2003/02
26.
aldizkariari laguntza eman nahi badiozu egin zaitez danbolin-zulo kultur elkarteko bazkide. Horretarako bidali iezazkiguzu zure datuak (izena eta bi deitura, helbidea, nortasun agiriaren zenbakia, kontu zenbakia`[20 digito] eta telefonoa) Kultur Etxeko danbolin aldizkariaren gutunontzira. Urteroko kuota: 15 euro.
e
uskal Herriko landetxe batean asteburu bat pasatzeko zozketaren irabazlea
JESUS MARI LANDA GABIOLA izan da.
z o r i o n a k !
atarikoa.NEGU BELTZA AURTENGOA!
Bai neska, hori den botatzea, elurra eta euria, eta halako hotzik! Ez, ez, ni ez naiz mendiak txuritu direlako eta ibaiak gainezka egin dutelako kexa. Hau garaian garaikoa omen da, hau omen da benetako negua eta ez hego haizearen buruko min eta hezurretako minak. Negu beltzaz ari naiz. Gure itsasoari begira eta... hori da kaka, bai, bai, batzuek gailetak deitzen diete eta euskaldunagoek taloak. Taloak gustuko ditut, baina ez kolore horretakoak. Batzuk lasai daude, telebistan dagoeneko Galizia ez baita hainbeste aipatzen. "Ez da ezer pasatzen edo zer pasa da?" Esango du bibotedun gizonak. Petrolioa? A bai! Bush-i eskua bota beharko zaio. Badakizue, handiekin ibiltzeak handi egiten omen du. Izan ere, Prestige-en gaiaz (ez al zen arazoa?) parlamentuan aritu ziren, baina dirudienez "denborarekin" konpontzeko gauza izango da edo etorri den bezala joango da. Bitartean, gure hondartza, haitz eta zulo guztiak galipotez betetzen. Eta ez naiz ari Euskal Herrikoaz bakarrik, gure itsasoaz, gure naturaz, gure arrain eta itsas landareez eta gure arrantzaleez baizik. Baina "España va bien", eta han dirudienez ez dute itsasorik. Marbella eta Mallorca lehengo lekuan egongo dira eta arraina Txilekoa edo auskalo nongoa merkeagoa izango da. Eta Galiziako arrantzaleak? Orain beste eginbeharrak daude: Turismo kulturala, museo berriak eta paradoreak egin behar dira. Hondamendi honen arduradunak nor diren inork ez daki, edo hobe ez jakitea. Itsasontzia Liberiakoa omen. Jabeak berriz, grekoak izango direlakoan. Petrolioa Gibraltar-en matrikulatua eta enpresa Alfa Group izenekoa, Tyumen Oil enpresaren anaia edo filiala. Azken enpresa honek mafia beltzarekin (hau ere kolorea bezain iluna) harreman onak omen ditu eta prestamo bat eskatu omen zuen. Enpresaren ibilbidea ikusita, ezezkoa ematekoak ziren baina aholkulari bati esker prestamoa eman zioten. Aholkularia R. Cheney zen gaur eguneko Estatu Batuetako lehendakariordea. Tyumen Oil enpresak Londresko burtsan sartzeko aurpegi garbiketa bat egin nahian, BP (edo British Petroleum Amoco PLC)ko lehendakaria gonbidatu zuen. BPko akzionista nagusiak estatubatuarrak omen dira. Nola ez da, bada, Aznar Bushen ondora joango? Esker txarrekoak gu. Gure alde lanean, Iraken armetatik babesten eta gu kexaka. Irak omen da beldurgarri txarra. Agian izango da ez dakit, baina Europako beste herrialdeek ezetz esan diotenean, Espainia Bush-en eskuinean. Laguntza militarra ematen. Bibotedun gizonari petrolioa gustatzen zaio, baina txintxin egiten duenean. Ez du usain txarra duen petroliorik nahi. Ziurrenik usaindu ere ez zuen egingo.
E
EDURNE
ERREDAKZIOAREN OHARRA AURREKO ZENBAKIAN, TTAKUNPARI
BURUZKO ARTIKULUA MODU TRAKETSEAN IRAKURTEZINEAN IRITSI ZITZAIGUN INPRENTATIK.
GINENERAKO IA HERRI OSOAN BANATUTA ZEGOEN ALDIZKARIA.
04
BATEZ ERE, ZURI IRAKURLE HORRI.
10
inkesta, enbidoa
16
“okurriu ta in” udaletik
d a n b o l i n
gripea II
EK
EZ
12 17
agenda
DU
BERE
06 13 14 18
santa ageda bezpera zestoan
GAIN
danbolin-zulo
uema
jardunian: mikel ibarguren HARTZEN
ALDIZKARIAN
ADIERAZITAKO
a rgitaratzailea : Danbolin Zulo elkartea. Kultur Etxea. Gurutze z/g. 20740 Zestoa (Gipuzkoa) Telefonoa: 943
KONTURATU
BANATZEKO ZEUDEN ALEETAN ORRIALDE BAT SARTU GENUEN TESTUA OSORIK IRAKUR BERAZ, BARKAMENA ESKATZEN DIZUEGU ARTIKULUGILEARI,
AHAL IZATEKO MODUAN, BAINA GUZTIENGANA HELTZEA EZ ZEN POSIBLE IZAN.
TTAKUNPARI ETA,
KORTA
147 123.
e-mail: danbolin@topagunea.com
ESANEN
ETA
d anbolin : Edurne Korta, Olaia Salegi, Manuel Arregi, Jon Artano, Nagore Telleria, Margari Eizagirre, Joxeba Larrañaga, Urko Canseco, Onintza Irureta, Jone Bergara
d iseinua eta maketazioa : Eneko Aristi. i nprimategia : Gertu (Oñati). l ege gordailua : SS-1108/2000. ISSN : 1576-9429.
IRITZIEN
ERANTZUKIZUNA
h
honetahilabete rako enbidoa
botako al nuen proposatu zidaten. Oso aukera polita iruditu zitzaidan jendearengana zuzendu eta zerbait kontatzeko. Kontua da, inspirazioa etortzen zaidanean bakaEz. Nire lanarrik idazteko joera dudala eta, jakina, gatik mozorroak gehienetan neure buruarentzat. Hortxe urte osoan ibiltzen dira eta. Bai gu, dago koska, oraingo honetan, jendeari zuEz, bestela ere eta bai gu bezelazenduriko zerbait esan beharko nuela. egoten gera, ta... koak. Bestela ere nahiko ta zeri buruz hitz egin? Nire zaletasumozorrotuta egonei buruz agian? Edo kritikaren bat ten gera urtean egokiago izango ote litzateke? zehar, baina oso ukaldean eseri eta egunkaria hartu ondo iruditzen 48 u r t e nuen. "Eraztunen jauna" filmaren bigazait inauterietan rren partea estreinatzen baitzen eta ea zer mozorrotzea. zioen irakurri nahi bainuen. Urte oso bat pelikula ikusgarri honetaz gozatzeko gogoarekin pasa nuen, eta azkenik heldu 42 u r t e zen "Gandaf" zuriz jantzita ikusteko eguna. adakizue "Eraztunen jauna" filma, Tolkien idazlearen obran oinarriturik dagoela; liburu hau ordea, orain dela gutxi arte ez dugu euskaraz irakurtzeko aukerarik izan. Nik neuk, euskaraz irakurtzea nahiago dut, eta asko poztu nintzen berri hau nire belarrietara iritsi zenean, irakurtzerako orduan, gustu arraro xamarrak baititut eta ez naiz edozerekin konformatzen. Nire irakurtzeko zaletasunak direla eta, gustukoen ditudan liburu klaseak oraindik gaztelaniaz argitaratzen dira. Ikusten ari naiz pixkanaka, euskal literaturan ere, denetik argitaratzen dela. Garai batetik hona asko aberastu baita. skotan gaztelaniazko literatur sailera jotzeko joera izaten dut, eta badakit ez naizela hori egiten duen bakarra. Ez dut esan nahi gaztelaniazko literatura albo batera utzi behar denik, irakurtzea aberasgarria baita. Baina ziur naiz jende asko harrituta geratuko litzatekeela euskaraz aurki ditzakeen eleberriekin. Nahiz eta ez izan norberaren gustuen araberako ipuin edo eleberria, obra oso interesgarriak baitaude, eta gainontzeko guztiak aitzakia hutsak dira. Euskal literatura bultzatzeko erarik onena, euskaraz irakurtzea da. Ni neu, nire zaletasunak albo batera utzi gabe, euskaraz gehiago irakurtzen ahaleginduko naiz.
