Ilusioa ikastolare
hazia
EUSKAL JAIAREN ONDOREN: ZESTOAKO IKASTOLA Nork ez ditu ezagutzen Kontxita, Karmele eta Begoña andereñoak? Ia zestoar guztion andereño izan dira, ume-umetan gainera. Baina hiru andereño horien atzean historia garrantzitsua dago, izan ere, ikastolaren sorreran ibilitakoak dira hiruak, Begoña Unanue eta Pepita Iriondo aurrena, ondoren Karmele Izeta eta beranduxeago Kontxita Garaizabal. Berak dioen bezala, “iritsi nintzenerako hauek ia lan guztia eginda zuten!”. Begoña da hiruetan gazteena, 18 urterekin hasi zen eta oraindik ere lanean jarraitzen du, 43 urte daramatza irakaskuntzan. Karmele 30 urterekin hasi zen eta 35 urte egin zituen. Kontxita, berriz, azkena sartu zen 42 urterekin eta hiruetan zaharrena izanik, lehena izan zen jubilatzen.
TXANPIÑOIKO GELETAN, 1986AN JAIOTAKOAK
KARMELE IZETA, BEGOÑA UNANUE ETA KONTXITA GARAIZABAL
1965-1966 ikasturtean Urola bailaran eta Gipuzkoan orokorrean, ikastolen aldeko mugimendua gero eta nabariagoa zen. Garai hartan Azpeitiko ikastola lehenengo pausoak ematen hasia zen. Euskal jaia antolatzen zuen euskaltzale talde bat ere bazen herrian eta mugimendu hori ilusio handiz eta oso gertutik jarraitzen zuen. Euskal jai horietako baten ondorenean hasi zen giroa berotzen. Taldeko asko gurasoak izanik, beraien seme alabak euskal giro batean hezteko gogoa gero eta nabarmenagoa zen. Inguruko herrietako esperien-
7
en tzia ikusirik, poliki-poliki herrian ere lehen pausuak ematen hasi ziren. Garai zailak ziren, Francoren diktadurapean bizi ziren eta euskal kultura, hizkuntza eta euskal giroa orokorrean nahiko zapalduak zeuden. Gainera beste bi ikastetxe ere bazeuden, Miserikordiako mojena eta San Jose ikastetxea. 1966-1967 ikasturGUARDIA ZIBILEKIN tea izan zen Zestoako Hasierako urte haietan une politak bizi izan ikastolaren lehen urzituzten, baina baita gogorrak ere; bereziki tea. “Galdetu zidaten garai hartako giro politikoagatik. Guardia ea prest egongo ninZibilarekin ere izan zuten pasadizo bat tzatekeen ikastolan baino gehiago, ez omen zieten bista gainetik andereño izateko eta kentzen, baina beldurrik ez omen zuten nik baietz esan nien”, pasatzen. “Askotan etortzen ziren miaketak gogoratzen du Begoegitera, azken finean, gu ez ginen ñak. “Garai hartan 18 andereñoak eta ez geunden ikastola batean, urte besterik ez nigu catequesis parroquialeko taldea ginen. tuen! Batxilergoa ikasiBeno, hori zen guk esaten genuena!”, ta nuen eta magisterio azaldu du Begoñak. ikasteko asmoa nuen, Egun osoan haurrak elizako sakristia baina eskaintza hori barruan ezin zituztenez eduki, arratsaldetan egin zidatenean hasi mendira joaten ziren haurrei natura zuzengabe nengoen; garai zuzenean erakustera: “Behin, Baltzolan hartan titulurik gabegeunden haur guztiak borobil batean jarri ko jende asko zegoen. eta zizareak ikusten. Bidera atera Pepita Iriondo eta biok zitzaizkigun bi Guardia Zibil eta ea zertan hasi ginen ikastolan ari ginen galdetu ziguten. Guk zizareak lanean. Lehenengo nolakoak ziren erakusten ari ginela esan praktikak egiten Dogenien eta han joan ziren! Zer zerikusi ote nostian egon nintzen, dute zizareek katekesiarekin, baina…” Horrelako istorioak bat baino gehiago bizi izan zituztela diote.
