58 - 2006 urtarrila

2006/1

D

anbolin-zulo Kultur Elkarteak hirugarren liburua argitaratu du, argazki-liburua oraingo honetan.

Lehenbiziko biek autobiografia kutsu dezentea zuten. Pepita Iriondok eta Juan Jose Saezmierak beren bizipenak kontatu zizkiguten, tartean gure herriko hainbat kontu aipatuz, herriko bizitzaren hainbat atalen berri eman ziguten.

Oraingo honetan ere, nahiz eta Zuri beltzean bizi izanak izenburupean oso bestelako liburua izan, gure herriko bizitzaren hainbat zertzelada ekartzen dira gogora.

6. orrialdean jarraitzen du

58.

ALEA

“NI NEU NERE BURU, NI NEU NERE BURU”

HARPIDEDUNENTZAT

OPARI*

Liburuan Zestoako Altzolarats bailarako hainbat pertsonari egindako elkarrizketak jasotzen dira, edo zehatzago esateko, hango ohiturak, natura, gaixotasunak, historia, jolasak eta kantak, janaria, erlijioa, lana, festak, gauza harrigarriak eta beste makina bat gai azaltzen dira.

Zarauzko eta Orioko ikastolek argitaratutako liburua da, 2004ko Kilometroak zirela-eta.

(*) LIBURUA DOAN DA. DANBOLINEN EGOITZAN JASO BEHARKO DA (KULTUR ETXEA), EZ DA ETXERA BIDALIKO. HARPIDEDUN BAKOITZAK EZ DU ALE BAT BAINO GEHIAGO JASOTZERIK IZANGO.

ESKAINTZA HAU ZESTOAKO UDALAREN LAGUNTZAREKIN EGIN DA

DANBOLIN ZULO ELKARTEAK 203 BAZKIDE DITU.

Gutxi, ezta? Bada, zergatik ez zara bazkide egiten? Urtean 20 euro dira eta gainera Euskal Herriko landetxe batean asteburu eder bat pasatzeko zozketan sartuko zinateke.

DEITU 943 147 123

SARTUNDE.

Ez da erraza urte hasierarekin batera idaztea. Topiko tipikoan eror zaitezke oharkabean. Aurten gainera betiko gaiekin batera tabakoa izan dezakegu hizpide.

Baina nire iritzia aski ezaguna da eta zuek aspertuko egingo zinatekete kearekin batera doazen asmo, negar eta kexekin. Ez noa ni negar egitera guztien aurrean, aurtengoa urte mundiala izan daiteke eta. Eta ez ekaina aldean Alemanian futbol mundiala jokatuko delako batzuen gozagarrirako edo besteen atsekaberako. Ez da beste gairik izango. Partidu asko izango da. Hirurogeita lau partidu. Laurogeita hamasei orduz baloia jokoan. Gehi luzapenak. Jokalariak hamasei ordu atsedenaldian. Eta milaka litro zerbeza, ardo eta freskagarri zaletuen artean. Partidu txarrak asko izango dira, batzuk erdipurdikoak eta besteak, gutxiengoa, onak, oso onak. Gurean ere mundialean bezainbeste partidu egotea ez zen txarra izango.

Ez da horregatik mundua amaituko, nahiz eta hori dirudien leihotik begiratzen baduzu. Euria ari du. Majo. Tanta lodiak. Indartsuak. Desatseginak. Guztia urpean gordeko duen euria. Hodi katodikoak munduaren beste muturrak pairatzen dituen tragediak ekartzen ditu etxeko atariraino. Japonian bi metroko elurra. Txinan zero azpitik hamaika gradutara jaitsi da termometroa eta ibaiak izoztu egin dira. Grezian 6,6 graduko lurrikara. Jorroña que jorroña. “Zerua buru gainera datorrela dirudi” esango lukete galiarrek. Eta tragediak gure atarian jarraitzen du.

Tragediak atarian jarraitzen du, ez baititugu ikusten albisteak. Telebista begiratzen dugu baina ez dugu ezer ikusten.

Egunkaria hartu eta hogei minututan albiste lokalak, politika, nazioartea, ekonomia eta gizartea begiratzen ditugu; ondoren, hamar minututan, kirolak. Komunikabide ugari dugu muturren aurrean eta bat baino gehiago irakurri, entzun edo ikustea osasungarria da. Gizartea ezagutzeko bideak ditugu komunikabideak. Baina soilik gure ideologia duten egunkariak irakurtzen baditugu, ez dugu gizartea ezagutuko eta mundu hau ez da Euskal Herrira mugatzen. Entzun la COPE, ikusi la Campos edo irakurri El Mundo, zer pentsatu izango duzue eta. Azkenean baliteke zalantza izpi bat sortzea zuen barruan. Edo agian ez. Baina gutxienez beste batzuen iritzia ezagutuko duzue.

Telebistak ez du gugatik pentsatu behar. Iritzia emateko beldurrik ez izan. Txikiak izango gara, bakarrik egongo gara, aurrean munstro handia izango dugu, baina isiltzen bagara beraiek irabaziko dute. Gu saiatzen gara. Batzuetan hobeto, beste batzuetan okerrago.

Txikiak izango gara. Baina gogoz beteta gaude. Guztion laguntzarekin bidea egiten jarraituko dugu, musturrek sartunde.

U d a n b o l i nEK

rko canseco

E Z D U B E R E GA I N H A RT Z E N A L D I Z K A R I A N A D I E R A Z I TA KO E S A N E N E TA I R I T Z I E N E R A N T Z U K I Z U NA

a rgitaratzailea : Danbolin Zulo elkartea. Kultur Etxea.

Telefonoa:

943 147 123

Gurutze z/g. 20740 Zestoa (Gipuzkoa)

e-mail: danbolin@topagunea.com

d anbolin : Jone Bergara, Edurne Korta, Olaia Salegi, Manuel Arregi, Jon Artano,

Nagore Telleria, Urko Canseco, Miguel Santamaría, Margari Eizagirre, Joxeba Larrañaga, Onintza Irureta, Alazne Olaizola, Naiara Exposito, Maria Antonia Artano

d iseinua eta maketazioa : Eneko Aristi i nprimategia : Gertu (Oñati). l ege gordailua : SS-1108/2000 ISSN : 1576-9429

34 6 8 10 14 16 18 19

MUSTURREK

INKESTA

ENBIDOAK

ZURI BELTZEAN BIZI IZANAK

DANBOLIN ZULO K A L E/ B A L E

G U R E D E N B O R A- P A S A K KALEA IZATEN ZITUAN

JARDUNIAN ROSARIO BIDEBIETA

HERRIKO BAZTERRETAN INDAMENDIRA

AGENDA

PORRUSALDA

enbidoa I. abakoaren inguruko debeku eta arau berriek, indarrean jarri aurretik ere, piztu dute hamaikatxo su gurean.

Alde batetik, erretzaileak oso garestiak dira osasun sistemarentzat. Bestetik, pakete bakoitzeko Estatuak kobratzen dituen zergekin ospitale oso bat ordain daiteke.

Erretzaileei inguru guztia kakazten dutela esaten zaie eta berauen erantzuna: tanke itxurako autoa gidatzen duenak ere, ez duela beretzat bakarrik kutsatzen, baina inork ez diola konturik eskatzen. Ez erretzaileak bueltan botako dio: ezin dela agintarien teilatuetan utzi gure ohitura txarren ardura. Bestearen erantzuna: Euskaraz lan tabakoak berak baino kalte hanMutua Geegiten dugu. diagoa egiten dutela alkitranak, neral de SeguGozokiak Udaleko Euskara paperak eta bestek, eta gainera, ros Euskal Hebanatzen dituzZerbitzura jodroga klase asko dagoela debekarritik kanpoko ten enpresak ertzen dugu maiz tuta lehendik, baina hala ere, konenpresa da eta daldunak dira zalantzak argigazteleraz funtsumoa hazten ari dela etengabe. denak eta faktutzeko edo ohatzionatzen du.