M O Z O R R OA K ,
E S
Jesus Olaizola
Mireia Etxabe
B
A
A
inara Izeta
BA K A R
Nik uste, mozorrotuta jende asko ibiltzen gerala, ni barne, eguneroko martxan, ez? Nik uste det mozorroa erabiltzen degula erlazio klase danetan. Ba, nahiz eta jantziak ez izan, aurpegi ezberdinak, hitz egiteko era ezberdinak erabiltzen ditugula. Ta, nik uste det inauteritako ondo dagola, ez? Ba egun bat hartzen degula ba, hori, jantzi bereziekin eta jantzi horren inguruan montatzen degula. Ni festa zale izan naiz beti eta, bueno, inauteriak festa mota bat da, eta ni, beti gustora inauterietan.
Txisu Arakistain 33
urte
5 R I K
Klaudio Bermejo 52
urte
PS
Denok dakigun bezala, Paris hiri kosmopolita da. Izugarria izateaz gain, bai arte aldetik eta baita kultur arloan esBa, neri egukaintzen dituen aukerengatik ere, oso hinero gustatuko liri aberatsa da. tzaidake. Baina Ez, neri ez. Ni Han ikus daitezkeen artelanak konegunero zaila dek mozorrotuta gustuan hartuta, esan dezakegu munduan eta inauterietan tora ibiliko nitzajende asko aniaurkitu ditzakegun museorik, monuke, oso gustora matzen bada... menturik, plazarik, parkerik... famatuegainera. Inauterieba, bueno, hobetan, baita ere, urtenetarikoak edo garrantzitsuenetarikoak to. Baina egunero an behingoarekin hantxe daudela. Baita ere, aipatu beharra ere ez litzake txakonformatu egin dago, Frantzia osoko monumenturik osbehar. Dagoeneko rra izango, bizipetsuena Parisen dagoela, "Le Tour Eiftzari kolore pixka prestatzen ari naiz bat ipintzeko. fel", hain zuzen ere; munduan zehar ere aurtengoetarako. aski ezaguna, bestalde. Egia esan, hiriburu honek badu bere xarma; oso-oso klasikoa da, edozein 41 u r t e 58 u r t e ikuspuntutatik begiratuta ere; baina hori bai, aldi berean, oso hiri erromantikoa eta interesgarria ere bada. Hori garbi ikus daiteke, beste hiri izugarri batekin konparatzen badugu, adibidez Londresekin. Biak dira oso handiak, jende pila bat bizi da bietan, era guztietako kulturakoak eta arrazakoak. Baina bien arteko aldeak nabarmentzen hasita, Londres Paris baino askoz ere modernoagoa dela esango nuke; bai eraikinei dagokienez, eta baita monumentu eta beste hainbat gauzari dagokionez ere. Hala ere, iruditzen zait, biak oso egokiak direla denboralditxo bat igarotzeko, batez ere Londres. Ez dakit zergatik izango den, baina asko engantxatzen duen hiri bat dela iruditzen zait; Parisek ez horrenbeste. Izan daiteke Londresen egon nintzen denboraldia askoz luzeagoa izan zelako, eta, beraz, hobeto ezagutzera iritsi nintzelako. Dena dela, orain dela gutxi hilabete eta erdi egon naiz Parisen, frantsesa lantzeko asmotan. Familia paristar baten etxean logela bat alokatu nuen eta beraiekin egiten nituen gosariak eta afariak. Egunean sei ordu klase ematen nituen, beraz, hizkuntza aldetik dexente hobetu dut. Kultura frantsesa ere pixka bat ikasi dut familia horren bitartez. Aitortu beharra daukat, han ezagutu ditudan frantsesak pentsatzen nuena baino hobeto portatu direla nirekin.
I N AU T E R I E TA N ?
Eguna propioa da, ez? Baina jendearekin ibili eta parte hartzeko, ez bakarrik ibiltzeko. Denok batera, ondo pasatzeko.
PARIS
Paloma Aranbarri
Xabier Alberdi
A
inhoa Vila
S GEDA ABEZPERA ANTA A GEDA BEZPERA
XABIER UNANUE
ZESTOAN Herri
SS
ohitura guztiek dute izateko arrazoirik, edo beste era batera esanda, ohiturei nortasuna eman izan diegu, eta herrian sustraituz eta finkatuz joan izan dira. Santa Ageda bezperako santaeskea dugu horietako bat. Santa Agedak (edo Agata) izango zituen santa izateko arrazoiak; nik jai horren inguruan zerbait irakurtzeko aukera izan dut. Guk Santa Ageda santaeskeko egun gisa ezagutzen dugu, ohitura gisa; bertsoarekin, koplarekin edo kopletan egindako saioekin lotu izan dugu. Zentzu horretan, 1999an Bertsolari aldizkariko 33. zenbakian, Santa Agedari buruz plazaratu zena ekarri nahi dut gogora. Historia laburtzen hasita, lehendabizi esan behar da Santa Agedaren jatorriaz badela eztabaidatxo bat. Palermo Siziliako hiriburuak eta Kataniak biek aldarrikatzen dute santaren jaioterri direla. Baina itxura guztien arabera, Katania izango da, seguru asko, Agataren sorterria. Santaren bizitzari dagokionez, hainbat adituk eman digute horren berri, batik bat bere azken egunen berri: K.o. 251. urteko otsailaren 5ean, Deciues enperadoreak aginduta, torturatuta hil omen zuten Ageda. Lehendabizi bularrak moztu zizkioten eta gero buztin goritan jarri zuten. Bistakoa denez, oinaze jasanezinez hil zen. Maltako kripta, katakonbak eta haien gainean eraikitako eliza dira santa gurtzeko lekurik ezagunenak eta hango kriptan gordetzen da, ustez, Antonello Gaginik (1478-1536) egindako Santa Agataren marmolezko estatua. Bertsolaritzak zaindari gisa zeruetan norbait behar izatekotan (Uztapidek Pedro Maria Ota単o jarri bazuen ere), ez dago santuen izendegian asko arakatu beharrik. Izan ere, Santa Agedak, kristautasunaren hasierako martiriak, baitu gurean koplariekin eta kantuarekin loturarik estuena. Nolanahi ere, herri asko dira munduan zehar Santa Agedarekiko debozioa erakutsi dutenak eta nik, oso labur bada ere, eta oso ausart izanik, Zestoan santaeske inguruan ezagutu izan ditudan ohitura batzuk gogora ekarri nahi ditut. San Jose ikastetxean ikasle ginela, 1955. inguruan, Santa Ageda bezperan kantuan baserriz baserri eskean ateratzen ginen; zenbait bertso ikasi genituen Anaia Inazio lasalletarraren ardurapean eta baten bat gogoan dudanez, ez nuke utzi nahi aipatu gabe:
ANTA AGEDA BEZPERA DUGU
EUSKAL HERRIKO EGUNA,
ETXE GUZTIAK KANTUZ POZTEKO AUKERATUA DUGUNA.
