S og i en lu ta oa kr ei na
Asko dira herriko lokaletan lanean ari diren musika taldeak. Ez hainbeste, ordea, lokaletik oholtza gainerako pausua eman dutenak. Horietako bi dira Karelean eta Grises Sue単os, gaur egun Zestoak dituen bi talde ezagunenak. Eskarmentu handikoak lehendabizikoak eta gazteagoak bigarrenak. Biak, hala ere, musikarekiko grinak elkartzen ditu. Geltoki zaharraren parean entseatzen du Grises Sue単osek, eta hara jo dugu bi taldeetako kideekin hitz egitera
ari omen dira); saltzeko garai txarra, ordea. Euriborra gora eta gora, gasolinaren prezioa ere goraka, jakien prezioa zer esanik ez, garraiolariak greban… Azkenaldian, horiek dira denen ahotan dabiltzan gaiak, eta, azkenean, hainbeste hilabeteetan entzun dugun krisi madarikatu hori hemen dela dirudi. Egia esan, beldurtzen ere hasia naiz, inork ez baitit azaldu zehazki zenbateraino eragingo digun krisi honek. Lehengo batean, gasolindegira joan nintzen autoaren depositua betetzera. Astebete pasatxo irauten dit deposituak, baina garraiolariak greban zeudela, eta aitaren autoaren depositua ere badaezpada toperaino bete behar zela, eta han joan nintzen. Gasolindegira iritsi, eta izugarrizko ilara. Sekula gertatu ez zaidana. Beherapenak ziruditen. Baina ordaintzeko garaian beherapenik ez zela ohartu nintzen. Zorionez edo zoritxarrez, oraindik gurasoen etxean bizi naiz, eta helduek dituzten kezkak urrun ditut. Onartu behar dut, ordea, ingurukoen ahotan ia egunero entzuten ditudan gaiak ere kezka txiki bat sortzen hasi zaizkidala. “Argindarrak ere gora egin behar omen du!”, zioen lankide batek. “Gainera, gaueko tarifa ere aldatu egin behar omen dute!”, jarraitu zuen kezkatuta. Nire baitan pentsatu nuen, “eskerrak oraindik gurasoekin bizi naizen!”, eta erantzun nion lankideari, “ni enaiz apeatzen gai hoyekin!”. Eta egia esan nion, ez bainaiz apeatzen!. Lagunekin afaltzera joan eta euriborra gora eta behera, sukaldeko baldosak eta etxeko altzariak. Guztiak diruarekin eta hipoteka anderearekin kezkatuta. Orduan, nire baitan pentsatu nuen: “hau da hau rolloa!”. Horiek guztiak eta gehiago entzun ostean, nik uste dut adituei arrazoia eman eta krisi ekonomikoan murgildurik gaudela onartu beharko dugula. Ez dakit oso ondo zenbateraino eragingo digun, baina beldurra ematen dit. Baina zenbat denbora iraungo du krisi madarikatu honek? Etxebizitzen prezioak benetan jaitsiko al dira behingoz? Eta euriborrarekin zer gertatuko da? Eta gazteok inoiz izango al dugu aukerarik etxebizitza duin bat izateko salneurri duin batean? Argi dago krisi honek ondorio latzak izango dituela, baina “alde ona” ikusi nahi diot. Esaten dutenez, orain, etxebizitzen salneurriak jaisten hasiko dira, topera iritsi baitira eta, hemendik aurrera, beste erremediorik ez omen dute izango. Agian, zurrumurruak besterik ez dira, baina herrian bertan ere etxebizitza berrien eraikuntzaren bat gelditu omen dute, salmentarik ez zegoelako, eta dagoeneko amaituta daudenak ere oso gutxi saldu omen dira. Oraindik gurasoen etxean bizi garenontzat, agian, albiste ona izango da hori (nahiz eta batentzat baino gehiagorentzat ondorio kaltegarriak izan, bakoitzak berea begiratu behar…); etxeak ezin badituzte saldu, salneurriak jaitsi egin beharko dituzte, eta, agian, uste baino gertuago izango ditugu helduen kezka horiek!
N
d a n b o l i nEK
aiara Exposito Alberdi
E Z D U B E R E GA I N H A RT Z E N A L D I Z K A R I A N A D I E R A Z I TA KO E S A N E N E TA I R I T Z I E N E R A N T Z U K I Z U NA
a rgitaratzailea : Danbolin Zulo elkartea. Kultur Etxea. Telefonoa:
943 147 123
Gurutze z/g. 20740 Zestoa (Gipuzkoa)
e-mail: danbolin@topagunea.com
d anbolin : Jone Bergara, Edurne Korta, Olaia Salegi, Manuel Arregi, Jon Artano,
Nagore Telleria, Urko Canseco, Miguel Santamaría, Margari Eizagirre, Joxeba Larrañaga, Onintza Irureta, Alazne Olaizola, Naiara Exposito, Maria Antonia Artano
d iseinua eta maketazioa : Eneko Aristi i nprimategia : Gertu (Oñati). l ege gordailua : SS-1108/2000 ISSN : 1576-9429
34 6 8 10 12 15 16
A T A R I K O A . Etxea erosteko garai egokia omen da (prezioak jaisten
INKESTA
ENBIDOAK
GRISES SUEÑOS
KARELEAN
DANBOLIN ZULO
“BASO UGARI DUGU NAHIZ ETA ZUHAITZAK
UDALEKO BERRIAK
JARDUNIAN GORKA OLAIZOLA
diruz lagundutakoa
enbidoa I. rten ere, Zestoako Gazte Asanbladako kideok Santakutzei buruzko bilera egin dugu. Han, Danborradaren gorabehera guztiak aztertu ditugu, eta horren inguruko balorazio objektibo bat ere egin dugu. Kontuak kontu, bertako gogoetek eta eztabaidek ondorio batetara gidatu gaituzte, eta, idatzi honen bidez, ondorio horren berri eman nahi dizuegu. Urtero bezala, aurtengo Santakutzei ere harrera ona egin diegu, eta alaitasun eta ilusioz janzten saiatu gara. Denok dakigu herritarrontzat zer garrantzitsu diren maiatzaren 2an eta 3an ospatzen diren jaiak. Danborraren soinuaz estaltzen ditugu urte guztian izaten ditugun buruhausteak; baina, batzuetan, egoerak ihes egiten digu esku artetik. Beste talde guztietan ez bezala, Zestoako Gazte Asanbladaren taldean laurogeita hamar pertsona inguru irten dira danborra jotzeko aitzakiarekin. Hori albiste pozgarria litzateke, urte osoan laurogeita hamar pertsona bilduko bagina Gaztetxean, baita laurogeita hamar izan gabe berrogeira iritsiko bagina ere. Baina, tamalez, errealitatea bestelakoa da, asanblada jendetsuenetan ere ez baikara hogeita hamar baino gehiago izaten. Arazoa ez da gazte kopurua, baizik eta Gaztetxearen benetako identitateak eta Danborradan izaten den neurrigabekeriak Gaztetxearekiko ematen duen irudiak bost axola diela gehienei. Baina zer da, danborrada ala “mozkorrada”? Kontua zer da, Gaztetxearen irudia bortxatuz alkoholetan itotzea? Aurreko urtean, eta batez ere aurtengo Danborradan, filosofia hori nagusitu da. Denok dakigu gazteoi parranda gustatzen zaigula; denok dakigu ondo pasatzea desira dugula; baina badakigu kontrolatzen, eta herriari hori erakustea ahanzten zaigu. Errespetu falta larria iruditzen zaigu, eta errespetutsuak garela argi eta garbi utzi behar dugu. Idatzi hau ez da gure biktimismoaren adierazgarri; gure xede nagusia aldaketa bat bideratzea da. Hori guztia horrela izanik, gustatuko litzaiguke bakoitzak bere buruari honako galdera hauek egitea: zergatik irteten naiz Danborradan Gaztetxearen izenean? Zer esan nahi du Gaztetxeak niretzat?...
