Νέος Εξάντας - Φεβρουάριος 2017 by dclick.gr

Σέβου Ἅλα

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 56 | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2017

Η Λέσχη τιμά τον Έλληνα Πλοίαρχο

ΙΣΤΕΙ Ο Ν

ΡΙ

ΥΛ

ΤΕ Γ

ΝΩ Ν ΛΟ

ΓΟ

ΛΗ

• ΓΡΗ

• ΕΝ ΩΣ Η

ΤΑ Λ ΛΙΟ

ΟΣ •

ΜΕ Χ ΝΩ Ν •

ΑΡ

ΟΣ

ΞΕΝΟ

ΠΟ

Oil Marketing Trading International M A R I N E

F U E L S

ATHENS OFFICE

DUBAI OFFICE

SINGAPORE OFFICE

12 Kithiron str. 174 55 Alimos Athens Greece T: +30 210 96 09 860 F: +30 210 96 09 861 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Office 2001, Saba Tower 1, Jumeirah Lakes Towers, Dubai, United Arab Emirates T: +971 44350500 F: +971 44350505 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Oil Marketing & Trading International Pte. Ltd. 8 Eu Tong Sen Street, #18-83 The Central, Singapore 059818 T: +65 6222 4028 F: +65 6222 4027 Email: singapore@oil-marketing.com

www.oil-marketing.com

Υπηρετώντας την Ελληνική Ναυτιλία με Συνέπεια και Υπευθυνότητα

Eυχαριστούμε τους Έλληνες εφοπλιστές για την προτίμηση στη σημαία της Λιβερίας που αποδεικνύει ότι το Νηολόγιο που δημιουργήθηκε και υιοθετήθηκε από τους Έλληνες εφοπλιστές το 1948 εξακολουθεί τους ισχυρούς δεσμούς του και την προσφορά των υπηρεσιών του στην Ελληνική ναυτιλία. Η συνταγή της προσφοράς μας στην Ελληνική ναυτιλία είναι απλή και χαρακτηριστικά της είναι η συνέπεια, υπευθυνότητα, άμεση ανταπόκριση και ταχεία εξυπηρέτηση, οποιαδήποτε ημέρα και ώρα μιάς και η ναυτιλία δεν έχει ωράριο και εργάζεται σε εικοσιτετράωρη βάση. Δουλειά μας είναι να βρίσκουμε λύσεις, να στηρίζουμε το πλοίο, τον εφοπλιστή και τον ναυτικό. Η πίστη μας στις δυνατότητες των Ελλήνων εφοπλιστών που ανεξαρτήτως συνθηκών ναυλαγοράς, όπως στη παρούσα δύσκολη φάση για πλοία ξηρού φορτίου και εμπορευματοκιβωτίων, συνεχίζουν να επενδύουν και να συμβάλλουν στην Ελληνική οικονομία μας δημιουργεί πρόσθετη υποχρέωση στήριξης και αλληλεγγύης στους Έλληνες εφοπλιστές. Σήμερα το Νηολόγιο της Λιβερίας, με 4,119 πλοία, ολικής χωρητικότητας 143 εκατ. GTONS, και μέσης ηλικίας 12 έτη, αποτελεί την πλέον ποιοτική και συμφέρουσα επιλογή του Ελληνικού εφοπλισμού. Οι Έλληνες εφοπλιστές μας έχουν τιμήσει με 950

από τα πλοία τους καθιστώντας μας το νηολόγιο πρώτης επιλογής στην Ελλάδα. Τα γραφεία μας στον Πειραιά, στο κέντρο του λιμανιού, Ευπλοίας 2, παρέχουν όλες τις υπηρεσίες που απαιτούνται στην σημερινή απαιτητική ναυτιλιακή αγορά υπηρετώντας με αφοσίωση, υπευθυνότητα, συνέπεια, και επαγγελματισμό την Ελληνική ναυτιλία και τις ανάγκες της όπως η εγγραφή πλοίου και υποθήκης, τεχνική υποστήριξη, επιθεωρήσεις, εγκρίσεις ναυτικών εγχειριδίων, έκδοση διπλωμάτων και ναυτικών φυλλαδίων κ.τ.λ. Το Νηολόγιο της Λιβερίας εδρεύει στη πόλη Βιέννα, της πολιτείας Βιρτζίνια των ΗΠΑ (κοντά στην Ουάσιγκτον). Έχει περισσότερα από 220 άτομα προσωπικό διεθνώς και διατηρεί γραφεία στη Νέα Υόρκη, τον Πειραιά, το Αμβούργο, το Λονδίνο, τη Ζυρίχη, την Κωνσταντινούπολη, το Χονγκ Κονγκ, τη Σιγκαπούρη, το Τόκιο, τη Σεούλ, την Σαγκάη, το Ντουμπάι, το Ρίο ντε Τζανέιρο και στη Μονρόβια. Το Νηολόγιο υποστηρίζεται επίσης από ένα παγκόσμιο δίκτυο με περισσότερους από 300 επιθεωρητές, 150 ειδικούς ελεγκτές στην προστασία και την ασφάλεια (ISM/ISPS) και 150 επιθεωρητές ειδικούς στην MLC 2006, οι οποίοι εκπαιδεύονται αποκλειστικά από τη Σημαία της Λιβερίας, και είναι υπεύθυνοι για παροχή υποστήριξης και βοήθειας στα πλοία του Νηολογίου.

O Μιχάλης Πανταζόπουλος, είναι Αντιπρόεδρος του Liberian International Ship & Corporate Registry (Νηολόγιο Λιβερίας) και Γενικός Διευθυντής του ελληνικού γραφείου του Νηολογίου.

Κλείνοντας, να αναφέρουμε ότι οι παρούσες ενδείξεις είναι ότι τόσο η ναυτιλία όσο και η παγκόσμια οικονομία θα αρχίσουν σιγά-σιγά να ανακάμπτουν μετά από μια παρατεταμένη κρίση. Υπάρχουν ελπίδες για συγκρατημένη ανάκαμψη των ναύλων, και πλοία «νέας τεχνολογίας» παραδίδονται και μπαίνουν στην αγορά. Υπολογίζεται ότι οι εμπορικές θαλάσσιες συναλλαγές θα υπερδιπλασιαστούν τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια. Αλλά ακόμη και εάν η ανάκαμψη καθυστερήσει διαβεβαιώνουμε τους Έλληνες εφοπλιστές ότι η Σημαία της Λιβερίας υπερήφανα στέκεται στο πλευρό τους με τις ποιοτικές και άμεσες υπηρεσίες της να την καθιστούν τον πιο αξιόπιστο συνεργάτη τους στο απαιτητικό περιβάλλον της σύγχρονης παγκόσμιας ναυτιλίας.

G N I V R S E R S E Y N L W D O U E P O C I I R V P EK SH R E S S E R G LAS

Y T I AL U Q

E C IN

N O I T A V O N N »I

www.LISCR.com

9 4 19

C T S IR F »

— A YCF GROUP MANAGED COMPANY —

1, Charilaou Trikoupi-185 36, Piraeus-Greece Tel.: +30 210 42 80 444, Fax: +30 210 42 80 443 E-mail: info@aegeancoatings.gr

www.friendscreative.gr

ανοίξτε νέους ορίζοντες

40 χρόνια εμπειρία στη ναυτιλία Πλοία φορτηγά και ψυγεία, άριστα συντηρημένα, συμβεβλημένα με το ΝΑΤ Σταθερή απασχόληση, ικανοποιητικοί μισθοί και επιδόματα Επιμορφωτικά σεμινάρια και προοπτική γρήγορης εξέλιξης Φροντίδα στα στελέχη μας και τις οικογένειές τους

Λεωφ. Ποσειδώνος & Ζησιμοπούλου 2, 16674 Γλυφάδα, Αθήνα Τηλ.: 210 8912000, Fax: 210 8912049, mail@chartworld.gr, www.chartworld.gr

Μην κοιτάς το µέλλον σου

Ταξίδεψε και κατάκτησέ το!

Σταδιοδρόµησε ταξιδεύοντας µε τους πρωτοπόρους της Ελληνικής Ναυτιλίας ως Αξιωµατικός του Εµπορικού Ναυτικού

51σύγχρονα φορτηγάπλοία Capes ταξιδεύουν την Ελληνική Σηµαία στις θάλασσες του κόσµου

AN A NG EL

MARITIME SERVICES INC.

Λεωφ. Συγγρού 354, Καλλιθέα, Αθήνα 176 74 τηλ. 210 94.67.200 E-mail mail@anangelmar.com

Νέος εξάντας

Σέβου Ἅλα

Τεύχος 56 | Φεβρουάριος 2017

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 56 | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2017

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΣΧΗ ΜΑΣ

Η Λέσχη τιμά τον Έλληνα Πλοίαρχο

ΙΣΤΕΙ Ο Ν Χ ΝΩ Ν • ΤΕ

ΤΑ Λ ΛΙΟ

ΟΣ •

ΜΕ

ΓΟ

ΝΩ Ν ΛΟ

• ΓΡΗ

• ΕΝ ΩΣ Η ΛΗ

ΡΙ

ΥΛ

ΑΡ

Καρφίτσα πέτου, ολομέταξες γραβάτες και γυναικεία φουλάρια. Διατίθενται σε πολύ χαμηλή τιμή στα Μέλη και τους φίλους μας, για ίδια χρήση ή για να τα προσφέρουν σε τρίτους ως ένα εντυπωσιακό δώρο.

ΟΣ

ΞΕΝΟ

ΠΟ

Σε αυτό το τεύχος: Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων τιμά τον Έλληνα Πλοίαρχο-Αρχιπλοίαχο

ΤΕΤΡΑΜΗΝΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚΔΟΣΗ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ PORT CAPTAINS CLUB Φίλωνος 86, 3ος όροφος, 185 36 Πειραιάς Τηλ.: 210 42 94 236 / 237 Fax: 210 42 94 238 E-mail: portcaptainsclub@otenet.gr www.portcaptainsclub.gr ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟYΛΙΟ Μαρίνος Τσάμης Πρόεδρος Άγγελος Γαβιώτης Αντιπρόεδρος Δημήτρης Μηνδρινός Β΄ Αντιπρόεδρος Παναγιώτης Μηνόγιαννης Γεν. Γραμματέας Δημοσθένης Παπαδόπουλος Ταμίας Χρήστος Γερασίμου Κοσμήτωρ Σπύρος Ραδίτσας Μέλος Εκδότης-Διευθυντής κ. Λίνα Ποταμιάνου Κιν.: 693 7372665 Νομικοί Σύμβουλοι Μαρία Σωτηροπούλου Κολοκοτρώνη 153, Πειραιάς Τηλ.: 210 41 81 048 / 210 45 26 916 Χρήστος Τζάκος Ναβαρίνου 17, 106 81 Αθήνα Τηλ.: 210 3303700 Κιν.: 697 7898217 Ραλλία Π. Δρακουλάκου Κάρπου 60, Αθήνα Τηλ. 210 9021907-Κιν. 694 5778709 Παραγωγή εντύπου ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Μον. ΙΚΕ Βουλιαγμένης 52, 166 73 Βούλα Τηλ.: 210 89 48 640 E-mail: mx_ster@otenet.gr

Π Ε Ρ Ι Ε ΧΟ Μ Ε Ν Α 13

Οι δραστηριότητές μας ενημερώνει ο Πρόεδρος καπτα-Μαρίνος Τσάμης

Εκδηλώσεις της Λέσχης

Άρθρα & Σχόλια του Φρίξου Δήμου

Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων Πειραιά τίμησε σε πανηγυρική τελετή τον Έλληνα Πλοίαρχο-Aρχιπλοίαρχο

Στην στροφή του χρόνου του Μάρκου Συνοδινού

Όρτσα

Διαχείριση Θαλάσσιου Έρματος Πλοίων του Πέτρου Τζιά

Οδικές Επιγραφές του Τάσου Ρήγα

Ψάρεμα με Βιντζότρατα του Πάνου Μηνόγιαννη

Το Παράδοξο του Olbers του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Το Ιερό της Προναίας Αθηνάς στους Δελφούς του Μαρίνου Τσάμη

Αριστοτέλης. Ο Σταγειρίτης Πανεπιστήμων της Άννας Βογιατζή

Πρόσκληση Ετήσιας Τακτικής Γενικής Συνέλευσης Π.Ο.Σ.Π.Ε.Ν.

Ιστορίες της Βαρδιόλας. Ιατρική εν Πλω του Φρίξου Δήμου

Τα λάθη πληρώνονται και καμιά φορά πονάνε... του Κώστα Γ. Τσάμη

Παραμονή Πρωτοχρονιάς της Μάρως Φ. Δήμου

Τι ήταν ο Λαβύρινθος της Κρήτης του Άγγελου Ψιμόπουλου

Friedrich von Schiller (1759-1805) του Κωνσταντίνου Γεωργακόπουλου

Λυρικά ταξίδια του Γ. Μανέτα, της Χ. Ρίζου, του Σ. Ραδίτσα, της Μ. Δήμου, της Ζ. Γερονυμάκη, του Πάνου Μηνόγιαννη, του Μ. Χαλκιά & του Χ. Χρήστου

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα του ΝΕΟΥ ΕΞΑΝΤΑ είναι προσωπικές των συγγραφέων και δεν ερμηνεύουν ούτε δεσμεύουν τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙ ΤΗΤΕΣ ΜΑΣ Ενημερώνει ο Πρόεδρος Καπτα Μαρίνος Τσάμης

απολογισμός της χρονιάς που έφυγε είναι για τη Λέσχη μας απόλυτα θετικός. Μετά τις καλοκαιρινές διακοπές οργανώθηκαν και τελέστηκαν αξιόλογες τελετές και εκδηλώσεις. Η χειμερινή περίοδος ξεκίνησε με την πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία του διακεκριμένου φιλόλογου και Επιτίμου Μέλους της Λέσχης κ. Σαράντου Καργάκου με θέμα την δράση του Αντιτορπιλικού «Βασίλισσα Όλγα», στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη επόμενη τελετή τιμήθηκαν, μετά θάνατον, με το Βραβείο Λογοτεχνίας τρεις αξιόλογοι φίλοι μας, που έφυγαν από κοντά μας, οι Νικόλαος Κωστάρας, Ιωάννης Παπαδόπουλος και Αριστείδης Πετρόπουλος. Ακολούθησε η βράβευση δύο πολύ σπουδαίων Κοινωφελών Ιδρυμάτων, του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και του Χατζηκυριάκειου Ιδρύματος Παιδικής Προστασίας. Συγχρόνως απονεμήθηκαν Τίτλοι Επιτίμων Μελών της Λέσχης σε έξι διακεκριμένες προσωπικότητες για τη σημαντική προσφορά τους, στην Ελληνική Ναυτιλία και το κοινωνικό σύνολο.

Ο κύκλος των εκδηλώσεων έκλεισε με πανηγυρική τελετή όπου η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων τίμησε τον Έλληνα Πλοίαρχο και κατ’ επέκταση τον Έλληνα Αρχιπλοίαρχο. Εισηγητές ήταν κορυφαία μέλη της Ναυτιλιακής οικογενείας: ο Πρόεδρος της Π.Ε.Π.Ε.Ν. Πλοίαρχος Μανόλης Τσικαλάκης, ο Πρόεδρος της Λέσχης Αποφοίτων Ναυτικής Σχολής της Ύδρας Πλοίαρχος Θανάσης

Ο καπετάν Παναγιώτης Τσάκος, στην τιμητική βραδιά για τον Έλληνα Πλοίαρχο αναφέρθηκε στους προβληματισμούς του για τη έλλειψη Ελλήνων ναυτικών, που κυρίως οφείλεται στην ατολμία της πολιτείας, όσον αφορά τη ναυτική εκπαίδευση, το συνταξιοδοτικό, αλλά και την επικείμενη υψηλή φορολογία των ναυτικών η οποία θα βλάψει καίρια την Ελληνική Ναυτιλία.

Ζεύκης, ο Υποναύαρχος Λ.Σ. (εα) και Επίτιμο Μέλος μας κ. Σταύρος Μιχαηλίδης, ο Επίτιμος Πρόεδρος της Λέσχης Πλοίαρχος Πρίαμος Τζίμητρας, ο πρώην Γενικός Γραμματέας του Ι.Μ.Ο. και Επίτιμο Μέλος της Λέσχης κ. Ευθύμιος Μητρόπουλος και ο Καπετάν Παναγιώτης Τσάκος, πολύ γνωστός και πολύ αγαπητός σε όλους μας. Το τεύχος αυτό του «ΕΞΑΝΤΑ» είναι αφιερωμένο στον Έλληνα Πλοίαρχο και σε ειδικό ένθετο δημοσιεύονται οι ομιλίες όλων των εισηγητών. Με τη νέα χρονιά η Λέσχη συμπληρώνει 35 χρόνια ζωής. Ξεκίνησε το 1982 κυριολεκτικά από το απόλυτο μηδέν και σταδιακά προόδευσε, προσφέροντας σημαντικές υπηρεσίες στην Ελληνική Ναυτιλία και το κοινωνικό σύνολο. Το επόμενο τεύχος του «ΕΞΑΝΤΑ» θα είναι αφιερωμένο στη ζωή και στη δράση της Λέσχης κατά τη διάρκεια της τριακονταπενταετίας. Φέτος είναι επίσης έτος αρχαιρεσιών για την ανάδειξη του νέου Διοικητικού Συμβουλίου και της νέας Εξελεγκτικής Επιτροπής. Σύμφωνα με το ανααθεωρημένο Καταστατικό, η θητεία των δύο κορυφαίων οργάνων θα είναι πλέον τριετής και όχι διετής, όπως ίσχυε μέχρι τώρα. Η Γενική Συνέλευση των Μελών της 9ης Μαρτίου θα ορίσει το χρόνο διεξαγωγής των αρχαιρεσιών. Εδώ θα ήθελα να προσθέσω ότι σε όλη αυτή τη πολύ σπουδαία διαδικασία πρέπει να λάβουν μέρος όλα τα Μέλη της Λέσχης, καθώς επίσης να θέσουν υποψηφιότητα νέα πρόσωπα που θα ανανεώσουν το Διοικητικό Συμβούλιο και θα δώσουν νέα πνοή στη Λέσχη μας. Πιστεύω ακράδαντα ότι αν τα μέλη του νέου Διοικητικού Συμβουλίου αφιερώσουν, στον τομέα που θα αναλάβουν, λίγο χρόνο εργασίας, η Λέσχη κυριολεκτικά θα απογειωθεί. Έχουμε τη δυνατότητα να το πετύχουμε. Εκείνο που χρειάζεται είναι εργασία και μόνο εργασία.

Στιγμιότυπα από τον φθινοπωρινό Αγιασμό και το Τρισάγιο για τις ψυχές των φίλων μας που έφυγαν από κοντά μας.