SANTA MAITEA GAUR HARTU DUGU
GURE BIDEKO LAGUNA,
HAREN LAGUNTZAZ BETE GENTZAKE EGUN HONTAKO JARDUNA.
7
H
A A
Horrela, bertso hau eta beste batzuk kantatuz, Akua, Aizarna, Arroagoia, Endoia, Iraeta, Etorra aldea, Lili bailara eta herriko kaleak pasatzen genituen. Zeharo oker ez banago, orduan bazen ohitura bat, orain galduta dagoena: ikasleak koadrilan joaten ginen, soinu jotzaile Bittor Zuzuarregi genuela, pandero jotzaile Joan Maria Mendia, koplari Ramon Mari Egiguren Apategi eta abar; guk kantatu egin behar izaten genuen. Baina baziren beste batzuk, eta hori da nik aipatu nahi nuen ohituretako bat, baserriz baserri txintxarria edo kanpaitxoa joz ibiltzen zirenak; Eliza tarteko, akolito edo monagillo zirela-eta otarra ederki betetzen zuten bertsorik kantatu gabe. Niri inbidia ematen zidan gauza hark; gu ere akolito izan ginen, baina Aste Santuko ospakizunetan bakarrik, eta santaeske egunean ez ginen akolito ofizialak. Ohitura hala zen eta ohitura gisa kontatu dut. Urte batzuk geroago konturatu nintzen gure eskola garaiko santaeskeko doinua eta egun berean arrats-ilunabarrean zaharragoek kantatzen zutena ez zirela berdinak: han bakarrak kantatzen zuen, koplaria deritzanak, eta, jakina, bat-bateko bertsoak kantatuz egiten zen saioa. Gerora jakin nuen, baita ere, guk kantatzen genuen bertsoa, lehen aipatu dudana, Lur berri bila liburuan jasoa zegoela; eta bertso sorta hori On Nemesio Etxaniz azkoitiarrak jasoa zuela (bere iloba On Manuel Etxaniz gure parrokiko bikarioa izan zen). Santa Ageda eskearen inguruan hainbat ohitura ezagutu genituen eta, apunte gisa, batzuk ekarri nahi ditut gogora (hurrengo urterako zerbait utzita). Santaeskean, etxez etxe, baserriz baserri hasi aurretik baimena eskatzeko ohitura zegoen; horretarako lehen saioa alkatearen etxean eginez. Jesus Salegi alkate zen garaian gogoan dut bere emazteari, Ageda izena zuelako, koplak kantatzen genizkiola. Baimena eskatzeko ohitura hori beste herrietan ere izango zen; adibide gisa, honela kantatu zuen lehenbiziko bertsoan, hitzez hitz, Lazkano bertsolariak, gure herrian 1988an, otsailaren 13ko bertso jaialdi batean, koplatan saioa egitea eskatu zitzaionean (grabazioa zorionez jasoa dago):
BEHAR BEZALA BETE EZKERO
SANTA ESKEKO ORDENA
LEHENDABIZIKO ALKATEARI ESKATZEN DIOT BAIMENA.
RGAZKIAK:
XABIER UNANUE BITOR ZUZUARREGI
*
(*)
路路路
路路路
EE
Z D U T LANTXO H A U BUKATU NAHI SANTAESKEKO K O P L A B A T Z U K P L A Z A R A T U G A B E, A D I B I D E G I S A :
1 9 9 4 . K o p l a r i : U z t a p i d e I I . a e t a O l a lde. Baserria: Olazar. OLALDE
ATERIK ATE HEMEN GABILTZA BATETIK DINBILI-DANBA;
HEMEN SAIOA HASIKO DUGU ARRATSALDEON ESANDA.
Beste ohitura aipagarria bat baserri-etxeetako entzuleena da. Santaeskaleek baserriko atea itxita aurkitu ohi zuten, eta koplariek saio luzea egin beharko zuten atea ireki aurretik; batzuetan luzeegiak ere bai, eta etxekoak famatu beharrean, bestelakorik ere kantatu ohi zen limosna eskuratu aurretik. Gaur egun, limosna berehala ematen da, hurrengo adibidean ikus daitekeenez:
U Z T A P I D E I I .A ASMO HONEKIN HARRO ANTZEAN ALDAPA DUGU IGOA; IA EITEN DUGUN ETXE HONETAN ITXURA ANTZEKO SAIOA.
OLALDE OHITURA ZAHARRAK LEKU HONETAN NAHI GENITUZKE EZARRI;
1 9 9 5 . K o p l a r i a : N ik o l a s Z e n d o i a . B a s erria: Akuabarrena. ETXE HONTAKO JOKABIDEAZ GUZTIZ TXUNDITUTA NAGO;
HAINBAT ERRESPETU ETA GEHIAGO BADIOGU
U Z T A P I D E I I .A BERTSO ZALEAK IZAN DIRADE BETI ZAHAR ETA GAZTE;
HEMEN LIMOSNA EMAN DIGUTE KANTATU BAINO LEHENAGO.
IRUDITZEN ZAIT MEREZIKO DU FAMILI HONEK HAINBESTE".
Orain santaeskeko saioak gehienbat arratsaldez egiten direnez, baserriko ateak irekita, zabalik aurkitzen dira, honako kopla honetan adierazten den bezala:
BB
2000. Koplaria: Olalde. Baserria: Aurrekoetxea ETI BEZALA HEMEN ATEA BILATU DUGU ZABALIK;
BERTSO ENTZUTEN EGONGO DIRA SEGURU ASKO ISILIK.
OLAZARRI.
2000. urtea. Legoia baserria ZENDOIA NORBAIT BARRUAN EGONGO AL DA GU HEMEN GAUDE KANPOAN; ZUEN BAIMENIK BALDIN BADUGU HASTERA GOAZ KANTUAN.
OLALDE MUNDU HONETAN GIZONA EZ DA OGIZ BAKARRIK BIZI-TA; HORREGATIKAN HEMEN DUZUE SANTAESKALEEN BISITA.
Koplak kantatzean aldaketarik ere ezagutu dugu. Garai baZENDOIA teko santaeskean "etxeko nagusi, etxekoandre" hasita osatu ohi ziren koplak, edo beste batzuetan Agedaren historiari buruzko EZ DAKIT GERO BA OTE DAKIGUN bertsoz osatzen zen saioa. Gaur egun, ohitura hori ez da zehaBEHAR BEZALA ASMATZEN; ro galdu: alegia, nagusi, etxekoandre, aitona-amonak koplaLIMOSNA EMAN ETA GERORA tzen jarraitzen dira, baina esan beharra dago Agedaren histoHASI BAIKARA KOPLATZEN. riaren bertsoak zeharo ahaztu direla. Beste ohitura batek, ordea, jarraitzen du, zorionez. Alegia, urte barruan familiako norbait hiltzen bada (koplak kantatzen hasi aurretik jakin egin behar izaten da), aitagurea errezatzen da, doluminak adieraziz. Berdin jarraitu izan diote limosna emateari eta errezoa egiterakoan familiak errespetu izugarriz eskertzen du ohitura. Nahiz eta orain gutxi arte, auzoetara joaten zela-eta, goizaldera arte irauten zuten saioek (beste lantxo batean saio horiei buruz zerbait idatzi beharko dugu), gure herrian azken berrogeita hamar urtetan santaeske eguna herri inguruan egitea ezagutu dugu: Akua bailara, Lili bailara, kale eta herriko tabernatan... egin izan dira saio gehienak. Makina bat koplari ezagutu ditugu santaeskean: Uztapide, Txapel, Zepai, Lizaso, Agirre, Lazkano, Mitxelena, Garmendia, Zeberio, Artzalluz, Uztapide II, Olalde, Murua, Zendoia, eta azken urteetan Oskar Alberdi "Etorra" eta Aizarnazabalgo Mikel.