Aipatu berri ditudanen antzeko ideia rrak eta bestela- rak, agiriak eta Beraz, hutsetik publizitaterako andana (bi aldetarakoak) entzun dut azko kartelak behastea bezala ken aldian. har ditugunean. elementuak gazda. Baina zenOrain arte tabakoaren aurka legez manZerbitzu garran- teleraz bakarrik bait gauza lortzitsua da mer- ekartzen dizkitendu duten jarrera nahiko egokia iruditu ditut. Publidate. Horregatik katariontzat. tzen zait: behartuta egon ohi garen lezitaterako eleeskatu diet eusHorretaz gain, kuetan erretzea debekatu: anbulategia, mentuak Astore enpresari karaz ere egiteautobusa, egongelak, lan egin beharreeuskaraz bidaleta aseguru etxe- ko. Aseguru ko tokia... Baina lege berri honek beste tzeko eskatu ari guri dagozki- etxeari ere gutunien eta harrez pauso bat emango du, eta tabernetan na bidali diot gun dokumengero, hala egiez erretzea, niri behintzat, astakeria irutuak euskaratze- aseguru poliza ten dute. Auditzen zait. Debekuaren diktadura... ko eskatu diegu. euskaraz rrerapauso nahi dudala Hau guztia gutxi ez eta Espainiako BarDenborarekin handia da hori. esanez.

Euskaraz ne Ministerioa debeku berri bat jartzea emaitza onak Badakite eusbizitzeko eskulortuko dira. Biaztertzen ari omen da. Antza denez, gikararen aldeko bidea daukagu tartean, lehengodari erretzaileak ezin izango du zigarrokonpromisoa eta denok saiatu ari eutsiko diorik erre autoa gidatzen duen bitartean. hartua dudala behar genuke gu.

Debeku honen bidez erretzeak sortu eta denborareegoera honi auohi dituen distrakzio uneak ekidin nahi kin, polizak rre egiten.

Kontxi Aldalur ere euskaraz dituzte. Ez al da zinez estimatzekoa guEGAINAZPI eskaini ahal re osasunarekiko barne ministroak Mireia Etxabe KIROLAK izatea da nire agertu duen kezka?

MIREIA helburua.

GOZOTEGIA Baina zergak jartzen hasita, beste zerga eta neurri batzuk bururatzen zaizkit: Xabier Alberdi kontrol fiskal zorrotza aberatsei, banXABIER kuei, enpresei, futbol talde eta alderdi ASEGURUAK politiko handiei. Zergak ingurunea izorratzen ari diren 4x4 ibilgailuen jabe aberats berri handiustekoei, bigarren eta hirugarren eta laugarren etxebizitza hutsei. Beste bat: zergak ekiditeko bakarrik sortu diren hainbat eta hainbat fundazioren kontrola.

Kontua baita aberatsak ez duela arazorik sei euro garestitu den tabako-pakete edo whisky botila ordaintzeko, ezta berauek eragindako osasun-kalteak ordaintzeko ere.

T

Zein aurrerapauso eman dituzue Bai Euskarari Ziurtagiriari esker?

N

erea Linazasoro

5

O

URTE BERRIAN EGOERA BERRIA

ngi etorri 2006 urteari.

Ongi etorriarekin batera desio bat eskatzen diot berari, igaro den urtean lortu ez Euskara leditugun helburuak lortzea arlo guztietan. henetsi dugu beArlo guztietan, bai, baina bereziki bakeari Nirea ileti. Oharrak eta Astiro-astiro apaindegi bat da dagokion arloan. Bakea finkatzeko bultzakartelak, etike- ari gara pausuak eta ez daukat da baten beharrean baitago gure herria. tak eta fakturak ematen. Izan elementu idatzi Garapen ekonomiko eta teknologiko haneuskaraz egiten ere, Mercedes asko. Beraz, neudia lortu dugun mendebaldeko herria gara ditugu. Kutxako etxearekin egire mailan aritzen eta arazo asko gainditu ditugu azken urtikean ere, pro- ten dugu lana naiz, egunerokoteetan, baina bakearena, gure artean duktu guztiak eta bere hedaan. Hori ere gaeuskaraz ageroraindik zintzilik daukagun ikasgaia da. pen internazio- rrantzitsua da. tzen dira. Horre- nala tarteko, Frankismoa ezagutu eta bizi izan dugun Bezeroekin dugatik haserretu denbora behar belaunaldiak bake hitza askotan entzundan harremana egiten naiz zen- da eskaerak egin dakoak gara, baina denok dakigun bezaeuskaraz izan bait enpresek eta erantzuna ja- ohi da. Horretaz la, herriaren parte batek besteari inposaduten jarrerare- sotzeko. Baina gain, atean jartutako bakea zela ezin da ukatu. kin. Hornitzaile lortutakoarekin tzen ditudan Gaurko egoeratik hasi eta atzera begirada txikiek bi hizgustura gaude. oharretan bi hizbat egitean, hauxe da nire buruak esaten kuntzatan egiBezeroen asebe- kuntzak orekaz duena: ditudan urteak eduki eta oraindik ten dute ia dena tetze inkesta eta egoki erabilez dudala izan bakeak eta demokraziak, baina handiek euskaraz dauka- tzen saiatzen ez. Horiei bost gu orain. Kanbiak batera dituzten baloreak ezagutu eta naiz, zalantzak axola. Kaikuk poko errotuluak baditut norbaiti dastatzeko aukerarik. Diktaduraren garaia adibidez, lehen ere bi hizkunbukatu zela badira 30 urte, hala ere, indarlaguntza eskabi hizkuntzatan tzetara daude keria eta esklusio sozialak badira oraindik tuz. funtzionatzen eta errotulu nagure artean. Bakearen baloreak aldiz, huzuen; orain or- gusiarekin ere tsune handia duela agerian dago gure giKoro Zigaran dea, dena gazte- berdina egingo zartean.

KORO lera hutsean dugu. Programa ILE-APAINDEGIA Egoera honi buruz ez dago egunik egunkaekartzen digu. informatikoa riek zerbait idazten ez dutenik, edo politiJokabide horiek euskaratzeko eskariek zerbait esaten ez dutenik, errudugehiago salatu kaera ere luzatu nak bilatu nahian. Baina errudunak bilabehar genituzke. diegu. tzeari utzi eta hartu dezagun erruaren Jose Mari Uzkudun Itsaso Lizarralde parte bat bakoitzak, has gaitezen bide beUZKUDUN rri bat irekitzen denon artean.

LIZARRALDE HARATEGIA Egoera hau gainditzeko bide berri baten TAILERRA beharra dauka gure gizarteak, bide honetan ez dago zertan uko eginik bakoitzak dituen helburuei, baina besteak dituenak errespetatzea ezinbestekoa litzateke.

Ezinbestekoa litzateke, baita ere, orain arte indarkeriak baztertu eta kaltetu dituen guztiak gizarterako berreskuratzea, eta bidean gelditu diren guztiak aintzat hartzea. Bide berri honen atarian gaudela nahiko nabaria da, eta nire ustez, nondik norakoa ere onartu dute ‘ibiltari’ batzuek, baina bide honetan bidaiariak denok garenez, zeharkatu dezagun ahalik eta egokien, inor bazterrean utzi gabe.

Urte berriak egoera berria eskatzen du, garai egokia lehen pausoa ematen hasteko, nahiz eta ez dakidan lehen pausoa ematea nori dagokion (alderdi politikoei, politikariei, Jaurlaritzari, edo beste erakunderen bati). Ziur nago, dena den, gizarteak txaloz hartuko dituela bide honetan emandako pausoak.