Au
Nolakoa da zuretzat egun perfektua? Opor iraunkorrak. Goizean jaiki eta eskiatzera edo paseatzera edo mendira joan, bazkaldu eskiatu eta bainuetxe batean lasai egon, deskantsatzen, eta hurrengo eguna arte hantxe deskantsatzen… Ez da plan txarra ezta?
52 urte
Kantari Unanue
Egun perfektua? Adibidez, larunbatean izan nuen nik egun perfektua: goizean bizpahiru ordu jardun nintzen baserrian kardulatzak ateratzen, gero dutxatu, bazkaldu ederki Donostian, han paseo eder bat eman ibai bazterretik, eta iluntzean Rey Lear antzezlana ikustera –oraintxe Estatu osoan dagoen antzerkirik onenaz gozatzera–.
44 urte
Fernando Arzallus
z Besterik gabe, ez dugu nahi hurrengo urteetako Danborradetan horrelako jarrera izango duen partaiderik.
estoako gazteen asanblada
5 Ez dakit, eguraldi onarekin hondartzara joan, pediatrarengana joan beharrik ez izan, afari eder bat eginez eguna bukatu eta… ez dakit ba! Horrelako zerbait!
Mailu Odriozola
37 urte
Gaur bezalakoxe eguraldia, goizean jaiki, lan egin eguneroko lana sei orduz, gero deskantsua pare bat ordu, gero kanpoko naturaren kontaktuan beste lan pixka bat egin, gero asaskatzeko denbora hartu, nere familiarekin egon lasai, ondo elikatu eta zazpi ordu ohean pasatzeko bezain goiz joan ohera.
54 urte
Itziar Larrañaga
Eguna oso ondo pasa. Lanera joan eta lana ondo egin eta lasai-lasai besterik egin gabe; gero etxera etorri eta Oesteko pelikula bat-edo ikusi eta… Eta horrelaxe, normal-normal.
50 urte
Joxe Mari Goenaga
Nere egun perfektua? Goizean umeak berandu-berandu esnatu, lo nahikoa eginda, gero eguraldi ederrarekin bazkaldu, hondartzara buelta bat egin, han jolasean ibili eta eguna bukatzeko umeak baten bati laga eta gizonarekin afaltzera joan eta etxea libre-libre eduki gauean eta lo lasai egin.
33 urte
Arantxa Larrañaga
BIHARKO ZER EMAN DUTE?
D
UELA EGUN batzuk, Zumaiako Algorri Interpretazio Zentrora joan ginen. Han, geologo bat Euskal Herriko historiaz aritu zitzaigun, orain zapaltzen dugun lurrak jasandako aldaketez, betiere garai bakoitzean sortu ziren harri motei erreparatuz (egia esan, geroztik, begirunez eta miresmen puntu batekin begiratzen diot nire sukaldeko granitoari). Ondoren, flishak ikustera joan ginen Algorrira, eta, handik, hainbat geologok eta zientzialarik aztertutako geruzak ikusi genituen; tartean, iridioa duen geruza ospetsua. Gure planetan berez ez omen dago iridiorik; meteoritoek ekartzen dute. Aurkikuntza horren ondorioz, meteoritoaren hipotesia zabaldu zen, munduko zenbait lekutan ere iridiodun geruza hori agertu delako. Meteorito horrek duela 65 milioi urte egin zuen talka Lurrarekin. Adituek diotenez, ondorioak latzak izan ziren bizidun guztientzat; bizpahiru mila urtetan, eguzkirik ikusi gabe egon ziren, eta tenperatura izugarri baxuak jasan behar izan zituzten. 10.000 urteren buruan, ia bizidun gehienak betirako desagertu ziren, eta iraun zuten gutxi haien ondorengoak gara gu. Dinosauroekin amaitu zuen hekatonbe hura Lurrak jasandako bosgarrena omen da. Bostak, kanpoko eragile baten ondorioz jazotakoak. Orain, seigarrenean gaude. Lehenengo aldiz Lurraren historian, 30 milioi espezietatik bakar batek beste guztiak baldintzatzen ditu; espezie bakar horren ondorioz, egunero espezie mordoa betirako galtzen dira. Planetaren baliabideen % 50 baino gehiago xahutzen ditu, eta Lurraren orografia guztiz eraldatzen ari da. Berez interglaziazio batean egoteagatik aldaketa klimatiko bat jasan behar badugu ere, isuritako C02-ak eta galdutako oihan eta basoek izugarri areagotu dute berotze prozesua, eta horrek, jada, ez du atzera bueltarik; alegia, beste hondamendi batzuen artean, gure haurrek, zahartzarora iritsiz gero, kosta urpean nola geratzen den ikusiko dute. Baina, mesedez, ez larritu, ez galdu irribarrea; gaur, eguraldi ona egiten du, eta hori euskaldunontzat oso garrantzitsua da.
E
nbido 2. Amaia Larrañegi
K a r “ eE z g la r a
perfekzioaren Euskal sustraiak, rocka eta rapa uztartzetik elektronikarekin eta programazioekin jolastera igaro zen Lin Ton Taun taldea bere garaian. Konplexurik gabe. Karelean taldeak gaur egun erakusten duen konplexu falta berarekin. Ez da kasualitatea. LTTn aritu ziren Joseba Illarramendi (eskusoinua eta ahotsa), Raul Olaizola (gitarra) eta Biti Tena (baxua). Aitor Korta Kortxo-k (bateria eta perkusioa) eta Olatz Prat azpeitiarrak (ahotsa) osatzen dute 56. gelatik diskoa (Gaztelupeko Hotsak) grabatu duen boskotea. Raulekin bildu gara taldearen iraganaz, orainaz eta geroaz hitz egiteko.