Τελετή μετά θάνατον βράβευσης τριών αγαπημένων φίλων για το αξιολογο λογοτεχνικό τους έργο. Στους αείμνηστους Νικόλαο Κωστάρα, Γιάννη Παπαδόπουλο και Αριστείδη Πετρόπουλο απονεμήθηκε το Βραβείο Λογοτεχνίας. Στο πάνελ, από αριστερά η κ. Δέσποινα Βολικάκη, ο Γενικός Γραμματέας της Λέσχης Πλοίαρχος Πάνος Μηνόγιαννης, η λογοτέχνης κ. Άννα Μοσχονίδου, μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών και ο Πρόεδρος της Εξελεγκτικής Επιτροπής της Λέσχης, Πλοίαρχος Φρίξος Δήμου.

Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων βραβεύει τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό. Τους καλεσμένους καλωσορίζει με ωραίες μελωδίες ο νεαρός και πολλά υποσχόμενος πιανίστας Πύρρος Μαρματάκης. Το πρόγραμμα της τελετής παρουσιάζει η κ. Δέσποινα Βολικάκη. Την ιστορία και το μεγάλο κοινωνικό έργο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού παρουσιάζει ο Β’ Αντιρόεδρος της Λέσχης Πλοίαρχος Δημήτης Μηνδρινός. Το βραβείο παραλαμβάνει ο Πρόεδρος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού κ. Αντώνης Αυγερινός. Παρίσταται και ο κ. Ανδρέας Ποταμιάνος, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ε.Ε.Σ. και Επίτιμο Μέλος της Λέσχης μας.

Βράβευση του Χατζηκυριάκειου Ιδρύματος Παιδικής Προστασίας. Την ιστορία και μεγάλη ανθρωπιστική προσφορά του Ιδρύματος παρουσιάζει ο Κοσμήτωρ της Λέσχης Πλοίαρχος Χρήστος Γερασίμου. Το Βραβείο παραλαμβάνει ο Πρόεδρος του Χατζηκυριάκειου Ιδρύματος Παιδικής Προστασίας κ. Νικόλαος Γκίκας.

Τα νέα Επίτιμα Μέλη της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων.

1. Ο κ. Αντώνης Αυγερινός, Πρόεδρος Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. 2. Ο κ. Νικόλαος Γκίκας, Πρόεδρος Χατζηκυριακείου Ιδρύματος Παιδικής Προστασίας. 3. Ο κ. Νικόλαος Κατράδης, Πρόεδρος της Katradis Marine Ropes Industries SA. 4. Η κ. Ελένη Κορωνάκη, Πρόεδρος της D. Koronakis SA. 5. Η κ. Ρέα Μητροπούλου, Δικηγόρος, Νομικός Σύμβουλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων. 6. Ο κ. Κωνσταντίνος Ζαχαρόπουλος, Δικηγόρος παρ΄ Αρείω Πάγω.

Στιγμιότυπα από την πανηγυρική τελετή προς τιμή του Έλληνα Πλοιάρχου και Αρχιπλοιάρχου.

Οι εισηγητές στην πανηγυρική τελετή προς τιμή του Έλληνα Πλοιάρχου και Αρχιπλοιάρχου.

1. Πλοίαρχος Παναγιώτης Τσάκος, πλοιοκτήτης, επιχειρηματίας και Επίτιμο Μέλος της Λέσχης. 2. Ευθύμιος Μητρόπουλος, Αντιναύαρχος Λ.Σ. (εα), πρώην Γενικός Γραμματέας του ΙΜΟ, Επίτιμο Μέλος της Λέσχης. 3. Μανόλης Τσικαλάκης, Πρόεδρος Π.Ε.Π.Ε.Ν. 4. Θανάσης Ζεύκης Πρόεδρος Λέσχης Αποφοίτων Ναυτικής Σχολής Ύδρας. 5. Σταύρος Μιχαηλίδης, Αντιναύαρχος Λ.Σ. (εα), Επίτιμο Μέλος της Λέσχης. 6. Πλοίαρχος Πρίαμος Τζίμητρας, ο πρώτος Πρόεδρος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων και νυν Επίτιμος Πρόεδρός της.

Στιγμιότυπα από τη Χριστουγενιάτικη βραδιά. Ο πολύ καλός και άφθoνος μπουφές, το ωραίο κρασί και τα τραγούδια του κιθαριστή Αριστοτέλη Παναγόπουλο έδωσαν πολυ κέφι στη Χριστουγεννιατικη γιορτή.

Αρθρα & Σχολια Του Φρίξου Δήμου | Πλοιάρχου Ε.Ν. Πρώην Καθηγητή και Διευθυντή Σπουδών Δημοσίας Σχολής Πλοιάρχων Σύρου

Η σημαία μας

λησιάζει η μεγάλη εθνική εορτή και θα πρέπει όλοι μας να μην αμελήσουμε να σημαιοστολίσουμε τους χώρους διαμονής και εργασίας μας. Η σημαία δεν αποτελεί το σύμβολο της πατρίδας μας μόνο, αλλά και ολόκληρου του ελληνικού έθνους και συνεπώς έχουμε ιερή υποχρέωση να την σεβόμαστε και να την τιμούμε. Σ’ αυτήν ορκίζονται οι στρατευμένοι μας πως δεν θα την εγκαταλείψουν και θα την υπερασπίζουν «μέχρι τελευταίας ρανίδας του αίματο τους» κι ακόμη μ’ αυτήν και γι’ αυτήν πολεμήσανε και θυσιαστήκανε γενιές Ελλήνων. Δεν είναι λοιπόν «ένα ραμμένο πανί» όπως ξεφούρνισε κάποιος «κουλτουριάρης» πανεπιστημιακός, παλαιότερα, κι ούτε «την κάνουμε ότι θέλουμε» όπως συμπλήρωσε γνωστός πολιτικός τελευταία. Η εθνική σημαία, σύμφωνα με το νόμο 851 του 1978 είναι αυτή που παλαιότερα ονομάζοταν «θαλάσσης» και αποτελείται από λευκό σταυρό με φόντο κυανό τετράγωνο με εννέα εναλλασσόμενες κυανές και λευκές οριζόντιες λωρίδες. Η ανάρτησή της γίνεται σε λευκό κοντό ή ιστό που στην κορυφή του φέρει σταυρό πάνω σε σφαίρα, εφόσον χρησιμοποιείται από δημόσιες υπηρεσίες και κυλινδρικό τεμάχιο αντί σταυρού και σφαίρας όταν χρησιμοποιείται από ιδιώτες. Στην πρώτη περίπτωση περιλαμβάνονται και τα εμπορικά και τα πολεμικά πλοία. Αν κάποιος τώρα υψώσει το βλέμμα τους στους κοντούς των δημοσίων κτηρίων της πρωτεύουσας θα απογοητευτεί διαπιστώνοντας πως μόνο λίγα από αυτά, όπως του προε-

δρικού, της Βουλής και του Αρείου Πάγου, εφαρμόζεται ο νόμος. Από όλα αυτά απουσιάζει ο σταυρός με τη σφαίρα. Το μέγεθος της σημαίας για διαμερίσματα, μονοκατοικίες και γραφεία είναι 1,35x0,90 επί του κόντου από 2 έως 2,60 μέτρα. Στα δημόσια καταστήματα, στρατόπεδα και πλοία η σημαία επαίρεται καθημερινά από τις 8 π.μ. και υποστέλλεται με τη δύση του ηλίου αλλά όχι αργότερα από τος 8 μ.μ. Στις κατοικίες, γραφεία, επιχειρήσεις κ.λπ. επαίρεται μόνο κατά τη διάρκεια σημαιοστολι-

ράθυρα, τέντες χωρίς κοντάρι, σαν σεντόνι... Στις παρελάσεις η εθνική μας σημαία κατά την διέλευση της ενώπιον των επισήμων και σε ένδειξη χαιρετισμού, παλαιότερα, έκλινε προς το έδαφος. Τα τελευταία όμως χρόνια, με προτροπή του τέως βασιλέα Παύλου ανυψώνεται στην κατακόρυφο θέση! Ο προηγούμενος Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Κάρολος Παπούλιας απένειμε τον προσήκοντα χαιρετισμό προς τη σημαία και τα ηρώα υποκλινόμενος και τοποθετώντας τη δεξιά του παλάμη στο αριστερό

σμού, που είναι συνήθως τριήμερος και παραμένει επαρμένη ολόκληρο το εικοσιτετράωρο. Η εθνική μας σημαία ευρίσκεται πάντοτε δεξιά όλων των άλλων σημαιών σε ιστό ή κοντάρι, πότε χαμηλότερο ή κοντότερο των άλλων. Επίσης σε χώρους διαλέξεων τοποθετείται πάντοτε δεξιά του ομιλητή και δε χρησιμποποιείται για κάλυψη αγάλματος, προτομής ή μνημείου. Ακόμη δεν επιτρέπεται να υπάρχουν επιγραφές, σύμβολα, σχέδια ή εικόνες τυπωμένες σ’ αυτήν και δεν ανακρέμεται από εξώστες, πα-

τμήμα του στήθους του. Μήπως θα έπρεπε ο τύπος αυτός του χαιρετισμού να καθιερωθεί και για όλους του μη ένστολους; Και με την ευκαιρία της 25ης Μαρτίου, τονίζεται πως κατά τις τελετές, οι «τιμώμενοι» τραυματίες τραυματίες παρατάσσονται σε... χαμηλότερο επίπεδο (πεζοδρόμιο) από αυτό (εξέδρα) των επισήμων! Είναι σωστό; Και τέλος, προτείνεται όπως οι τηλεοπτικοί σταθμοί κατά τη διάρκεια του σημαιοστολισμού να εμφανίζουν στη άνω δεξιά γωνία της οθόνης τους, την εθνική μας σημαία.

Βραβεύσεις & Ανακηρύξεις Επίτιμων Μελών

υνεχίζοντας η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων Πειραιά το κοινωνικοπολιτιστικό της έργο, το βράδυ της 3ης Νοεμβρίου και στην αίθουσα «Καπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος» του εντευκτηρίου της στον Πειραιά, βράβευσε δύο από τα πιο σπουδαία ευαγή ιδρύματα: Τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και το Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα Παιδικής Προστασίας. Ανακήρυξε επίσης ως επίτιμα μέλη της τους προέδρους των δύο αυτών ιδρυμάτων καθώς και άλλες τέσσερις διακεκριμένες προσωπικότητες. Η υποδοχή των προσκλεκλημένων έγινε με τις ευχάριστες μελωδίες του βραβευμένου νεαρού πιανίστα κ. Πύρρου-Γεωργίου Μαρματάκη, ενώ η τελετή, με παρουσιάστρια την κα. Δέσποινα Βολικάκη (βραβευμένη εθελόντρια του Ε.Ε.Σ.), άρχισε με την κοριτσίστικη χορωδία του Χατζηκυριάκειου. Στη συνέχεια έλαβε το λόγο ο πρόεδρος της λέσχης Αρχιπλοιάρχων καπετάν μαρίνος Τσάμης, που μετά τον καθιερωμένο χαιρετισμό, αναφέρθηκε συνοπτικά στην ιστορία και τις δραστηριότητες αυτής. Αμέσως μετά ο Β’ αντιπρόεδρος καπετάν Δημήτρης Μηνδρινός ανέπτυξε με σαφήνεια το τεράστιο ανθρωπιστικό έργο του Ε.Ε.Σ. και επέδωσε το βραβείο στον πρόεδρο του κ. Αντώνιο Αυγερινό, ενώ η φίλη και συ-

νεργάτιδα της Λέσχης κα. Μάρω Δήμου (βραβευμένη εθελόντρια του Ε.Ε.Σ.) του ενεχείρησε τον τίτλο του επίτιμου μέλους. Στη συνέχεια ο κοσμήτορας καπετάν Χρήστος Γερασίμου με τη γλαφυρή ομιλία του αναφέρθηκε στην ιστορία και το παιδαγωγικό έργο του Χατζηκυριάκειου επιδίδοντας στον πρόεδρο του κ. Νικόλαο Γκίκα το βραβείο και το μέλος του Δ.Σ. καπετάν Σπύρος Ραδίτσας τον τίτλο του επίτιμου. Τέλος επιδοθήκανε οι τίτλοι επίτιμων μελών της Λέσχης στην κα. Ελένη Κορωνάκη πρόεδρο της εταιρεία D. KORONAKIS SA, από τον γενικό γραμματέα καπετάν Πάνο Μηνόγιαννη, στον κ. Νίκο Κατράδη πρόεδρο της KATRADIS MARINE ROPES INDUSTRY SA από τον αντιπρόεδρο καπετάν Άγγελο Γαβιώτη και στους διαπρεπείς δικηγόρους και νομικούς συμβούλους της λέσχης κα. Ρέα Μητροπούλου και στο σύζυγο της κ. Κωνσταντίνο Ζαχαρόπουλο, από τον καπετάν Διονύση Βουτσινά μέλος του Δ.Σ. αντίστοιχα. Θερμά συγχαρητήρια στον πρόεδρο της Λέσχης, το Δ.Σ. και όλους αυτούς που συντελέσανε στην επιτυχία αυτής της ωραίας και απέριττης τελετής που είχε σκοπό να υπνθυμίσει την αξία του εθελοντισμού και της προσφοράς!!

Α/Τ Βασίλισσα Όλγα

ε τη διάλεξη του εξαίρετου καθηγητή, ιστορικού και ερευνητή κ. Σαράντου Καργάκου γιορτάστηκε, το βράδυ της 13ης Οκτωβρίου στο εντευκτήριο της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Πειραιά, η επέτειος του «ΟΧΙ». Το θέμα της ομιλίας αυτής ήταν η πολεμική δράση του ένδοξου αντιτορπιλικού «Βασίλισσα Όλγα» κατά τον Β’ Πα-

γκόσμιο Πόλεμο. Ο εκλεκτός διαλέκτης εξιστόρησε με περισσή γλαφυρότητα την τρινσένδοξη «ζωή», του πολύ γνωστού για τους άθλους του στη Μεσόγειο και τον Ινδικό, πολεμικού πλοίου. Στην επιθετική του όμως περιπολία, μαζί με το αγγλικό αντιτορπιλικό “INTREPID”, στο στενό της Κάσου και με τον ελλιμενισμό τους την 26η Σεπτεμβρίου 1943 στο

Πόρτο-Λακκί της Λέρου δεχτήκανε καταγαιστικά πυρά από πληθώρα γερμανικών αεροσκαφών και πληγωθήκανε θανάσιμα! Το «Βασιλίσσα Όλγα» το ακολουθήσανε στον υγρό του τάφο και 71 από το ηρωικό πλήρωμά του! Οι λαμπροί κυβερνήτης πλωτάρχης Γ. Μπλέσσας, ύπαρχος υποπλοίαρχος Μ. Γρηγορόπουλος, υποπλοίαρχοι Δ. Μπάτσης και Α. Σακίπης, σημαιοφόρος Π. Κονταράτος και Ν. Σιμιτσόπουλος, δεκαπέντε επίσης γενναίοι υπαξιωματικοί, καθώς και πενήντα ηρωικοί ναυτοδίοποι! Θερμές ευχαριστίες στο φίλο καθηγητή και επίτιμο μέλος της Λέσχης μας, για την ανάταση ψυχής (αυτή τη ζοφερή εποχή μάλιστα) που μας πρόσφερε με την ομιλία του και στον πρόεδρο της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Πειραιά Μαρίνο Τσάμη για την άριστη επιτυχία αυτής της γιορτής. Η απορία όμως που πλανιέται στους ακροατές, αλλά και στους Έλληνες γενικά, είναι γιατί η Πολιτεία «ξέχασε» να ξαναδώσει το όνομα αυτού του ένδοξου αντιτορπιλικού με τους 71 πεσόντες γι’ αυτή σε κάποια νέα παραλαβή;

Ναυτικό Φιλολογικό Μνημόσυνο

Λέσχη Αρχιπλοιάρχων Πειραιά τίμησε, το βράδυ της 20ής Οκτωβρίου στο εντευκτήριο της, τρία εκλιπόντα μέλη της και μέλη επίσης της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών, τους αρχιπλοιάρχους Νικόλα Κωστάρα και Ιωάννη Παπαδόπουλο και τον αρχιμηχανικό Αριστείδη Πετρόπουλο. Το «μνημόσυνο» άρχισε με τους χαιρετισμούς που απευθύνανε οι πρόεδροι της Λέσχης καπετάν Μαρίνος Τσάμης και της Ένωσης (καθώς και επίτιμο μέλος των Αρχιπλοιάρχων) κ. Λευτέρης Τζόκας. Στη συνέχεια πήρανε το λόγο, αναπτύσσοντας το πνευματικό έργο των μετασταντών η κα. Άννα Μοσχοντίδου

(έφορος της Ένωσης) του Ν. Κωστάρα, ο καπετάν Φρίξος Δήμου (μέλος και των δύο σωματείων) του Ι. Παπαδόπουλου και ο καπετάν Πάνος Μηνόγιαννης (γενικός γραμματέας της Λέσχης) του Α. Πετρόπουλου, ενώ η κα. Δέσποινα Βολικάκη ανάγνωσε αποσπάσματα από το πνευματικό τους έργο. Η σεμνή αυτή τελετή έκλεισε με την παραλαβή των βραβείων από τον κ. Ανάργυρο Κωστάρα γιο, την κα. Ευαγγελία Παπαδοπούλου σύζυγο και την κα. Σοφία Πετροπούλου κόρη των αλησμόνητων συναδέλφων και φίλων καταχειροκροτούμενοι από το πλήθος των μελών και των φίλων της Λέσχης και της Ένωσης.

Οι Ακαδημίες εκπέμπουν S.O.S.

ε μεγάλη ανησυχία πρακολουθούμε το πολύ μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι παραγωγικές Σχολές Πλοιάρχων και μηχανικών (Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού), στη διδασκαλία των ναυτικών μαθημάτων, με την κατάργηση της εξαίρεσης που επιβάλλει την περικοπή των συντάξιμων αποδοχών στους συνταξιούχους ωρομίσθιους (Πλοιάρχους και Μηχανικούς) καθηγητές!

Οι συνταξιούχοι υποκαθιστούν αναγκαστικά τους «εν ενεργεία» κατάλληλους και ικανούς Πλοιάρχους και Μηχανικούς που δεν προσλαμβάνονται και φυσικά δεν διορίζονται ως μόνιμοι καθηγητές ναυτικών μαθημάτων! Υπογραμμίζεται πως δυστυχώς στη μεγαλύτερη ναυτιλιακή δύναμη του κόσμου, την Πατρίδα μας, που μαστίζεται μάλιστα από φοβερή ανεργία, στα πανέμορφα νεότευκτα καράβια

της εργάζονται τώρα αλλοδαποί και όχι Έλληνες, που πριν το 1980 αριθμούσαν στους 120.000, ενώ σήμερα έχουν μειωθεί γύρω στους 10.000!!! Θα ταίριαζε λοιπόν γάντι σ’ αυτούς όλους τους καρεκλοκένταυρους που υποτίθενται πως κόπτονται για τη ναυτιλία και τους ναυτικούς μας, ο στίχος από το ποίημα KURO SIMO του ναυτικού μας ποιητή Νίκου Καββαδία: «ο μπούσουλας είναι που στρέφει ή το καράβι;».

Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων Πειραιά τίμησε σε πανηγυρική τελετή τον Έλληνα Πλοίαρχο-Aρχιπλοίαρχο την Πέμπτη 1η Δεκεμβρίου 2016

Ομιλητές

Πλοίαρχος Παναγιώτης Τσάκος Πλοίαρχος Μανόλης Τσικαλάκης, Πρόεδρος Π.Ε.Π.Ε.Ν. • Θανάσης Ζεύκης, Πρόεδρος Λέσχης Αποφοίτων Σχολής Ναυτιλίας Ύδρας • Σταύρος Μιχαηλίδης, Αντιναύαρχος Λ.Σ. (εα), Επίτιμο Μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων • Πρίαμος Τζίμητρας, Επίτιμος Πρόεδρος Λέσχης Αρχιπλοιάρχων • Ευθύμιος Μητρόπουλος, Πρώην Γενικός Γραμματές του ΙΜΟ και Επίτιμο Μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων • •

Βραβεύσεις

Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων βράβευσε με το Χρυσό Μετάλλιο Α΄ Τάξεως την Πανελλήνια Ένωση Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού (Π.Ε.Π.Ε.Ν.), ως τον οργανισμό που αντιπροσωπεύει όλους τους Έλληνες Πλοιάρχους και Αρχιπλοιάρχους.

Αριστεία Ναυτιλίας

Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων απένειμε το «Αριστείον Ναυτιλίας» στους: • Πλοίαρχο, Πάτροκλο Χατζηαθανασίου (μετά θάνατον). • Πλοίαρχο, Βύρωνα Μιχαηλίδη (μετά θάνατον) • Πλοίαρχο, Ιωάννη Δούκα (ως τον μεγαλύτερο Μέλος της Λέσχης) • Πλοίαρχο, Υακίνθη Τζανακάκη (ως το νεότερο Μέλος της Λέσχης)

Βράβευση του Έλληνα Πλοιάρχου δρομία του καλού φίλου και μέλους της Λέσχης μας καπετάν Πάτροκλου Χατζηαθανασίου που προ μηνών σαλπάρισε για τις αιώνιες μπουνάτσες... Οι ομιλίες τελειώσανε μ’ αυτές των εκλεκτών επίτιμων μελών μας, του πρώην γενικού γραμματέα του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (Ι.Μ.Ο.) απόστρατου ναυάρχου Λ.Σ. κ. Θύμιου Μητρόπουλου, που αναφέρθηκε στην προστασία των ναυτικών από τον Ι.Μ.Ο. και του εφοπλιστή καπετάν Παναγιώτη Τσάκου που τόνισε την ανάγκη άμεσης εξέρευσης ελληνικών πληρωμάτων και τη σωστή αναδιοργάνωση της υπολειτουργούσης Ναυτικής Εκπαίδευσης για να σταματήσει ο κατήφορος του αφελληνισμού της ναυτιλίας μας. Σημειώνεται πως από τους 120.000 που υπηρετούσαν προ του 1981 στη θάλασσα σήμερα και παρά τον αυξημένο αριθμό πλοίων και την τρομερή ανεργία που μαστίζει την Πατρίδα μας, απασχολούνται 10.000-15.000 Έλληνες ναυτικοί μονάχα!!! Και η ωραία αυτή εκδήλωση περατώθηκε με τη βράβευση, έπειτα από ομόφωνη απόφαση του διοικητικού συμβουλίου της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων, των:

1. Πανελλήνια Ένωση Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού ως εκπρόσωπος όλων των Έλληνων Πλοιάρχων (Π.Ε.Π.Ε.Ν.). Το βραβείο επέδωσε ο καπετάν Πάνος Μηνόγιαννης στον Πρόεδρο της Π.Ε.Π.Ε.Ν. Πλοίαρχο Μανόλη Τσικαλάκη. 2. Με το αριστείο της Ναυτιλίας οι: Πλοίαρχος Βύρωνας Μιχαηλίδης (μετά θάνατον). Το βραβείο παρέλαβε ο γιος του Σταύρος από τον β’ αντιπρόεδρο καπετάν Δημήτρη Μηνδρινό. Μετά θάνατον επίσης ο πλοίαρχος καπετάν Πάτροκλος Χατζηαθανασίου, που το παρέλαβε η σύζυγος του κα. Κατερίνα από τον καπετάν Πρίαμο Τζίμητρα. Βραβευθήκανε ακόμη, με το ίδιο βραβείο, το αρχαιότερο μέλος της Λέσχης καπετάν Γιάννης Δούκας, που του επεδόθηκε από το μέλος του Δ.Σ. Σπύρο Ραδίτσα, καθώς και το νεώτερο, η καπετάνισσα Υακίνθη Τζανακάκη που της επιδόθηκε από τον καπετάν Νίκο Λιγνό. Θερμές ευχαριστίες στον πρόεδρο καπετάν Μαρίνο Τσάμη και τους συνεργάτες του καθώς και στον εφοπλιστή καπετάν Παναγιώτη Τσάκο για το μεγάλο ενδιαφέρον του στη ναυτιλία και τους ανθρώπους της.

Βράβευση του Έλληνα Πλοίρχου Αρχιπλοίαρχου από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

Λέσχη Αρχιπλοιάρχων Πειραιά αφιέρωσε, το βράδυ της 1ης Δεκεμβρίου, στον πανάξιο και μοναδικό Έλληνα Πλοίαρχο το στυλοβάτη της Εμπορικής μας Ναυτιλίας που πέτυχε και σθεναρά διατηρεί την πρώτη θέση στο διεθνή υγρό στίβο. Τη μοναδική ΘΕΤΙΚΗ πρωτιά, στις πάμπολλες αρνητικές και ειδικά αυτή τη ζοφερή εποχή, που κατέχει η Χώρα μας! Η λιτή αυτή τελετή άρχισε με τον χαιρετισμό του προέδρου της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Πειραιά καπετάν Μαρίνου Τσάμη και συνεχίστηκε με τις ομιλίες του προέδρου της Πανελλήνιας Ένωσης Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού καπετάν Μανώλη Τσικαλάκη και του επίσης προέδρου της Λέσχης Αποφοίτων της Ναυτικής Σχολής Ύδρας καπετάν Θανάση Ζεύκη που αναλύσανε το εθνικό και σπουδαίο έργο του πλοιάρχου και αρχιπλοιάρχου. Στη συνέχεια πήρε το λόγο το επίτιμο μέλος της Λέσχης Ναύαρχος Λ.Σ. ε.α. κ. Σταύρος Μιχαηλίδης που παραδειγματικά αναφέρθηκε στον ονομαστό αείμνηστο πλοίαρχο Βύρωνα Μιχαηλίδη ενώ ο επίτιμος πρόεδρος της Λέσχης καπετάν Πρίαμος Τζίμητρας μίλησε για την περιπετειώδη σταδιο-

του Φρίξου Δήμου

Ο Έλληνας Πλοίαρχος και Αρχιπλοίαρχος Εισηγητής ο Πλοίαρχος Μανόλης Τσικαλάκης, Πρόεδρος Π.Ε.Π.Ε.Ν.

Βράβευση του Έλληνα Πλοίρχου Αρχιπλοίαρχου από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

ε μεγάλη χαρά, τιμή και σεβασμό στέκομαι σήμερα απέναντί σας όχι μόνο ως πρόεδρος της Π.Ε.Π.Ε.Ν., αλλά και ως ένα από τα τέκνα της μεγάλης και άξιας οικογένειας των Ελλήνων Πλοιάρχων, που ένδοξα και με μεγάλη υπερηφάνεια προσέφεραν πολλά στην Ναυτιλία και την Ελλάδα. Δεν σας κρύβω ότι αυτή η ομιλία μού πήρε αρκετό χρόνο για να τη συντάξω, όχι γιατί το θέμα της ήταν δύσκολο, αλλά γιατί μέσα από αυτήν ξύπνησαν μέσα μου, όνειρα… μνήμες γεγονότα… αγωνίες! Ξύπνησαν μέσα μου καλές και κακές στιγμές, ήρεμες και άγριες θάλασσες, πείσμα και σκληρή επαγγελματική εργασία σε στεριά και θάλασσα, για την καταξίωση, την υπερηφάνεια και γιατί όχι την οικονομική ανέλιξη και την πρόοδο. Ξύπνησαν μέσα μου μπάρκα, ήρθαν

στη σκέψη μου παλαιοί και νέοι συνάδελφοι… πλοία… ναυπηγήσεις… δεξιώσεις… επισκευές… εύκολες και δύσκολες καταστάσεις. Είχα την τύχη ως Δόκιμος της Μεγάλης Σχολής του Ελληνικού Εμπορικού Ναυτικού, να

θητεύσω δίπλα σε σπουδαίους Δασκάλους που μου δίδαξαν την καλή Ναυτική Τέχνη, την πίστη στην Πατρίδα, στα Ιδανικά, στην Οικογένεια. Που μου έμαθαν να σέβομαι τη θάλασσα και τους ανθρώπους της… που μου έδωσαν τα εφόδια να παλέψω τη μοναξιά και τους αποχωρισμούς! Ένα δεν μου έμαθαν μόνο, το πόσο δύσκολος και μοναχικός είναι ο δρόμος για τον Έλληνα Ναυτικό και πόσο δυσκολότερος γίνεται για τον πρωτάρη Ανθυποπλοίαρχο που ξεκινάει με μοναδικό του εφόδιο τις γνώσεις του, την ικανότητά του, τα όνειρα και τη διάθεση να δαμάσει τα στοιχεία της φύσης και να τιθασεύσει τα ογκώδη σιδερένια δημιουργήματα του ανθρώπου, τα πλοία. Τα εμπόδια πολλά, για τους Αξιωματικούς νεότερους ή παλαιότερους, γιατί η πολιτεία δεν φροντίζει και αδι-

αφοσιωμένος, πιστός, άψογος, σιδερένιος! Δε λέω, το ταξίδι μεγάλο και αρκετές φορές μαγικό και οι απολαβές, τουλάχιστον παλαιότερα, πολύ καλές… όμως το τίμημα πάντα ακριβό. Και έρχεται η δικαίωση –η αναγνώριση– η ανέλιξη, στο πέρασμα του χρόνου, βέβαια και μετά από έμπρακτη απόδειξη των γνώσεών σου, της εμπειρίας σου, του σεβασμού στο άτομό σου, των διοικητικών σου

Βράβευση του Έλληνα Πλοίρχου Αρχιπλοίαρχου από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

αφορεί για τις τύχες των ανθρώπων της Ναυτιλίας της χώρας μας, που με υπερηφάνεια καυχόμαστε ότι μαζί με τον «δαιμόνιο» και δημιουργικό Έλληνα Πλοιοκτήτη, την φέραμε στην 1η θέση παγκοσμίως. Οι αγωνίες πολλές και ο χρόνος που τρέχει αμείλικτος και τα έξοδα που συσσωρεύονται επίσης πολλά. Το πείσμα όμως πολύ και οι γνώσεις συνεχώς αυγατεύουν, μαζί πληθαίνουν και οι απαιτήσεις των εταιρειών και των καιρών, νέας τεχνολογίας πλοία ναυπηγούνται, νέες συνθήκες δουλειάς εγκαθιδρύονται, νέα λιμάνια κατασκευάζονται στα πέρατα της γης –το κάθε ένα από αυτά με καινούργιες δυσκολίες– νέες τεχνολογίες αναπτύσσονται...! Και η εργασία αυξάνεται και εσύ ως Ανθυποπλοίαρχος, Υποπλοίαρχος, Ύπαρχος και Πλοίαρχος πρέπει να ανταποκριθείς, και να ανανεωθείς και να επιμορφωθείς, και να γίνεις πιο υπεύθυνος και να μαζέψεις υπηρεσία και να διεκπεραιώσεις, και να βγάλεις τους πάντες ασπροπρόσωπους… την εταιρεία σου… τους συναδέλφους σου… την πατρίδα σου… την οικογένειά σου! Τον εαυτό σου! … Και η αγωνία μεγαλώνει, μαζί και οι ευθύνες, και εσύ που μεγαλώνεις, και οι υποχρεώσεις που τρέχουν γιατί πρέπει να σπουδάσουν τα παιδιά!... και εσύ εκεί “επί του πλοίου” για να είναι όλα άψογα… όρθιος,

προσόντων και ικανοτήτων. Η θέση του Αρχιπλοιάρχου είναι δική σου. Και πρέπει να είσαι εκεί και να είσαι μέσα σε όλα, με το ένα πόδι ναυτικός, κοντά στα προβλήματα και στις αγωνίες των συναδέλφων σου και με το άλλο πόδι υπηρεσιακός/διοικητικός παράγων, για το συμφέρον και το καλό της εταιρείας που θρέφει τις οικογένειες όλων! Και οι απαιτήσεις ακόμη πιο πολλές και οι γνώσεις σου πολυδιάστατες και οι ευθύνες τεράστιες. “Πρόσω ολοταχώς” τίποτα δεν σου χαρίστηκε, “ενώπιος-ενωπίω” με τον εαυτό σου, με τις αντοχές σου και τις ικανότητές σου. Θα το κατακτήσεις και αυτό το πόστο θα βγεις και θα βγάλεις τους πάντες ασπροπρόσωπους θα δικαιώσεις το μεράκι, τα όνειρα, το πείσμα και το ταλέντο σου. Θα δικαιώσεις τους εκπαιδευτές σου για όσα πολύτιμα σου έμαθαν και όλους εκείνους τους μικρούς ή μεγάλους Πλοιοκτήτες που σου εμπιστεύτηκαν τις περιουσίες τους. Και τέλος θα δικαιωθείς για την βαθιά σου αγάπη στη θάλασσα. Θα τα έχεις καταφέρει γιατί είσαι Έλληνας Αξιωματικός του Εμπορικού Ναυτικού. Σας Ευχαριστώ.

Ο Έλληνας Πλοίαρχος-Αρχιπλοίαρχος Άλλοτε και τώρα

Βράβευση του Έλληνα Πλοίρχου Αρχιπλοίαρχου από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

Εισηγητής ο Πλοίαρχος Θανάσης Ζεύκης, Πρόεδρος Λέσχης Αποφοίτων Ναυτικής Σχολής Ύδρας

Εξέλιξη του Δοκίμου Πλοιάρχου στις βαθμίδες της επαγγελματικής κατάρτισης, εμπειρίας και καταξίωσης. •Η φοίτηση στις Σχολές Δημόσιας Ναυτικής Εκπαίδευσης (σήμερα Ακαδημίες Ε.Ν.). Απόκτηση διπλώματος Πλοιάρχου Γ’ τάξεως. • Θαλάσσια υπηρεσία, συνδυασμός ναυτικής εμπειρίας και γνώσεων για την απόκτηση διπλωμάτων Β’ και Α’ τάξεως. Πλοίαρχος Α’ τάξεως: •Ταύτιση των θέσεων Πλοιάρχου-Πλοιοκτήτου (19ος-αρχές 20ού αιώνα). Καπετάνιος/Καραβοκύρης-Κανόνας: «Ο μόνος μετά τον Θεό κύριος του πλοίου». •Διακοπή της ταύτισης (μέσα 20ού αιώνα)-Υποβάθμιση αλλά διατήρηση μέχρι κάποιου βαθμού του παραπάνω κανόνα. •Ο Έλληνας Πλοίαρχος διακρίνεται διεθνώς για τις γνώσεις του, την προσήλωσή του στην ασφαλή λειτουργία και διαχείριση του πλοίου, την αφοσίωση στο καθήκον του, τις διοικητικές του ικανότητες, την ευστροφία του, την υποστήριξη των συμφερόντων του πλοίου και της εργοδοσίας, τη ναυτική του τέχνη, τη ναυτική παράδοση της χώρας του, την ακούραστη προσφορά του, τον σεβασμό και την ευγένεια προς τους φορείς που έχουν σχέση με το πλοίο, τις θυσίες του για το κοινό όφελος και συμμετέχει μαζί με τους υπόλοιπους ναυτικούς και τους Έλληνες πλοιοκτήτες στη διαμόρφωση του θαύματος που, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατέστησε την Ελληνική ναυτιλία πρώτη δύναμη σε διεθνές επίπεδο. Σταδιακή ανάπτυξη ναυτιλιακών εταιρειών. •Το επάγγελμα του Πλοιάρχου παύει να είναι αμιγώς αντρικό. Κατά τη διάρκεια της 10ετίας του 1980 αποφοιτούν από τις Δημόσιες Σχολές Ναυτικής Εκπαίδευσης Ελληνίδες Πλοίαρχοι Γ’ τάξεως, μερικές από τις οποίες (μεταξύ των οποίων και η τιμώμενη σήμερα από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων καπετάνισσα Υακίνθη Τζανακάκη) πραγματοποιούν εξαιρετική καριέρα σε ποντοπόρα πλοία και αποκτούν το δίπλωμα Πλοιάρχου Α’ τάξεως, την καλύτε-

ρη ίσως και πιο ζωντανή απόδειξη προς κάθε κατεύθυνση ότι και οι Ελληνίδες μπορούν να φτάσουν στο ψηλότερο σκαλί του βάθρου στην ιεραρχία του πλοίου. Και όχι μόνο να εργαστούν ως ναυτικοί στο καράβι αλλά και να το κυβερνήσουν. Η επιτυχία αυτή των Ελληνίδων Πλοιάρχων Α’ τάξεως είναι που καθιστά αβάσιμους τους δισταγμούς κάποιων ν’ ανοίξουν την πόρτα σε γυναίκες που θέλουν να κάνουν καριέρα στη θάλασσα. Αυτά μπορούσαν κάποτε να τα λένε με το πρόσχημα πως το επάγγελμα ήταν αντρικό. Όταν δεν είχε ακόμη υπάρξει Ελληνίδα που να φορέσει τα τέσσερα χρυσά γαλόνια του Πλοιάρχου Α’ τάξεως. Σοβαρή ναυτιλιακή κρίση στα μέσα της 10ετίας του 1980. Εν τω μεταξύ οι ναυτιλιακές εταιρείες διοργανώνονται όλο και περισσότερο για ν’ ανταποκριθούν στις σκληρές ανταγωνιστικές απαιτήσεις σε διεθνές επίπεδο και προσλαμβάνουν πεπειραμένους, ικανούς και διακεκριμένους Πλοιάρχους ως διευθυντικά στελέχη επικεφαλής τμημάτων, στους οποίους ανατίθεται ο κεντρικός στρατηγικός σχεδιασμός για την αποδοτικότερη λειτουργία και εκμετάλευση των διαχειριζομένων πλοίων. Αυτά τα στελέχη αποτελούν την τάξη των Αρχιπλοιάρχων, των οποίων η πρόσληψη στηρίζεται αποκλειστικά στο αυστηρό κριτήριο της επιλογής και αποτελεί αναγνώριση και επιβράβευση των γνώσεων σε συνδυασμό με τους αγώνες, τις προσπάθειες, την εργατικότητα και τις ικανότητες που επέδειξαν κατά την περίοδο της θαλάσσιας υπηρεσίας των. Ανάγκη στενής συνεργασίας και αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ Πλοιάρχων και Αρχιπλοιάρχων. •Τα σοβαρά ναυτικά ατυχήματα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 και προξένησαν σημαντικές περιβαλλοντικές καταστροφές είχαν ως αποτέλεσμα να εγκριθεί από τον ΙΜΟ ειδικό ψήφισμα που ενσωματώθηκε στη Συνθήκη SOLAS 1974 ως κεφάλαιο ΙΧ με τίτλο «Διαχείριση για την ασφαλή λειτουργία των πλοίων και την πρόληψη ρύπανσης», γνωστή ως «Διεθνής Κώδικας Ασφαλούς Διαχείρισης» (ISM Code-International Safety Management Code) και ετέθη σε εφαρμογή σε δύο φάσεις (01.07.1998- 01.07.2002) καλύπτοντας όλα τα πλοία άνω των 500 κ.ο.χ. Αναφέρομαι στον ISM διότι η εφαρμογή του πρόσθεσε σημαντικές ευθύνες και υποχρεώσεις στον Πλοίαρχο. •Ο Πλοίαρχος σήμερα είναι υπεύθυνος για τα πάντα. Κάτω από το βάρος του ISM, Safety Management System (SMS), της SOLAS και άλλων διεθνών συνθηκών, των υποχρεώσεών του προς την εργοδοσία ως διευθυντικού στελέχους της ναυτιλιακής εταιρείας αλλά και της ανάληψης των αναγκαίων πρωτοβουλιών που πρέπει κατά καιρούς να παίρνει για την ασφαλή λειτουργία του πλοίου, με κινήσεις και ενέργειες, πολλές φορές απρόβλεπτες, αγωνίζεται σκληρά για να καταφέρει ν’ ανταποκριθεί στις τεράστιες ευθύνες που αναλαμβάνει ως Πλοίαρχος ενός πλοίου. Είναι το μόνο πρόσωπο από το οποίο όλοι περι-

