1.1.Xác định tinh dầu ....................................................................... 43

GVHD:Thái Thị Cẩm Xây dựng tiêu chuẩn dược liệu Lá cây Náng DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL 1.3. Nguồn gốc và phân bố sinh thái Họ Amaryllidaceae là một họ trong thực vật có hoa, một lá mầm. Họ này chủ yếu là các loại cây thân thảo sống lâu năm, mọc ra từ thân hành, thông thường có hoa sặc sỡ. Họ này chứa khoảng 60-73 chi, với khoảng trên 800-1.600 loài (tùy định nghĩa). Một vài chi hay được trồng trong vườn, chẳng hạn như: - Crinum: náng, loa kèn đầm lầy, tỏi lơi, đại tướng quân, trinh nữ hoàng cung - Agap anthus: Thanh anh - Amaryllis: loa kèn đỏ, huệ đỏ - Calip hruria: loa kèn Amazon,… Họ Amaryllidaceae là một họ có lịch sử sử dụng làm thuốc lâu đời. Nhiều loại cây đã được chứng minh là có hiệu quả đối với tổn thương thần kinh và các tình trạng viêm nhiễm. Các nghiên cứu dược lý học hiện đại chứng minh rằng các alkaloid có trong cây thuộc họ Amaryllidaceae có tác dụng dược lý trên diện rộng. Đặc biệt là tác dụng lên hệ thần kinh trung ương, cũng như các hoạt động kháng u, kháng khuẩn và chống viêm. Các hợp chất đơn p hân hiệu quả từ họ Amaryllidaceae được sàng lọc về hoạt tính dược lý in vivo. Cụ thể hơn là chi Crinum L. có khoảng 165 loài trên thế giới, p hân bố khá rộng rãi ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, đặc biệt là các vùng ven biển. Một số loài có hoa đẹp và thơm nên được trồng làm cảnh. Ở Việt Nam, chi này chỉ có 8 loài. Náng hoa trắng có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới châu Á. Cây p hân bố rải rác từ vùng Ấn Độ, Malaysia, Thái Lan, Lào, Campuchia, Việt Nam đến các tỉnh phía nam và đảo Hải Nam –Trung Quốc. Ở Việt Nam, cây mọc trong trạng thái hoang dại ở chân núi đá vôi, các bãi hoang thuộc ven vùng biển, những nơi ẩm mát, dựa rạch. Cũng thường trồng làm cảnh, người ta thường tách các hành con để trồng. 1.4. Mô tả thực vật Thân: cây thảo cao khoảng 1m, sống nhiều năm nhờ thân hành. Thân hành (củ) cỡ trung bình mọc sâu trong đất, có dạng hình cầu hoặc hình trứng thuôn, đường kính 510cm, thắt lại ở thành đầu. Bên ngoài được bao bọc bởi các lớp vỏ màu nâu sữa hoặc 2

GVHD:Thái Thị Cẩm Xây dựng tiêu chuẩn dược liệu Lá cây Náng DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL màu nâu nhạt, bên trong là lớp vỏ mọng nước. Cả 2 lớp vỏ này gắn với nhau tạo thành hình đế trụ màu trắng (thân hành); thân khí sinh là thân giả cao 20-60 cm do các bẹ lá ôm chặt nhau tạo thành.. Hình 1.1. Thân cây NHT Lá: Lá đơn, mọc cách, tập trung ở gốc thành hình hoa thị. Cây không có cuống lá do lá mọc thẳng từ thân hành, nhiều, hình dải ngọn giáo, lõm, có khía ở trên, p hiến dày, dài tới hơn 1m, rộng 5-10cm, gốc lá nở rộng thành bẹ thuôn nhọn về p hía đầu lá, mép nguyên uốn lượn, gân song song, gân giữa lồi ở mặt dưới, mặt trên hơi lõm xuống thành hình lòng máng, hai mặt lá màu xanh lục đậm, cả 2 mặt lá đều nhẵn bóng, mặt lá trên sậm màu hơn mặt dưới. Hình 1.2. Lá cây NHT 3

GVHD:Thái Thị Cẩm Xây dựng tiêu chuẩn dược liệu Lá cây Náng DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL Cụm hoa: tán đơn độc, mọc lên từ thân hành qua nách bẹ lá, trên một cán mập (cuống hoa), mang 6-12 hoa, có khi nhiều hơn, màu trắng, có mùi thơm về chiều. Cuống hoa: dài hình trụ dẹp 40-50 cm, rộng 3-5 cm, to bằng ngón tay, màu xanh lục nhạt, mặt ngoài láng. Tổng bao lá bắc: hai p hiến mỏng dạng mo, tồn tại, hình bầu dục thuôn dài, đầu nhọn, dài 9-12 cm, rộng 4-5 cm, màu nâu nhạt, mặt ngoài có nhiều sọc dọc. Hoa: Thuộc hoa lưỡng tính giống như hoa loa kèn. Cánh hoa to đều nhau và gồm 6 cánh màu trắng sữa, có hương thơm thoang thoảng đặc trưng. Hoa thường mọc thành cụm tập trung giữa thân và bẹ lá. Bao hoa có ống mảnh màu lục dài 7 –10cm, lá đài và cánh hoa giống nhau, hình dải thuôn hẹp, 6 nhị có chỉ nhị tím đỏ, p hần dưới màu trắng, nhẵn. bao p hấn màu vàng nâu. Hình 1.3. Cụm hoa NHT Tổng bao lá bắc Hình 1.4. Hoa và cuống hoa của cây náng hoa trắng

Cuống hoa Hình 1.5. Hoa thức và hoa đồ cây Náng hoa trắng

Hoa NHT