Hasi dugun urte berri honetan, “ireki diezaiogun leihoa esperantzari� euskal abesti batek dioen bezala, bakearen izpiak sartu daitezen gure herrira.

e

nbidoa II. Jon Egiguren

azaletik dator

ZURI BELTZEAN bizi izanak XX.

MENDEKO GURE HERRIKO HISTORIAREN PRINTZA BATZUK ARGAZKITAN

iburu honetan aurkezten diren dozenaka argazkiek “Zestoako Argazki Bilduma� proiektuan dute oinarria. Danbolin-zulo Kultur Elkarteak eta Zestoako Udalak argazki bilduma bat sortzea erabaki zuten duela hiruzpalau urte. Harrezkero, ehunka argazki ekarri dizkigu jendeak eta horren erakusgarri txiki bat besterik ez da liburu horretan eskaintzen duguna.

Nolanahi ere, ibilbidea hasi aurretik, komeni da zenbait ohar kontuan hartzea. Liburuko argazkiak ez dira Zestoan edota bilduman dauden argazkien antologia bat ezta argazki onenak ere. Argazkiak ia iritzira aukeratu dira eta irizpide gutxi batzuk bakarrik hartu dira kontuan. Alde batetik, hautaketatik kanpo utzi dira liburu monografiko bat egiteko aukera eskaintzen duten gai batzuk, hala nola, postalak eta herriko ikuspegiak, banakakoen erretratuak, eta abar; bestetik, 1970eko hamarraldiaren hasieran jarri dugu muga. Argazki kopurua ere mugatua da.

Liburua hainbat eta hainbat lagunen artean egindakoa dela esango genuke. Alde batetik hor daude Danbolin-zulo elkartea eta Udala proiektuaren arduradun. Bestetik hor daude, baita ere, beste hainbat herritar etxean maitasunez gordeta zituzten argazkiak danbolineko eskanerraren eskura utzi eta gure bilduma etengabe puzten ari direnak.

Beste batzuk, berriz, hor ibili dira behin eta berriz argazki horien inguruko informazioa biltzen, hainbat herritarren oroimena astintzen eta arakatzen.

Hor dago edizio lanean aritu den taldea ere, eta liburua osatzeko lanetan testuak idatzi dituztenak.

L

7 L

iburuaren aurkezpena

E g u n a : otsailaren 3a, ostirala O r d u a : arratseko 19:30ean L e k u a : Kultur Etxea Horien guztien artean osatu da argazki-liburua.

Liburuan hainbat gauza daude. Atarikoaren ondoren testigantza bat agertzen da hainbat orrialdetan zehar; patxadaz eta zalapartarik gabe, 単abarduraz eta kolorez jantzita, nahiz eta gero irudiak zuri beltzean izan. Ondoren argazkigintza munduan eta Zestoan kokatzeko baliagarri gertatuko zaizkigun lerroak eskaintzen dira.

Sarrerako bi idazlan horiek liburuko argazkien garaia eta giroa kokatzeko gida paregabeak izango dira hor murgildu nahi duenarentzat; baina ibilaldiaren lehen urratsak besterik ez dira. Benetako gozamena argazki sortarekin hasiko da.

Argazki ibilbide bat eskaintzen saiatu gara.

Hainbat atal ditu, zehaztasun handirik gabe, egian esan behar bada: Bainuetxea eta hotelak, festak, kultura eta kirola, eliz giroa, eskola garaiak, koadrilak... denetik pixka bat.

Argazkien jiran iruzkin labur batzuk ezarri ditugu. Ez dugu gauza astunik egin nahi izan; hizpidea ematea izan da gure intentzio bakarra.

Eskerrak eman nahi dizkiegu liburuaren argitalpenean modu batera edo bestera parte hartu duten guzti-guztiei.

Bestalde, denok gonbidatu nahi zaituztegun otsailaren 3an, ostiral iluntzean, Kultur Etxean egingo den aurkezpen ekitaldira. Hantxe aurkeztuko ditugu liburuaren gorabehera guztiak eta egun horretatik aurrera salgai izango da Zuri beltzean bizi izanak, gure herriko historiaren lekuko xume bat. Ea herritarren gustukoa gertatzen den.

Bukatzeko, pare bat eskaera. Inork liburuan agertzen diren argazkiei buruzko informazio gehigarririk baldin badu, biziki eskertuko genioke danbolin aldizkariko bulegora joko balu informazioa ematera. Ildo beretik, etxean argazki zaharrak dituztenei dei berezia egiten diegu argazkiak ekar ditzaten, eskaneatu eta berehala itzuliko dizkiegu. Horrela, gure herriko bilduma osatzen jarraituko dugu.

D

ANBOLIN-ZULO

KULTUR ELKARTEA

k

zulo

danbolin

ale/kale

KALE ETA BALE ATALERAKO EZ DUGU BALERIK AURKITU HILABETE HONETAN. IA DATORRENEAN BI BALE SARTZEN DITUGUN!

KALE.

BELARDIA ERRESPETATZEN.

BELARDIA TXIKITU GABE.

HERRIKO ZENBAIT TXOKOTAN EZ DA

APARKA DITZAGUN AUTOAK DAGOKIEN LEKUAN

KALE.

ERTXIÑONDO ONDOAN,

URA ATERA-

TZEN DA NONBAITETIK ETA BETI DAGO ERREPIDE ZATI BAT BUSTIA ETA BAITA IZOZTUTA ERE HOTZ HANDIA EGITEN DUENEAN.

Komuneko tapa.

Huancavelica.

Gabon ondoren jostailu bilketa egin zuten Huancavelica taldekoek. Haurrei ikasarazi nahi diete, beraiek jasotzen duten opari pila jasotzeko aukerarik ez duten haur asko dagoela munduan.

Iritsi dira beherapenak herrira. Norbait etxeko komuna berritzen ari da eta dirudienez kultur etxekoak gustokoak ditu.

Hain gustuko ditu non berarentzat hartu dituela lehenik mutilen komunetik komuna garbitzeko eskobila eta zabor ontzi txikia. Horrekin nahikoa ez eta egun batzuk geroago kultur etxera itzuli eta komuneko tapa ere etxerako hartu du. Hori bai, lehenik eta behin tapa egokia aukeratzeko bere denbora izan du. Ez du edonolako tapa aukeratu.

Nesken komuneko tapa izan da zorteduna. Dirudienez, berriagoa eta itxura politagoa zuen. Berarentzat hartu duenari on egin diezaiola eta ea egunak pasatzen dituen ditxosozko tapari helduta.

Sahara.

Bigarren euskal karabanarekin bat eginda, Wadna taldekoek azukrea, atuna eta konpresak bildu dituzte Saharara bidaltzeko.

“Piztu itxaropena” deitu diote ekimenari.

9 S

antainesak Iraetan

iro ederrean ari dira ospatzen iraetarrak beraien auzoko festak. Dagoenekoz bi asteburutan izan dute hainbat ekitalditaz gozatzeko aukera. Oraindik, festak bukatzeko mus txapelketa eta baba jana egingo dituzte. Kanpotik jende asko gerturatzen ez bada ere auzotarrak elkartzeko aitzakia izaten da horrelakoetan, eta ez da gutxi!

Biatloia: Eguraldi ederrarekin ospatu zen VIII. Biatloi herrikoia. I単aki Gabarainek irabazi zuen aurtengo helduen saileko lasterketa. Gazteena berriz, Be単at Etxabe zestoarrak. Zorionak biei!

Bertso bazkaria: Gure Ordeka elkarteak urtero antolatzen du bertso bazkaria. Aurten Joxe Lizaso eta Joxe Agirreren

G

bertsoek alaitu zuten bazkalostea. Bi emakume bakarrik ziren tartean eta bat zerbitzatzen, ea datorren urterako gauzak aldatzen diren.

Pailazoak. Santainesetako ekitaldirik arrakastatsuena, pailazoena. Handik eta hemendik gerturatutako haurrek eta beraien gurasoek leporaino bete zuten Iraetako Txikito pilotalekua. Di-da batean gastatu zen ondoreneko txokolatea ere.