zure publizitatea hemen
“
Okurriu ta in Txapapotea ekarri du t, pote txiki batean, or oitzapen moduan. Ha egon zen. Eztiaren an u itsasoan tzekoa da, baina dent soagoa. Tristea da jak tu genuen hondartza ite a guk garbiorain berdin-berdin egongo dela. Zestoatik hiru lagun joan ginen: IĂąigo Mor eton, Legazpiko bere lehengusu Jos u eta ni neu. Ni ez na iz ekologista. Hori askotxo esatea da . Nire autoak kutsatu egiten du, nik lan egiten dudan lan tokiak... Bururatu egin zitzaigu n eta berehala egin ge nuen. "Okurriu ta in", bero-beroa n. Abenduaren 25ean atera ginen. Asmoa, hura ikustea. Batere organizatu ga be, neure furgonetarekin. Rias Baixa s, garbi. Costa da Mor te-ra iritsi... Ezagutzen ez duenarentza t egundoko lekua da, baina horrela ikustea penagarria. Es pero baino okerrago au rkitu genuen. Muxian kaleetaraino iritsi zen txapapotea. Farolak ere pusk atu egin zituen; hankak itsatsi egiten ziren lurrean; txapapote gainean ibiltz en ginen. Ezer planeatu gabe joa n ginen. Arazoak txartela ez geneukala ko. Txartela... txartela bihotzean daramagu ! Talde antolatu batean joan beharra om en. Arazoak lanerako materiala lortzeko. Es an ziguten otsailaren 3a arte ezingo genuela lagundu. Pena. Asmo onez joan eta horrela koak entzun behar... 800 km egin ditugu eta aprobetxa ezazue ! Eman materiala eta gu k garbituko dugu! Ba ina ezin... Materialik nez, ba hartu argazk lortzen ez genuei kamera eta argazkiak ateratzen ibili ginen. ateratzen saiatuta ere, Hainbat gauza leku bakoitzean beti gauza bera: jendea lan omen zeuden; guk ez ean. Militarrak ba genituen eskuak zikin tzen ikusi. Halako batean, traile r batzuetatik material banaketa egiten. "Los de la Rioja " entzun genuen. Ilara n jarri eta horrela lortu genuen materiala. Lagundu eg in nahi genuen eta derrigorrez koa genuen material a. Materiala: arrantzalee k ibiltzen dituzten pl astikozko xira berde horietako ba t; gainetik buzo zuria , botinak, eskularruak, maskara eta betaurrekoak. Euritan . Botinak eta eskularruak zelorekin lotu behar buzoari, ba rrura zikinik ez sartzeko. Aurpegian olioa, txapapotea ez its as teko. Erre egiten du azala. Maskara ez genuen kentzen ba in a betaurrekoak oso gogaikarriak dira.
1 1
erregea agertu zen arte, ez zegoen koltxoirik an. K atean te a k , a n a kiroldegian, baina hura etortzerako koltxoi L an. o leher ndartza bate k o u h o rd k o ia sa x a u pila bat agertu ziren p Lau ordu M . Jende ordu erdia eta jarraitu abe. Lehen g tu u a it ts ld n e a g sk , e lau ordu eta frantsePixka bat d tu genuen, nekagarria. u n ag a L ez . t a a d b in ez dute eg azte rrita. Palek to orvegiako g e N e . x n a ra e ta n e la behar. horr asko eskuz egin sak ere bai, a n e d , n e tz molagun n sartu eta ia p z a a z ru e Eskua g du; gero tz bezala bil li a b t a b ta e k tzietara. eta edukion u rt a h n a e bald egun asora asko eta b en d , k ea d Jen bioak, buez gero, zora kotan jardun dia ez, hotz Usaina... han . k a in m o k ru n zen. a antzemate in a b o, k a el manos zego tzuk daude, a b zikinekin o ri ta n koak ondo Bolu k bere esku ra e rb o n n, betaurre , e k tz a n n e u g tz la ri e n n... zte limpias d kiak kentze k egiten: jan u a m n , la n e n e tz u n it e egin ezin d urpegitik k eak etxetik aten, ileak a tariooi; jend n m e lu o oak. ra b u a , n n e ja jartz uten kin erositak ig re z a n u te ir a d m o e k k ean bilduta artekorik Arrantzalee ta denen art z dute ez bit e E k . a n z e u u a it g z o ekarritak n harrapatu k bat-batea ia d n e m a d n Ho oza. "Zertzarik. aten dizu, p m e a io z eta ez lagun a sf artzak sati azena hond ba... barne , rr n e a a e n in e a u B d . a k ten licia. k joatea dau urrian ema dad con Ga a e ri n n a e n d u e li d u o i d S h l . a a a n e h aiz". Joan rbaitek egit Norberak a arria izan n na beste no ag a L li a . a b d t, a u e d z bait egin esker garbit zen ditu. orondateari skuak garbit e b . n .. k re a a u e d rn n e je Gob elditzen da. Oso polita g azioarekin enaren sents u n e g in eg eak ez zeZerbait ertako jend b , n ta ie d a orrek Kofr ako lana. H itzuli gara. d in eg k u g ntiertu bizi dira. Se k ti kien nola esk so sa It . n gintue stimatzen, hunkitu egin ugu ondo e d ez ri o h k u menduak. G bai. k ie a Prestibaina h omen dute in eg a n e n okerr ziur nago. Egin zitekee ait dagoela rb e z n a e tz en a bat egunegekin. Horr baina... zen si u ik t u d ar zuen lo. Ez atu egin beh sk Zer? Auska u P ? a k a ez du n buelt rrela dago, o h a tan ibili zute m te is S egin zen. kiok ari gara eta puskatu bat da. Giza te a K . n e z itit Denok oreka perm denona da. a so sa It . n egite ntzen. hori guztia altea konpo k u g u d r a ko al da? ara. saiatu beh ... Eta bukatu aristi, Jone berg en ko d ne o k hartua E k : tu ua a k st u te b solasaldi bateti ko da an iz Auskalo noiz in ek Borja gomez ja gomez argazkiak: Bor
agenda
ot 21
SAILA
OSTIRALA
Goizeko 11:00ak aldera, Kukurruku irratian San Joan Eguneko Zentrokoek beraien gorabeherak kontatuko dituzte.
23
IGANDEA
Agiro Mendi taldeak antolatuta egun pasa Toloñora. Bagoaz Herri Plataformaren aurkezpena: 12:30ean trikitilariak. 13:00etan plataformaren aurkezpena, poesia irakurketa, Xabier Silveira eta Jokin Uranga bertsolariak eta Erramun Martikorena abeslaria. 14:30ean bertso bazkaria Arroagoian.
24
•
e
uskaraz bizi nahi dugu eta...
Bai euskarari diote.