Και, κάθε λίγο –με τη φόρτωση– ξαναβίρα τους κάβους να μην ανοίξουμε. Και πάντα ο σκοπός στη σκάλα να καταγράφει «τον έμπα και τον έβγα»… …Και μετά, …και μετά, …και μετά… Κάπως έτσι περνά η μέρα για τον Πλοίαρχο στο λιμάνι φόρτωσης, έπειτα από 15 μέρες ταξίδι, που μπορεί να γίνει πολύ χειρότερη. Σκεφθείτε ακόμη ISM Audit, κρύο, ζέστη, αέρα να σπάνε κάβοι, παλιολίμανο σε τσαμαδούρες ή παλιοπροβλήτες, μαρέες, να ρεπορτάρεις στο γραφείο, στους ναυλωτές, τα μύρια χαρτά του περίφημου ISM, που, ως …ευλογία και πανάκεια επέλυσε όλα μας τα προβλήματα. Και μετά το 24ωρο της φόρτωσης έχεις ταξίδι και φουρτούνες για άλλες 15 μέρες μέχρι να βρεθείς στον επόμενο …παραλογισμό. Κι όλα αυτά να αφορούν μόνο τη δουλειά και το επαγγελματικό σου καθήκον. Και με τον ψυχικό κόσμο σου τι γίνεται; Πόσο μπορείς ν’ αντέξεις την αφόρητη μοναξιά που σου αδειάζει το μυαλό και την ψυχή και σε μετατρέπει σε θηρίο, σε κάνει άλλον άνθρωπο, σε ισοπεδώνει; Και την ανησυχία για την οικογένεια; Μπορεί να ξεθωριάσει στο νου η σκέψη της συζύγου, της συντρόφου, των παιδιών, των αγαπημέ-

νων σου προσώπων που σ’ έχουν στερηθεί και με αγωνία σε περιμένουν; Δυστυχώς, η κοινωνικότητα, η ευαισθησία της ψυχής, η πατρότητα, η αγάπη, ο έρωτας στο επάγγελμα του Πλοιάρχου μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα γιατί πρώτο μέλημα είναι η συναίσθηση της ευθύνης και η τήρηση του καθήκοντος με στόχο πάντα το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα σε κάθε απόφαση, κάθε ενέργεια και κάθε πράξη. Κάποιος συνάδελφος, αναφερόμενος στη σημασία που έχει το ταξίδι μέσα στους στίχους της «Ιθάκης» του μεγάλου μας ποιητή Καβάφη, έγραψε σε κάποιο περιοδικό ότι διαφωνεί με τη σημασία που δίνει ο ποιητής στο «ταξίδι» εκφράζοντας την άποψη ότι περισσότερη αξία –κατά τη γνώμη του– έχει ο «προορισμός». Πόση αξία πράγματι μπορεί να έχει το ταξίδι όταν ο νους είναι αλλού; Και ο καλός συνάδελφος καταλήγει στο συμπέρασμα πως στο επάγγελμα του ναυτικού μάλλον ο προορισμός μετράει περισσότερο. Και δικαιολογεί την άποψή του ισχυριζόμενος ότι με την άφιξη στο λιμάνι ο ναυτικός επιστρέφει στον κόσμο των ανθρώπων και της κοινωνικής ζωής. Στον κόσμο που σκέφτεται κι αποζητάει όσο ταξιδεύει… Καλά ταξίδια λοιπόν σε όλους τους Καπεταναίους και Καλή άφιξη…

Βράβευση του Έλληνα Πλοίρχου Αρχιπλοίαρχου από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

μένουν τα πάντα. Θέλετε να δούμε μαζί πώς περνάει μια μέρα του σε λιμάνι φόρτωσης; 1. Πριν φτάσει στο λιμάνι δέχεται «κανονιοβολισμό» απαιτήσεων από τον πράκτορα του πλοίου, τους φορτωτές, τις Αρχές, τους ναυλωτές, κλπ. για όλα όσα πρέπει άμεσα να τους στείλει με fax ή με e-mail. 2. Προ του κατάπλου έχει να ετοιμάσει το πλοίο για επιθεωρήσεις, φόρτωση, εφοδιασμούς, κλπ. 3. Καταπλέει να φορτώσει, ας πούμε, 50.000 τόνους φορτίο. 4. Με την άφιξη του πλοίου, μπαίνει σε εφαρμογή το «ξετίναγμα» από τις Αρχές και άλλους φορείς: α. Η Αστυνομία θέλει να διαπιστώσει ότι δεν υπάρχουν στο πλοίο τρομοκράτες. β. Οι της Ασφαλείας θέλουν να βεβαιωθούν ότι τα χαρτιά περί ISPS τηρούνται και είναι διαθέσιμα. γ. Το Υγειονομείο κόπτεται να διασφαλίσει ότι δεν επιβαίνει στο πλοίο η νόσος των πτηνών ή των χοίρων, ότι δεν έληξε κάποιο φάρμακο ή κάποια κονσέρβα, ότι δεν υπάρχουν ποντίκια και κατσαρίδες, διαφορετικά θα …πέσει βαρύ πρόστιμο. δ. Το Τελωνείο, κέρβερος της οικονομίας της χώρας του, θέλει χαρτιά. Πολλά χαρτιά… Δηλωτικά για όλα! Και προσοχή μη βρεθεί πουθενά κανένα …πορνοβιβλίο ή …πορνοβίντεο. ε. Ο πράκτορας του πλοίου παραμονεύει για να διαπιστώσει πού χωλαίνει το πλοίο για ν’ αδράξει το πρόβλημα και να το μεταλλάξει σε εκβιαστικό κέρδος. στ. Ο επιθεωρητής των φορτωτών θα κοιτάξει με μανία να βγάλει τα αμπάρια σκάρτα μεταφράζοντας το εύρημά του σε λάδωμα γενναίο. ζ. Οι φορτωτές και στοιβαδόροι θα στριμώξουν τον Πλοίαρχο να υπογράψει τα δικά τους χαρτιά που (στα ψιλά γράμματα) τους απαλλάσσουν από κάθε ευθύνη. η. Ο επιθεωρητής των ναυλωτών θέλει να επιθεωρήσει το πλοίο για να δει ότι πληροί στ’ αλήθεια τις προδιαγραφές του ναυλοσυμφώνου και ότι είναι «αξιόπλουν». θ. «Καπετάνιε ήρθε Surveyor και θέλει, να τσεκάρει τα καύσιμα για τους ναυλωτές»… ι. «Καπετάνιε ήρθαν τα στόρια». ια.«Καπετάνιε ήρθε η μπάριζα με τα καύσιμα». ιβ.«Καπετάνιε ήρθαν τα λάδια». Και λίγο μετά: «Ήρθε το καινούργιο πλήρωμα». ιγ. «Καπετάνιε ήρθε το Port State Control»... Α, όλα κι όλα. Μ’ αυτούς δεν παίζεις!!! Αυτοί πρέπει ν’ αποφανθούν εάν «… το πλοίο πληροί τους κανόνες». Αν «δεν», τότε καήκαμε ομαδικώς. ιδ. Μέσα σ’ αυτήν την «ηρεμία» και την «ομαλή εξέλιξη των εργασιών», μας επισκέπτεται και ο επιθεωρητής της Κλάσης. Ήρθε, λέει, γιατί έχουμε machinery items που λήγουν... ιε. Κι άλλη φωνή: «Παιδιά, ήρθε το ταξί να πάρει τους απολυομένους». Ωπ, γρήγορα τα «pay» και τα χαρτιά τους. Και μετά «…να στείλουμε δυο ναύτες στο γιατρό». Και μετά «…ήρθε ο νερουλάς. Φέρτε τη μάνικα να πάρουμε νερό». Και μετά «…σκάντζα το βαπόρι να πάμε λίγα μέτρα μπροστά γιατί δε φτάνει το κρένι στο 7». Και μετά …ο κρενιέρης που μας χτύπησε και δεν δέχεται τη ζημιά…

Καπετάν Βύρων Μιχαηλίδης Του Σταύρου Μιχαηλίδη*

Βράβευση του Έλληνα Πλοίρχου Αρχιπλοίαρχου από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

ια πρώτη φορά άκουσα για τον καπετάν Βύρωνα το 2003 όταν έγραφα για τον Σταύρο Λιβανό. Ο Σταύρος Γ. Λιβανός είχε πεθάνει το 1963 υπήρχαν δυσκολίες να βρει κάποιος μαρτυρίες από πρώτο χέρι μετά από σαράντα χρόνια. Κάποιος γνωστός μου υπέδειξε να βρω τον Αρχιπλοίαρχο του Σ. Λιβανού τον καπετάν Βύρωνα Μιχαηλίδη. Καμιά σχέση μαζί μου πέραν των συμπτώσεων. Ψάχνοντας τον εντόπισα στο Καλαμάκι, είχε περάσει τότε αρκετά τα ογδόντα χρόνια του. Ένα πρωί λοιπόν τον κάλεσα στο τηλέφωνο, -Κάπταιν Βύρων; «Μάλιστα παρακαλώ» ήταν η απάντηση μιας στιβαρής-νεανικής φωνής!! Ο Βύρων Μιχαηλίδης γεννήθηκε το 1920 στο Οδεμήσιο της Μικράς Ασίας από μια αστική οικογένεια, απόφοιτος του Κολλεγίου Αθηνών το 1937 όπου σπούδασε με πλήρη υποτροφία, ήταν αναποφάσιστος για τα μελλοντικά επαγγελματικά του σκεπτόμενος μάλιστα να δώσει εξετάσεις στην Ανωτάτη Γεωπονική για να γίνει γεωπόνος. Ανάμεσα στους συμμαθητές του ήταν και ο φίλος του Αντώνης Δημάδης γιός του καπετάνιου και αργότερα πλοιοκτήτη Αντώνη Δημάδη. Κοντά στους Δημάδηδες δέχθηκε τα πρώτα ακούσματα για την θάλασσα

και τα έργα της ικανά όμως να τον επηρεάσουν σημαντικά. Έτσι αποφασίζει διστακτικά, όπως έχει πει, να ακολουθήσει το ναυτικό επάγγελμα και τον Οκτώβρη του 1937 μπαρκάρει ναυτόπαις στο G. S. LIVANOS. Αν θυμάμαι καλά μου είχε πει ότι το πλοίο, Γ.Σ. Λιβανός το «έπιασε» έξω από την Χίο, ήταν η πρώτη του επαφή με το νησί που έμελε να κρατήσει μέχρι το τέλος της ζωής του. Ήξερε πιο πολλούς Χιώτες από εμένα. Κατά την διάρκεια του Πολέμου υπηρέτησε σε τρία εμπορικά πλοία, το G. S. LIVANOS το ATHINA LIVANOY και OLGA E. EMBIRICOU και τα τρία τορπιλίσθηκαν όταν τα άφησε. Τον Μάιο του 1943 παρουσιάζεται στο Β.Ν. στο Ναύσταθμο του Chatham του Kent της Αγγλίας για εκπαίδευση ως πλήρωμα σε δυο πολεμικά που παραχώρησε η βρετανική κυβέρνηση στην Ελλάδα. Κατά το διάστημα της υπηρεσίας του τραυματίζεται και εισάγεται στο νοσοκομείο του Dartford. Στο νοσοκομείο γνωρίζει την εθελόντρια νοσοκόμα Violet Lilian Evans και την παντρεύεται στις 18 Μαρτίου του 1944. Μετά από νοσηλεία 6 μηνών επανέρχεται στο πλοίο του απ’ όπου στέλνεται στα σύρματα γιατί αρνήθηκε να συνεισφέρει σε έρανο για τις βρετα-

νίδες χήρες πολέμου 2 σελίνια. Η άρνησή του ήταν για λόγους αρχής, εκ του γεγονότος ότι οι Άγγλοι υποχρέωσαν την σύζυγό του να υπογράψει δήλωση αποποίησης κάθε αξίωσής της από το Βρετανικό Κράτος επειδή παντρεύτηκε Έλληνα. Μετά τον πόλεμο αφού αποκτά το δίπλωμα πλοιάρχου σε νεαρή ηλικία, αναλαμβάνει πλοίαρχος στα πλοία του Σ. Λιβανού μέχρι που το «αφεντικό» του τον ξεχωρίζει και τον κρατά στο γραφείο του Λονδίνου το 1955 ως αρχικαπετάνιο. Μετά τον θάνατο του Σταύρου Λιβανού το 1964, έχοντας πλέον οικογένεια και δυο παιδιά στα σχολεία ενδίδει στις πιέσεις του συμμαθητή του Μπάμπου Κιοσέογλου δημιουργό της Sun Line και «μεταπηδά» στην επιβατηγό ναυτιλία, στα κρουαζιερόπλοια. Στην Sun Lines αναλαμβάνει καθήκοντα Γενικού Διευθυντή θέση που κράτησε μέχρι το 1982 όπου ολοκληρώνει την καριέρα του ως ναυτικός έχοντας γράψει 45 έτη υπηρεσίας. Για τον καπετάν Βύρωνα και την ναυτική του διαδρομή δημοσιεύτηκαν πολυσέλιδα άρθρα σε ναυτιλιακά περιοδικά όπως επίσης και εκτενή αφιερώματα σε εκδόσεις όπως το «Πορτρέτα σε μπλε φόντο» του αείμνηστου Στάθη Μπάτη αλλά και σε τηλεοπτικές

Αριστερά: Το Αριστείον Ναυτιλίας του αείμνηστου Πλοιάρχου Βύρωνα Μιχαηλίδη παραδίδεται στον γιό του Σταύρο Μιχαηλίδη από τον αντιπρόεδρο καπετάν Δημήτρη Μηνδρινό. Δεξιά: Ο Υποναύαρχος ΛΣ Σταύρος Μιχαηλίδης παρουσιάζει το έργο του Πλοιάρχου Βύρωνα Μιχαηλίδη.

νικών στην ναυσιπλοΐα και τις επικοινωνίες και σε νέες μεθόδους και κανονισμούς ναυσιπλοΐας και ελέγχου των πλοίων. Η ναυτιλία των δεκαετιών του 50 και του 60 δεν είχε καμιά σχέση με την σημερινή. Ο ΙΜΟ ουσιαστικά τότε ξεκίναγε τις εργασίες του το 1960 με την πρώτη αναθεώρηση της SOLAS. 1972: Δ.Σ. για την αποφυγή συγκρούσεως Convention on the International Regulations for Preventing Collisions at Sea (COLREG). 1965: Convention on Facilitation of International Maritime Traffic (FAL). 1966: International Convention on Load Lines (LL). 1972: International Convention for Safe Containers (CSC). 1976: Convention on the International Maritime Satellite Organization (IMSO C). 1979: International Convention on Maritime Search and Rescue (SAR). 1988/92: GMDSS. Και φυσικά: 1973: International Convention for the Prevention of Pollution from Ships, as modified by the Protocol of 1978 relating thereto and by the Protocol of 1997 (MARPOL) 1995: International Convention on Standards of Training, Certification and Watchkeeping for Seafarers ( STCW) as amended, including the 1995 and 2010 Manila Amendments. 1998: ISM Code.

Πριν απ’ αυτά όλα επαφίονταν στις ικανότητες και το «δαιμόνιο» του πλοιοκτήτη, των πλοιάρχων και μηχανικών και κυρίως στην κουλτούρα τους για την ασφάλεια και την ποιότητα της δουλειάς τους. Έτσι ήταν τα πράγματα!!! Ολοκληρώνοντας αυτή την σύντομη αναφορά σε αυτόν τον σπουδαίο Έλληνα καπετάνιο τον αξέχαστο φίλο καπετάν Βύρωνα Σ. Μιχαηλίδη αισθάνομαι την ανάγκη να σημειώσω ότι σήμερα που ο πλοιοκτήτης τρέχει την πολυμετοχική πια επιχείρησή του με ασύγκριτα μεγαλύτερες έννοιες και υποχρεώσεις απ’ ότι στο παρελθόν και δεν έχει την πολυτέλεια να εντοπίζει ο ίδιος τα ταλέντα, τους ικανότερους, τους ξεχωριστούς καθίσταται πιο επιτακτική η ανάγκη η πατρίδα και η πλοιοκτησία να ενσκήψουν με μεγαλύτερο ζήλο και φροντίδα στην άρτια εκπαίδευση των νέων μας για το καλό της ναυτιλίας μας και των ίδιων των ναυτικών μας. Ευχαριστώ πολύ την λέσχη Αρχιπλοιάχων Πειραιά, τον Πρόεδρο Καπετάν Μαρίνο και το Δ.Σ. για την τιμή να μου αναθέσουν την παρουσίαση μιας εξέχουσας προσωπικότητας της ναυτιλίας μας, του καπετάν Βύρωνα Σ. Μιχαηλίδη. Αιωνία η μνήμη όλων. *Ο κ. Σταύρος Γ. Μιχαηλίδης είναι Υποναύαρχος (ε.α.) Λ.Σ. και Επίτιμο Μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων.

Αριστερά: Φωτογραφία του αείμνηστου Πλοιάρχου Βύρωνα Μιχαηλίδη από συνέντευξη στο ΑΡΓΩ. Δεξιά: Στο "ΟΛΓΑ Ε. ΕΜΠΙΡΙΚΟΣ" το 1943.