Pelota: Miren eta Oihana azpeitiarrak izan ziren pala txapelketako irabazleak eta Joseba eta Jon esku pilotakoak.

Animatzailerik ez zen falta izan, ezta pankartarik ere.

G

“

URE

DENBORA-PASAK

J

”

KALEAN IZATEN ZITUAN

OXE ORBEGOZO

Mahaian jarri eta beraien umezaroa esplikatzen hasi da Joxe Orbegozo: “Gure bizitza orduan zer zen ba? Eskola, eliza eta eskolako lanak. Etxeko enkarguak-eta ere, mutil koskorrek”. Hala ere susmoa dugu jolaserako tarteak aurkituko zituztela. Izan ere jolas izenekin betetako papera atera du “lehen, etxean, denekin akordatzen jardun nauk” “Bada begi-bistako ezaugarri bat ume esanaz. Guk grabagailua garaikoa: jolasen txandakatzea. Urteko sasoi martxan jarri besterik ez jakin batean, magia kontua bailitzan, jostailu dugu egin. jakin batzuk agertzen hasten dira, batik bat, Zinea. Gu koskortu eta mutikoen eskuetan. Gero jostailu horiek batgero hasi zuan jaietan zinea. batean, edo ia bat-batean, ezkutatzen dira.

Ezagunenak kanikak eta zibak dira. Joera hau Eliz-Ondo, frontoia zuan orez da soilik jostailuen agertze eta desagertze duan. Eta igandetan eta oshorretan nabarmentzen, baita jostailurik behar tegunetan butakak bazter ez duten jolasetan ere. (…) Ez dakigu zenbatbatetik atera eta holaxe. erainoko pentsamendu ilun tabuistikoa dagoen Oesteko pelikula ikusi jolas aldatze horren atzean.” bagenian denok indio eta Julio Caro Baroja, Los Vascos bakeroka aritzen gintuan handik irtendakoan; Tarzanena ikusi bagenian berriz denok Laranjadiko arboletara igota… Gure denbora pasak kalean izaten zituan.

Kortabanaka San Jose eskolako patioan ibiltzen gintuan. Frontoi parean jarri iladan bost-bat lagun eta patioaren bestaldean beste hainbeste. Oso polita zuan joko estrategikoa zelako. Beste bat zuan Kortalibreka. Paratzen zenaren inguruan ibiltzen gintuan besteok iheska-eta. Hark harrapatzen zuena geldirik geratzen zuan besoak zabalduta. Orduan harrapatutakoa askatzen ahalegintzen zuan libre zegoena eskua

ukituz; ta para zena berriz bueltanbueltan han ibiliko zuan, zaintzen, txakurra bezala. Kadenaska ere antzera zuan, katean jarrita egindakoak.

Numeroka berriz plazan jokatzen genian. Paratzen zena Zunzunegiko etxearen kontra jartzen zuan; beste denok elkartu eta batetik hamarrera numero bat aukeratzen genian, bosta adibidez. Gero probarako dagoen zinta-harrian jartzen gintuan iladan, Zunzunegitik lau-bost metrora. Orduan paratzen zenak numeroa esaten zian, zortzi!, ta denak kieto, geldirik egon behar genian. Harik eta paratzen zenak numeroa asmatzen zian arte: bost! ta denak korrika irten behar izaten genian atzekoak ez harrapatzeko.

Hark bateon bat harrapatzen baldin bazian plazako beste muturrera ailegatu baino lehen hurrengo pasadan bi haiexek paratuko zituan. Eta horrela bakarra geratu arte.

Eguraldi txarra egiten zianean kontzejupean Hanka batean ibiltzen gintuan harrapaketan.

Txufazka Laranjadiko kiosko inguruan jolasten genian. Nesken komunetara sartzeko barandaren

1 ertzean halako heldulekua-edo zegoan, txufa. Paratzen zena han inguruan ibiltzen zuan eta besteak kiosko gainetik-edo bera jaitsi eta txufa hori ukitu behar izaten zitean eta “txufaa!” esan.

Pote-poteka esango diat orain.

Bar Agustin parean, badakik nola han lau kale elkartzen diren, ba han adokin bat diferentea zegoan. Adokina txuriska zuan eta hori zuan “la Meca del pote-pote”. Han jartzen zuan potea eta paratzen zenak potea adokin zuri horrexen gainean eman behar izaten zizkian abixu kolpeak bila has aurretik.

Guk ez genian beste inon ere jokatzen pote-poteka eta orain kale hori berritu zenean bateon batek eskatu egin zian adokin hori bertan lagatzeko, baina alperrik...

Laranjadin Kukuka eta Altoka ere ibiltzen gintuan iluntzen hasten zueneko itzalak ezkutatzeko aprobetxatuz. Eta Hankajoka ere xelebrea zuan: guk kontzejupean jokatzen genian, gero hasi zuan kioskoan jokatzen. Pelota bat hartu zegoenean, bestela harri koskorrarekin, eskuarekin jo eta besteei hankan asmatu behar. Nire anaia eta horiek, horretan ari zirela Ricardoneko (gero Sasiainek hartu zuen harategia) kristal handi hori puskatu zien, orduko 3.000 pezeta ordaindu zituzten denen artean.

Txorromorroka ere ibiltzen gintuan. Gerora kromoak irten zirenean horiekin ere bai. Kaniketan, txapekin, txibotarekin, Antxarrinetan, txirritarekin ere bai barrika koskor bati uztaia kenduta.

Neskak eta mutilak elkarrekin egiten genian jolas bakanetakoa Orratzarena zuan. Festetan izaten zuan plazan. Mutilak Koiote parean jartzen gintuan eskuan hari zatia hartuta eta neskak Zunzunegikoan orratza banarekin. Orduan mutilok saltaka norbere neskarengana joaten gintuan eta haria ematen genioan.

Neskak haria jostorratzaren begitik sartu eta mutilak bueltako bidea egiten genian zeinek azkarrago. Zinta karrera sanjosetan izaten zuan.

Tiragomak egiteko aurreneko lana mendira joan eta i griega formako kakoa bilatzea izaten zuan.

Gero kako horrekin zapaterira joan,

1

eta hura umoreko bazegoan, gomazko tirak eta larru pusketa bat emango zizkigun eta lixto.

Jolas egiteko festa izaten zuan barrerak jartzen zituztenean, han ibiltzen gintuan atzera eta aurrera trapukeriak egiten. Orduan umeentzako parkerik eta ez zegoan eta barrerena “Irailean, eskolak hasi baino pixka bat pagotxa izaten zuan. Igual lehenago, Laranjadi plaza zuloz bete ohi zen. egingo genian dindana Eta intxaurrekin jolasten zuten umeak ere taulak elkarren gainean jarugari izaten ziren. Uste dut txolotean riz. Ondarra trenez ekartzen jokatzea deitzen geniola. Tarte jakin batetik ziaten estaziora eta handik bota behar ziren intxaurrak; denak zuloan Errexilek gurdian kargatu eta sartuz gero, irabazle. Kanpoan zenbaki bakoitia gelditzen bazen, galtzaile. Baina plazaraino igotzen zian. Guk kanpoan pareak gelditzen zitzaizkiona ondar piloan kaniketan garaile izaten zen. Intxaur bakoitza zentiibiltzeko egundoko zirkuitumoan saltzen genuen; batere gabe geldituz ak prestatzen genizkian gero, eta patrikan txanponik izan ezean, ba... tunel, zubi, zulo, malda ta Olalde, Palaziyo, Errotazar, edo Lilibe aldera jo beharko zen, bakoitzaren premiak asetguzti. zera.”