Bi urte eman zuten etxe Hiru hilabete barruan lanean, musika diskoa kalean dagoela. Gustura egiten eta gelditu zarete egindako lanareesperimentatzen. Eta beste kin? Gustura egia bi urte igaro dira esan. Oso gustura. Estudiora lan delehenengo kontzertua zente eginda joan ginen, baina uste herriko gaztetxean eman dut grabazioan bertan kantuek gazutenetik. Karelean taldea rapen handia izan zutela. Lin Ton osatzen duten bost Taunekin grabatzen genuenean, lagunek lasai hartu dute, estudiora sartu eta esperotakoa aterapresarik gabe, baina tzen zen handik, eta zentzu horreazkenean kalean dute tan, sorpresa handia izan da. urteotako emaitza: ‘56. gelatik’
Eta erantzunarekin? Kontzertuetan gu gustura aritzen gara, eta jendea ere gustura egoten dela esango nuke. Hori bai, pixka bat kaotikoak gara. Batzuetan oso ondo ateratzen dira eta beste batzuetan inprobisatzen hasi eta nahasi egiten da dena. Baina hori ere polita da. Orain, salmentei dagokienez, ba ez dakit… Kareleanen zabiltzaten lagunetatik hiru Lin Ton Taunen aritu zineten. Denbora dezente igaro da ordutik. Nola aurkitu duzue musika mundua itzulera honetan? Gu oso gazte hasi ginen, eta gainera, garai intentsoenak oso gazteak ginela bizi izan genituen. Astero jotzen genuen eta leku batetik bestera mugitzen ginen; dena indar handikoa zen. Orain, aldiz, oso bestela hasi gara. Badakigu ezin garela musikatik bizi, eta ondorioz, lasai hartzen dugu. Entseguak, ahal ditugunean egiten ditugu, eta afizio gisa hartzen dugu guztia. Horregatik ez dugu perfekzioa bilatzen, ez zuzenean eta ez estudioan. Edo behintzat ez gara erotzen perfekzioaren bila. 2006an Euskadi Gaztea lehiaketara aurkeztu eta irabazi egin zenuten. Olatzek bidali zuen maketa guk ezer jakin gabe, eta egia esateko, saria garrantzitsua izan zen, batik bat
7
ee r o t z e na
n
n bila” taldea sendotzeko. Ikusi genuen bide bat egin genezakeela. Gainera, nahiz eta Josebak, Bittik eta hirurok musikalki elkar ondo ezagutu, Olatz eta Kortxo ez genituen hain ondo ezagutzen. Zentzu horretan, azpiko lana egin dugu, entseguetatik aparte ere geldituz, eta orain askoz hobeto ezagutzen dugu elkar. ’56. gelatik’ diskoan joera eta erritmo ezberdineko kantuak bildu dituzue: popa, rock gogorragoa, erritmo etnikoak, bossa, tarte errezitatu bat. Dena dela, aniztasun horren azpian oinarri bat dagoela ematen du. Uste dut diskoak baduela nortasun bat, nahiz eta kantuak hain ezberdinak izan beraien artean. Saiatzen gara intentsitatearekin jolasten eta uste dut diskoan nahiko ondo lortuta dagoela hori. Eta horren errudun handienetakoa Kortxo da. Ekoizpen aldetik izugarrizko lana egin du Kortxok grabazioan. Berak bultzatu gaitu beste taldekideak gauza asko bilatu eta aurkitzera. Hitzetaz Olatz arduratu da. Uste dut oso bat-bateko sistema erabiltzen duela idazteko. Lokalean bakoitzak bere aldetik landutakoa hasten gara jotzen, eta pixkanaka lantzen joaten gara guztion artean. Baina une horretan Olatz ez da gurekin egoten. Paper batekin, albo batean izaten da pentsatzen, musika horrek zer iradokitzen dion pentsatzen. Une horretan hitz baterako ideia sortzen joaten da. Lehenengo momentu horretan musikak zer eragiten duen adierazteko modu bat da Azkeneko urteotan musikaren industria erabat eraldatu da, eta diskoak saltzea gero eta zailagoa da. Zuek garai bateko eskarmentua izanik, nola egokitu zarete egoera berrira?
’56.
G E L A T I K’
Disketxea: Gaztelupeko Hotsak
Kolaborazioak: Antonio Lizana, Mikel Aveiro eta Grises Sueños taldea
BOST
PRINTZATAN
Taldearen hastapenak 2004an kokatzen dira. Orduan hasi zen Joseba Illarramendi ordenadorearekin jolasten. Esperimentatzen. Bitxikeriak grabatzen. Lin Ton Taun desagertu zela lau bat urte baziren, eta berriro musikarekin jostatzeko gogoz zen. Bitiri deitu zion baxua grabazio batean sartzeko, ondoren Rauli gitarra jotzeko, eta ohartu orduko, lanean ziren hiru lagunak. Ondoren iritsiko ziren Kortxo eta Olatz. “Josebak kontzertu batean ikusi zuen abesten, eta berak grabazio bat pasatu zigun. Guri gustatu zitzaigun, deitu egin genion eta etorri egin zen. Hasiera hasieratik askatasun handia eman genion Olatzi, bai hitzak egiteko bai melodiak egiteko”. Taldea osatuta, hurrengo pausoa, maketa. Eta ondorengoa Euskadi Gaztearen saria. Gerora, kontzertuak etorri dira, taldearen sendotzea eta azkenik, diskoa.
Egoera berri honek gauza on eta txarrak ekarri ditu. Txarren artean, ba disko askoz gutxiago saltzen direla, eta onen artean, berriz, askoz bide gehiago daudela musika zabaltzeko. Beste kontu bat da kontzertuena. Garai batean, Lin Ton Taunen une arrakastatsuenetan izugarri jende piloa ibiltzen zen kontzertuetan. Gero asko jaitsi zen, izugarri; eta orain, berriro, buelta ematen hasi gara. Alde horretatik une txarragoak izan direla uste dut.
···
G r i s su eeñ o Iluntasunean dantzan
Doinu ilun baina gozagarriak, “Malenkonia? nik uste dut malenkoniatsuak eta era Bai, taldearen ezauganagusietakoa berean, dantzagarriak. rri izan dela hasieraEñaut GaztaEremu horretan kokatu da tik”. ñagak (ahotsa, gieta prograGrises Sueños taldea. tarra mazioak) garbi du Grises Hastapenetan rock utzi Sueñosen atzean elementu gogorragora lerratuta eta dagoen nagusia. Ez bakabaina bai bere egun elektronikarekin rra, kantu ia gehienak didantzan. zipriztintzen tuen elementua:
“Hitzek hasiera hasieratik izan zuten ukitu ilun hori. Eta musika bai, aldatu egin da urte hauetan, orain dantzagarriagoa da, baina malenkonia hor dago”. Lau urte pasatu dira Eñautek, iraganarekin hautsi eta “zerbait ezberdina” egiteko erabakia hartu zuenetik. Lau urte Antonio (bateria), Amancay (biolina eta ahotsak), Narayan (baxua) eta Alejandro (sintetizadoreak) bildu zitzaizkionetik. Ordura arte rock gogorreko taldetan aritutakoak ziren. Eñaut Acidon, eta Antonio, adibidez, Legen Beltza metal taldean. Baina Grises Sueñosen atzean beste kontzeptu bat zegoen, nahiz eta orduan oso garbi ez izan: “Ez genekien oso ondo nola, baina elektronikarekin lan egin nahi genuen. Eta baita popetik hurbilago aritu ere. Arazoa da gure baliabideak zirenak zirela eta oso mugatuta geundela. Ideia bat bai, baina gaitasun handirik ez genuen orduan hori lortzeko”. Metaletik eta rock go-
gorretik gertu baina elektronikarekin esperimentatzeko gogoa erakutsi duten taldeak zituzten erreferentzia nagusi taldea sortu zutenean. “Batik bat, Smashing Pumpkins”, aipatu du Eñautek. “Eta zehatzago esanda bere azkeneko diskoak, esperimentalenak”. Baita Paradise Lost ere. Rock metalikoan hazitakoak oro har. “Baina metaletik elektronikara bitarteko bidea egin zuten, eta hori interesatzen zitzaigun”.
9
s os
Gaztelania erabili dute hasieratik hitzak egiteko: “Badira arrazoi batzuk. Urtebete egon nintzen ezer egin gabe eta orduan ezagutu nuen Madrilgo musikari bat. Berak animatu ninduen musikan segitzera, ni orduan musikarekin nekatuta nengoen eta. Abesti batzuk zeuzkan gaztelaniaz eta berarekin hasi nintzen jotzen. Denborarekin berak utzi egin zuen eta ni gelditu nintzen. Egia da garai hartan pentsatzen genuela Euskal Herrian estilo honek ez zuela oihartzun handirik eta pixka bat kanpora begira jarri ginela. Gero ikusi dugu Zestoan eta Urola Kostan ere jende asko etorri izan dela kontzertuetara. Eta ez diogu buelta gehiago eman”. Al morir el sol eta La cuarta pared maketekin rock ilunaren esparruan eroso mugitzen zirela erakutsi zuten. Rock gotikotik gertu baina mugimendu horretan erabat sartu gabe. “Beti egin zaigu erakargarria estetika ilun hori. Gotikora iritsi gabe, baina iluna.