“ALPARGATAK URRATUTA” DANTZA EGITEN
Aramitarrek kudeatzen zuten erresidentzian. Erresidentzia horretan klaseak jasotzen genituen: euskal literatura, historia, gramatika… eta praktikak egitera inguruko ikastoletara joaten ginen”. Andereñoek korrika eta presaka jaso behar izan zuten prestakuntza, lehenbailehen lanean hasteko. Begoña prestatzen zen bitartean, eta ikasturte hasiera izanik, Donostiako emakume bat aritu zen hiru hilabetez edo, andereño Pepitarekin. Hasierako proiektu hark segituan hartu zuen indarra eta gero eta ikasle gehiago zegoenez, irakasle gehiago behar ziren eta hala, hirugarren ikasturtean Karmele Izeta ere prestakuntza jasotzen hasi zen. Ikastola martxan zela ere prestakuntza etengabea izan zuten andereñoek, urtero uztailean Donostiara joaten ziren ikastaroak egitera, seminariora, Santo Tomas lizeora… Kataluniarrekin ere aritu ziren, “haiek metodologian eta, beti joan izan dira aurretik”, azaldu du Karmelek.
···
··· ELIZONDO ZINEMAN 1966 URTE INGURUAN
JAIOTAKOAK
IDIAZPIKO GELETAN 1978AN JAIOTAKOAK
Azkoitia, Azpeitia eta Zestoako ikastolek bat eginda Izarraizpe Kooperatiba sortu zuten eta Zestoako haurrak eskolaurrea egin ondoren, sei urterekin, Loiolan jesuitek utzitako geletan, ikasketekin jarraitzeko aukera izan zuten. Hasierako urteetan Elizaren babesa oso garrantzitsua izan zela diote. Zestoan ere zentroan ematen zituzten eskolak. 1968an Guardia Zibilak ixteko agindua ekarri zuen eta hiru hilabetez ikastola “itxita” egon zen. Bitartean, elizako sakristian egon ziren batzuk eta Pepitaren etxean beste batzuk. Orduan ere beharrezkoa izan zen Elizaren laguntza ikastolarekin jarraitu ahal izateko. “Gurasoen lana eta inplikazioa ere goraipatzekoa zen. Beraien laguntza eta konfiantzarik gabe ezi-
nezkoa izango zen lortutakoa. Kontuan hartu behar da ez genekiela ziur funtzionatuko ote zuen eta ausardia behar zen seme alabak horren baliabide gutxi zituen ikastola batetara eramateko. Ez dugu ahaztu behar gainera 6 urterekin autobusa hartu eta Loiolara joan behar zutela… Baina hala eta guztiz ere, erantzuna oso ona izan zen eta guri ilusio horrek indar izugarria ematen zigun lanean jarraitzeko. Loiolako gelak egokitzen eta prestatzen ere lan handia egin zuten guraso eta laguntzaileek”, azaldu du Karmelek. Arroagoian ere, garai batean izan zuten ikastola, Antonita Iriondo zen andereño bertan, baina zenbait auzotan ez zen aukera hori eta gurasoek ekarri eta eraman zituzten haurrak auzoetatik, modu horretan haur kopuruak gorakada nabarmena izan zuen ikastolan. Gerora zerbitzu hori autobus bat jarriz hobetu zen. Herrian zegoen giroa “zoragarria” zela nabarmendu dute, eta inplikazioa ikaragarria. Dirua ateratzeko ekiH-AREN ALDEKOAK ETA KONTRAKOAK men handiak egiten zituzten: Seat 600 bat zozketatzen zuten, txahal Une zailei edo oroitzapen txarrei buruz bat ere bai, txartelak atera eta hegaldetuta, Euskal Herri osoko testu liburuak rriz herri txahala hartuta ibiltzen bateratze aldera, euskara batuan argitaratu ziren, festetan taberna jartzen zubehar zela erabaki zenekoa dute gogoan. ten… Izugarrizko ilusioa zegoen. Mugimendu handia sortu zen herrietan, Ikasle bakoitzak bere kuota zuen, izan ere batzuk H-aren alde zeuden eta baina horrez gain, proiektua diruz beste batzuk kontra. “Oso giro txarra sortu laguntzen zuten herritar mordoa zen, betidanik elkartuta egon zen jendea bi zegoen, nahiz umerik ikastolan ez taldetan banatzen hasi zen. Familietan ere izan. haserre handiak izan ziren. Erreferendum bat egin zen Urola bailaran eta batuaren aldekoek irabazi zuten. Une oso zailak eta desatseginak izan ziren.