Hermanoek jaietarako egundoko jolas piloa ekarri Juan Jose Saezmiera “Maixua”, Zestoari gorazarre zien: ajedreza, damak, partxisa, ‘juegos reunidos’… jaietan mezetatik irtenda ibiltzen gintuan horiekin. Kiroletan berriz gehiena pelotan ibiltzen gintuan, futbolean-eta gutxiago. danbolin: Gaurko umeek ez dute kalean lehen adina jolasten.

Ez ba… pote-poteka zeinek jolastuko dik ba gaur!

Gaur egun telebista, ordenagailua, makinitak … eta kirola ere egiten ditek baina askoz teknifikatuagoa. d: Jolasak esan dizkiguzu; eta jostailuak?

Bizikletak adibidez…

Orduan oso etxe gutxitan zien bizikleta. Auzotako batzuek izaten zien Aizarnatik eta Lasaotik eskolara etortzeko. Olaldek bizikletak alokatzen “Handixek joaten ginen zerra zaharrera, Jolasean ohol pila haietan.

Gizonak lanean, gu gorde gordeka, Nekearen mundutik babesean” Ruper Ordorika, Gorde gordeka

···

···

zizkian Kale Okerrean, baina esplikatuko diat debalde ibiltzeko modua nola egiten genian. Garai hartan udaran pelota partiduak izaten zituan egunero eta Azpeititik-eta jende asko etortzen zuan bizikletaz. Bizikleta horiek frontoi ondoan, karkaban, orain autobusaren geltokia dagoen leku horretan, lagatzen zizkiaten. Gure estrategia izaten zuan bizikleta horiek hartu inor konturatu gabe eta frontoian lagun bat zelatan lagatzea. Arocena edo bainuetxe aldetik buelta egiten genian eta atzera gurutzetik pasatzean galdetzen genioan lagunari: zenbat ziJolasak ere bagiñuzen: erria katian da orrelakoak. Pelotan ere ibiltzen giñan zelaietan. aztik? ta bijiak, hemezortzi ta Ziarrera esaten genion. Erdian arraia egin da lau, eta orduan beste buelta arraia pasa bear izaten zan. Orain fubolean egiten genian artean partidibiltzen da ala. Orduan ez genduan guk ua zegoelako. Eta horrela baloirik ezagutzen. harik eta partidua bukatu Arruara jetxitzen giñanean, bai guk poz ederaurretik bizikletak bueltatu ra! An bazegoan, ba, frontoia! Ez giñan bereala aspertuko. arte... Batzutan ordea fronTikili-takuluak ere izaten giñuzen, ba, ta aiek toi ingurura azaldu eta jenziran onak! Intxusari muna atera ta dea kanpoan!, partidua trapoarekin takoak egin. Olloen kontra tirata bukatuta!, orduan bota guk jartzen genduan eskandaloa! Soldadua bizikleta porsako hartzea eta gerrarako baño obeto preparatuta egoten giñan gu. Guardasol-ballenakin ere egiten saltaka egin behar belarrongiñuzen armamentuak. Ez akordatzen guri dokoa hartu nahi ez zuenak. orduan min artzeko arriskurik zegoanik.

Burrukan ere ibili oi giñan eta arrika ere afizio gogorra genduan. Batzuek alde batetik eta besteak bestetik jarri ta an izaten zan gerra! Batenbatek buruan zuloren bat ez bazuan, kontentu. Askotan artu ederrak eta segi!.

Txori-kabiak billatzen eta amorraiak arrapatzen ere ibiltzen giñan. Umea olakoxe ilusioakin bizitzen da. Umetako gauzak akordatuta ere, parrez egoten naiz askotan.

J

“Lekuak” du izena Bernardo Atxagak azkena kaleratu duen liburuak. Hor kontatzen du Napoliko museo arkeologikoan zebilela Ponpeian aurkitutako mosaiko batek atentzioa eman ziola. Irudi horretan bi neskato ageri dira sakaponekin jolasean.

Bere ume garaiko argazkia izan zitekeela bururatu zitzaion Asteasuko idazleari, sakaponekin (‘kurkuluxekin’ dio berak) jolasean pasatzen zituztelako arratsalde asko bere adineko neskek. Horregatik Ponpeiako garaietatik 1960ra arte edo, ‘sekula eten gabeko lerroa’ ikusten du.

Sarri entzun izan dugu joan deneko 30-40 urtean aurretik baino aldaketa sakonagoak gertatu direla -gure- munduan. Jolas kontuan ere antz eman daitezke aldaketa horiek. Horregatik erabaki dugu erreportaje hau egitea eta poza hartuko genuke norbaitek, emakumea bada hobe, bere oroitzapenekin aberastuko balu gure ahalegina.

ON ARTANO

Joxe (30 zenbaki duna) lasterketa baino lehenago

Manuel Olaizola “Uztapide”, Lengo egunak gogoanetik moldatuta Ezagutzen al duk gantxopistola?, gaur goizean egiten jardun diat. Artalea jarri munizio eta dziiu botatzen dik.

3 1

u daleko berriak •E

KAIN

FUNDAZIOAK

BILERA EGIN ZUEN ABEN-

DU BUKAERAN ETA HAINBAT GAI LANDU ZI-

REN.

Zubimusutik erreplikara doan bidea iaz egitekoa bazen ere, lanak oso atzeratuta daude eta aurtengo udaberrian egitea aurreikusten da. Foru Aldundiak lan horiek egingo dituen enpresa konkurtso bidez kontratatuko du. Bide hori egitean Udalak azpiegiturak berritzeko aprobetxatuko du eta baserrietara ur-bide berriak egingo ditu.

Bilera horretan landutako beste gai bat eszenografiarena izan zen. Udalak Sanson jaunarekin faksimilea (zaldien eta margoen erreplika; lan artistikoa) eta eszenografia (koba baten itxura ematea) lanak egiteko hitzarmena egina zuen. Izan diren atzerapenak ikusirik eta Sanson jaunarekin hitz egin ondoren, eszenografia lanak beste enpresa batek egitea onartu da eta konkurtso bidez erabakitako enpresa bati emango zaio lan hori. Ondorioz, Fundazioak Sanson jaunarekin faksimilea egiteko hitzarmen berria egin du.

Azkenik, erreplikaren kanpoko urbanizazio lanak eta barruko argien, uren eta abarren lanak Udaleko arkitektoak gainbegiratuko ditu.

Alkateak, Ekaingo erreplikaren irekiera data ematen ausartzen ez bada ere, lanak bideratuta daudela eta aurrera doazela adierazi du.

•F

UTBOL ZELAIAREN PROIEKTUA AURRERA DOA

Iraetako futbol zelaiko proiektua aurrera doa. Lanak oraindik ez dira hasi, baina aurrekontua amaitzeko zain daude lanekin hasi ahal izateko.

Prozesuak nahiko luze joko du. Aurrekontua onartu ostean, komisioetan lantzen hasiko dira, eta ondoren udalbatzar batean aztertu beharko da gaia. Gero buletinean publikatuko da, eta azkenik lehiaketara aterako da lanak nork egingo dituen aukeratzeko.

Urrian egin zen udalbatzarrean, Udalak ordainduko duela futbol zelaia erabaki zen, nahiz eta Bagoazeko kideek ez zuten onartu.

Bagoaz herri plataformak, sinadura bilketa egin zuen dirua, «Zestoari dagokiona» Foru Aldundiari eskatuz. Sinadura bilketa horrek, Realeko hainbat futbolariren eta eskualdeko beste hainbat futbol talderen babesa izan zuen.

Sinadurak Aldundira eraman zituzten, eta eskaera egin zioten Kirol Diputatua den Fernando Tapiari, baina «oraindik, bi hilabete pasa ostean», inolako erantzunik jaso gabe jarraitzen dute plataformako kideek.