Gauaren estetika”. Denborarekin, ordea, eta baliabideak eskuratu ahala, alderdi gotikoa baztertzen joan dira. “Konturatu gara gure musikak badituela beste alderdi batzuk. Ukitu ilunak hor segitzen du, baina gure bidea egiten gara”. Bidea egiterako orduan 2007a mugarri izan zen. La cuarta pared-eko kantuak zuzenean aurkezten ari zirela, aldaketa behar zutela ohartu ziren. “Abesti berriak egin eta ezberdinak ziren. Orduan pentsatu genuen pauso bat aurrera emateko garaia zela”. Alejandrok sintetizadorea erosi, Eñautek soinu eskolak jaso zituen, eta kantu berri gutxi haiek grabatu egin zituzten. “Garapen naturala izan da”, dio Eñautek Distancias por recorrer (2007) diskoaz hitz egiterakoan. Orduz geroztik Narayanek taldea utzi eta Raulek (Karelean) hartu du baxua. Grises Sueños “zuzeneko taldea” dela nabarmentzen dute taldekideek, eta hori dela eta, pixka bat etsita azaltzen dira jendaurrean aritzeko aukera askorik ez dutelako izan: “Uste baino okerrago dago kontzertuena. Egin ditugunak oso ondo joan dira, baina pentsatu baino gutxiago izan dira. Gaur egun, zure musika irratian entzuten ez bada, zaila da kontzertuak ematea. Agian aurreikuspen batzuk genituen eta ez dira bete”. Horregatik oinarrira itzultzeko prest daude: “Musika ekipoa erosi eta guk geuk mugituko dugu”. Gutxi dira Euskal Herrian Grises Sueñosen ildoan aritzen diren taldeak eta horrek ere zaildu egiten du kontzertuen zirkuituan sartzea: “Oso harreman ona daukagu Andoaingo Natural Project taldearekin. Eta estilo aldetik ere, antzekotasunak izan ditzakegu, baina gainerakoan ez dut gehiegi segitzen. Talde asko dago baina betikoak entzuten dira” Eta hala ere, Zestoa bizi ikusten dute. “Hemen beti egon da talde asko. Garai batean, beharbada, gehiago zeuden, baina mugimendua beti egon da”. Kanpora begira, berriz, uztailean Madrilen jo behar dute eta abuztuan Bartzelonan aritzea nahiko lukete. Orain dela hiru urte ere Madrilen izan ziren kontzertua ematen. Eta orain zer? “Urrian grabatu nahiko genuke disko berria. Kantu batzuk eginak ditugu, eta aurreko lanaren ildotik doaz. Dena dela, elektronikaz aparte, beste tresnei ere garrantzia eman nahi diegu. Agian konponketa gutxiago izango ditu. Disko akustikoagoa izango da. Naturalagoa”.
M
ikel lizarralde
ekainaren 2a Musika eskolakoak San Joan egoitzan bisitan
Betiko ez da iñor jaiotzen mundura
ekainaren 5a Eskolako gaztetxoek antzerkia egin zuten
ekainaren 6a
k
Itxaropena dantza taldekoek urtero txunditzen gaituzte
“Uztapide bertsolari aundia azkeneko aldiz klinikan ikusi nuen, il baiño egun batzuk lehenago; ta naikoa triste. Burua ongi zeukan artean, baiña beste gauza asko gaizki. Zer modutan zegoen galdetuta, onela zion berak: —Oean geldirik nagoela miñik ez diat sentitzen. Baiña estuasunik txarrena pasa gabe oraindik, Lasarte. Ori esatearekin batera, bi aldiz aurpegira zorroztasun izugarriz begiratu zidan. Negar-malkoak ez zituen urruti gizagaixoak; eta ez nik neronek ere”. Manuel Lasarte bertsolari eta Uztapide zenaren lagunarenak dira hitz horiek. 1983ko ekainaren 8an eman zuen azken arnasa Uztapidek, 74 urte zituela. Esaera zaharrak dioen bezala, sortzen denak hiltzea zor. Aurten bete dira 25 urte bertsolari handia hil zela. Datorren urtean, berriz, ehun urte beteko dira Uztapide jaio zela: oroimen goxoz eta proiektu ederrez gainezka etorriko da 2009a. Dagoeneko lanean ari da batzorde bat. Izango dira liburuak, bertso saioak, oroitarriak… Baina ez dezagun ezer aurreratu. Izango dugu horretaz hitz egiteko aukera.
ale/bale KALE.
TRASTE ZAHARRAK HILEKO LEHEN ETA HIRUGARREN OSTIRALEAN JASOTZEN DIRA, ETA BEZPERAN ATERATZEA GOMENDATZEN DA. BAINA EZ BEZPERAREN BEZPERAREN BEZPERAREN BEZPERAN…
BA L E .
FRONTOI PAREAN APARKATZEN ZUEN LEHEN JENDEAK, ETA BI NORANZKOTAKO BAT OZTOPATU EGITEN ZEN. KONOAK JARRI DITUZTE ORAIN, ETA ZERTXOBAIT HOBETO DAGOELA DIRUDI.
1
zulo
danbolin
1
Arroabeko Ezkaizto
Auzo Elkarteak asteburu konpletoa antolatu zuen ekainaren 13rako eta 15erako. Ostiralean, Sun Magoaren ekitaldia izan zen frontoian: haurrek eta hain gaztetxoak ez direnek ere gozatu zuten ikuskizunaz, baita ondorengo txokolateaz ere. Igandean, berriz, IV. Mendi Bira. 40 bat lagunek hartu zuten parte. Hainbat sasoitako jendearekin pentsatuz, bi ibilbide jarri zituzten: 14 km-koa bata, eta 8 km-koa bestea. Goiza bukatzeko, hamaiketako ederra; denek zuten ongi irabazia, bai ibilbide handia egin zutenek, bai txikia egin zutenek.
ekainaren 7a Garai bateko motorrek ikusmina sortu zuten
ekainaren 13a Ertxi単akoek hainbat entzunaldi eskaini zituzten ikasturte bukaeran
ekainaren 14a Azpeitiko UEMA egunean, Zestoako taldea ahaleginean
Ez da erraza asmatzen zer osagairi esker izan zuen arrakasta, baina aspaldian ez zen bildu horrelako jendetzarik Zestoako plazan. Jaietako zekorketen ordez horrelako zerbait egin daitekeela ere bota zuen bakarren batek. Ez dakigu ados egongo diren aurpegi pitzatuaz tiraka aritu zirenak. Akoarrek bukatu eta 15 minutura, zestoarrak oraindik lanari ekiteko prestatu gabe zeudela, txistua entzun genuenean, denok sentitu genuen hotzikara eta festa bukatuko ote zenaren beldurra. Ez zen horrela gertatu, ordea, eta arrakastak doblea balio du horrelakoetan, denek umore oneko eta lagun artean bukatzen dutenean. Apustuan dirutza galdu zutenei ez diegu ezer galdetuko, badaezpada.
ekainaren 15a XI. aldiz jada antolatu du Agiro Mendi Taldeak ibilaldi neurtua
ekainaren 17a 20 lagunetik gora uda eta festetako egitaraua prestatzen
" BASO GEHIAGO DUGU, NAHIZ ETA ZUHAITZ DENAK EZ IZANN BERTAKOAK�
Z
G
uillermo Urbieta Etxabe (49 urte) zumaiarra da eta basozaina. Zestoa, Aizarnazabal, Getaria eta Zumaian egiten du lan Foru Aldundiko Landa Ingurune Departamenduarentzat. Basoen landaketa, bakanketa eta lanei ematen zaizkien diru-laguntzak zuzendu eta txostenetan jartzeaz gain, mozketa eta erreketa baimenak gestionatzen ditu. Bestalde, egurraren mozketak eta erreketak zaindu eta suteen kontrol teknikoaren ardura du. Gure herriko basoak ditu lantoki eta berauei buruz galdetu diogu, baita berak erantzun ere.
