorearen modelo eta lekukoak, kontatuta bezala.
Pintura batzuk probokatzeko helburua izan ohi dute. Beste batzuk gozamena eskaintzen digute. Azken talde horretakoa da Zestoako plazako idi-dema adierazten HONEKIN AMAITU DUGU ZESTOAN IKUS DAITEZKEEN SEI PINTURATAN ZEHAR EGIN duen hau. Baina gaur DUGUN BIDAIATXOA. ARTE IKUSPEGITIK DUTEN BALIOGATIK, GARAI DESBERDINAK egungo zestoarrontzat, ADIERAZTEN DITUZTELAKO, ETA PINTURA ETA BIZITZA BERA ULERTZEKO ERAREN ADIEez da jaiegun baten adie- RAZGARRI DIRELAKO AUKERATU DITUGU SEI KOADRO HORIEK. ZAINTZEA ETA MAITArazgarri soila. Bestelako TZEA MEREZI DUTEN BESTE HAINBAT ETA HAINBATEN ARTETIK ATERA DITUGU. gizarte bat ageri da hor. Ezkerretik hasita, lehendabizi emakume multzo bat ageri zaigu. Beste guztia gizonezkoen mundua da: agintariak, elizako burdinesitik zintzilik dauden mutikoak, itzainak, apustulariak eta idien ahaleginari begira daudenak. icente dávila Ikusle guztiak baserritarrak dirudite. Euskal (erredakzioan itzulia) kutsuko ekitaldi bat agertzen digu pintatzaileak, XX. mende hasierako euskal margolariek
V
agenda
ab
20
ENDUA
OSTIRALA
22:00etan, Kultur Etxeko aretoan. Mikel Markez eta Pako Aristi. Abiadura Haundiko urte baten kronika. Musika eta letrak batuz, hotsak eta hitzak hartuz, umorea, kritika, samurtasuna eta ironia nahastuz, antzerki herrikoiaren generoa ekarriko dute gurera Mikel Markez eta Pako Aristik. 2002. urteari errepaso umoretsua egingo diote, euren herramientekin: kantua, olerkia, albisteen irakurketa konparatua, esketxak... Bi sortzaile, eskenatokiaren gainean, jendeari zirrara, irribarrea, samina eta gogoeta eragiteko prest. • Ertxina Musika Eskolako Gabon Kontzertua arratsaldeko 18:00etan Kultur Etxeko Areto Nagusian • Herri Eskolako haurrak San Joan egoitzara joango dira gabon kantak abestera.
e
uskaraz bizi nahi dugu baina.. gure esku dagoen guztia egiten al dugu? Zenbat aldiz saiatu izan gara euskaraz gehiago egiten? Bat baino gehiagotan denok, zalantzarik gabe. Eta ez esfortzurik gabe, gero!
Banakako esfortzuak gogorrak, astunak izaten dira, baina banakako batzuk batera egiten direnean pisua arindu egiten da eta emaitzak biderkatzen dira. BAI EUSKARARI akordioak banakako pauso txikiak emateko gonbit egin digu.
Eman ditzagun denok batera, Zestoan euskarak aurrerapauso handia eman dezan.
plazan, eta bertso txikiteoa • 15:00etan, Baba jana Udaletxe azpian. • 17:00etan, Umeentzako ekitaldia, Kultur Etxean. • 18:00etan, Nahidekena MT txaranga, afalordura arte. • 18:30ean, Pilota partidak, kiroldegian. Galartza - Otaegi (Lau eta erdian). Goñi II - Apeztegia / Xala Goñi III. • 22:30ean, Trikizio musika taldea, Udaletxe azpian, goiz aldera arte.
28
LARUNBATA
31
ASTEARTEA
3/4ak beteta dituzten presoak kalera lelopean presoen aldeko mahaiak antolatuta kuadrila arteko jolasak 16:00etan bertsolari eta trikitilariez alaituta. Ondoren gaztaina jana. Udaletxe azpian erakusketa. • Preso bat gara bat mus txapelketa Portu eta Koioten. Izen ematea 22:00etan.
Presoen aldeko mahaiak antolatuta konzentrazio ixila plazan 20:00etan “3/4 ak beteta diEuskara Aholku Batzordea tuzten presoak kalera” leloASTEARTEA pean. • San Joan egoitza13:00etan udaletxe azpian Zestoako Bandaren ko urte zaharretako afaria Felix eta Jokin Olaizola aita-sekontzertua • Amnistiaren aldeko mugimenduak antolameek alaituko dute beraien soinuarekin urte askotako ohiturari eutsiz. tzen duen Olentzero kantuz 9:00etan gurutzetik aterako da. Hauek eta jaiotza biziarekin ateratzen den taldea, gabon TARRILA kantak abestera joango dira San Joan egoitzara eta plazan ere kantatuko dute bukatzeko.