• Fnera Ibai-Ederreko ura eramateko proiektua onarORU

ALDUNDIAK AKUA

ETA

AIZARNAKO gu-

tu du. Orain arte inguruko ur-guneetatik jasotzen bazuten ura, lan horiekin Ibai-Ederreko ur kloratua jasoko dute

J

Rosario Bidebieta ardunian

ROSARIO BIDEBIETA DUELA 73 URTE JAIO ZEN AIZARNAN, ILURDAIN GOIKOA BASERRIAN. GAZTE-GAZTETATIK EKARRI ZUEN BERTSOTARAKO GRINA, BAITA BERTSOLARIEK BEHAR IZATEN DUTEN ERANTZUN AZKAR ETA, ZENBAITETAN, ZORROTZA ERE. GARAI HARTAN, EMAKUME BERTSOLARIAK EZ ZIREN OSO ONGI IKUSIAK, ETA, NOSKI, ROSARIOK EZIN IZAN ZUEN PLAZAZ PLAZA IBILI. NOLANAHI ERE, BETI GUSTATU IZAN ZAIO ETXEAN ETA LAGUNARTEAN BERTSOAK BOTATZEA, ETA, ORAINDIK ERE, EZ DU GEHIEGI ZIRIKATU BEHARRIK IZATEN BERTSO DOTORE ASKOAK OSATZEKO.

"

Noiz eta nolatan hasi zinen bertsotan?

Feriara joandakoan, bertso paperak ekartzen zituen beti gure aitak –Txirritarenak…–. Orain ez bezala, orduan ugari izaten zen bertso papera.

Artean ez zegoen irratirik… Hamar-hamabi urterekin sortu zitzaidan zaletasun hori, paper haiei esker. Han aritzen nintzen bertsoak ikasten eta abesten. Ez dakit ahots ona nuen ala ez –baietz esaten zidaten–, baina saiatzen nintzen, behintzat, behar bezala abesten. Orain, bertsolariei buruzko liburu piloa daukat etxean; ez, ordea, garai hartako bertso paperik.

Oraingo bertsolari gazteek Bat-bateko bertsoak ere abesten zenituen, ezta? noski. Baita orain ere. Ikusi, bestela: ez dute gure Bai, Gazte bat etorri zait zerbait galdetzeko, bertso bat eskatu dit garaikoen danbolinerako.

Ez det inoiz izandu garroterik! presik lanerako, EZ

"

berrize prest naukazu nahi dezunerako.

ZINEN, ORDEA, ETXEKO BERTSOZALE BAKARRA.

EZ

AL DA

HALA? Ez, ez nintzen bakarra. Dolores ahizpa zalea zen. Hark, gainera, azkar ikasten zituen bertsoak, guk baino askoz azkarrago. Oso buruargia zen Dolores. Aski izaten zuen bertso bat bizpahiru aldiz irakurtzea hura buruz ikasteko. Nebari ere gustatzen zitzaion bertsotan aritzea. Orain, lagata dago, baina… Aita bera ere zalea zen. Gustatzen zitzaion bertsotan aritzea –tabernan, feriara joandakoan…–.

ZURE

GAZTE DENBORAN, EMAKUME BER-

TSOLARI ASKO AL ZEGOEN?

Ez, ez. Gutxi. Emakume bertsolariak ez ginen oso ongi ikusiak. Gaur egun, emakume asko joaten da bertso eskoletara, eta pozgarria da, baina orduan ez zen

5 1

halako konturik. “Hori txoratuta zagonk”, esaten zuen jendeak. Orduan, ordea, bost inporta zitzaigun jendeak zer uste zuen. Gu jo eta su aritzen ginen bertsotan.

Hein handian, ezkondutakoan baztertu nuen zaletasun hura. Hori bai, gustatzen zitzaidan, lotaratzean, semealabei zerbait abestea.

ZEIN ZIREN ZURE GARAIKO BERTSOLARIAK? Nire garaikoak dira Uztapide, Basarri, Lasarte, Oranda… Bertsolari txakurra eta azkarretan azkarrena, ordea, Lizaso zen. Besteek bukatu zain egoten zen lanean hasteko. Oraingo bertsolari gazteek ez dute gure garaikoen garroterik! Faltan botatzen dut haien bat-batekotasuna. Ba al dakizu egungoek zenbat denbora pasatzen duten gaia ematen zaienetik bertsoa botatzera? Jakinduriaz askoz hobeak dira egungoak –nik ez diet meriturik kentzen–, asko irakurtzen dute eta badakite zertan ari diren. Lehengoek, berriz, ez zekiten ezer; irakurtzen eta idazten bai, baina ez zuten izaten ezertarako astirik, lana erruz egin behar izaten zuten-eta.

ZEU

LAZKANOREKIN BERTSOTAN ARITUTAKOA OMEN ZARA. Bai, halaxe da, baina makina bat euri egin du ordutik.

Lazkanok hamabost bat urte izango zituen; nik, berriz, hemezortzi. Saninazio batzuetan aritu ginen elkarrekin bertsotan; lagunartean, betiere.

ERE

LANEAN ERE GUSTURA ARITZEN ZINEN BERTSOTAN. Bai, garai hartan, sarri joaten ginen batera eta bestera, garia jotzera. Auzotarrek elkar laguntzen genuen, eta halakoetan ere gustura aritzen nintzen bertsotan. Inoiz ez dut plazan abestu, etxean eta lagun giroan baino ez.

“Bota ezan, bota ezan bertso bat”, esaten zidaten, eta, azkenean, bota egin behar izaten nuen. “Oker ala zuzen, joango dun zerbait”, pentsatzen nuen nik.

GURI

BOTATAKO BERTSOAZ GAIN, BOTA

AL DUZU BESTERIK ASPALDIAN?

Bai, haurrak lotaratzean… Hala esaten dute etxean: “Ikusi, orain ere osatu du LARI GAZTEA AURREKO bertsoa amonak”. Hasiz gero, ederki DIARIK SENTITZEN? etortzen dira bertsoak burura. Hastea “Guk ere horrela ikasi izan bagenu, akaso…”, esan izan dut da zailena. Orain, ordea, herdoilduta behin baino gehiagotan. Nolanahi ere, ez dut inbidago makina, eta ez ditut nahi bezaladiarik sentitzen, poza baizik. Lehen, txorotzat joko bertsoak osatzen. Lehengo batean, tzen ziren emakume bertsolariak, eta guk ez genuen bai, bertso ederra bota nuen balkoitik halako aukerarik izan. Hori bai, balkoira. Goiza zen, eta, balkoian ikusiasko gustatzen zitzaidan bertso ta, artean etxeratu gabeko gizon gazte jaialdietara joatea; eta irratian batek bertsotan eraso ninduen Ertxinpe elkarteko balkoitik: Bernorbait bertsotan ari bazen, tsoa botakoizut / balkoitik balkoira… Azkenean, puntu bat bota han izaten nintzen ni belarria nion nik: Berriketa horiek utz itzazu / ta joan zaitez jarrita. hortik etxera. “Hara, erantzun egin zidak!” esan GAUR EGUN, ZEIN DA GEHIEN eta azkar asko sartu zer barrura. Kasu egin ziGUSTATZEN ZAIZUN BERTSOLARIA? dan, bai horixe!

Egaña ona da. Lizaso gaztea ere hasi da NORI ATERAKO ZENIZKIOKE bertsotan, baina ez dut askotan entzun.

ZUK BERTSOAK? Bertso saio asko bazkalorduan jartzen Inori ere ez. Bakezalea naiz. dituzte telebistan, eta, ordu horretan, lanez “Amona, zuk zer eskatu diezu gainezka ibiltzen naiz. Nahikoa lan izaten erregeei?”, galdetu zidaten duedut sukaldean! la gutxi, eta halaxe erantzun nien nik: “Nik, bake pixka bat eta lana gazteentzat”.