Βράβευση του Έλληνα Πλοίρχου Αρχιπλοίαρχου από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

εκπομπές όπως οι «Έλληνες Αειναύτες» του Σέργιου Τράμπα και της Μαρίας Βασσάρα. Ο καπετάν Βύρωνας απέκτησε δυο γιους τον πρώτο που γεννήθηκε στην Ουαλία το 1946 στον οποίο δίνει το όνομα του φίλου του Δημοσθένη Δημάδη ο οποίος υπηρετώντας εθελοντής αεροπόρος στην RAF σκοτώθηκε σε αερομαχία πάνω από το Newcastle τον Οκτώβρη του 1943. Και τον Σταύρο που γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1948. Ο καπετάν Βύρωνας έφυγε πλήρης εμπειριών και ημερών τον Μάιο του 2011 έχοντας διαγράψει αξιοζήλευτη ναυτική πορεία αποτελώντας παράδειγμα προς μίμηση. Έχω ζήσει την ελληνική ναυτιλία θα μπορούσα να πω εξ απαλών ονύχων. Είμαι βέβαιος ότι οι Έλληνες θα είχαν επιτύχει στον θαλασσινό στίβο ως πλοιοκτήτες, ο καπετάν Βύρων είχε περιγράψει αυτή την ικανότητα πολύ ωραία δίνοντας τον ορισμό του Ελληνικού «ναυτικού δαιμονίου», είμαι όμως επίσης βέβαιος ότι δεν θα είχαμε φτάσει τόσο ψηλά χωρίς αυτούς τους μοναδικούς, το υπογραμμίζω μοναδικούς Έλληνες ναυτικούς καπεταναίους, μηχανικούς και πληρώματα. Η εποχή του καπετάν Βύρωνα, αυτή του μεσοπολέμου και μετά τον πόλεμο είχε ένα μεταβατικό χαρακτήρα. Ολοκληρώνονταν ο κύκλος του ατμού και μπαίναμε γοργά στην νέα τεχνολογική εποχή των μηχανών εσωτερικής καύσεως, των ηλεκτρο-

Πάτροκλος Χατζηαθανασίου του Επαμεινώνδα Εισηγητής ο Πλοίαρχος Πρίαμος Τζίμητρας, Επίτιμος Πρόεδρος Λέσχης Αρχιπλοιάρχων

Βράβευση του Έλληνα Πλοίρχου Αρχιπλοίαρχου από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

εννήθηκε στην Αθήνα από πατέρα Πλακιώτη και μητέρα γεννημένη στη Σέριφο, από γονείς Μυκονιάτες. Κατά τα παιδικά του χρόνια πέρασε αρκετά καλοκαίρια στη Μύκονο, καθώς και καθ’ όλη τη διάρκεια της κατοχής. Στη Μύκονο ονειρευόταν να γίνει καπετάνιος και τον χειμώνα στην Αθήνα γιατρός. Πριν καν τελειώσει το οκτατάξιο γυμνάσιο, ταξίδευε περιστασιακά με το καϊκι του πατριού του, «ΑΓΙΑ ΣΩΤΗΡΙΑ» και σε ηλικία 16 ετών προσέκρουσαν σε ξέρα στην Καρδιανή της Τήνου και βούλιαξαν. Τελειώνοντας το γυμνάσιο, έκανε φροντιστήριο για ιατρική, έδοσε εξετάσεις και ήρθε επιλαχών, αλλά όταν πήραν τους επιλαχόντες, είχε ήδη μπαρκάρει ως γραμματικός με τον γαμπρό του, καπετάν Σάββα Μαυρογιάννη, στο «ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΧΑΝΔΡΗ». Μόλις μάζεψε λίγα χρήματα, ξεμπαρκάρισε και γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Newcastle. Σε έξι μήνες όμως, οικονομικοί λόγοι τον ανάγκασαν να ξαναμπαρκάρει ως αδίπλωτος Ανθυποπλοίαρχος στο λίμπερτυ «CHRIS H» του Χατζηγιάννη που κουβαλούσε μολάσσες απόΚούβα στις ανατολικές Η.Π.Α. Από το 1955 έως το 1960 ταξίδεψε σε πλοία του Θεοδωρακόπουλου, αλλά επιστρέφοντας στην Ελλάδα τον τσίμπισαν για να υπηρετήσει στο στρατό ξηράς. Το 1960 πήρε το δίπλωμα του Ανθυποπλοιάρχου κα μπαρκάρησε αμέσως με το «ΚΙΜΩΛΟΣ», του Κλεόβουλου Βεντούρη ως Πλοίαρχος, σε ηλικία μόλις 30 ετών. Φόρτωναν πορτοκάλια από την Πελοπόννησο για Οδησσό και τσιμέντα από Κωνστάντζα για Πειραιά ή Βεγγάζη. Ταξίδευαν χωρίς χάρτες (εκτός αν αγόραζες με δικά σου χρήματα), με μια μαγνητική πυξίδα, χωρίς ραντάρ και το πλοίο σάπιο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ίδιος είχε φτιάξει 27 κουτιά τσιμέντο για τις ανάλογες διαρροές. Στο πλοίο αυτό έμεινε πάνω από ένα χρόνο. Στη συνέχεια μπαρκάρησε ως Πλοίαρχος στο «ΚΑΠΤΑ ΚΩΣΤΑΣ Π.» του

Πάνω: Τη ζωή και το έργο του αείμνηστου Πλοιάρχου Πάτροκλου Χατζηαθανασίου παρουσιάζει ο Επίτιμος Πρόεδρος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Πλοίαρχος Πρίαμος Τζίμητρας.

Κατσουλάκου και ταξιδευε Αγγλία-Χουέλβα-Λισσαβώνα με ατέλειωτες ώρες στην γέφυρα για να διασχίσουν το English Channel χωρίς ραντάρ. Παραμονές του πρώτου γάμου του, ο Κατσουλάκος τον έστειλε με ανοικτό εισιτήριο να βρει ένα χαμένο πλοίο του, που ταξίδευε από Αλεξάνδρεια στο Λάγος. Το βρήκε εκεί σε ένα ποτάμι με το πλήρωμα ανάστατο, το φόρωσε με κορμούς για Κονακρί, την πρωτεύουσα της Γουινέας, και γύρισε κουβαλόντας μαζί του μια μαϊμού. Επειδή μέχρι τότε ταξείδευε ως επί το πλείστον με ξένες σημαίες, για να συμπληρώσει υπηρεσία, το 1965 πήγε Ύπαρχος στο Υ/Κ «ΑΤΛΑΝΤΙΚΑ» του Τυπάλδου, με Πλοίαρχο τον Νίκο Περίδη. Έκαναν κορουαζιέρες από Βενετία-Χάϊφα-Κύπρο-Ρόδο-Dubrovnik-Βενετία. Συνέχισε ως Ύπαρχος στο «ΜΥΚΟΝΟΣ», στο «ΗΛΕΚΤΡΑ» και κυβερνήτης στο ρυμουλκό «ΕΥΦΟΡΙΑ» του Τυπάλδου. Μάλιστα περίμενε να αναλάβει Πλοίαρχος στο «ΗΡΑΚΛΕΙΟ», αλλά τον πρόλαβε το μοιραίο ναυάγιο. Έχοντας πλέον το Δίπλωμα Α’ Πλοιάρχου, συνεταιρίστηκε σ’ ένα πλοίο ψυγείο το «SANTA CRUZ» με έναν μπανανέμπορο και κουβαλουσαν τις πρώτες μπανάνες από το Ισραήλ. Εκτός από συνεταίρος ήταν και Πλοίαρχος στο «SANTA CRUZ». Η έλευση

της CHIQUITA στην τους διέλυσε και αναγκάστηκαν να μετατρέψουν το πλοίο σε ζωάδικα. Μετά όμως από σοβαρή διαφωνία με τον συνεταίρο του απεχώρησε χάνοντας την δούλεψη τεσσάρων ετών. Από Πλοίαρχος και συνπλοιοκτήτης πήγε Ύπαρχος στο «ΑΠΟΛΛΩΝ» και στο «ΛΗΤΩ» του Νομικού, έως το 1970 που μεταπήδησε στου Ευθυμιάδη όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος της εταιρείας. Ξεκίνησε ως Πλοίαρχος στις μετασκευές των πλοίων «ΔΕΛΦΟΙ», «ΜΕΛΙΝΑ», «ΔΗΛΟΣ» ΚΑΙ «ΚΝΩΣΣΟΣ». Το 1971 ανέλαβε την πλοιαρχία του «ΔΗΛΟΣ» που εκτελούσε κρουαζιέρες στη Δυτική Μεσόγειο και τα Κανάρια Νησιά. Ένα πλοίο μονοπρόπελο με ελαττωματικές τουρμπίνες που όπως έλεγε ο ίδιος «όσο κουτό ήταν το πλοίο, τόσο έξυπνοι έπρεπε να γίνονται οι άνθρωποι και όσες στροφές δεν ανάβαζε η μηχανή, έπρεπε να ανεβάζουν τα μυαλά». Με το πλοίο αυτό είχε αμέτρητες περιπέτειες μιας και συνεχώς παρουσίαζε σοβαρά προβλήματα στη μηχανή, γεμάτο από επιβάτες, με αποκορύφωμα το S.O.S. που έδωσε τον Ιανουάριο του 1972, όταν επιστρέφοντας από τη Δυτική Μασόγειο, με άνεμο 10 μποφόρ, ο Α’ Μηχανικός του δήλωσε ότι μπορεί να

του δώσει μόνο 30 στροφές το μάξιμουμ. Τα μεγάλα παράθυρα έσπασαν και χρησιμοποίησαν τα κούτελα των κρεβατιών για κόντρα. Το πλοίο είχε πάρει κλίση και σαβουρώσανε ακόμα και τις δεξαμενές πετρελαίου. Την επομένη τα μποφόρ έπεσαν στα 9 και αφού είχαν φέρει το πλοίο στα ίσια του, μετάτρεψε το S.O.S. σε ΧΧΧ. Δεν δέχτηκε να υπογράψει το «no cure, no pay», με το ρυμουλκό «ΑΣΤΕΡΙ» που προσέτρεξε σε βοήθεια, περιμένοντας το γραφείο να συμφωνήσει με το ρυμουλκό «ΑΤΛΑΣ» την ρυμουλκηση μέχρι τον Πειραιά. Έχοντας 11 μοίρες κλίση, στις 21 του Ιανουαρίου πέρασαν τον Ισθμό, όπου και τους έφεραν μετά από ημέρες πόσιμο νερό σε μπουκάλια, μια και όλο το νερό είχε καταναλωθεί στη μηχανή. Όταν απεβίωσε ο καπετάν Ανάργυρος Αγγελόπουλος, ανάλαβε Αρχιπλοιαρχος στου Ευθυμιάδη και παράμεινε στη θέση αυτή μέχρι την τελευταία στιγμή. Είχε δεθεί πολύ με την οικογένεια, μάλιστα η μεγάλη κόρη του του Ευθυμιάδη Ελεάννα βάφτισε την κόρη του Πάτροκλου. Αφού συνόδεψε τον Ευθυμιάδη στο αεροδρόμιο, ανέλαβε και αγκυροβόλησε σε ντάνα όλα τα πλοία της εταιρείας, που ένα-ένα βγήκαν σε πληστηριασμό. Το 1976 τον ζήτησε ο Βλάσος Καβουνίδης να αναλάβει Αρχιπλοίαρχος στην εταιρεία Καβουνίδη. Εκεί μεταξυ άλλων συνέβαλε ουσιαστικά και καταλυτικά στην ολοκλήρωση και το ξεκίνημα του νέου αποκτήματος της εταιρείας, το «CONSTELLATION». Τότε γνώρισε και συνεργάστηκε στενά με την μετέπειτα σύζυγό του Κα-

τερίνα, η οποία, βλέποντας τον πατέρα της απελπισμένο για το ξεκίνημα του πλοίου, πλησίασε τον Πάτροκλο και τον παρακάλεσε να κάνει τα αδύνατα δυνατά ώστε να είναι έτοιμο το πλοίο σε 2 μήνες για να δεχθεί επιβάτες, έχοντας βαλτώσει 3 χρόνια στο Πέραμα. Ο Πάτροκλος τα κατάφερε και μόνο το επεισοδιακό πρώτο ταξίδι δείχνει τι μπορούσε να πετύχει. Το πλοίο έφυγε από τον Πειραιά, σχεδόν σαν φορτηγό και έφτασε στη Γένοβα σχεδόν έτοιμο να δεχθεί τους επιβάτες που περίμεναν και με όλα τα πιστοποιητικά του πλοίου ενήμερα, αφού είχε πάρει τους επιθεωρητές μαζί του. Το τι συνέβει κατά τη διάρκεια αυτού του σύντομου ταξιδιού είναι απερίγραπτο, αλλά δυστυχώς ο χώρος δεν επιτρέπει να αναφέρουμε. Τον Μάρτιο του 1983 το πλοίο αυτό έπιασε φωτιά στο λιμάνι του Πειραιά και εκεί κατόπιν εντολής του Βάσσου Καβουνίδη, ανέλαβε την όλη επιχείρηση και την απομάκρυνση του πλοίου απο το λιμάνι. Λίγες ημέρες μετά την πυρκαγιά και αφού ο Βάσσος Καβουνίδης είχε φύγει από τη ζωή, ο Πάτροκλος ανέλαβε όλες τις διαδικασίες και ανακρίσεις με τους εκπροσώπους των ασφαλιστών και κατάφερε να κυριχθεί το πλοίο ολική απώλεια και να εισπράξει η εταιρεία την αποζημίωση σε χρόνο ρεκόρ. Το φθινόπωρο του 1983 πντρεύτηκε την Κατερίνα και μαζί της έζησε και το τέλος της εταιρείας. Στάθηκε βράχος στο πλευρό της στο ανελέητο κυνηγητό που ακολούθησε. Μετέπειτα εργάστηκε ως σύμβουλος και από το 1996 έως το 2001 ανέ-

λαβε τη διαχείρηση δύο επιβατηγών RO/RO που εκτελούσαν ταξίδια μεταξύ Ελλάδος, Ιταλίας και Αλβανίας. Εκεί ήταν «one man show» αφού ήταν Αρχιπλοίαρχος, Αρχιμηχανικός, υπεύθυνος πληρωμάτων, υπεύθυνος ISM. Όταν πουλήθηκαν και τα δύο πλοία αποσύρθηκε στο εξοχικό του στα Λουτρά Ωραίας Ελένης και αφοσιώθηκε στα χόμπυ του, το ψάρεμα, τη σκοποβολή, το διάβασμα και στα δύο εγγόνια του Αρτεμησία και Ανδρέα. Ήταν μέλος του Ομίλου Σκοποβολής της Κορίνθου και λάβαινε μέρος σε αγώνες. Όλη του τη ζωή υπήρξε ένας ακέραιος άνθρωπος, έντιμος και πολύ συναισθηματικός. Δενόταν συναισθηματικά με τα αφεντικά του και αυτό του έδινε το έναυσμα για να δώσει όλο του τον εαυτό. Υπήρξε Μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων από την 21η Ιανουαρίου 1983 και έκτοτε παρέμεινε ενεργό μέλος, όχι μόνο συμμετέχοντας, αλλά και συμβάλλοντας στην επιτυχία των εκδηλώσεών της. Κατά διαστήματα εξελέγη στο Διοικητικό Συμβούλιο, όπου εργάστηκε ως Μέλος, Γενικός Γραμματέας και Αντιπρόεδρος. Πολυγραφότατος, υπήρξε τακτικός αρθρογράφος του τετραμηνιαίου περιοδικού μας «ΕΞΑΝΤΑΣ». Μας εντυπωσιάζει το γεγονός ότι από το 1994 έως το 2015, όπου άφησε την τελευταία του πνοή, ο «ΕΞΑΝΤΑΣ» δημοσίευσε 55 άρθρα του. Η Λέσχη εκτιμώντας βαθύτατα την προσωπικότητα και την προσφορά του, θα τον τιμά πάντα ως ένα από τα πιό σπουδαία και καταξιωμένα μέλη της.

Βράβευση του Έλληνα Πλοίρχου Αρχιπλοίαρχου από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

Δεξιά: Ο αείμνηστος Πλοίαρχος Πάτροκλος Χατζηαθανασίου στο πλοίο ΔΗΛΟΣ. Αρίστερα: Στο Πλοίο ΑΤΛΑΝΤΙΣ με τον Αραφάτ 1982.

Ελληνική Ναυτιλία

Βράβευση του Έλληνα Πλοίρχου Αρχιπλοίαρχου από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

Του Ευθύμιου Μητρόπουλου

Ο κ. Ευθύμιος Μητρόπουλος γεννήθηκε στον Πειραιά το 1939. Σχολείο πήγε στο Ελληνογαλλικό κολέγιο Saint Paul του Πειραιά. Από το 1959 ταξίδεψε ως διπλωματούχος Ανθυποπλοίαρχος και Υποπλοίαρχος. Το 1962 πέρασε πρώτος στη Σχολή Δοκίμων Λιμενικού Σώματος, όπου υπηρέτησε ως Αξιωματικός Λ.Σ. και Λιμενάρχης. Σπούδασε με υποτροφία Ναυτική Οικονομία στην Ιταλία και Ναυτική Τεχνολογία στην Αγγλία. Ως εκλεγμένος Γενικός Γραμματέας του Διεθνούς Οργανισμού Ναυτιλίας (ΙΜΟ), κράτησε το τιμόνι της Παγκόσμιας Ναυιλίας επί δύο συνεχόμενες τετραετίες (2004-2008 και 2008-2012). Αποστρατεύτηκε με το βαθμό του Υποναυάρxου Λ.Σ. Σήμερα είναι Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουίου του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος» και Επίτιμο Μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων.

την τιμητική τελετή για τον Έλληνα Πλοίαρχο ο κ. Ευθύμιος Μητρόπουλος αναφέρθηκε στη μοναδικότητα και την ιδιαιτερότητα της ζωής στη θάλασσα καθώς και τη σπουδαιότητα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο Πλοίαρχος και γενικότερα όλοι οι ναυτικοί. Η οικονομία ευδικιμεί μόνο με το θαλασσινό εμπόριο, το οποίο όμως για να λει-

τουργήσει χρειάζεται ειδηκευμένους ναυτικούς. Ναυτιλία δεν είναι οι λαμαρίνες, οι μηχανές και οι καδένες. Ναυτιλία είναι οι πλοιοκτήτες της, οι αξιωματικοί της, οι ναύτες και ναυτεργάτες, τα στελέχη των ναυτιλιακών επιχειρήσεων. Οσο όλοι αυτοί θα είναι Ελληνες, τότε και η εμπορική εικόνα της ναυτιλίας θα είναι γαλανόλευκη

και κυματίζουσα. Η ναυτιλία είναι μια οικονομική δύναμη που δείχνει ότι η Ελλάδα δεν είναι μια χώρα μιζέριας και το κύρος της είναι ταυτισμένο με το κύρος της χώρας. Η σημασία της ναυτιλίας επηρεάζει τέσσερις διαφορετικούς τομείς: • Εθνικοπολιτικό • Οικονομικό • Δημoσιονομικό • Πολεμικό Είναι λοιπόν τόσο σπουδαιος ο ρόλος της Ναυτιλίας που πρέπει να είμαστε υπερήφανοι που είμαστε Έλληνες, Χριστιανοί Ορθόδοξοι και Ναυτικοί. Στη συνέχεια αναφέρθηκε σε δραστηριότητες του ΙΜΟ, κατά τη διάρκεια της θυτίας του ως Γεννικός Γραμματέας, όπως το πρόγραμμα «έρευνας και διάσωσης» και την καθιέρωση διαθνώς της 25ης Ιουνίου ως ημέρα του ναυτικού. Τελειώνοντας την ομιλία του ο κ. Μητρόπουλος ευχήθηκε οι Έλληνες ναυτικοί να έχουν καλά και ηρεμα ταξίδια και ο Άγιος Νικόλαος να προστατεύει τη πλώρη των πλοίων τους.