Basoaren jabetza mota desberdinak nola banatzen dira Zestoan? Gehiena jabetza pribatukoa izan arren, Zestoak baditu herri sailak, batanaz beste 60 Ha izango ditu. Azken urtetan landaketa ugari egin da lursail horietan. Esate baterako, Arditurrin, 1991n, Aizarnako San Pelaio inguruan, intxaurrondoak landatu ziren. Beraien inguruan beste hainbat zuhaitz hasi zen eta mantentzea erabaki zen intxaurrondoei laguntzeko. Arditurriko lursail horren inguruan, 2002an bertako haritza landatu zen. Matsoko edo Matxoko izeneko lursailean beste hainbeste egin zen. Beste saila Lopesoro izenekoa da. Hori ere San Pelaio ermitatik iparmendebaldera dago eta 2002an haritza landatu zen. Txakartegi azpian artea, erramua, gorostia eta horrelako bertako zuhaitzak sartu ziren. Landareak Foru Aldundiko mintegietatik ekarri ziren, Arizmenditik gehienak. 2002 eta 2004 artean, Ertxinen dauden herri lurrak bertako zuhaitz motekin landatu ziren. Batez ere artea, erramua, arantza, elorria eta haritza landatu zuten, 30 Ha pasa guztira. Ertxineko hegoaldeko malda hori toki zaila da lana egiteko, ezin duzu landatu nahi duzun le-
E S T O A K O
B A S O E N
B A N A K E T A
3 kuan kare-haitzak lagatzen dizun tokian baizik. Nahi badugu herri alboan mendia jantzita ikusi lagundu egin beharko diogu. Agieta baserria zegoen tokian (Zestoan Agitta), Goltzibarko bidean hektarea eta erdiko gaztaindegi zoragarria dago. 1971n landatu zen eta ez du azalera handia. Bi bakanketa egin dira. Ordurako gaztainondoak gaixotasunak jota zeuden eta Galiziatik, Central Forestal de Lourizan-etik, sustraia bistan zuen landarea ekarri eta sartu zen. Orain hain daude zuhaitz ikaragarriak eta ikusgarriak Euskal Autonomia Erkidegoan zegoen gaztaindegirik ederrenetarikoa izendatu zutela eta Arizmendi mintegikoak ere hona etortzen dira gaztainak bildu eta landarea ateratzeko. Jendea ere gaztaina biltzera etortzen da. Nahiz eta txikia izan denentzat dago gaztaina hemen, basurdeentzat eta denentzat, ederra da benetan. Gaztaindegia osasuntsu dago 37 urte izan arren. Aukeraketa ona egin zuten bere garaian, zeren Europako iparraldetik zetozen landareek paperean garantia handiak izan arren (ez zituztela txankroa eta tinta gaitzak harrapatzen), landare horiek ez zuten emaitza onik eman. Garai batean Ertxinen erreketa baimenak izaten ziren. Gaur egun nola dira baimen horiek? Animaliak larretzeko erabiltzen dira Ertxinako lursailak eta larreketa horren ondorioz, belar-torto zaharrak, sastrakak eta ote-tortokak abereek jaten ez dituztenez, nagusitu egiten dira. Horiek garbitzeko erreketak egiten ziren eta lurra babesik gabe gelditzen da. Euriteekin lurrazaleko geruza emankorrena urak berarekin eramaten du. Foru Aldundiak Zestoako Udalari esan zion horrek urteekin harria azaleratu eta lurra pobretzen zuela. Azken 20 urtetan herri lurretan oso gutxitan
1
baimendu dira erreketak. Lur pribatutan berriz, erreketak baimentzen jarraitzen da. Larreak mantendu nahi badira sastraka eta ote-tortokak erretzeari eta segamotorra (desbrozadora) erabiltzeari mugak jarri behar zaizkio. Basoen kudeaketa nola aldatzen da jabetza pribatua denean? Duela urte piloa gehienak herri sailak ziren eta herriak zorpetzearen ondorioz lur horiek saldu egin zituzten eta pribatizatu egin ziren. Joan zen mendearen erdialdean, Bizkaian pinu insignisak utzi zuen dirua ikusita (“urre berdea” deitzen zitzaion orduan pinuari), insignis pinuarekin landatutako azalera ikaragarri hazi zen. Baina 1956ko otsailean izozte izugarriak izan ziren eta pinu horietako asko eta asko ihartu egin ziren. Ondoren, pinua barra-barra landatu zen. Ez beti leku egokitan. Orduan aldatutako pinu gehien-gehienak moztuta daude. Baina ordutik 70eko hamarkadara arte insignis pinua landatu zen erabat. Gaurko egunez, nahiz eta baso asko erretxindunak edo koniferoak izan, oso mota desberdinekoak dira: lawson altzifreak, douglas izeia, sekuoiak, criptomeria japonica... dauzkagu. Lehengo aldean hostozabala gehiago dago, lur jabeek gero eta gehiagotan pinuak moztu eta ezer landatu gabe uzten dutelako lursaila. Bere kasa agertzen dira hostozabalak lur horietan. Bertako zuhaitz motak, lizarrak, haritzak, arteak, hurritzak, urkiak, lertxunak ugaltzen dira bertan. Azken horiek ez dira guk nahi gendukeen hainbeste aldatuko, baina ulertu behar dugu partikularrak etekina atera nahi duela. Etekina azkarren pinu insignisak ematen dio, nahiz 35 edo 40 urtean itxaron egin behar. 35-40 urte asko da, bizitza osoa. Eta zaindu egin behar dira, lan asko ematen dute, inork uste duena baino gehiago. Badaude Zestoan, 40ko hamarkadan landatutakoak, baina horiek bakan batzuk dira. 1999an izan ziren haizeteekin pinuaren prezioa asko jaitsi da, erdira edo, eta bizimodua altza denarekin ez da hain errentagarria. Endoian berriz, 2005eko urriko sutean erretako lurren zati batean, ia 5 hektareatan, bertako haritza landatu dute. Bada partikularrik, pinudiak bota eta bertako haritza eta gaztaina sartu duenik, 6 Ha eta erdiko lursailak sartu dituztenak ere badaude. Idoi mendian (Iruitta, Etxaburu, Etorra Zahar eta Etorra Berri baserriak dauden mendiko lursailean), pagoa landatu dute eta Ondarbaso inguruan ere pagoak aldatu dituzte. Baita Aizarnan beste batek ere. Orain jendea ez dabil itsu-itsuan insignis pinua landatzen.
···
···
Landaketa berri horiek zer moduz mantentzen dira? Aldatuta dauden baso horietan jabeari diru-laguntzek ematen diote poza basoa mantentzeko. Baina diru-laguntzak ez dira igo, atzeratutako tarifak dira. Gaur egun basoak mantentzen dituen jabea ez da lanean ari egurraren prezioagatik. Beharbada esperantza dauka etorkizunean sasoi hobeak etorriko direla eta egurraren prezioak gora egingo duela, nork daki? Nik entzunda daukat Zeelanda Berrian zuhaitzak botata baino diru-laguntza gehiago dituztela jabeek zuhaitza bizirik mantenduta. Zuhaitzak CO2 finkatzailea baitu eta oxigenoa askatzen baitu. Airea garbitu egiten du. Material hori gainera, berriztagarria da; gaur erretako egurra ez diogu gure ondorengoei jaten, petroleoaren kasuan ez bezala. Hazitik berriro egiten joaten da zuhaitza, berak jarraitzen du egurra egiten. Zestoako zuhaitzen osasuna nolakoa da? Zein eragin izan dute gaitz eta lehorteek basoetan? Gaixotasunak beti izan dira, lehen izan dira eta izango dira. Pinuak fusarium edo pinuaren kantzerra izan du, baina ez da izan hasieran pentsatzen zen bezainbestekoa. 2006an lehenengo mozketak izan ziren Zestoan, baina hektarea gutxi. Haritzek eta pagoek 2003, 2004 eta 2005eko udaratan kalte handiak sufritu zituzten. Batez ere 2003ko abuztuaren aurreneko astean, 3-4 egunetan 40 gradutik gorako tenperatura izan zen eta lehortea handia. 2004an eta 2005ean antzera egin zuen. Pago zaharrei eta haritzei, zenbait lekutan adarpuntak ihartu egin zitzaizkien. Gaztainak ere jarraitzen du bere gaixotasunarekin, txankroarekin (azaleko gaitza) eta gaur egun ez da oso gomendagarria landatzea. Bestalde, altzifreak ere gaixotasuna du, onddo mikroskopikoen eraginez ihartzen doaz aleak. Zestoan ez daude altzifre asko baina tokatzen zaionari… Zer egingo du bada jabeak? Moztu eta beste zerbait landatu.