ORAIN,

MAIALEN LUJANBIO BERTSOPUNTAN IKUSITA? EZ AL DUZU INBI-

ZER PENTSATZEN DUZU

O

laia Salegi

HERRIKO

BAZTERRETAN

Indamendira ibilbidearen hasiera eta bukaera

U

RTE BERRIA ONDO HASTEKO INDAMENDIKO

TONTORRA (460 M) ZAPALTZEA PENTSATU HAMAIKA BIDE BADA HARA JOATEKO ETA ETORTZEKO. GUK EZ DUGU ZAILENETAKOA AUKERATU, AIZARNAZABALGO SIETENEKO TABERNARA AUTOAN JOAN BAIKARA. DENA DELA, ZESTOAKO ERDIGUNETIK HASITA, IBILBIDE OSOA OINEZ EGITEKO AUKERA BATZUK AZALDU DIZKIZUEGU. DUGU.

iru herri bisitatu ditugu ibilaldian. Aizarnazabalen egin ditugu lehen pausoak, ondoren, Aiako lurretara pasa gara, Urdanetatik behera jaitsita Zestoan sartu gara eta autoa hartzeko, berriz ere Aizarnazabalgo lurretara igaro gara. izarnazabalen, Sieteneko taberna ondoan utzi dugu autoa eta ibilbideko zatirik nahasgarriena egiten hasi gara. Autobus geltokiaren ondoan dagoen aldapa gogor eta itxiari heldu diogu. Aldapa hasieran bertan dago txabolatxo bat eta pixka bat aurrerago beste pare bat bordaren ondotik pasako gara. Gutxi gorabehera ekin diogu Indamendirako bideari, baina itsu-itsuan ez joateko hartu ezazue erreferentzia moduan Zehatz auzoa. Auzora doan errepidearen eta

H A

gure artean erreka doa. Erreka ondotik, gainez gain goaz Indamendira.

Bordak aurkitu ditugun horretan, aldapan gora egiten duen hesia ikusi dugu eta haren ondotik abiatu gara.

Hotz-hotzean hasi eta lehenengo gauza aldapa bikaina igotzea egin dugu; ez da giro bihotz taupadekin! Halako batean Aizarnazabaletik kanpai hotsa iritsi zaigu eta gelditu eta herriari lasai ederrean begiratzeko astia hartu dugu. Denbora gutxian asko igo dugunez, ederki asko ikusten da Aizarnazabal... baita paper lantegiko zarata etengabea entzun ere. esiaren ondoan segi eta pista bat alderik alde topatu dugu. Pistan gora, gure ezkerrera abiatu gara. Eskuinera hartzeko lehenengo aukeran

H

I

B

7

hala egin dugu eta hurrengoan ezkerrera. Beti gora goaz eta halako batean pista bukatu egingo zaigu. Lasai, Indamendiko tontorretik oso gertu gaude, zelai garbian metro batzuk baino ez zaizkigu falta. Beti lorez inguratuta, halaxe egoten da Indamendiko gurutzea.

Handik gertu antzinako harria, hiru herrien mugak adierazten dituen hareharrizko pieza. Asko ibili gabe eta nahi gabe herriz herri ibiliko zara: orain Aizarnazabalen, gero Zestoan eta ondoren, Aiako lurretan. Iparralde-hegoalde, ekialde-mendebalde, begira hasi gara eta tristura sartu zaigu. 500 metro ere ez dituen tontorretik paisaia ikusgarria da, baina, gaur, behe lainoak ez digu utziko Ertxi単a aldea ikusten, ezta itsasoa ikusten ere. Behe lainoak ez digu galarazi ordea, hamaiketakoa. ndarberrituta, Txatxarromendira abiatu gara. GR 35a hartu behar dugu, marra zuri-hori-gorriek lagunduko gaituzte. Mendian zeharka-zeharka eta beti seinaleei segika Urdanetara helduko gara. Aiako lurretatik berriz ere Zestoara sartzeko intentzioz, frontoi ireki margotu berriaren eta elizaren eskuinaldetik doan bidean behera abiatuko gara. Pista nabarmena topatuko dugu eta di-da batean metro dezente jaitsiko ditugu Altzolarats edo Granada erreka zulora. Errekan gora abiatuko bagina Altzolarats jauregira segituan iritsiko ginateke, baina guk autoa Aizarnazabalen daukagunez, errekaren norabidean segituko dugu Txiribogaraino. Altzolaratseko arroa zoragarria da eta are zoragarriagoa bertako isiltasunari gain hartzeko kapaz, ur hotsa baino ez denean. Euri asko bota du eta erreka bete-betean eta azkar doa Urola ibaira. Ia autoraino lagunduko gaitu ur hotsak. Txiribogara iritsita Urola ibaia gurutzatu behar dugu eta baita errepidea ere kontu handiz. Aizarnazabalgo erdigunera heldu baino lehen Epelde lantegirako seinalea dago eta bide horretatik segita, berriz ere Urola ibaia gurutzatuko dugu. Autoa metro gutxira daukagu. ndamendira abiatzen zaretenean ea guk baino zorte hobea duzuen eta behe lainoak tontorretik ikus daitekeen paisaia zoragarria ez dizuen estaltzen. Sasoiko zaudetenoi aukeran jarritako bideak probatzea gomendatzen dizuegu eta autoa etxean uztea.

1

urdinolak eta amuarrainak

Altzolarats erreka ederra da, garbi eta basati dirau.

Amaldako kobetan lo egiten genuenetik gaur arte, gure Historiako aztarnen gordelekua izaten jarraitzen du Altzolaratseko arroak. Errekan behera modu askotako aztarnak aurkitu ditugu. Amuarrain eta urzozoek erreka osasuntsu dagoela esan digute goxo-goxo belarrira. Bada ordea, zaplaztekoa eman digun arrastorik ere, masaila gorrituta dago oraindik. Erreka ertzean arropa garbigailu zatiak ikusi ditugunetik lotsatuta egin dugu bidea. ekola baserrian dagoen informazio zutoinak azaldu digu, gaur egun goroldio eta likenez jantzitako horma eta eraikinak garai bateko industriaren parte zirela. Bertan irakurri dugu burdinolak XVI. mendekoak direla eta hala, burdina urtu eta lantzen jardun zutela, XIX. mendean zerrategi bihurtu arte. 1935. urtean argindarra lortzeko erabili zituzten. Eta azkenean, erabilerarik gabe gelditu dira. Natura eta denbora beren lana egiten ari dira; eraikuntza eta hormak berdez estali dituzte dagoeneko eta berehala lurrak irentsiko ditu. r garbiak eta ibai ertzeko landaredi ugariak eroso egiten du errekatxo hau amuarrainarentzat. Udako bero handienetan ere, itzal horietan ez da uraren tenperatura 22 gradutara igotzen. Tenperatura horretan

B

U

I

INDAMENDIRA

JOATEKO AUKERAKO BIDEAK

(Aukera bakoitzak ez du ibilbide osoa osatzen. Ibilbidea egiteko aukerako zatiak dira, zuek lotu nahi bezala zatiok.

Norabidea ere zuek erabaki) 1. Zestoa-Iraeta-Saabea-Sieteneko taberna 2. Zestoa-Akoa-Ertxi単a-Autzoko gaina-San Joan ermitaTxiriboga 3. Zestoa-Akoa-Kalbarioa (Aizarna)-Autzoko gaina-San Joan ermita-Txiriboga 4. Zestoa-Aizarna (erdigunea)-San Pelaio ermita-Altzolarats jauregia

amuarraina hil egingo litzateke, uretan ez baitu oxigenorik arnasteko. Amuarraina igerilari iaioa da. Mugitzeko gorputzeko muskulu indartsuak uzkurtzen ditu eta buztana aldeetara astintzen du, 40 kilometro orduko abiadura lortuz. Dituen zazpi hegatsei esker, mugimendua izugarri kontrolatzen dute uretan. Hegats horiek lema eta balazta lanak egiten dituzte, baita oreka mantentzen lagundu ere. Horrela, ur-jauzi txikiak igaro eta errekaren goialdera iristen da. antxe egin dugu goiz pasa, garai bateko Amaldan babesten ziren gizakien harrapakin zenaren bizitokian.