OSTIRALA
Korrika badator. Kultur Etxean iluntzeko 21:00etan bilera. Korrika Kulturala, Korrika Txikia eta Girotzea nola landu erabakiko da. Herri guztiari dei egiten zaio, era batera edo bestera parte hartzeko, Euskara euskarak denon beharra baitu. Lasao, Aizarna, Arroabea, Iraeta eta Arroagoikoei dei berezia egiten zaie.
ma 01
RTXOA
LARUNBATA
Inauteri eguna. Aurtengo gaia: zirkoa. Eguerdian herri bazkaria, arratsaldean zirkoa eta desfilea eta gauean Atila y los Unos taldearen kontzertua.
04
ASTEARTEA
Inauteriak haurrentzat. 16:00etatik 19:00ak aldera bitartean, haur jolasak. 17:00etan txokolatada. Iluntzean Zestoako Banda.
08
LARUNBATA
22:30ean Erralla Bertso Eskolak antolatuta urteroko bertso saioa. Bertsolariak: Andoni Egaña, Sebastian Lizaso, Joxe Agirre, Fredi Paia, Nerea Elustondo eta Iñigo Manzisidor Mantxi (irakaslea). Sarrera 6 ¤ .
16
IGANDEA
Zestoa K.B. Atletismo Taldeak antolatuta XXV. Krosa. Herrikoentzat lasterketa 9:30ean hasiko da eskolaurrekoekin. Guztientzako lasterketa 10:00etan eta XXV. krosa 11:00etan (Bira: 2.957m). Eskolarteko XVI. Ibi-
•
• Zsak 25 urte bete diestoako Herri Kro-
tuela eta Atletismo taldeak liburu bat egin du. Kros egunean plazan egongo da salgai eta gero dendetan. Hauek dira aztertzen dituen gaiak: lasterketaren sorrera eta 24 edizioetako bitxikeriak, Zestoako Atletismo Taldea eta atletismo eskolarraren sorrera... uskara ikastaroetarako AEKko matrikulazioa dela eta, EGA atera nahi dutenentzat oharra: matrikula egiteko epea otsailaren amaieran bukatuko da eta beraz lehenbailehen eman izena. Klaseak astelehen, astearte eta ostegunetan izango dira, 14:30etik 16:30era. Horrez gain, tutoretza zerbitzua dagoela ere gogoratu behar da. Informazio gehiago Udaletxeko euskara zerbitzuan (943 14 70 10) edo Kultur Etxean (943 14 71 23). Aholku Batzordea ugi eta Gazte Asanbladak iazko ikastaroen arrakasta ikusita aurten ere errepikatzeko asmoa dute; dantza afrikarra, perkusioa ikastaroa…Horiez gain, ikastaro berriak ere jarri nahi dituzte aukeran, txapuza ikastaroa, antzerkia, graffitia, argazkilaritza, kantu ikastaroa… Kalean jarritako buzoietan, herritarren proposamenak jaso nahi dituzte. aztetxeak XIV. urteurrena ospatzen duela eta ekintza batzuk antolatzeko asmoa du. Herriko artistei beraien dohaiak erakusteko aukera emango zaie. Interesatuak martxoaren 21ean 19:30ean Gaztetxera ager daitezela. urutze jubilatuen taberna momentuz itxita baldin badago ere, podologia zerbitzuak normaltasunez jarraitzen du. Txanda hartu nahi dutenek telefono honetara dei egin behar dute: 943 815 038. Bestalde, orain arteko taberna arduradunak, Mari Jose Sorreluzek, eskerrak eman nahi dizkie bere bezero izan direnei. egiraleentzat ikastaroa. Martxoaren 22 eta 29 eta apirilaren 5 eta 12an izango da. 10:00etatik 14:00etara. Urtxintxa-ko hezitzaile batek emango du, eta bukaeran partehartzaileei agiria emango zaie. Landuko diren gaiak: euskal jolasak, lagunarteko hizkerarekin jolasean, eta soziolinguistikako oinarrizko kontzeptuak. Informazio gehiago Euskara Zerbitzuan 943 147 010 (Nora).
Zestoako hainbat taberna, jatetxe eta kafetegik euskararen normalizazio bidean aurrerapausoak emateko konpromisoak hartu dituzte: Koiote Arlen Siu Artzei Txoko Mollergi Uztapide Portu
laldi Neurtua Pagoetan, goiz pasa.
•E
•M
•G
•G •B
3
danbolin zulo Santa Inesak Iraetan
1
Auzoetan ere ospatzen dira jaiak. Urtarrila pasa berri da, eta baita Iraetan Santainesak ere. Aspaldi honetan auzoetako jaietan jende gutxi dabilela entzun izan dugu, baina zenbait ekitalditan izan da jendetzarik. Pala eta eskupilota finalerdiekin hasi ziren jaiak eta herri kirolekin amaitu; tartean mus txapelketa arrakastatsua, 64 bikoterekin, herri bazkaria, baba jan herrikoia... Aurten, berritasun bezala, ididemak ere egin dira eta aspaldiko partez Iraetako kale nagusia jendez lepo bete zen. Erromerian aldiz, jende gutxi ikusi genuen; baina bertara agertu zirenek lekutako alaitasuna erakutsi zuten! Ea guztion artean auzoetako jaiak ere indartzen ditugun.
Egunekozentroa,
Kroslasterketak.
Otsailaren 2an Euskadiko eta Gipuzkoako Kros lasterketak izan ziren Zubiaurre zelaian eta inguruetan. Senior mailan Euskadiko Kros laburreko txapeldun Iban Sanchez izan zen, handik astebetera Azpeitian Kros luzean ere txapela jantzi zuen bera. Maila handiko korrikalariak eta parte hartze bikaina aipatu beharko genituzke, tartean zenbait zestoar ere bai. Lastima, antolakuntza onenak ere aurre egin ezin dion eguraldia, goiz osoan aterrunerik ez baitzen izan.
urtarrilaren 31n inauguratu eta zortzi lagunekin jarri da martxan. Kolore alaiak, bista zoragarriak eta giro atsegina dira eraikin berri horretako zenbait berezitasun. Bestalde, San Joan Egoitzako berritze lanak ere, dagoeneko bukatu dira. Esan beharrik ez dago, eguraldia epeltzen hasten denean, atari politaz gozatzeko aukera izango dutela bi eraikin horietako egoiliarrak.
u
N
e
m
a
Azken asteotan bi aurpegi "ezezagun" ikusi ditugu herrian, eskuetan karpeta lodi banarekin; kalean gora eta behera, denda guztietan sartzen dira. Lanean etenaldi bat eginarazi diegu zertan dabiltzan jakiteko, eta bide batez, herri osoari beren lanaren berri emateko. Horretarako hainbat galdera egin dizkiegu, eta baita erantzun ere, egoki asko.
OR ZARETE ZUEK, ETA NOLATAN ZABILTZATE
ZESTOAN?
b : UEMAko teknikariak gara, Aitziber eta Bakartxo. Merkataritza kanpainarekin ari gara Zestoan. Taberna eta dendetan gure zerbitzua eskaintzen ari gara, batez ere jendaurrean jartzeko oharrak eta kartelak euskaraz jartzen laguntzeko. Oharrez gain, fakturak ere erdaraz badituzte, euskaraz jartzen laguntzen diegu. a : Kanpaina hau UEMAko herri guztietan egiten ari da, 49 herritan, hain zuen.
“
ari dira garatzen. Seguru asko haien lana gurea baino zailagoa izango da. Haiek konpromisoa eskatzen diete merkatariei. Orduan, kartelak eta oharrak euskaraz jartzeko konpromisoa hartzen dutenei, guk laguntzen diegu konpromiso hori betetzen. Beraz, osagarriak dira gure lana eta haiena. a : Bi kanpaina eta bi erakunde dira (Kontseilua eta UEMA) Baina helburua berbera dute: euskararen berreskuratzea. Bakoitzak besteak egiten duen lanaren berri zuzena dugu, eta bateratzen saiatzen gara.