Τα προβλήματα της Ελληνικής Nαυτιλίας

Βράβευση του Έλληνα Πλοίρχου Αρχιπλοίαρχου από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

του Πλοιάρχου Παναγιώτη Τσάκου της πολιτείας. Σήμερα καταντήσαμε να αντιστοιχεί ένας μόνο ναυτικός ανά πλοίο του τεράστιου Ελληνικού στόλου. Όταν εγώ, το 1954, μπήκα στη θάλασσα, υπήρχαν 140.000 ναυτικοί και τα πλοία ήταν λιγότερα από χίλια. Το χιλιοστό πλοίο ήρθε το 1960. Σήμερα έχουμε 4.600 βαπόρια και οι ναυτικοί μας είναι πολύ λιγότεροι από τότε.

Ο καπετάν Παναγιώτης Τσάκος, μετά από επιθυμία του, ήταν ο τελευταίος ομιλητής αυτής της λαμπρής τελετής.

ρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω και να συγχαρώ τους βραβευθέντες και να ευχηθώ από καρδιάς υγεία και μακροημέρευση στις οικογένειες των μετά θάνατον βραβευθέντων. Μετά τα τόσο ωραία και δοξαστικά που ακούστηκαν, καλόν είναι να αναφερθούμε και στα αμέτρητα προβλήματα της Ελληνικής Ναυτιλίας, που μαστίζεται από πολλούς κινδύνους, ο κυριότερος των οποίων είναι η έλλειψη και η μειωμένη προσέλευση Ελλήνων αξιωματικών και πληρωμάτων, για να καλύψουν τις ανάγκες του στόλου μας. Ο κύριος λόγος αυτής της έλλειψης είναι η κακομεταχείριση αυτών των ολίγων που προσφέρονται, κυρίως από την πλευρά της πολιτείας. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες ναυτικοί είναι η μεγαλύτερή μας αγωνία. Την περασμένη εβδομάδα προσπαθούσαμε να μειώσουμε ή να εξαλείψουμε τελείως τη φορολογία την Ελλήνων ναυτικών και δεν προλάβαμε να διαλύσουμε τη σύσκεψη και την μεθεπομένη το πρωί μάθαμε ότι πολλαπλασιάζεται ο φόρος ή τουλάχιστον αυτή είναι η πρόθεση

Τι μπορουμε όμως να κάνουμε; Υπάρχουν τα θεσμικά μας όργανα και ελπίζουμε να τα καταφέρουν. Εάν θεσμοθετηθεί αυτός ο φόρος, η κατάσταση θα χειροτερεύσει πάρα πολύ. Ήδη έχουμε μεγάλα προβλήματα εξεύρεσης αξιωματικών και πληρωμάτων για να επανδρώσουν τα πλοία με Ελληνική σημαία. Προχθές πήγαμε στην Αττάλεια να παραλάβουμε δύο βαπόρια, το «Παρθενών» και «Μαραθών», και αγωνιστήκαμε να τα βάλουμε με Ελληνική σημαία, πράγμα όμως αδύνατον λόγω έλλειψης Ελλήνων αξιωματικών. Ο φόρος αυτός είναι αντικίνητρο και αν επιβληθεί δεν θα έρχεται κανένας. Σε άλλες σημαίες ακόμα και τα απομαχικά των αξιωματικών πληρώνονται από την πολιτεία. Εκείνο που νομίζω ότι πρέπει να κάνουμε είναι μια εκστρατεία, όχι μόνο για τη φορολογία, αλλά και για να γεμίσουμε τις σχολές και τα βαπόρια

με Ελληνόπουλα, διότι χρειάζουνται δέκα με δεκαπέντε χρόνια να γίνει κάποιος καπετάνιος ή πρώτος μηχανικός. Σήμερα έχουμε 1.200 σπουδαστές κάθε χρόνο, βγαίνουν οι 800, μένουν οι 500, περίπου οι μισοί καπετάνοι και οι μισοί μηχανικοί. Από μηχανικούς έχουμε μεγαλύτερες ελλείψεις, αλλά τώρα και στους καπετάνιους δεν τα πάμε καθόλου καλά. Να αποτανθούνε στην επαρχία, στα νησιά μας και να παροτρύνουμε τους νέους να στραφούν προς τη θάλασσα, να αλλάξουμε τα ζητήματα της εκπαίδευσης και να γεμίσουμε τις σχολές με χιλιάδες δοκίμους, κατώτερα πληρώματα, ακόμα και υπαξιωματικούς. Θέσεις υπάρχουν και οι απολαβές των υπαξιωματικών είναι πολύ καλύτερες, συγκριτικά με άλλα επαγγέλματα. Ο μισθός του ηλεκτρολόγου είναι περί τα 6.000 €. Δεν είναι αρκετά χρήματα για ένα Ελληνόπουλο που δεν έγινε καπετάνιος ή μηχανικός; Ένας νέος που έχει τελειώσει ένα τεχνικό ΤΕΙ, μπορεί σήμερα να περάσει μια ταχύρυθμο σχολη ηλεκτρολόγων, που ευτυχώς τώρα έχει ξεκινήσει το Υπουγείο, μετά από αγώνα των θεσμικών οργάνων και τη βοήθεια του Υπουργού. Τώρα βγάζουμε ηλεκτρολόγους, οι οποίοι από την πρώτη του έτους έγιναν αξιωμα-

Τις τελευταίες αυτές εξαλίξεις δεν τις γνωρίζουν οι Έλληνες. Αυτές είναι οι σκέψεις που κάνουμε για ν’ αντιμετωπίσουμε τις ανάγκες, διότι θεωρούμε ότι η έλλειψη Ελλήνων ναυτικών θα έχει αρνητική εξέλιξη στη Ναυτιλία. Όλα τα άλλα που κάνουμε, που προσπαθούμε, που επενδύουμε, θα πάνε αλλού. Τελικά τα πλοία πάνε εκεί που έχει ανθρώπους να τα δουλέψουν. Στην αρχαιότητα οι Αθηναίοι δεν είχαν πατρίδα, είχαν όμως καράβια τα οποία επάνδρωναν Αθηναίοι πολίτες. Εμείς πως θα κρατήσουμε την Ελληνική Ναυτιλία, αν δεν έχουμε Έλληνες να τα επανδρώνουν. Ποιό γραφείο θα μείνει εδώ στον Πειραιά, να κάνει τι; Είναι ωραία να ζει κανείς στον Πειραιά. Τι θα κάνει όμως ένα γραφείο εδώ, αν δεν μπορεί να κάνει τη δουλιά του; Και η δουλειά όλων μας είναι να να βρίσκουμε, να φροντίζουμε, να προετοιμάζουμε, να εκπαιδεύουμε και να συνεργαζόμαστε με τους αξιωματικούς και τα πληρώματα, ώστε να παραδίδουμε τη σκυτάλη της δικής μας πείρας,

της τεχνογνωσίας στα δικά μας παιδιά, στα εγγόνια μας στους ανθρώπους που θα συνεχίσουν τη δουλειά. Αν δεν υπάρχουν άνθρωποι, δεν θα υπάρχει Ελληνική Ναυτιλία. Αυτές είναι μερικές σκέψεις και μια έκφραση αγωνίας που ήθελα να μοιραστώ μαζί σας. Όταν η ναυτοσύνη μας εκλείψει και δεν υπάρξουν διάδοχοι να την ενστερνιστούν και να την κινήσουν, τότε όλα τα άλλα πάνε χαμένα. Αυτό μπορεί να συμβεί σύντομα ή στην επόμενη ή τη μεθε-

πόμενη γενιά, Γι΄ αυτό πρέπει να εργαστούμε τώρα. Αν πάνε χαμένα όλα όσα πετύχαμε στη ζωή μας, οι ψυχές μας δεν θα ησυχάσουν. Ωφείλουμε να κινηθούμε προς τη σωστή κατεύθυνση και θεωρώ προσωπικά ότι είναι το μεγάλο χρέος μας, όποιοι να είμαστε, όποια θέση και να κατέχουμε, όποια συμφέροντα και να εκπροσωπούμε, ο μοναδικός μας σκοπός και η μοναδική μας αποστολή είναι να γεμίσουμε ξανά τις σχολές, τα βαπόρια και τα γραφεία μας με Ελληνόπουλα.

Βράβευση του Έλληνα Πλοίρχου Αρχιπλοίαρχου από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

τικοί και ο μισθός τους πλησιλαζει αυτόν του Β’ μηχανικού.

Στην στροφή του χρόνου Του Μάρκου Συνοδινού

Πέρασε ένας χρόνος, διάβηκαν εμπρός μας πολλές πραγματικότητες, γεγονότα περίεργα, έως αποκρουστικά σκιάχτηκε αυτό το μεγαλείο που λέγεται πορεία ζωής ζαλιστήκαμε από την αλληλουχία των τόσων γεγονότων που χωρίς Αιδώ παρουσιάστηκαν στα κουρασμένα μας βήματα.

ζωή των χρόνων μας μετράει κάμψη, προχωρούμε χωρίς να ψάχνουμε στα δικά μας βήματα. Πως γύρισε έτσι ο τροχός της ζωής ρωτάει ο κάθε κουρασμένος άνθρωπος, πως έγινε υφαρπαγή του σεβασμού και καθώς χάθηκε σχεδόν το όνειρο της νέας γενιάς, λίγο και ακόμα μέχρι που και η θεά Αιδώς άρχισε να φεύγει και μοιάζουμε να ζούμε στα προβλεπόμενα στην πολιτεία του Πλάτωνα. Εννοείται εκεί που οι μαθητές δεν σέβονται τους δασκάλους, τα παιδιά δεν σέβονται τους γονείς, έχουν ενδιαφέρον μόνο για το τι δικαιούνται αλλά όμως δεν έχουν ενδιαφέρον στο ότι πρώτα πρέπει να αναγνωρίσουν τις υποχρεώσεις τους απέναντι στους γονείς, στους δασκάλους, στην πολιτεία και στην χαλεπαίνουσα πατρίδα κατ επέκταση. Οι αξίες καθώς προχωρεί ο χρόνος παίρνουνε μεταξίωση, δηλαδή επί το σαφέστερο είναι ότι, οι απαξίες

υψώθηκαν ως αξίες οι δε αξίες ποδοπατήθηκαν ως απαξίες, και στο όνομα κάποιου εκμοντερνισμού οι νέοι διδάχθηκαν ότι το θράσος είναι το θάρρος του κάθε νέου και αυτό πρέπει να είναι η ελευθερία στου κάθε ατόμου την συμπεριφορά. Στις ημέρες μας δεν γνωρίζουμε τι όφελος θα προσφέρει ο εμπαιγμός των όσιων και ιερών του έθνους, ευτελίζοντας και τον πολιτισμό των αρχαίων προγόνων μας την αθάνατη αυτή κληρονομιά που φώτισε τον κόσμο, ακόμα και την Ελληνική γλώσσα μας την φωνή που φέρνει η ψυχή μας και υποδηλώνει την καταγωγή μας, και αυτή ρημαγμένη με τάση να στερείται σεβασμού και Αιδημοσύνης. Αυτή η νέα χρονιά που φτάνει εμπρός μας είναι εκείνη που επιβάλλει να σταματήσουμε εμπρός στον καθρέφτη των αξιών μας και να βρούμε τις αιτίες που μας φέρανε στο σημείο να μην έχομε προστατευμένα ακόμα και τα σύνο-

ρα της χώρας της πεφιλημένης και ποτισμένης με αίματα ηρώων πατρίδας μας. Βλέπουμε στην λογική μας πως διαβαίνει ο κυκλογύρης χρόνος γρήγορα, κι άλλοτε πάλι αργά μας μοιάζει να αλλάζει ρυθμό, ανάλογα με τις αγωνίες ή χαρές και στιγμές ευτυχίας. Φεύγουνε οι καιροί νέοι έρχονται άλλοι, εποχές αλλάζουν, τρέχει το ποτάμι της ζωής, η πηγή του δεν στερεύει. Φεύγουνε οι εποχές πέρα στο παρελθόν και ξεχνιούνται ενώ έρχονται άλλες καινούργιες, άνοιξη λέμε πάλι και η ζωή κύκλο γυρίζει στον ρημαγμένο πια πλανήτη μας που αλλάζει κι αυτός μορφή και σχεδόν, ούτε καθαρό αέρα βρίσκουμε για αναπνοή, ούτε και περιβάλλον. Βάρυνε κι ο τροχός της ζωής, ξερά τρίζουν τα γρανάζια του κι ούτε ένας δεν υπάρχει που να ρίξει λίγο λάδι στους σκουριασμένους άξονες της ρόδας του πεπρωμένου που δείχνεται εμπρός μας φρικιαστικό το αύριο, καθώς ατενίζομε το μέλλον και καυτά χνώτα θωρούμε. Μοίρα, λάθος ανθρώπινο, πιάσαμε στη ζωή μας απαγορευμένο καρπό, μας τιμωρεί ο Θεός, μας πήρε η κατηφόρα, μας άφησε ο εαυτός μας, τι να συμπεράνουμε για το μέλλον μας έτσι όπως εμφανίζεται να μας πλησιάζει; Δυνάμεις, υπερδυνάμεις, ειρηνιστές, δημιουργία ύστερα χαοτικών καταστάσεων, επεμβαίνουμε ειρηνιστές, και πάμε πάλι για ανασυγκρότηση, κάτω από κηδεμόνες και συμμάχους. Και συνέχεια η ίδια ιστορία με άλλο όνομα, όπως νέα τάξη πραγμάτων, ή νέες ισορροπίες και ένα σωρό άλλα. Με την πορεία των γεγονότων κα με τις εναλλασσόμενες γεωπολιτικές ισορροπίες, όλο και

νέα μετερίζια και δοκιμές οπλικών συστημάτων, σε ξηρά, θάλασσα και αέρα, πόλεμος των άστρων και πάει λέγοντας. Η ειρήνη είναι μια λέξη ξεχασμένη, που θυμίζει κάποιες λησμονημένες εποχές, κάπου στου κόσμου τις γωνιές. Πόλεμος είναι η σημερινή επικαιρότητα. Πόλεμος καταστροφικός, με όπλα, με ατυχήματα, για ναρκωτικά, για ξεκαθάρισμα λογαριασμών, με άγχος, με χημικά μέσα, με ασθένειες, με πυρπόληση των δασών, με κάθε μορφής οικονομικές εκμεταλλεύσεις, θρησκευτικοί πόλεμοι και της ζωής το δέντρο γέρνει τα κλωνιά του προς τα κάτω με κιτρινισμένα φύλλα. Σχεδόν ανύπαρκτη η ελπίδα να βλαστήσουν ξανά, αφού τα έκαψε ο αρνητισμός του εγωιστή ανθρώπου, που θέλει στα σύννεφα μέσα να κατοικήσει, μια και υπερνίκησε τη βαρύτητα και έφυγε πέρα στο άγνωστο, φοβερός κατακτητής, υπεράνθρωπος στα όπλα και εφευρέτης στην επιστήμη, για να ισορροπήσει τις πολλές ασθένειες, που ξαφνικά βγήκανε εμπρός του σαν τείχος που απαγορεύει να προοδεύσει άλλο, σαν να έκλεψε τα μυστικά των Θεών, σαν άλλος Προμηθέας τιμωρημένος, να βρίσκεται δεμένος στον Καύκασο, Τιτάνας μα όμως βασανιζόμενος συνεχώς και κάθε ημέρα ο αϊτός να τρώει το συκώτι του. Όλος ο κόσμος γίνηκε ανυπόμονος και όλοι οι λαοί μπήκανε στην τροχιά της βίας, διότι έτσι το θέλουνε οι πιο προχωρημένοι σε αυτό που λέγεται πρόοδος. Έτσι το θέλουνε τα διεθνή κέντρα που αποφασίζουν πότε θέλουν πόλεμο και πότε γυρεύουνε ειρήνη. Εδώ είναι η μεγάλη ερώτηση. Ποιος τέλος είναι αυτός ο μεγάλος λαός που μοιάζει υπερδύναμη και στην φιλοσοφία έχει τόσο πολύ μείνει πίσω και μόνο στα όπλα τού θανάτου προοδεύει και τι επιδιώκει απόμακρος της λογικής; Την απάντηση αυτή μας την δίνει η ίδια η πραγματικότητα. Και καθένας έχει τα συμπεράσματά του. Δηλαδή έτσι θα προχωρήσουμε φθάνοντας στο ναδίρ και μετά πως θα ανεβούμε; Ας κάνουμε μια ευχή ο νέος που έρχεται χρόνος να είναι καλλίτερος για να ανασάνουν τα παιδιά, και οι οικογένειες να γίνουν μεγαλύτερες. Να βοηθήσουμε, ώστε να έρθουν στη ζωή νέα Ελληνόπουλα, την ώρα που κινδυνεύει η χώρα να έχει μειονότητα Ελλήνων και καραβιές έρχονται συνέχεια προσφύγων και μεταναστών αγνώστου αρετής. Είναι προς το συμφέρον μας ή τυχόν έχουν κακοήθεις μεταστάσεις; Δηλαδή πάμε πού σαν έθνος χιλιάδων χρόνων, όταν μεθοδικά συμπιέζεται η Ελληνίδα φωνή και βέβαια η γλώσσα χιλιάδων χρόνων, βρέθηκε ψαλιδισμένη; Ελπίζουμε ότι τα πάντα μεταβάλλονται πλην του νόμου της μεταβολής που είναι αιώνιος, όπως μας τόνισε κι ο σοφός μας πρόγονος Ηράκλειτος με τρεις λέξεις δήλαδη ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΡΕΙ!

Εκείνο που ο άνθρωπος δεν μπόρεσε ποτέ να γνωρίσει και να κατανοήσει είναι ο εαυτός του. Σε όλη του τη ζωή παραμένει ο μεγάλος άγνωστος, που πολλές φορές τον εκπλήσσει, τον αναστατώνει, τον τρομάζει. Μαρίνος Τσάμης ................................................................................................... Να φοβάσαι πάντα το φίδι όταν κάνει τους τελευταίους του σπασμούς. Είναι πολύ πιο επικίνδυνο. Ο νοών νοήτω, ίσως να είναι και επίκαιρο. Πάνος Μηνόγιαννης ................................................................................................... Η Ναυτιλία μας είναι ένα προνόμιο για την Ελλάδα. Τι ενέργειες κάνει η πολιτεία, για να επωφεληθεί η χώρα από αυτό το προνόμιο; Δημήτρης Μηνδρινός ................................................................................................... Το καράβι ακίνητο, ξεφόρτωτο, πελώριο απ’ την αλμύρα της θάλασσας σκουριασμένο, στα μάτια κοιταχτήκαμε και ψιθυρίσαμε, στο σπίτι μας φθάσαμε...