H

L

ierni Arrieta, Onintza Irureta

agenda ur

TARRILA

santa inesak Iraetan 27

sarean euskaraz, azkar eta DOAN!

OSTIRALA

Gaueko 22:00etan XVII. Mus txapelketa azkarra Bekoetxe merenderoan. Bikoteko 20 euro ordaindu beharko dira.

29

IGANDEA

Baba jan herrikoia Bekoetxe merenderoan.

ot 03

SAILA OSTIRALA

“Zuri beltzean bizi izanak” liburua arkeztuko du Danbolinek Kultur Etxean arratsaldeko 19:30ean.

04

LARUNBATA

Santa Ageda bezpera eguna. Odol emaileentzat bilduko du aurten ere dirua santa eskeko taldeak. Goiz eta arratsalde arituko dira. Egunari bukaera borobila emateko, Gure Txokoa elkartean afari omenaldia izango da. Hainbat urtetan santa eskean koplaka aritu diren Uztapide eta Olalderi eskerrak eman asmoz, omenaldi bat antolatu diete aspaldiko bertsozale lagunek eta baita Odol emaile eta Erralla bertso eskolako kideek ere. Bertso afarian, Sebastian Lizaso eta Andoni Egañak jardungo dute bertsotan. 20:45ak aldera izango den afarirako txartelak, Uztapide tabernan daude salgai 25 eurotan.

11 12 21 25 28

LARUNBATA

Agiro mendi taldeak irteera antolatu du Somportera, iraupen eskia egitera. Asteburu osoko iraupena izango du.

IGANDEA

Txirrindulari taldeak Mandubiara irtenaldia antolatu du, goiz pasa egiteko.

ASTEARTEA

AEK-k talo ikastaroa antolatu du nahi duten guztientzat arratsaldeko 19:00etan.

LARUNBATA

Inauteriak. Arratsaldean zehar, umeentzako txokolatada, inauteri giroko jolasak eta txaranga.

ASTEARTEA

Inauteriak. Umeentzako ikuskizuna eta festa giroa egunean zehar.

•I

dazjira. Danbolin eta udaleko euskara sailak elkarlanean,euskaraz modu erraz eta ulerkor batean idazten trebatzeko doako tailerra antolatu dute.

“Kruasanaren aurkako lehia” deituriko ikastaro irekia, Lorea Agirre kazetariak eskainiko du. Egunak: urtarrilak 26 eta 31 eta otsailak 2 eta 7. Ordua: arratsaldeko 19:00etatik 21:00etara. Lekua: Zestoako kultur etxean.

Izena emateko deitu 943 147 123 telefonora (danbolin; Jone) edo 943 147 010 (euskara teknikaria; Nora). rte osoko soldata saria zozketatuko du Aek-k. Boletoak salgai tabernetan. alsa ikastaroa. Hiru akera ezberdin daude.

1.- asteartetan 19:30etatik 20:30era eta asteazkenak 17:00etatik 18:00etara. 2.- Osteguna 19:30etatik 20:30era eta ostirala 19:30etatik 20:30era. 3.- Osteun eta ostiraletan 1500etatik 16:00etara. idiazpiko geletan. Infomazo gehiagorako deitu 690953641 (Dreyly). ilates ikastaroa. Ikastaroa hasita dago jada.

Informazioa nahi izanez gero zuzendu kiroldegira edo deitu 943147942 telefonora. agoazek postontziak jarri ditu. 2006ko udal aurrekontuak direla eta herritarren ekarpenak jaso nahi dituzte eta proposamenei udalean sarrera emateko konpromisoa hartu dute. Ekarpenak otsailaren 10a bainolehen bota beharko dira postontzietara.

•U •S •P

•B

9

porrusalda

1

P l a n e t a k e t a i z a r r a k d a n t z a a m a i g a b e a n d a b i l t z a z e r u a n e t a g i z a k i o n p a t u a k o l o k a n j a r t z e n d u t e . E g u t e g i z a h a r r a s u t a r a b o t a e t a b e r r i a s u k a l d e a n e s k e g i d u g u n g a r a i h o n e t a n , i z a r r e k z e r d i o t e n j a k i t e a k o m e n i g a r r i a d u g u .

N o s t r a d a m u s - e k b e r e k u a r t e t a e z a g u n e t a n m u n d u a r e n e t o r k i z u n a a u r r e i k u s i z u e n . A z t i e z a g u n a k o r d e a , k l a b e a n i d a t z i z i t u e n b e r e a u r r e i k u s p e n a k e t a i n t e r p r e t a t z e n j a k i n b e h a r d a . A s t r o l o g o e z a g u n b a t e k h a s i b e r r i a d e n u r t e r a k o , i z a r r e n a m a i g a b e k o j o k o a k g u r e e g u n e r o k o b i z i t z a n z e r e r a g i n i z a n g o d u e n d e s z i f r a t u d u .

2H 0o 0r o6 skko o p o a M A R T X O A K 2 1 – AP I R I L A K 2 1 Proiektu berri bat martxan jarri nahi baduzu, hau izan daiteke zure urtea, zortea lagun baituzu eta guztia ondo atera daiteke.

A P I R I L A K 2 2 – MA I A T Z A K 2 1 Agian ez da izango zure bizitzako urterik onena, horregatik, momentu onak gogoz gozatu.

M A I A T Z A K 2 2 – EK A I N A K 2 1 Lanean dena ondo aterako zaizu. Nagusiak zure merituak sarituko ditu soldata igota edo postu hobeagoa eskainiz. Lan bila bazabiltza hau izan daiteke zure urtea.

E K A I N A K 2 2 – UZ T A I L A K 2 2 Kontuz kirolarekin. Osasunarentzat ona da, baina gehiegi egiten baduzu lesio larriren bat izan dezakezu. Zure indarrak ongi neurtu ez baduzu minik hartu nahi.

U Z T A I L A K 2 3 – AB U Z T U A K 2 2 Festa giroan jaio zinen, baina horrek ez du esan nahi beti festarik festa ibili behar duzunik.

Aisialdiaz gozatu baino lehen lan egin behar da.

A B U Z T U A K 2 3 – IR A I L A K 2 2 Maitasuna zure bila dabil, ohean gelditu behar al duzu? Gutxienez lagunarekin egongo bazina…

I R A I L A K 2 3 – UR R I A K 2 2 Herrietako jaien denboraldia ez da udarekin batera amaitzen, neguan ere festak badaude.

Alaitu kopeta eta urte atseginagoa izango duzu.

U R R I A K 2 3 – AZ A R O A K 2 2 Ez azaldu etxean turroia legez, urtean behin. Lagunekin ongi egoten da, baina noizean behin familiarekin ere ongi egoten da.

A Z A R O A K 2 3 – AB E N D U A K 2 1 Egonezinak eta nerbioak ez dira onak osasunarentzat. Lasaitzen ikasi behar duzu, bestela ultzera irtengo zaizu edo bihotzekoak emango dizu.

ABENDUAK 2 2 – URTARRILAK 2 0 Malda zenbat eta luzeagoa orduan eta hurbilago mendatearen gaina eta hortik aurrera, maldan behera, dena erraz joango da.

U R T A R R I L A K 2 1 – OT S A I L A K 2 0 Guztia txarto doala uste duzu, baina zenbat pertsona daude munduan zu baino okerrago?

Zortekoa zarela pentsatu, maite zaituen familia eta lagunak baitituzu eta mahai gainean ez duzu falta jatekorik.

O T S A I L A K 2 1 – MA R T X O A K 2 0 Maitasuna landare baten modukoa da. Ongarria bota behar zaio, landare txarrak kendu eta gaixotasunak saihestu. Ez baduzu zaintzen hil egiten da.

Ziur ongi tratatzen duzula?

M

ikel Son