HAINBESTEKO GARRANTZIA AL DU PAPER GUZTIAK
EUSKARAZ IZATEAK?
b : Bai. Herritarrak euskaraz bizitzeko aukera izatea da UEMAren helburua, eta horretarako sartu da Zestoa UEMAn. Horretan saiatuko gara gu, euskaldunei aukera hori ZER MODUZKO HARRERA IZAN DUZUE? ematen. Herritarrak denda edo Herritarrak b : Ona. Gehienek interes handia taberna batean sartzen direneeuskaraz oharrak eta kartelak gazteazaltzen dute. Oharrak jartzeko ohibizitzeko aukera an, laniaz badaude, herritarrek ez tura dutenek eskatzen dute laguntza; izatea da daukate horiek euskaraz iraoharrak jartzeko ohiturarik ez duteUEMAren kurtzeko aukerarik. nek, ez euskaraz, ez erdaraz, ez dute helburua, eta ZUEN LANA DENDETARA MUGAhorren beharrik ikusten. horretarako a : Orokorrean harrera ona izan TZEN AL DA? sartu da Zestoa a : Hau kanpaina bat da. Baidugu, eta herria zoriondu behar duUEMAn. na esan behar da badaramatzagu alde horretatik. Baina, beno, beti gula hiru urte udalen normaliegoten dira hain harrera ona egiten zazio planak diseinatzen eta ez duten "perla" batzuk. martxan jartzen. Zestoan udaleko teknikaZUEN ZERBITZUAK ZER GASTU DAKARKIE DENDAriak diseinatu du plana eta martxan dago. RIEI? a : Batere ez! Beraz, ahal dugun neurrian eta dauzkagun b : Dohainik da. baliabideekin normalizazio plan horretan laZUEK BEZALA, JONE ETA IBAN ERE BADABILTZA ATEZ ATE. ZERIKUSIRIK BA AL DUTE ZUEK EGITEN DUZUENAK ETA HAIEK EGITEN ARI DIRENAK? b : Haiek Bai Euskarari akordio prozesua
�
BAINA, ZESTOA BEZALAKO HERRI TXIKI BATEAN EGI-
TEN DENAK BALIO AL DU EUSKARA BERRESKURATZE LANETAN?
a : Dudarik ez! b : Pentsa, guztira 600.000 euskaldun bal-
din bagara, horietatik 200.000 herri txiki eta euskaldunetan bizi gara. a : Momentu honetan, herri horietatik ia erdiak UEMAn daude. Kontua da, eta hau adituek esaten dute, edozein hizkuntzak behar duela lurralde propio bat, gure kasuan, euskaraz bizitzeko gunea. Eta hori oso inportantea da, gune horretan garatu ahalko da euskara, herri erdaldunagoetan ez bezala. Zergatik? Ba, erdaldun asko badaude, dena bi hizkuntzetan egin behar delako. Baina gure herrietan euskara hutsez egin daiteke den-dena, eta horregatik gehiago garatu ahal izango da. Beraz, euskararen birusa zabaltzea da gure helburua.
UEMA UDALEZ OSATUTA BADAGO, ZESTOAKO UDALAK IZANGO DITU ORDEZKARIAK UEMAN. ZEIN DIRA? ZEIN DA HORIEN BETEBEHARRA?
Udalez osatutako mankomunitatea izanik, udal bakoitzak bere ordezkaritza du. Herri txikienek ordezkari bakarra izaten dute, baina Zestoa ez da hain txikia, eta hiru ordezkari dauzka: Xabier Arrieta, Ibon Ibarguren eta I単aki Sagartzazu. UEMAn Zestoako ordezkariak izatea da haien betebeharra, eta, aldi berean Zestoan UEMAko ordezkariak izatea. Orduan, UEMAk deitzen dituen batzarretan parte hartzea da haien eginkizunetako bat, eta baita UEMAko proiektuen jakitun izatea ere. Azken finean, UEMAren helburuak herrian zabaltzea izango da haien lana.
BUKATZEKO, ZERBAIT ESAN NAHI AL DIOZUE ZES-
TOAKO JENDEARI?
a : Lehenengo: "Ongi etorri UEMAra". Bi-
garren, gure herrietan aukera badagoela euskaraz bizitzeko. Horixe esango nieke: euskaraz bizitzeko, aukera badute eta.
N
O R A PA L M I T A N O
5
gunduko dugu. Kontua da UEMA udalez osatutako erakundea dela, eta herritarrei euskaraz bizitzeko aukera eman behar badiegu, jakina, etxetik hasi behar dugu. Alde batetik eredua izanez eta herritarrei aukera horiek guztiak emanez Udalean bertan. Herritarrek beraiek esaten digute askotan "Bai, baina udaletxetik iristen diren kartak ez dira ulertzen". Beraz, gure lanetariko bat hori izango da: pixkanaka-pixkanaka udaletxetik iristen diren gauza horiek ulertzeko modukoak izatea, hitz arrarorik gabekoak.
1
Laospa! 3 t
JOKIN OLAIZOLA
abernan ere ingurukoak pozik egon ohi ziren gure Agustinekin, baina inork tentatu ezkero, bai erantzuna azkar eta dotore eman ere. Behin Iraetako jaiak ziren eta Agustinek bi oilasko hiltzea erabaki zuen. Hala, oilasko horiek ederki prestatu eta etxe atzean utzi zituen hurrengo egunean jatekotan. Baina gauean bi hankako azeria agertu zitzaion. Biharamunean, beti bezala, Errota tabernara joan zen gure Agustin eta ezer pasa ez balitz bezala bere txikitoa eskatu zuen. Bakea sortzeko egina ez da Iraeta eta ertz batetik, "Kukurrukuuu!" egin omen zion bakarren batek. "Goizeko lauretan ona al zegoan" erantzun zion Agustinek. "Bazakiat nondik harrapatu duzuen, badaezpada ere ez zarete oilasko bila Tomasen etxera joan, Amuskura etorri behar, la ospa!" Inork ez zion ezer erantzun eta azeria buztana hanka artean sartuta irten zen tabernatik, la ospa! Beste batean Agustinek kontatu zidan gauza polita, Txokolatenean gertatua. Apusturako ahariak eduki ohi zituzten etxe batzuetan eta aharia ondo zaintzeko animalia beheko koartoan edukitzea erabaki omen zuen Txokolatek, goxoago egongo zelakoan. Hala, lotu du ahari hori ez dakit non eta irten da koarto horretatik. Irten bezain pronto armairuak zarata bakarra atera omen zuen: Dunba! Berriz ere joan da beheko koartora zer arraio gertatzen zen ikustera eta zer gertatuko ba, ahariak bere burua ikusi ispiluan eta hari ere ez zion barkatu, nonbait, aurkaria zelakoan.
ud al e ti k
Urtarrilaren 30eko udalbatzarrean, landutako gai batzuk:
• Aerreka sektore indus-
R RO AB E K O S AN SI NE NE A
trialari dagokion plan partzialaren aldaketa, inongo helegiterik egon ez zenez, udalbatzarrean bildu ziren hamar kideek aho batez onartu zuten. Hasiera batean onarturiko dokumentuarekiko aldaketa bakarra egon zen, "Jazz-Berri" dantzalekuaren leku aldatzeari buruzkoa. Lehen Guardizarreko lurretan egitea aurreikusi bazen ere, industri guneko mugara pasatuko da. Horrela, merkataritza ekipamendu modura, lur publikoan kokatuko litzateke.