Etorkizunean nola ikusten dituzu gure basoak? Iraganari begirada botaz gero eta guztiok ditugun argazki zaharrak ikusiz gero, konturatuko gara XIX. mende amaieran eta XX. mende hasieran Zestoako lursailak zuhaitzik gabe zeudela, dena oso landatua zegoen. Baserritarrek lurrak erein eta esplotatzen zituzten bertatik bizi baitziren eta basoen kopurua oraingo aldean txikia zen. Zeuden landareak bertakoak ziren, baina soro, belardi, larre, garozelai eta abarrek betetzen zituzten sail gehienak. 60ko eta 70eko hamarkadetan baserriak hustu ziren, bertako lanak utzi zituzten eta insignis pinuaren landaketa bortitzak egin ziren. Gaur egun dauden zuhaitz motak ez dira jatorrenak, baina baso kopurua orduan baino handiagoa da. Etorkizunean, nire iritziz, Udalaren jarrerak herri sailak gehitzearena izan beharko luke. Partikularrentzat ez dira guztiz errentagarri, hostozabalentzat diru-laguntza hobeak izanda ere. Etekina ez du norbanakoak ikusten eta Udalak erosi egin beharko lituzke lursailak. Udalak, batik bat, txarak bereganatu beharko lituzke, alegia, jabeek pinua moztu eta gero ezer landatzen ez dutenean, bere kasa hazten diren hostozabalen basoak. Mendira joaten garenean, hostozabalen paisaia nahiago dugu erretxindunena baino. Toki zailetan, kare-haitz malkartsuetan dauden basoak ere, erakunde publikoenak izan beharko lukete kudeaketa egokiaren bidez baso horiek babesteko. Alde horretatik, inguruko udalekin alderatuta (Zumaia, Azpeitia, Deba, Aizarnazabal…), Zestoak beti mantendu izan ditu herri lurrak, baina garaia da horren alde apustua egiteko eta partikularrek etekinik aterako ez dieten basoak berrekuratzeko.
L
IERNI
ARRIETA
5 1
u daleko berriak
• Ubatzarrean, EAE-ANV ren aldeko bost bozekin, DAL AURREKONTUAK.
Maiatzaren 29ko Udal-
EAJ-PNVren aurkako lau bozekin eta EAren abstentzioarekin, 2008ko aurrekontuak onartu ziren. S A R R E R A K €-- t a n :
6.128.606
1.- zuzeneko zergak 817.000 1.1.- hiri-ondasunen gaineko zerga 500.000 1.2.- ibilgailuen gaineko zerga 189.000 1.3.- besteak 128.000 2.- zeharkako zergak 160.000 2.1.- Eraikuntza eta obren gaineko zerga 160.000 3.- tasak eta bestelako sarrerak 616.923 3.1.- udal ur banaketa 215.000 3.2.- zabor bilketa 120.000 3.3.- estolderia 55.000 3.4.- besteak (eguneko zentrua, lurpearen okupazioa "Iberdrola", Amabirjin jaietako sarrerak…) 226.923 4.- transferentzia arruntak 2.436.697 4.1.- itundutako zergetako partaidetza 2.156.980 4.2.- eguneko zentroa : Foru Aldundia 80.000 4.3.- GIZARTEKINTZA 62.400 4.4.- gaztedi plana 20.000 4.5.- besteak 117.317 5.- ondare sarrerak 103 6 . - inbertsio errealen besterenganatzea 1 7.- kapital transferentziak 1.127.781 47.000 7.1.- Arroabeko jangela 138.024 7.2.- auzoetako berritze lanak eta kultur guneak 7.3.- harrobiaren berreskuratze proiektua 100.000 7.4.- etxe babestua 110.000 7.5.- hirigintza hitzarmena: Rezola 612.163 120.594 7.6.- besteak (baserri bideak, toponimia,...) 8.- finantza aktiboak (diruzaitza kreditua) 606.801 9.- pasibo finantzarioak (epe luzerako maileguak) 363.300
G A S T U A K €-- t a n :
6.128.606
1.- pertsonal gastuak (soldatak...) 1.467.001 2.- ondasun arrunt eta zerbitzuak 1.647.383 2.1.- kontserbazio eta mantenu lanak (herri bideen kontserbazioa, mendi lurren landaketa, ...) 229.300 2.2.- udal bulego eta zerbitzu administratiboak 35.820 2.3.- kontsumoak (energia elektrikoa, ura, gasa, ...) 406.800 2.4.- aseguruak... 25.775 2.5.- jai eta ikuskizunak (Zestoa naiz auzoetako jaiak) 160.319 2.6.- aholkularitza juridikoa... (harrobiari buruzkoa, ogasun aholkularitza, hirigintza...) 85.647 238.000 2.7.- Urola Erdiko Mankomunitatea 2.8.- eguneko zentroa 156.300 2.9.- zerga kudeaketa gastuak 16.728 2.10.- kaleen garbiketa zerbitzua 105.000 2.11.- gazteri plana 34.000 2.12.- dieta eta bidaiak (kargu politikoak...) 26.459 2.13.- besteak 127.235 3.- finantza gastuak (interesak...) 95.000 4.- transferentzi arruntak 457.498 4.1.- beste erakundeekin lankidetzan (UDALBILTZA, EUDEL, UEMA, Mendikoi, Agenda21...) 34.041 4.2.- Gizarte Ongizateko laguntzak 102.886 4.3.- Euskara 69.151 4.4.- kirola (Udal Patronatua, subentzioak...) 126.271 4.5.- kultur dirulaguntzak 99.750 4.6.- presoen dispertsio gastuak 11.220 4.7- besteak 14.179 5.- inbertsio errealak 2.173.723 5.1.- bainuetxeko pasabidea 270.000 5.2.- erikuntzak (etxebizitza tutelatuak, etxe babestuak, zaharren egoitza, eguneko zentrua, liburutegia, ...) 263.500 5.3.- Arroabea (haurreskola, jagela, plaza...) 260.378 5.4.- Aparkalekuak (Ekainberrirako...) 240.000 5.5.-Harrobiaren berreskuratze proiektua 157.500 5.6.- kiroldegiko berrikuntzak 150.000 5.7.- asfaltatze eta pabimentazo lanak 90.000 87.700 5.8.- ekipamenduak (farolak, lorategiak, ...) 5.9.- baserrietako inbertsioak (bideak, ura...) 170.052 5.10.- auzoetako konponketak 104.855 83.000 5.11.- Aizarnako kaleko azpiegiturak 5.12.- Iraeta (parkea, kirolgune ingurua...) 62.297 5.13.- ur eta argi sareraren berrikuntza/saneamendua 86.000 5.14.- turismo ekimena 40.000 5.15.- etxebizitza politika 20.000 5.16.- besteak 88.441 6.- kapital transferentziak (ur kontsorzioa...) 78.001 7.- finantza pasiboa (amortizazioa) 210.000
Erizain laguntzailea ERDI MAILAKO HEZIKETA ZIKLOA
Osasun familia. A-D ereduak
LANBIDE ETORKIZUNAK: - Ospitaleko erizain laguntzailea - Zahar ren egoitzetan, Eguneko zentruetan - Lehen artapenetako laguntzailea - Hortz- klinike tako laguntzailea
AURREMATRIKULA:
- Kontsulta pribatuetan - Gaixoen zaintza
Ekainaren 2tik 13ra (biak barne) MATRIKULA EGITEKO EPEA: Ekainaren 30etik uztailaren 4ra (biak barne)
J.M.Iparragirre B.H.I Santa Barb ara B idea z/g 20700U rre tx u Telef onoa/Fax a: 9 43 721403 -721413 e- posta:jmiparragi rre @edune t. es www.i parragi rre .ne t
JGorka ardunian
Olaizola
A
"
izarnazabalen Gipuzkoako Erlojupeko Txapelketa irabazi eta bi egunetara hitz egin dugu Gorka Olaizolarekin (17 urte). Sei urte daramatza bizikleta gainean lehiatzen eta hasi zenetik denboraldirik onena du aurtengoa. Lehenik eta behin zorionak Aizarnazabalen lortu duzun garaipenagatik. Eskerrik asko.