Θριαμβολογίες… Όταν σώζεσαι την τελευταία στιγμή, όταν τη δωδεκάτη ώρα βρίσκεται η λύση, δυο πράγματα μαθαίνεις πολύ καλά. Να μη θριαμβολογείς και να μην απελπίζεσαι…

Σπύρος Ραδίτσας Μάρω Δήμου ................................................................................................... «Καλά είναι τα καράβια, αλλά πιο καλοί είναι οι άνθρωποι που τα περπατούν». Είναι λόγια του παλιού μεγάλου και καταξιωμένου Χιώτη εφοπλιστή Σταύρου Λιβανού, για τους Έλληνες ναυτικούς Φρίξος Δήμου ................................................................................................... Υπάρχουν διάφοροι ορισμοί της έννοιας «Ναυτιλία». Ο πλέον χαρακτηριστικός ίσως είναι ο ακόλουθος στην Αγγλική γλώσσα: «Shipping is something of everything and everything of something». Βασίλειος Παπαγιάννης ...................................................................................................

tcm

Tsakos Columbia Shipmanagememt S.A.

Tsakos Group

TEN LTD

Join us!

Open your windows of opportunities.

Commitment to Excellence “MEGARON MAKEDONIA”, 367, SYNGROU AVE. 17564 P. FALIRO, P.O BOX 79122 TEL: (+30) 210 94 80 700-9 mail@tsakoshellas.gr www.tsakoshellas.gr

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Διαχείριση Θαλάσσιου Έρματος Πλοίων Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

Διαχείριση Θαλάσσιου Έρματος Πλοίων Έρμα (Ballast) πλοίων

ε τον όρο έρμα (ballast) χαρακτηρίζουμε το σύνολο των υλικών που τοποθετούνται σε ένα πλοίο, όταν είναι άδειο προκειμένου να επιτευχθεί η ευστάθειά του. Η πρακτική αυτή ήταν γνωστή και από τα αρχαία χρόνια, όπου σαν έρμα χρησιμοποιούνταν κάποια βαριά στερεά υλικά, τα τελευταία 100-120 χρόνια όμως σαν έρμα χρησιμοποιείται θαλάσσιο νερό, το οποίο τοποθετείται σε ειδικές δεξαμενές στο εσωτερικό του πλοίου.

Το έρμα απορρίπτεται στην θάλασσα όταν το πλοίο φορτώνεται με εμπορεύματα και επανατοποθετείται στο πλοίο όταν τα εμπορεύματα ξεφορτώνονται. Η διαδικασία αυτή, εισαγωγής και απόρριψης του έρματος, ονομάζεται αντίστοιχα ερματισμός και αφερματισμός και ενώ είναι πολύ σημαντική για την ασφαλή ναυσιπλοΐα μπορεί να προκαλέσει σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα εάν δεν εκτελείται με τον ενδεδειγμένο τρόπο.

Διαχείριση Θαλάσσιου Έρματος Πλοίων

ΛΙΜΑΝΙ ΑΝΑΧΩΡΗΣΗΣ αφαίρεση εμπορευμάτων εισαγωγή έρματος

KATA TO TAΞΙΔΙ πλοίο χωρίς εμπορεύματα δεξαμενές έρματος γεμάτες

ΛΙΜΑΝΙ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ εισαγωγή νέων εμπορευμάτων αφαίρεση έρματος

ΤΑΞΙΔΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ πλοίο γεμάτο εμπορεύματα δεξαμενές έρματος άδειες

χωρίς εμπορεύματα

εισαγωγή εμπορευμάτων

γεμάτο εμπορεύματα

εξαγωγή εμπορευμάτων

δεξαμενές έρματος

δεξαμενές έρματος γεμάτες

δεξαμενές έρματος άδειες

Σχήμα 1. Ερματισμός και αφερματισμός πλοίου.

Η σημασία του έρματος για την ευστάθεια των πλοίων

Σε κάθε σώμα που βρίσκεται στο νερό εξασκούνται δύο κατακόρυφες και αντίθετες δυνάμεις, το βάρος του (weight) με φορά προς τα κάτω και η άνωση (buoyancy) με φορά προς τα άνω. Η άνωση σύμφωνα με την αρχή του Αρχιμήδη είναι ίση με το βάρος του εκτοπιζόμενου από το σώμα νερού. Όσο πιο πολύ βυθίζεται το σώμα στο νερό τόσο αυξάνει και η άνωση ενώ το βάρος παραμένει σταθερό. Όταν ένα σώμα και επομένως και ένα πλοίο εισέρχεται στο νερό, αρχίζει να βυθίζεται μέχρι η άνωση να γίνει ίση με το βάρος του οπότε το σώμα σε εκείνη τη θέση ισορροπεί. Κατά την ισορροπία η άνωση και το βάρος βρίσκονται πάνω στην ίδια κατακόρυφη ευθεία (Σχήμα 2α). Όταν σε ένα πλοίο εφαρμόζονται πλευρικές δυνάμεις πχ. από ανέμους ή κύματα, από την αντίθετη πλευρά επιδρά η αντίδραση από το νερό και οι δύο αυτές δυνάμεις σχηματίζουν μία ροπή που προσδίδει στο πλοίο μία κλίση. Σ’ αυτή την περίπτωση το μεν βάρος και το κέντρο βάρους (W) του πλοίου παραμένουν στην ίδια θέση, η άνωση όμως και το κέντρο άνωσης (B) μετατοπίζονται παράλληλα (Σχ. 2β), σχηματίζοντας ένα νέο ζεύγος δυνάμεων (βάρος-άνωση), η ροπή του οποίου μπορεί να αντισταθμίσει την προηγούμενη ροπή και να επαναφέρει το πλοίο στην θέση ισορροπίας είτε όμως και να το ανατρέψει. Το αν θα επανέλθει το πλοίο στην κατακόρυφη θέση της ισορροπίας ή θα ανατραπεί εξαρτάται από την θέση του μετάκεντρου (M) του πλοίου, το οποίο είναι το

σημείο που η διεύθυνση της άνωσης τέμνει τον άξονα του πλοίου. Εάν το μετάκεντρο βρίσκεται πάνω από το κέντρο βάρους τότε η ροπή βάρους-άνωσης τείνει να επαναφέρει το πλοίο στην αρχική του θέση ισορροπίας και λέμε ότι το πλοίο βρίσκεται σε ευσταθή θέση ισορροπίας (Σχ. 2β), εάν όμως το μετάκεντρο βρίσκεται κάτω από το κέντρο βάρους τότε η ροπή βάρους-άνωσης τείνει να εκτρέψει το πλοίο από την θέση ισορροπίας και σ’ αυτή την περίπτωση έχουμε ασταθή ισορροπία (Σχ. 2γ). Είναι σημαντικό για την ευστάθεια του πλοίου η απόσταση κέντρου βάρους και μετάκεντρου (WM) να είναι θετική και όσο μεγαλύτερη είναι αυτή καθώς και η γωνία θ μεταξύ του άξονα του πλοίου και της άνωσης τόσο η ροπή επαναφοράς από την θέση ισορροπίας θα είναι αποτελεσματικότερη και το πλοίο θα μπορεί να αντέχει σε ισχυρότερες πλευρικές δυνάμεις από δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Για την επίτευξη των ανωτέρω σύμφωνα με την ναυπηγική επιστήμη καθορίζεται ότι ένα πλοίο θα πρέπει να είναι κατά την πλεύση του βυθισμένο κατά ένα ποσοστό μέσα στο νερό και η γραμμή που διαχωρίζει το μέρος του πλοίου πάνω από την ελεύθερη επιφάνεια του νερού από αυτό που είναι μέσα στο νερό ονομάζεται ίσαλος γραμμή. Έτσι όταν ένα πλοίο μεταφέρει εμπορεύματα φορτώνεται μέχρι να βυθιστεί μέχρι την ίσαλο γραμμή, όταν όμως πλέει χωρίς εμπορεύματα η ανωτέρω βύθισή του επιτυγχάνεται με την εισαγωγή εντός αυτού έρματος, το οποίο κατά τα τελευταία εκατόν είκοσι χρόνια αποτελείται από θαλασσινό νερό ή γλυκό νερό λιμνών ή ποταμών,

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

Σχήμα 3. Ανατροπή πλοίου εξαιτίας έλλειψης έρματος. ανάλογα με το μέρος που βρίσκεται κατά την απόπλευσή του. Εάν δεν τηρηθεί η ανωτέρω διαδικασία τότε το πλοίο κινδυνεύει κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες να ανατραπεί (Σχήμα 3). Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι το υδάτινο έρμα αποτελεί όχι μόνο ένα σημαντικό παράγοντα ευστάθειας των πλοίων αλλά και της πρόωσης του, την βύθιση της έλικας και της πλώρης όπως και σημαντικό παράγοντα για την ταχύτητα λειτουργίας του.

Ερματισμός-αφερματισμός πλοίων

Όταν ένα πλοίο αναχωρεί από κάπου με προορισμό κάποιο λιμάνι από το οποίο θα πρέπει να φορτώσει εμπορεύματα, εάν δεν υπάρχουν εμπορεύματα να φορτωθούν από το μέρος αναχώρησης προς το λιμάνι φόρτωσης, τότε αναγκαστικά θα πρέπει να ταξιδέψει άδειο. Όταν το πλοίο είναι άδειο είναι σε μεγάλο ποσοστό πάνω από το νερό, η ίσαλος γραμμή του απέχει αρκετά από την επιφάνεια του νερού και αυτό συνιστά μία κατάσταση, η

οποία με μικρές πλευρικές δυνάμεις μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε κατάσταση ασταθούς ισορροπίας με αποτέλεσμα την ανατροπή του πλοίου. Για την αποφυγή των δυσάρεστων αυτών συνεπειών και για να διασφαλιστεί ευστάθεια του πλοίου κατά την πλεύση, σε κάθε πλοίο και σε ειδικά σημεία υπάρχουν δεξαμενές στις οποίες με την βοήθεια αντλιών εισάγεται νερό (έρμα) από την θάλασσα μέχρι το πλοίο να βυθιστεί έως την ίσαλο γραμμή και να διασφαλιστεί η ευστάθειά και η ομαλή και ακίνδυνη πλεύση του. Όταν το πλοίο φθάσει στον προορισμό του αδειάζει το έρμα, οπότε ανυψώνεται και φορτώνεται με εμπορεύματα μέχρι να βυθιστεί πάλι έως την ίσαλο γραμμή και να καταστεί ευσταθές και ασφαλές για το ταξίδι προς τον νέο του προορισμό, όπου πάλι όταν αδειάσει τα εμπορεύματά του για να ξαναταξιδέψει θα πρέπει ή να φορτώσει νέα εμπορεύματα ή έρμα ή συνδυασμό και των δύο μέχρι η ίσαλος γραμμή να άπτεται της ελεύθερης επιφάνειας του νερού. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η φόρτωση ή εκφόρτωση του έρματος (ερματισμός-αφερματισμός) θα πρέπει να γίνεται μόνο στα λιμάνια προέλευσης ή προορισμού, διότι η διαδικασία αυτή μεσοπέλαγα εγκυμονεί κινδύνους τόσο για την ευστάθεια του πλοίου όσο και για την πρόκληση φθορών στο πλοίο, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν την ανατροπή, την ρήξη του κήτους του και ακόμη και την βύθισή του. (Σχήμα 4). Είναι όμως δυνατόν το πλοίο κατά την διάρκεια του ταξιδιού του να ανανεώνει σταδιακά το έρμα του απορρίπτοντας συνεχώς μικρές ποσότητες στην θάλασσα και αντλώντας τις αντίστοιχες από αυτήν προβαίνοντας κατόπιν ειδικής επεξεργασίας τους. Ο ερματισμός- αφερματισμός στα διάφορα λιμάνια μπορεί να γίνεται με την παράλληλη φόρτωση και εκφόρτωση των εμπορευμάτων.

Σχήμα 4. Κίνδυνος ρήξης πλοίου κατά τον αφερματισμό μεσοπέλαγα.

Διαχείριση Θαλάσσιου Έρματος Πλοίων

Διατάραξη οικοσυστημάτων από την εισβολή ξένων οργανισμών

Σε διάφορα μέρη της γης υπάρχουν οικοσυστήματα, τα οποία με την πάροδο χιλιάδων ετών έχουν καταλήξει σε μία κατάσταση ισορροπίας μεταξύ των μελών που τα αποτελούν. Η παρέμβαση κάποιων εισβολέων στα οικοσυστήματα αυτά θα μπορούσε να διαταράξει τις σχέσεις μεταξύ των ειδών που υπάρχουν σ’ αυτά, να τα αποδιοργανώσει και τελικά να τα καταστρέψει. Για παράδειγμα η είσοδος σε ένα οικοσύστημα κάποιων μη ιθαγενών οργανισμών, οι οποίοι παρουσιάζουν μεγάλη ανθεκτικότητα στην αλατότητα, την θερμοκρασία και γενικά στις συνθήκες του νέου περιβάλλοντος και αναπτύσσονται και πολλαπλασιάζονται ταχύτατα εις βάρος των αυτόχθονων ειδών θα μπορούσε να διαταράξει την διατροφική αλυσίδα του οικοσυστήματος και να το αφανίσει. Επίσης οι εισβάλλοντες οργανισμοί μπορούν να μεταφέρουν ασθένειες που θα μπορούσαν να βλάψουν τους ιθαγενείς οργανισμούς και να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα ακόμη και στην ανθρώπινη υγεία. Όμως στη φύση υπάρχουν διάφορα εμπόδια, τα οποία δεν επιτρέπουν την μετανάστευση των διαφόρων ειδών από το ένα στο άλλο μέρος και έτσι προστατεύουν τα τοπικά οικοσυστήματα. Τέτοια εμπόδια είναι η ξηρά για τις λίμνες, τα βουνά, οι ωκεανοί, οι κλιματολογικές συνθήκες ανάμεσα στα τοπικά οικοσυστήματα κλπ. Παρόλα αυτά μεταναστεύσεις ειδών λαμβάνουν χώρα είτε από διάφορα φυσικά αίτια, όπως πλημμύρες, παλίρροιες, σεισμοί κλπ. είτε από ανθρωπογενή αίτια, όπως η κατασκευή διωρύγων και καναλιών, οι ιχθυοκαλλιέργειες, στις οποίες σε ένα μέρος μπορεί να εκτρέφονται ξένα προς αυτό είδη ιχθύων και τα οποία μπορεί να δραπετεύουν από τις εγκαταστάσεις τους και φυσικά η ναυσιπλοΐα που είναι και ο κυριότερος τρόπος μετανάστευσης ειδών. Κατά την ναυσιπλοΐα οργανισμοί μεταφέρονται με δύο τρόπους. Πρώτον με την αγκίστρωση και την ανάπτυξή τους στο κύτος των πλοίων (πχ. τα μύδια) και σ’ αυτή την περίπτωση εκτός από το πρόβλημα της μεταφοράς τους σε άλλα μέρη προκαλούν και μείωση της ταχύτητας των πλοίων και κατά συνέπεια καθυστερήσεις και αύξηση της κατανάλωσης των καυσίμων έως και 20%. Δεύτερον που είναι και ο κυριότερος τρόπος μεταφοράς με το έρμα των πλοίων που είναι και η περίπτωση που εξετάζεται στο παρόν άρθρο.

Ρύπανση του περιβάλλοντος με την μεταφορά του έρματος

Πάνω από το 80% της διακίνησης των εμπορευμάτων παγκοσμίως εκτελείται σήμερα με την ναυσιπλοΐα Αυτό έχει σαν συνέπεια την μεταφορά μέσω της διαδικασίας του ερματισμού-αφερματισμού τεράστιων ποσοτήτων νερού από ένα μέρος σε άλλο σε όλο τον πλανήτη. Εκτιμάται ότι η διακινούμενη κατ’ αυτό τον τρόπο ποσότητα νερού ανέρχεται σε 12 δισεκατομμύρια τόνους νερού ετησίως. Μαζί όμως με το νερό μεταφέρονται και όλοι οι οργανισμοί που περιέχονται εντός αυτού. Κατά την άντληση του νερού στους λιμένες πρόσληψης του έρματος, εντός του

Σχήμα 5. Τοξική άλγη και αστερίας. πλοίου εισέρχονται στις αντίστοιχες δεξαμενές 7.000 διαφορετικά είδη υδρόβιων οργανισμών, ζωοπλαγκτόν, φυτοπλαγκτόν και πλήθος άλλο οργανισμών από βακτηρίδια μέχρι και ψάρια 30 εκατοστών. Το μεγαλύτερο ποσοστό των εισερχόμενων στο πλοίο οργανισμών πεθαίνουν κατά την διάρκεια του ταξιδιού, πολλοί όμως επιβιώνουν ακόμη και 4 μήνες. Με την εκφόρτωση του έρματος, από τους ζώντες οργανισμούς αρκετοί πεθαίνουν όταν έλθουν σε επαφή με τις συνθήκες του νέου περιβάλλοντος, κάποιοι όμως όχι μόνο επιβιώνουν αλλά ευδοκιμούν και αναπτύσσονται με ταχύτατους ρυθμούς εις βάρος των αυτόχθονων οργανισμών, δημιουργώντας σοβαρότατα προβλήματα διατάραξης των τοπικών οικοσυστημάτων, απειλώντας ακόμη και την ύπαρξή τους και προκαλώντας ποικίλα άλλα προβλήματα στις περιοχές αυτές, τόσο οικονομικά όσο και αρκετές φορές στην υγεία των ανθρώπων. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα σοβαρών οικολογικών προβλημάτων από ξένους εισβολείς οργανισμούς που έχουν σημειωθεί από την μεταφορά θαλασσίου έρματος σε διάφορα μέρη ανά την γη είναι και τα ακόλουθα: Η εισβολή μεδουσών στην Κασπία θάλασσα έχει μειώσει δραματικά τον πληθυσμό διαφόρων ειδών ψαριών που αποτελούσαν βασική διατροφή των κατοίκων του Ιράν, έχει περιορίσει σημαντικά την αλιευτική δυνατότητα στην περιοχή αυτή καθηλώνοντας στα λιμάνια πλήθος αλιευτικών σκαφών και καταδικάζει σε σταδιακό αφανισμό μία μεγάλη κατηγορία μικροεπαγγελματιών με γενικότερες επιπτώσεις στην εθνική οικονομία της χώρας αυτής. Το μύδι Ζέμπρα έχει μεταναστεύσει από την Κασπία και την Μαύρη Θάλασσα στις ακτές της Βόρειας, της Νότιας και της Δυτικής Ευρώπης και επίσης στις ακτές της Βορείου Αμερικής και από εκεί έχει περάσει μέσω καναλιών και ποταμών στις λίμνες της Β. Αμερικής. Εκεί με την διάδοση και την ραγδαία αύξηση του πληθυσμού του έχει προκαλέσει τεράστια προβλήματα σε πλοία, στο κύτος των οποίων αγκιστρώνεται και σχηματίζει αποικίες, σε σωληνώσεις και αντλητικά και ψυκτικά συστήματα υδροηλεκτρικών και άλλων έργων όπου προκαλεί εμφράξεις και λειτουργικά προβλήματα και αυξάνει το κόστος λειτουργίας και συντήρησης των εν λόγω εγκαταστάσεων. Η τοξική άλγη Dinoflagellate Gymnodinium Catenatum έχει εισβάλλει μέσω το έρματος των πλοίων στα υδάτινα οικοσυστήματα πολλών περιοχών ανά την γη, όπου ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες πολλαπλασιαζόμενη ταχύτατα σχηματίζει τις λεγόμενες κόκκινες παλίρροιες, οι οποίες απορροφούνται από τα οστρακοειδή, τα οποία όταν καταναλώνονται από τον άνθρωπο προκαλούν παράλυση και ακόμη και θάνατο. Το ψάρι Round Coby έχει μεταναστεύσει από την Μαύρη

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού θάλασσα και την Κασπία θάλασσα στην Βόρειο Αμερική και εκεί προκαλεί σοβαρά προβλήματα, διότι είναι αδηφάγο, τρώει ακόμη και τα αυγά άλλων ψαριών διαταράσσοντας και νεκρώνοντας τα τοπικά οικοσυστήματα. Παρόμοια προβλήματα δημιουργεί η μετανάστευση διαφόρων ειδών καβουριών αστερίων και μεδουσών αλλά και κάποιων ειδών ψαριών που μπορεί να προκαλέσουν ακόμη και τον θάνατο των ανθρώπων όταν καταναλωθούν.