• E deskolonizazio prozeKIALDEKO
SAHARAREN
Geure teilatuari harrika
Isunak jarri behar...
...ondo aparkatzeko?
suaren amaiera eskatuz, Zestoako udalak aho batez Sahararen aldeko mozioa onartu zuen. Laburbilduz, honela zioen mozioak: "Saharako Herria, bere askatasunaren eta bere herrirako eta Magreb-eko eskualde osorako bakearen bila egiten ari den bidezko borrokaren aldeko jarrera, berriro ere, agertzea. Nazio Batuei autodeterminaziorako duen eskubidea gauza dezan premiazko neurriak har ditzan eskatzea. Europar Batasuneko erakundeek Bake Planaren garapenean parte-hartze handiagoa izan dezaten eskatzea. Marokoko erresumak duela 27 urtetik Ekialdeko Saharako lurraldean militarki egina duen okupazio ilegala salatzea. Marokori Saharako preso politiko guztiak aska ditzan eta nazioarteko erakundeek aitorturik dituzten 500 desagertu baino gehiago non diren argi dezan exijitzea. Nazio Batuei, Europako gober-
nuei eta bereziki, Espainiako gobernuari eta eskualdeetako gobernuei, Saharako herri errefuxiatua jasaten ari den elikagaien krisia arintzeko fondo bereziak antola ditzaten eskatzea."
• GK
U RU T Z E AL DEKO S A N T A UTZ
EGIKARITZA
unitateari dagokion kudeaketa urbanistikoaren inguruko erabakia aho batez onartu zuen udalbatzak. Erabaki horretan, konpentsazio proiektuaren onarpenari ezezkoa eman zaio eta konpentsazioko sistematik kooperazioko sistemara pasatzeko hasiera bateko onarpena egin da. Gurutzealdeko etxea, jabetza eta ekimen pribatua izan arren, tartean hainbat desadostasun daudela ikusita, bertako hainbat lur jabeek udalari aldaketa hori egiteko eskatu diote. Udaleko zerbitzu teknikoek eginiko txostenaren arabera, interes orokorrari begiratuz eta duen kokapena kontuan hartuta, udalak aldaketa hori egiteko hasierako onarpena aho batez onetsi du. Hamabost eguneko epea zabalduko da helegiteak aurkeztu nahi dituzten guztientzat. Sistema berri honekin udalak eragile lanak egingo lituzke.
Otsailaren 13ko herri batzar informatiboa. Bi gai landu ziren: alde batetik aurrekontuen gaia eta bestetik:
J
ARDUTE DEAREN
E R E M U K O L U R R A LZ A T I K O P L A N A.
Gure herriari dagokionez, Eusko Jaurlaritza eta Gipuzkoako Foru Aldundia batera egiten ari diren Jarduera Eremuko Lurraldearen Zatiko Planak Zarautz-Azpeitia (Urola Kosta) bitartean dauden udalerriak hartzen ditu: Zarautz, Azpeitia, Azkoitia, Zumaia, Orio, Zestoa, Getaria, Errezil, Aizarnazabal eta Beizama. Helburu nagusiak: lurralde honek dituen berezitasunak eta Gipuzkoako lurraldearen eredu orekatuan (ez polarizatuan) garrantzia sendotzea;
ZORIONEKO
L
GRIPEA II I TZIAR
LARRAĂ‘AGA
7
Jardute Eremuari beharrezko egitura ematea, epe luzera Donostialdeko metropoliaren barruan sar dadin; eta, azkenik, 16 urteko epean lurraldean eragina izango duten ekintzak koordinatzea, horrela, Jardute Eremuaren garapen eramangarria bermatu ahal izateko. Lurraldearen Zatiko Planean funtsezko jotzen da ingurumena zaintzea eta balioztatzea. Programazioan 50 ekintza estrategiko sartu dira. Zestoako udalerrian hainbat ekintza egingo dira, besteak beste: babes ofizialeko etxebizitzak Arroabean; Zestoako alde zaharra eraberritzea; Ekain eta Idiakaitz inguruen garapena; bide-sarearen azpiegitura (Zarautz-Meaga-Oikia-Arroa eta Arroa-Zumarraga, Zestoatik saihesbidea); "Hiri termalaren" garapena; Iraetako kirol instalazioak; Arroabeko Sansineneako eta Iraetako industriguneak. Lan horietarako beharrezko diru kopuru zehatza erabakitzeko badago ere, hasierako hurbiltze bat eginda dago. Lan horiek Udalek, Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak finantzatuko dituzte (Ekain-Idiakaitz eremuan Madrilgo Gobernuak ere partehartzea izango du).
1
O
ten duen erreakzio da". ndoren, gaixotasunari aurre egiteko bizi energia gastua gutxitu behar dugu. Horretarako "atseden fisikoa" gehitu behar dugu, giharretako eta nerbio sistemako energia gastua gutxituz. Horrez gain, "atseden fisiologikoa" ere behar dugu, hau da, digestio aparatuaren atsedena, elikadura murriztuz edo baraua eginez. Goserik ez badugu, ur hutsarekin egon gaitezke edo zuku natural arinekin (urari zumo pixka bat ere nahastu diezaiokegu, batzuetan ur hutsa baino errazago hartzen baita), eta gosea badugu, fruta edo berdura gordina jan dezakegu edo horien zukua. Horrela, digestioa egiteko ia lanik ez du izango gure digestio aparatuak eta ura, bitamina eta mineralak, gure zeluletara iritsiko dira, garbiketa lanetarako behar-beharrezkoak baitira. zkenik, gaixotasun agudoa horrela ulertuta, ez du zentzurik botika hartzeak, gure gorputza egiten ari den ahaleginaren kontra egingo baitu lan. Antitermikoek, adibidez, sukarra jaitsiko dute, baina gorputzak bere egoeratik irteteko tenperatura altua behar badu, berriro ere beroa sortzeko energia gastatu beharko du, eta egoera normalera bihurtzen denbora gehiago beharko du. Gainera, botika gehienak toxikoak direnez, eliminazio organoetatik kanporatu egin behar dira, eta horrek ere gorputzari lan gehiago eta energia gastu gehiago eragiten dio. tsedena hartzeak eta elikadura zaintzeak, gehienetan, ondo funtzionatzen du. Jokabide hori hartuz gaixotasun sintomak arintzen joan ohi dira, eta pixkanaka geure egoera normalera bihurtzen joaten gara, betiere gaixotasun kroniko edo arazo larririk ez badugu. Gaixotasun kroniko edo larrien kasuan beste gauza batzuk ere kontuan izan behar izaten dira, osasuna berreskuratzeko bidean.
A A
Zer egin gripea edo beste gaixotasun agudo baten aurrean? ehendabizi, geure buruan ondorengo hau pentsatu behar dugu: "Gertatzen ari zaigun hori, gaixotzea alegia, gorputzak geure alde egi-
J
ardunian
mikel ibarguren
DESERRIKO KARRIKAK, BERE BIGARREN POEMA LIBURUA MIKEL IBARGURENEK. AITZAKIA HORREKIN danbolinETIK BESTERRIRA JOAN GARA. HONA HEMEN BIDEAN GALDU EZ DIREN HITZ BATZUK.