Denboraldia amaitu bitartean ez dut helbururik ezarri eta proba bakoitzean ikusiko dugu zer gertatzen den�
Etxetik hain hurbil irabazteak gustu hobeagoa al du, politagoa al da? Bai, politagoa da, baina presio handia ere banuen. Dena zestoarrez beteta zegoela ikusi nuenean ez irabaztea oso gogorra izango zela pentsatu nuen.
Gipuzkoako Erlojupeko Txapelketa irabaztea ezustekoa edo zure helburua zen? Aurreko denboraldian bigarren amaitu nuen proba berean eta aurten denboraldi guztian zehar lortu ditudan emaitza onak ikusita, lan txukuna egin nahi nuen. Baina hortik irabaztera koska handia dago. Euskadiko selekzioak hautatua, Frantzian eta Espainian lasterketak... Txirrindularitzan hasi zinenetik hau al da al zure denboraldirik onena? Baietz esan liteke. Lehengo urtean bi lasterketa irabazi nituen eta aurten nola ibiliko nintzen ikusi nahi nuen. Lehenengo probak ongi joan ziren eta podiumera igo nintzen lasterketa askotan. Gipuzkoako selekzioarekin Frantzian lehiatu nintzen eta erlojupeko bat irabazi nuen. Ondoren iritsi zen Euskadiko selekzioarekin Cadizen lasterketa batean parte hartzeko aukera. Esan liteke nire denboraldirik onena dela. Oso gustura nago.
Zein da horrelako denboraldi ona egitearen sekretua? Entrenatu eta zaindu, kar, kar, kar, ez dago beste sekreturik. Gero zortea ere behar da, ez erortzea edo zulaturik ez izatea garrantzitsua da. Zenbat egunetan entrenatzen zara eta zenbat kilometro egiten dituzu? Egunero entrenatzen dugu, bi edo hiru ordu bitartean, laurogei kilometroren bueltan. Taula batzuk izaten ditugu astero egin behar dugun lanarekin eta hori jarraitzen dugu entrenamenduetan. Denboraldia amaitu bitartean zein dira zure helburuak? Ekainean Gipuzkoako Itzulia izango dugu eta ondoren lasterketaz lasterketa erabakiko dugu. Ez dut helburu jakinik eta proba bakoitzean ikusiko dugu zer gertatzen den. Datorren denboraldian bizikletarekin jarraituko al duzu? Jarraitzeko asmoa badut, baina datorren ikasturtean Arrasaten Ingeniaritza Mekanikoa egiten hasiko naiz eta ikusi egin beharko dut biekin nola moldatzen naizen. Agian, aurten baino lasaiago hartu beharko dut txirrindularitza.
Bizikletarekin jarraitzen baduzu Zumaian jarraituko al duzu? Datorren urtean mailaz igotzen naiz eta Zumaian afizionatu mailan ez dago talderik, orduan, beste talderen batean lekua bilatu beharko dut. Gaur egun ez dago jende askorik maila horietan eta normalean ez da arazo handirik izaten lekua bilatzeko.
7 1
rranda gutxiago botatzen duzu. Lasterketak ditugunean zaindu egin behar izaten dugu. Errepidean nola moldatzen zarete auto eta kamioekin? Zein izaten da jendearen jarrera? Batzuek errespetatzen gaituzte, baina “eskapada� batzuk izan ditugu autoak edo kamioak oso hurbil pasa direlako. Hori bai, aitortu beharra dago zenbait lekutan, Bainuetxe parean esaterako, bidea estua dela eta arazoak izaten direla. Jendea urduri jartzen da eta edozein lekutan aurreratzen digute. Bizikleta, maillotak eta gainerako materiala nork ordaintzen du? Maillotak eta janzteko arropak taldeak ematen dizkigu, baina bizikleta guk erosten dugu. Orokorrean denboraldian zehar ez dugu gastu handirik izaten, erorikoak izaten ditugunean konponketak egin behar ditugunean izaten da gastu handiena. Zenbat bizikleta dituzu? Bizikleta bakarra dut eta Aizarnazabalgo erlojupekorako, lagun batzuen bidez proba horietarako triatletek erabiltzen duten manilarrarekin prestatutako bizikleta bat uztea lortu genuen.
Nola hasten da Zestoako mutil bat txirrindularitzan? Azpeitian eskolan hasi ginenean heziketa fisikoko maisua zumaiarra genuen. Gure artean txirrindulari proben inguruan hitz egiten genuen eta maisuak askotan entzun egiten zigun. Berak proposatu zigun probatzeko eta haren bidez hasi ginen Zumaian berak Zumaiako taldeko jendea ezagutzen baitzuen. Etxean txirrindularia izan nahi zenuela esan zenuenean nolakoa izan zen erantzuna? Haiek ezer ez, etxean gustura zeuden, kirola egitea beti ere hobeagoa da eguna tabernan pasatzea baino. Kirolak lotu egiten zaitu eta pa-
Profesional izatea ametsa duzu edo oraingoz ez duzu planteatu ere egin? Amets bezala utzi beharko dugu momentuan. Orain ikasi egin behar dut eta mailaz maila joan beharko dut afizionatu mailan. Ikusiz gero ongi moldatzen naizela neure buruari gehiago eskatuko diot eta profesional mailara pasatzea helburu bat izango da, baina hori oso zaila da eta urruti ikusten dut pauso hori. Inoiz Tourrean izan zara ikusle moduan? Lehengo urtean izan nintzen lehen aldiz Tourra ikusten. Zure idoloak bertatik bertara ikustea oso polita da. Esperientzia polita izan zen. Bizikleta eraman zenuten? Bai, eraman genuen. Pirineotako etapa bat ikustera joan ginen, Aubisquen amaitu zen etapan izan ginen. Aurreko egunean mendatetik gertu zegoen aterpe batean egin genuen lo eta lasterketa egunean bizikleta hartu eta Aubisque igo eta jaitsi genuen. Zer nolako sentsazioak izaten dira horrelako mendi puska igota? Gogorra. Pentsatzeak berrehun kilometroren ondoren igo behar zutela mendi hori, hanketako mina ematen dit. Aurtengo Tourrerako faboritoren bat baduzu? Nor doan ere ez dakit oraindik, baina izenen bat esan beharko banu Cavendish esan beharko nuke azken urteetan izan duen eboluzioa kontuan hartuta.