“Garai hartako gurasoek ikaragarrizko meritua zuten. Bitarteko gutxi, ziurtasunik ere ez etorkizunera begira… Ausardia eta konfiantza ikaragarria erakutsi zuten”
9 Ikastolek zerabilten metodologia oso ezberdina zela azaldu dute, “jolasen bidez eta irakasten genuen. Lana askoz atseginagoa zen; txotxen bidez, plastilinarekin, marrazki eta margolanak eginez, puzzleak, eraikuntzak, diskoak… denetarik erabiltzen genuen. Nire ustez askoz aberatsagoa zen, haurrekiko hurbiltasun handiagoa zegoen. Mahairik ere ez genuen erabiltzen, haurrak lurrean borobilean eserita izaten genituen”. Hala ere, baldintzak eskas samarrak zirela gogoratzen du Karmelek. Zentroan iluntzetan gazteek erabiltzen zituzten gela berberak erabiltzen ziren goizean haurrekin eta sarritan gelak eta komunak txukundu behar izaten zituzten. Bitarteko gutxi zegoenez, prestakuntza lanetan ordu asko sartzen zuten, baina “beste garai batzuk ziren eta sasoia ere beste bat genuen”.
IKASTOLA SORTU ETA HAMAR URTERA Urteekin batera ikastolak ere aurrera jarraitu zuen. Normaltasunean jardutea lortu zuten, baina ikastolaren egoitza beti izan zen alde batetik besterakoa. Zentroan hasi ziren, sakristian ere aritu ziren, handik Idiazpiko lokaletara joan ziren, kiroldegian ere izan ziren hainbat gela… 1976an, bi urteko haurren eskolaratzea izan zen eta txikienekin aritzeko beste irakasle bat behar zenez, Kontxita hasi zen lanean. Gerora Manuel eta Lurdes Arregi, Maria Jesus Garate, Maite Korta eta beste zenbait irakasle hasi ziren ikastolan. 1983-1984 ikasturtean mojen eskolarik ez zegoen jada. Eskola nazionala ere ez zen garai batekoa, haurren kopurua ere ez zen bi eskola mantentzeko adinakoa eta giroa euskalduna zen. Bi ikastetxeen arteko harremana sendotzen joan zen bateratzea eman zen arte. Giro ederrean egin zela gogoratzen dute andereñoek. San Jose Ikastetxeko geletara pasa ziren orduan ikasle gehienak eta txikienak “txanpiñoira”. Pixkanaka baliabideak lortuz joan ziren eta “txanpiñoian” jolaslekua ere bazuten. Hori “lujo bat zen” Karmeleren ustetan, ordura arte gela barruan moldatu behar izaten baitzuten. Atzera begira jarrita, poza eta esker ona besterik ez dute sentitzen lan horretan jarduteko zortea izan dutelako. Kezka eta urduritasun momentu asko izan dituzte zalantzarik gabe, asko eman dute, baina gehiago jaso dutela diote.
ZENTROAN, 68 ETA 69AN JAIOTAKOAK
N
aiara Exposito eta Jone Bergara