KALERATU DU
Probatu ez duenari deserriko karrikak nolakoak direla esango hioke? Deserria bitarikoa dun, batetik kanpokoa, kanahi dinat eta han nagoenean hemen. rrikekin fisikotasuna. BesNon zegok deserriko muga? Muga zakurrak daudenean edo gelditetik deserri animikoa, existzen nautenean sentitzen dinat. Bestela, ez zegon mugarik. Lehen Bilbora tentziala. Ni oso herrizulo joatea Kameruna joatea bezala zunan, orain ez zaidan distantzia irudinaun, kanpokoa beti dun tzen. Gustura nagon hemen, inguru hau gainera oso aberatsa dun euskalarrotza, erreferentziarik gakien aldetik: lapurtera, Bortzirietako hizkera, Hondarribiakoa, baxenafabea, besterria. rrera: Bermudetako triangelua dun, filologo batentzat paradisu txikia. Liburuan bazegok Emazteak hamabi urtean ez dik herriko plaza ikusi. Antzemaibilbide bat. Donibane ten al duk hark eta hik herriaz ez duzuela irudi bera? Bai, segueta Ziburuko lekuak ditun. ru, herria aldatu dun, baina akaso ez hainbeste. Niretzat ordea, harremaPoemak sailkatzeko modu na aldatu dun, Zestoa ume garaiarekin lotzen dinat, denborarekin disperbat ere badun. Singalantetsatu egiten ditun loturak. nea, Agorreta karrika, Gatazka politikoarekin egin al liteke konparaketarik? Zazpi Iduzkileku, Place d´Esurte dituk kartzelatik irten hintzela. Distantzia hartuta al hago? pagne, eta azkena CarreBeste era batera ikusten ditun gauzak. Kartzela nire unibertsitatea izan four des Ëvadés, ihesladun. Lehen zezenetan ibiltzen nindunan, aurrean edo atzean. Kartzelak rien gurutzebidea. Eta bubarreretan jarri eta begiratzeko tartea ematen din. Parte haiz, baina kanpo kaera, San Sébastien hago. Zerbait egin beharra dagoela bai, baina ez edozer modutan, ondo péage. antolatuta eta gizarteratzeko. Gai aldetik monoteBorrokarekin sinesten segitzen al duk? Batzuek esaten dinate bomatikoa duk: deserria rroka dela bidea, nik esaten dinat bidea dela borroka. Sentsibilitate desbereta maitasuna. Liburu dinak zauden, eta errespetatu beharra zegon, eta orain arte ez dun egin. osoan konstante berak zeuNik idealak garbi zeuzkanat, baina ezin dinat pentsatu denek berdin penden: gabezia, ausentzia, bakardadea, maitasuna, gatazkari buruzko printzaren bat ere bai. Monografikoa dun bai. Zestoara joaten haizenean etxera joaten haizela sentitzen al duk? Bai, dudarik gabe. Zumaian ia seguru sentitzen naun, gustura, etxera bueltatzea dun. Kanpoan bizitzen ere ikasi egin dinat ordea. Zestoara joandakoan, itzultzeko gogoa ere sentitzen dinat. Hemen nagoenean han egon
9 1
mea etorri zaik liburuarekin. Kasualitatea izan dun. Atzeratuz joan dun eta azkenean Durangorako. Baina 2002a urte garrantzitsua izan dun: aitatasuna, liburua eta baita Mont Blancen urtea ere. Herrian zenbatek esan ditek diate, "hi, letu diat eta hau iruditu zaitsatu behar dutenik. Indar pilaketa egin behar dun, ez ebasioa. dak"? Pare batek edo bai, Nazionalista-ez nazionalista enfrentamendua nola ikusten baina gutxik. Jendeak igual duk? Ibilbidea Lizarra-Garazin ikusi zunan. Ez nazionalistak oso gogor esan zidan, "jakin diat atera ari ditun, lehen ETA zunan, gero Ezker Abertzalea, EHU, aek, eta laster duala, baina letu, letu..." Euskaltzaindia. Intolerantzia ikaragarria zegon. Baina herrietan ez zegon Nire lagun batek esaIrlandan bezala protestante eta katolikoen getorik, nahasian ibiltzen gaiten dik Euskal Herrian tun txikiteoan. Garbi zegon, autonomismo fasea bukatu dun. Ibarretxeren euskaraz irakurtzen duplana ere hortik zoan, nahiz eta markoa errespetatzearena niri arriskutsua ten bakarrak idazleak iruditu. Arzallusek zergatik esaten din Gora Euskadi Askatuta? Aske ez direla, besteak zer egidagoelako. Konfrontazio hau ez zegon asko luzatzerik. Nik Basetxera eraten duten jakin nahi dumango nitizken denak. Han barruan konpondu arte. tenak, alegia. Baliteke. Fresneseko berriak irakurri ditiagu aste honetan, kartzelei buGutxi irakurtzen dun, eta ruz hitz egiten duten egunkari bakarretan. Gose greba egin ditek poesia gutxiago. Baina haeta 90 minutuko bisitak lortu. Zer irakurketa egiten duk kanporritzekoa dun, Durangon tik? Guk ere egin geninan, lortu geninan ordubetekoak izatea. Gure iraaurten hamar poesia liburu gana barruarekin lotuta zegon, lehenaldia eta geroaldia zegon. Mentalki kaleratu ditun. egunero itzultzen naun kartzelara. Aritmetikari segita, Bisitetara joaten al haiz? Soto del Realera joan nindunan. Han hurrengoa zazpi urte baegondakoa naun, eta sentsazioa arraroa dun oso. Badakin, han dagoenarru tokatzen zaik. Ez ote ren psikologia. Ezin dion esan, hau irabazita zegon, barrukoak puzzlea duk hainbeste itxoingo? egiten din jasotako informazioarekin eta egia esan behar zaion. Hor bazeukanat koaderno Liburuko pasarte batean esaten duk, "gure gain har genezake erdi bete bat. Ikusiko dinahondamendi honen erruduntasuna/ maitasun honen errugabetagu. suna". Maitasun politikoagatik bestelako maitasunak gaizki traAGORE TELLERIA tatu dituan irudipena al duk? Batzuetan idatzi eta gero pentsatzen hasten naun: nik hori zergatik idatzi diat? Niretzat idaztea introspekzio modu bat dun, autoezagutza moduko bat, barnera sartzen naun. Denok zeukanagu azala eta hondoa, kontzientea eta inkontzientea. Akaso izango dinat errudun sentipena zenbait pertsonarekin. Azken finean, nire bizitza horrexek baldintzatu din. Saizarbitoriak esaten dik ez genukeela pentsatzeko idatzi behar, pentsatzen dugulako idatzi baizik. Jarritakoan burua pentsatzen jartzen dun, orduan ateratzen zaizkidan ideiak. Egunero jartzea inportantea dun. Teknika pixka bat ere hartu dinat. Lehenengoa gordinagoa zunan, etorrita bezala idatzitakoa. Batzuetan ordea, zer esana dunanean, ez dakin nola esan eta gero igual teknika bai lortzen dun, baina ez daukan ezer esatekorik. Bizitzako momentu inportanteetan liburua kaleratzen duk. Kartzelatik liburua besapean hartuta irten hintzen eta orain se-
N
“
Hemen
nagoenean han egon nahi
�
dinat eta han nagoenean hemen.
I L U S T R A Z I O A:
LUIS MIGEL UGARTE ZUNZUN
EKAIN ELEKTRIZITATEA
IGNACIO ARTETXE ALBERDI gurutze kalea, 1 t e l . 943 147 403 - 600 544 734 ZESTOA
G O X O T A S U N A
E R A I K I T Z E N
E KOT E R M I B E R O G A I LUA K
E T X E B I Z I T Z A KO I N S TA L A Z I O M U S I K A L A K
I LU M I N A Z I OA , P O RT E R O AU TO M AT I KOA K . . .