U
rko Canseco
LOGOPEDIA HAUR HIZKUNTZA ETA
(0-3 urte) NOLA HITZ EGITEN dute gure haurrek? Egungo 3-6 urte bitarteko haurrek lehenagokoek baino okerrago hitz egiten al dute? Eta guk nola hitz egiten diegu haurrei? Hizkuntza garatzen laguntzen al diegu? Ikus ditzagun hizkuntza garapen normalaren etapak. Haurrak 12 bat hilabete dituenean esan ohi du bere lehenengo hitza; baina 6 hilabeteko tartea ematen diogu pausu hori emateko. Beraz, 18 hilabetetik aurrera hitz egiten hasten bada, berandu hasi dela esan dezakegu. Horrek, berez, ez du ezer esan nahi; baina ondoren hizkuntza arazoak izaten dituzten haurrak berandu hasi ohi dira hitz egiten. Lehenengo hitzak: ama, aita, ura, eman, bota, kaka… Hamabi hilabeterekin 10 hitz inguru esango ditu; baina askoz gehiago dira ulertzen dituenak, 50 inguru. Hogei hilabete betetzean nolabaiteko hitz eztanda bat gertatzen da, eta bat-batean 160 hitz esatera iristen da. Agertzen diren lehenengo fonemak hauek dira: [p], [t], [k], [m]. 3-4 urterekin barneratuta izan behar ditu horiek, eta ahoskatzeko ere gai izan behar du; beste fonema batzuk, ordea --[s], [l], [r]--, beranduago barneratzen ditu, 5-6 edo 7 urterekin hain zuzen. Esaldien egiturari dagokionez, 3 urterekin esaldi sinplea esateko gai izango da, adibidez: “zuk pilota bota”, nahiz eta aditz laguntzailerik ez erabili. Bi urte eta erdirekin aditz trinkoak esaten hasten dira (3.pertsonan eta singularrean): daki, dago, dauka. Hizkuntzaren garapen normala zein den jakin ostean, ikus dezagun helduon jarrerak eta hizkerak nolakoa izan behar duten haurren hizkuntza behar bezala garatu dadin. Lehenik eta behin, elikadurari garrantzi handia eman behar diogu; komenigarria da jaioberriei bularra ematea ahoko giharrak indartzeko; bi urtetik aurrera ez da komeni txupetea erabiltzea; eta, zer esanik ez, behatza ahoan sartzea edo antzekorik. Elikadura solidoa urte bat eta erdi dituenetik aurrera
eman behar zaio; orduan hasi ezean eta janaria ahi gisa ematen jarraitzen badiogu haurraren giharrak ez dira indartuko. Nola ikasten du haurrak hitz egiten? Bada, guri entzunez eta gu imitatuz. Beraz, guk eredu zuzena eman behar diogu jaiotzen denetik; eta haurrak ikusten, ukitzen, usaintzen duen guztia komentatu, alegia, egiten duen guztiari hizkuntza jarri. Galdera irekiak egin behar dizkiogu; adibidez, “zer gertatu da?”, “Zer esango dio otsoak Txanogorritxori?”, “Nora joango gara bihar?”. Eta ahalik eta galdera itxi gutxien: “Zer da hau?”, “Hau gorria al da?”. Erantzuna “bai” ala “ez” izaten denean, edo erantzun bakarra eta ezaguna denean, komunikazioa mozten da eta, horregatik, galderak ez dira oso egokiak; hala ere, batzuetan beharrezkoak izaten dira. Bada beste estrategia bat, zuzentzeko estrategia, hain zuzen. Zertan datza estrategia hori? Bada, zeharkako zuzenketa erabiltzean, adibidez: haurrak esaten badu: “ota!” Bada, guk: “Bai, pilota da!, pilota handi bat da”. Eredu zuzena eman diogu, informazioa gehituz eta esaldi zuzena osatuz, “gaizki esan duzu” esan gabe. Askotan itsuarena eta gorrarena egin behar izango dugu haurra hizkuntza erabiltzera behartzeko. Beste estrategia bat isilaldiei eustea da, eta bi galdera jarraian ez egitea. Bestela haurrak ez du jakingo zein galderari erantzun. Aholku horiei jarraituz gero, gutxiago izango dira haur hezkuntzan hizkuntza arazoak izango dituzten haurrak, estimulazio egokia funtsezkoa baita.
M
ÓNICA
ZAPIRAIN
ek 27
AINA OSTIRALA
9
agenda
1
2008an ere Bai Euskarari!!! BIDEAN: 1 Cestona S.A. Gasolindegia 2 Eskua Terapia Zentroa 3 Estankoa 4 Hotel Arocena 5 Mari Carmen Zurutuza Botika 6 Mendia Master Soinu 7 MGS Mutua General de Seguros 8 Talleres Lizarralde 9 Zestoa Autoeskola ZERBITZUA EUSKARAZ:
17:00etan Euskal jo10 Aditek Tratamientos Térmicos lasak umeentzat, Kulki tal11 Egaiñazpi Kirolak 12 Eizagirre Okindegia dearen eskutik, plazan. Ar13 Elortza Mertzeria tzainen jolas eta jokoak egin14 Lagun Aro Aholkularitza go dituzte. Honako txokoak 15 Jone Estetika 16 Jose Mari Olaizola taxia antolatuko dira: txalaparta, 17 Koiote Taberna esneontzi erutea, botxak, ha18 Kutxa Zestoa rri jasoketa, kalika, pilota, 19 Miantxa zakulariak, ahari xirrista, ar20 Mollergi Taberna 21 Onenak Altzariak tzai jokoa eta etxoleta, asto 22 Potxolo Liburudenda kulunka, gizon proba, ardi 23 Romana Okindegia mugikorra, txokoloak, tron24 San Juan Egoitza 25 Ugarte Burdindegia tza. 3 urtetik 12ra bitarteko 26 Uztapide Taberna haurrentzat zuzenduta dau27 Miantxa Janaridenda de jolas hauek. Bi orduko ZERBITZU eta LANA EUSKARAZ: iraupena izango du. 28 Fati Taberna 20:15ean Bai Euskarari 29 Koro Ileapaindegia ekitaldia: Idiakaitz Txistulari 30 Lopene Harategia Taldearen kalejira. 20:30ean 31 Uzkudun Harategia 32 Zestoako Herri Ikastetxea Bai Euskarari ziurtagirien 33 Koro Ileapaindegia banaketa ekitaldia, plazan. Albolariak eta ondoren modadutxoa. 22:00etan “Hala ere” diskoaren aurkezpena eta emanaldia, Bainuetxean.
•
28
•
LARUNBATA
20:15ean Amalda Txiki eta Parrokiko abesbatzaren kontzertua, parrokian.
uz 04 11
TAILA OSTIRALA
22:00etan Musika Bandak eskainitako dantzaldia, plazan. OSTIRALA
22:30ean Debako Goaz antzerki taldearen Kanika zuri-beltzak antzezlana, udaletxeko arkupetan. Kalean zehar hamaika mila pertsona topa ditzakegu, hamaika mila istorio, hamaika mila bizitza. Bi mundu, ehunka begirada mundu batetik bestera begira, ehunka iritzi eta zenbaezinak diren ametsak, pertsona ahaztuak. Ez al duzu inoiz jolastu bizitzak asmatzera?
12
LARUNBATA
22:30ean Ruper Ordorikaren kontzertua, Iraetan. Sarrerak: aurrez, 5 euro; egunean bertan, 8 euro. Antolatzailea: Iraetako Auzo Elkartea.
12- 1 3
ASTEBURUAN
Agiro mendi taldeak antolatuta Picos de Europara irteera asteburu pasa. Informazio gehiago kiroldegian.
18
OSTIRALA
21:00etan afari-mokadutxoa umeentzat, plazan. Norberak eraman beharko du bokadiloa; Ekain Guraso Elkarteak jarriko ditu postre, edari, mahaia eta gainontzekoak. 22:00etan Zinea Izarpean, umeentzat.
24
OSTIRALA
Arratsaldeko 19:00etatik 21:00etara txaranga, plazan.
Au zoak jaietan S ankrtistobalak Narrondon armengo Amaren jaiak Arroabean K S antio Santanak Arroagoian
Uztailaren 10, 11, 12 eta 13an Uztailaren 15, 16, 17, 18, 19, 20 eta 24an
Uztailaren 24, 25, 26 eta 27an.
• S"Alima" gunearen inaugurazio gixa, estatu
abel dantza ikastaroa. Uztailaren 5 eta 6an,
mailan sabel dantzan dagoen maixurik onenetariko bat etorriko da, Laila Rangel, Zestoara intentsibo bat emateko.