24
26 •
SORO PERI EGUNA
9:30ean, Barazki eta fruta lehiaketa. Zestoako Gazta eta sagardo lehiaketa. Urolako Ezti Lehiaketa. Hauez gain, hainbat salmenta-postu izango dira. Sahararen aldeko txosna egun guztian zehar. Taloak egingo dituzte. • 11:00etan, Felix Astorkia eta Adrian Larrañaga trikitilariak. • 12:00etan, Barazki eta Fruta eta Gazta eta Sagardo Lehiaketatako sari banaketak. Ondoren bertso saioa. Jarraian Felix Astorkia eta Adrian Larrañaga trikitilariak. • 13:00etan, Utzi pakean euskal herria eta Ertxin lelopean manifestazioa.13:30, Gazta eta sagardo dastaketa,
ur
01 05
ASTEAZKENA
Agiro mendi taldeak Izarraitzera mendi irteera antolatu du goizeko 9:00etan plazatik aterata. ASTELEHENA
Errege kabalgata 19:00ak aldera herrira iritsiko da.
• SErrege ondorenean,
ukaldaritza ikastaroa.
sukaldaritza ikastaroa jarriko du abian Zestoako Udalak. Ikastaroa oso oinarrizkoa izango da, hau da sukaldean ia ezer egiten ez dakitenentzat, eta Javier Peña sukaldariak emango du. Izena emateko epea zabalik dago (Kultur Etxea, tel. 943 147 123).
9
Geure teilatuari 1 harrika
ud al e ti k
Zenbait ohitura aldatzea kosta egiten bada ere..
•E
Azaroaren 14ko ezohiko udal batzarrean jorratutako zenbait gai
•2
0 0 2K O
U D A L A U-
R R E K O N T U A A L D A-
ETA
•U
KUTXAREKIN 9 0 0 . 0 0 0 EUROKO M A I L E G U A H I T Z A R T U D U.
2002ko udal aurrekontuko inbertsioen zati bat finantzatzeko, Udalak Gipuzkoa-Donostia Kutxarekin 900.000 euroko mailegua hitzartu du: interes aldakorra (Euribor +
GUNEKO ZENTROA
KUDEATZEKO
SA N JUAN
UDALA
EGOITZAREN
A R T E K O H I T Z A R M E N A. Irailaren 26ko udal batzarrean Eguneko Zentroa kudeatzeko Zestoako Udala eta San Juan Egoitzaren arteko hitzarmena onartu bazen ere, hitzarmenaren egiturako zenbait xehetasun zehaztu gabe zeuden. Ongizate saileko batzordeetan gaia aztertu ondoren, hitzarmen zehaztua sinatzea proposatu zen. Zestoako Eguneko Zentroak izaera publikoa du, udal zentroa izango baita, eta San Juan egoitzaren ondoan kokatua dago. Astegunetan goizeko bederatziak eta arratsaldeko seiak bitartean egongo da zabalik.
...ez al dago hobeto plaza kotxerik gabe?
T Z E K O P R O P O S A M E N A. 2003an indarrean sar litekeen Aurrekontuen Egonkortasun Legea dela eta, hurrengo urteetarako aurreikusita zeuden hainbat inbertsio aurtengo aurrekontuetan jasotzea proposatu zen. EAJ/EA koalizioak jakinarazi zuen proposatutako aldaketak aurrekontuko atal garrantzitsuenei ez diela ukitzen. Bestalde, bere garaian EAJ/EA koalizioak ez zituen 2002ko udal aurrekontuak onartu eta, ondorioz, proposatutako aldaketak ere ez onartzea erabaki zuten. Beraz, udal batzarrak, EH udal taldeko sei zinegotzien aldeko botoekin eta EAJ/EA koaliziotik batzarreratu ziren lau zinegotzien aurkako botoekin, udal aurrekontuen aldaketa onartu egin zuen. DALAK
0,20), amortizazio epea 15 urtekoa eta irekiera eta kudeaketa gasturik gabe. Bermea Udal Finantzaketarako Foru Fondoa izango da. EAJ/EA koalizioak 2002ko udal aurrekontuak onartu ez zituztenez, aurrekontu hori finantzatzeko maileguaren proposamenari ere ezezkoa eman zion.