Αντιμετώπιση προβλήματος

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ασφάλεια των πλοίων καθώς και η προστασία του περιβάλλοντος κατά την ναυσιπλοΐα έχει ιδρυθεί ένας Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοΐας IMO (International Maritime Organization), ο οποίος τελεί υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και ο οποίος εκδίδει σχετικές οδηγίες και θεσπίζει κανονισμούς που πρέπει να ακολουθούνται από όλα τα κράτη μέλη. Εκτός από τον ανωτέρω οργανισμό υπάρχουν και άλλοι παρόμοιοι σε κρατικό και διακρατικό επίπεδο με παρόμοιο αντικείμενο και αρμοδιότητες. Δεδομένου ότι η ρύπανση του περιβάλλοντος από την εισβολή διαφόρων επιβλαβών οργανισμών σε διάφορες υδάτινες περιοχές με την διαδικασία ερματισμού και αφερματισμού των πλοίων έχει λάβει πολύ ανησυχητικές διαστάσεις οι ανωτέρω οργανισμοί και κυρίως ο ΙΜΟ έχουν εκδώσει αυστηρές οδηγίες σύμφωνα με τις οποίες το θαλασσινό νερό που χρησιμοποιείται σαν έρμα τόσο κατά την φόρτωσή του στα πλοία όσο και κατά την εκφόρτωσή του θα πρέπει να υπόκειται σε ειδική επεξεργασία ώστε να αποφεύγεται κατά το δυνατόν η είσοδος οργανισμών στις δεξαμενές των πλοίων αλλά και όσοι εισέρχονται τελικά να θανατώνονται ώστε να αποφεύγεται η μετανάστευσή τους σε άλλες περιοχές. Η ανωτέρω επεξεργασία για μεν την εισαγωγή του έρματος στο πλοίο περιλαμβάνει κατ’ αρχήν φιλτράρισμα για την παρεμπόδιση της εισόδου αδρανών υλικών και οργανισμών μεγάλου μεγέθους και στην συνέχεια την θανάτωση των μικροοργανισμών που διέρχονται από τα φίλτρα.

Σχήμα 6. Διάταξη επεξεργασίας θαλασσίου έρματος πλοίων.

Οι διατάξεις επεξεργασίας ποικίλουν ανάλογα με τις διάφορες εταιρείες κατασκευής. Οι συνήθεις μέθοδοι για την θανάτωση των οργανισμών που διέρχονται μέσα από τα φίλτρα είναι είτε θερμική επεξεργασία είτε χλωρίωση ή χρήση όζοντος ή διατάξεις UV (ακτινοβολία). Η επεξεργασία κατά την εκφόρτωση περιλαμβάνει τα ίδια στάδια. Εκτός από το είδος της επεξεργασίας στην οποία πρέπει να υπόκειται το θαλάσσιο έρμα κατά την φόρτωση και εκφόρτωσή του ο οργανισμός ΙΜΟ έχει εκδώσει μία σειρά από οδηγίες για το προσωπικό που διαχειρίζεται το θαλάσσιο έρμα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και οι ακόλουθες: • Εκπαίδευση του προσωπικού. • Αποφυγή παραλαβής έρματος από περιοχές όπου είναι γνωστό ότι είναι επίφοβες. • Καθαρισμός των δεξαμενών έρματος από τα ιζήματα. • Επεξεργασία και εφαρμογή σχεδίου διαχείρισης και επεξεργασίας του έρματος πλοίου. • Τήρηση βιβλίου για το έρμα και σύνταξη αναφορών προς τις λιμενικές αρχές. Όσον αφορά τις λιμενικές αρχές ο ΙΜΟ προβλέπει την σύσταση ειδικά εκπαιδευμένης ομάδας δράσης για την επίβλεψη των διεργασιών ερματισμού-αφερματισμού και την φροντίδα της τήρησης της σχετικής νομοθεσίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 1. Έρμα-Βικιπαίδεια, el.wikipedia.org/wiki/Έρμα 2. Ευστάθεια-φόρτωση - ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ/ Βιβλιοθήκη του Ναυτικού. http://www.eugenfound.edu.gr/frontoffice/_viewResource. asp? rid=2567&cuser=94fc48d3f328-4d8f-b55a 4bc44ce4bf46&url=%2F 3. STABILITY INFORMATION MANUAL, Including longitudinal strength DIAMOND 53 – HANDYMAX BULK CARRIER, M/S SPAR SCORPIO, Chengxi Shipyard, Newbuilding No. 4210, Published: 2006.09.29, Project : 40.3580.00, 055_01_CXS4210.doc. 4. Πανεπιστήμιο Πειραιώς τμήμα ναυτιλιακών σπουδών, Τεχνολογία πλοίου, Σημειώσεις, Ερνέστος Σ., docplayer.gr/1427807-Panepistimio-peiraios-tmima-naytiliakon. 5. http://www.marineinsight. com/naval-architecture/intact-stability-of-surface-ships/ 6. © Springer Science+Business Media Dordrecht 2015 13 M. David, S. Gollasch (eds.), Global Maritime Transport and Ballast, Water Management, Invading Nature - Springer Series in Invasion Ecology 8, DOI 10.1007/978-94-017-9367-4_2 7. Διαχείριση και Επεξεργασία νερού έρματος πλοίου, Ηράκλειο 2014, Πανέρας Αναστάσιος Α.Μ.:4068. Επιβλέπων καθηγητής: Θρασύβουλος Μανιός. 8. http://www.seos project.eu/ modules/marinepollution/marinepollution-c04-p05.gr.html 9. Διαχείριση θαλάσσιου έρματος πλοίων, Θεοφάνης Καραγιάννης, διπλ. ναυπηγός-μηχανολόγος μηχανικός Ε.Μ.Π. Phd university of Southampton. Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας-επιστημονική επιτροπή ναυπηγών – 5/12/2011 10. Το πρόβλημα της διαχείρισης του θαλασσίου έρματος και η δημιουργία μίας νέας αγοράς τεχνολογιών στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης και της νέας συνέλευσης του ΙΜΟ, Κατερίνα Χ. Φιλίππου, Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Μάρτιος 2004.11. Ballast Water Treatment - Cost-Effective BWTS Package, www. damenballastwatertreatment.com/ 12. Ballast Water Treatment System-Technology for the Future. www.kbal.gr/Ballast_ Water/System. 13. Ballast water systems, www.zeppelin-ballastwatertreatment.com/

C ARBON FREE PRESS | SKIPPER ONDECK CRE ATIVE

We Will go further • MARINE WORKS AND SERVICES • SHIPYARD SERVICES : Salamis yard for new buildings & commercial vessels. Perama yard dedicated to luxury mega yachts. • OCEAN TOWAGE, HARBOUR-TERMINAL SERVICES • SALVAGE, EMERGENCY RESPONSE, WRECK REMOVAL

web www.spanopoulos-group.com e-mail info@spanopoulos-group.com

• MARINE ENVIRONMENT DEPOLLUTION SERVICES • UNDERWATER WORKS • SEA TRANSPORTATION & TRANSSHIPMENT • AGENCY, HUSBANDING SERVICES • DRY CARGO

Kato Pounda - ambelaKia, 18902, Salamina, attica, Greece tel. +30 210 467-4555, +30 210 467-0224, +30 210 467-7590 Fax: +30 210 462-0864

001 001

Του Τάσου Ρήγα

ΟΔΙΚΕΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ Π

αρατηρώ τις διάφορες οδικές επιγραφές που αναφέρουν τους τόπους προορισμού και θέλω να επισημάνω την ανορθογραφία τους για την οποία άλλωστε έχει γίνει πολύ συζήτηση καθώς και έχουν γραφεί πολλά και από πολλούς. Η Ελληνική γλώσσα –όπως είναι γνωστό– είναι η μοναδική γλώσσα η οποία δεν είναι βασισμένη στο ότι κάποιοι κάθισαν και συμφώνησαν να ονομάζουν ένα αντικείμενο έτσι ή αλλιώς όπως όλες οι άλλες στείρες γλώσσες του κόσμου. Οι λέξεις της στηρίζονται σε έννοιες της λογικής, δηλ. η ίδια η λέξη είναι δημιουργημένη με τέτοιο τρόπο που περιγράφει την έννοια που εσωκλείει μέσα της. Εάν λοιπόν οι συντάκτες των επιγραφών αυτών εγνώριζαν την πάρα πάνω στοιχειώδη αυτή λεπτομέρεια –κανόνα θα έλεγα– την οποία πιστεύω ότι γνωρίζουν, αλλά αδιαφορούν, θα ήσαν επιφυλακτικοί και θα έψαχναν, γεγονός που θα είχε ως αποτέλεσμα, το τελικό έργο να είναι όχι μόνο σωστό ορθογραφικά αλλά και αισθητικά άψογο. Επισκέπτομαι πολύ συχνά την περιοχή της ΒΑΡΙΜΠΟΠΗΣ για διάφορες

δουλειές μου αφού εκεί είναι εγκαταστημένες ένας σημαντικός αριθμός διαφόρων επιχειρήσεων. Μου προκαλεί άσχημο συναίσθημα η ανορθογραφία της λέξης ΒΑΡΙΜΠΟΠΗ καθώς και τα παράγωγά της ΒΑΡΙΜΠΟΠΙΟΤΗΣ, ΒΑΡΙΜΠΟΠΑΙΟΣ κλπ, που όλα είναι γραμμένα με -Υ(ύψιλον) αντί του σωστού -Ι- (γιώτα) και γι’ αυτό σπεύδω να το σχολιάσω. Το τοπωνύμιο λοιπόν, σύμφωνα με όλα τα ιστορικά στοιχεία είναι ξένο και μάλιστα Αλβανικής προέλευσης. Συνεπώς ορθογραφικά δεν αιτιολογείται το «ύψιλον της δεύτερης συλλαβής, το οποίο προφανέστατα είναι προϊόν παρασυσχετισμού με την ελληνική λέξη «βαρύ». Η ονομασία είναι σύνθετη από το Αλβανικό επίθετο várȇ (κρεμαστός, μετέωρος) και το ουσιαστικό bóbë (=μπομπές, σφαιρικό αντικείμενο) που φυσικά είναι λεξιδάνειο από τα Ιταλικά, οπότε ΒΑΡΙΜΠΟΠΗ (=κρεμαστός ή αιωρούμενος μπομπές). Υπάρχει ωστόσο η άποψη ότι το πρώτο συνθετικό είναι το Αλβανικό ουσιαστικό VARÉ (γυμνή/άδενδρη βουνοπλαγιά) οπότε και ΒΑΡΙΜΠΟΠΗ = άδενδρος, στρογγυλός βράχος. Αυτά όσον αφορά την ορθογραφία

της λέξης. Για την πραγματική ερμηνεία περιορίζομαι να ειπώ ότι ο Βαριμπόπης είναι πράγματι ένα όνομα Αλβανικό (κατά πόσον ιστορικό δεν το γνωρίζω), και προφανώς αυτό να ήταν το όνομα του αρχηγού της μεταναστευτικής ομάδας (της φάρας) δεδομένου ότι οι μετακινήσει των Αλβανών κατά κανόνα εγένοντο κατά πατριές (φάρες) και κάθε φορά έπαιρνε το όνομα του αρχηγού. Στη συνέχεια με το όνομα του αρχηγού ονομάτιζαν και την περιοχή που εγκαθίσταντο. Βλ. Σπάτα, Λιόσια, Μάζι, Μαλακάσα τοπωνύμια που προέρχονται από τα ονόματα των αντίστοιχων αρχηγών των κοινωνικών ομάδων. Οι μετακινήσεις αυτές –εκούσιες ή βίαιες– ξεκίνησαν το 1315 ή 1318 και οι πρώτοι Αλβανοί μετανάστες εμφανίσθηκαν και στη Θεσσαλία. Αιτία ήταν ο κλονισμός της κοινωνικής και οικονομικής ισορροπίας που προκλήθηκε από τη Φράγκικη κατάκτηση (1209) και στη συνέχεια μετατράπηκε σε χρόνια ανισορροπία λόγω των τοπικών ανταγωνισμών και συνεχών συγκρούσεων με συνέπεια τις συνεχείς μετακινήσεις του ανθρωπίνου δυναμικού αλλά και εξάντλησης των οικονομικών πόρων.

Ψάρεμα με Βιντζότρατα

Πρώτα πρώτα θέλω να ευχαριστήσω όλους όσοι με προέτρεψαν να γράψω το πιο κάτω κείμενο με το οποίο θεωρώ ότι έστω και έτσι αποτίω φόρο τιμής στους αείμνηστους πατέρα και παππούδες μου οι οποίοι πιστεύω ότι έζησαν πιο πολύ με τα καΐκια και τις τράτες τους παρά με τις οικογένειές τους. Τους ευχαριστώ γιατί από όταν άρχισα να νοιώθω ότι πατώ στα πόδια μου με έμαθαν να τσαλαβουτώ στην θάλασσα την οποία και εξακολουθώ να αγαπώ και να σέβομαι. Του Πάνου Μηνόγιαννη

ώρα, για να φτάσουμε στο ψάρεμα με την βιντζότρατα χρειάζονται και τα εξής «εργαλεία»: 1. Το πλήρωμα, αποτελειτο από 6/7 άτομα, σκληραγωγημένους ψαράδες για να αντέχουν στις κακουχίες της εργασίας αυτής, δηλαδή το βάρος της τράτας (από σπάγγους τότε)κρύα-χιόνια-φουρτούνες και πείνες. Το ξεροκόματο που είχαν μαζί τους από τις 4 το πρωί που να τους φτάσει. Ένας βέβαια ήταν ο καπετάνιος ο οποίος έπρεπε να έχει πολλές γνώσεις από ταξείδεμα, καλάδες, βυθούς, πλέξιμο τράτας κ.τ.λ. Ο πατέρας μου είχε όλα αυτά τα προσόντα όπως επίσης είχε ταξειδέψει με αυτό το καίκι της τράτας 2 φόρες στην βόρεια Αφρική, στην Λιβύη, ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει. Επίσης ένας ήταν ο χείριστης μηχα-

νής, και οι άλλοι υπόλοιποι ναύτες. 2. Η τράτα, τα δίκτυα δηλαδή τα όποια για να συντηρηθούν έπρεπε κάθε μήνα περίπου να τα βράζουμε, ναι-ναι να τα βράζουμε, σε μεγάλη βούτα (καζάνι) με νερό και «πιτύκι». Το πιτύκι είναι κομμάτια φλοιού του πεύκου το οποίο βράζοντας στο νερό με την τράτα ήταν συντηρητικό και έβαφε τα δίκτυα καφέ αλλά ήταν και μικροβιοκτόνο. Κατόπιν έπρεπε να τα απλώσουμε για μία μέρα στον ήλιο. 3. Τα Μόδολα (modelo It.) διαφόρων μεγεθών ώστε όταν μπαλώναμε την τράτα από τις ζημιές να είναι όλα τα «μάτια» ίσων διαστάσεων. 4. Τα Βελόνια. Μακρόστενα ξύλινα «εργαλεία» διαφορετικών διαστάσεων, που απάνω τους τυλίγαμε τα νήματα (σπάγγους).

5. Μπάϊνα (μπα ι να).Το μεγάλο καλαδούρι, συνήθως από γυαλί τότε, που προσαρμόζονταν στο κέντρο ακριβώς του σάκκου για να κράτα το στόμιο ανοικτό και να μπαίνουν τα ψαριά. Όταν δε έβγαινε στον αφρό οποίος το έβλεπε πρώτος φώναζε «φουορι μπα ι να», που προφανώς προέρχεται από το Ιταλικό “fuori baina”. 6. Όταν έρχονται τα δίκτυα με το τράβηγμα τότε λέμε «σκουμίζει» ίσως από το ιταλικό ‘’schiuma’’ (αφρός) δηλαδή βγαίνει η τράτα στον αφρό. 7. Το χόνδρο κομμάτι ξύλου που αρχίζει η τράτα (δίκτυα) το λέμε «μάτσα» και από εκεί και μετά αρχίζουν και από τις δυό πλευρές τα δίκτυα, τα μεγάλα ματιά στην αρχή και σιγά σιγά έρχεται το τέλος, δηλαδή ο σακκος του οποίου τα «μάτια» είναι 6/7 χιλιοστά ανάλογα με τις οδηγίες του Υ.Ε.Ν. Τέλος εκείνη την εποχή επειδή δεν υπήρχαν μεγάλα ψυγεία για να συντηρηθούν τα ψάρια για πολύ, έπρεπε ή να πουληθούν την ίδια ήμερα ή το βράδυ ότι έμενε να τα πετάξουμε πάλι στην θάλασσα. Αντιλαμβάνεσθε λοιπόν ότι κάθε φορά που «παίρναμε την καλάδα» έπρεπε να φορτώσουμε τα τελλάρα στο μικρό βαρκάκι (tender) και με τα κουπιά «κάργα» και «κάργα» τρέχαμε να προλάβουμε την αγορά. Βέβαια όταν είσαι 14-18 χρονα παιδιά δεν υπήρχε κούραση. Αναλογίζομαι όμως πόσο φρέσκα ήταν τα ψάρια που τρώγαμε, από την θάλασσα στο τσουκάλι στην κυριολεξία. Τα πιο κάτω επίσης είναι τα απολύτως απαραίτητα: το σκάφος Το σκάφος το πιο κατάλληλο είναι ένα τρεχαντίρι περίπου 7/9 μέτρα μήκος το οποίο πρέπει να έχει δυνατή κύρια μηχανή που στο ρελαντί να δουλεύει αργά και να είναι ικανή ούτως ώστε να μπορεί να σηκώνει το βάρος του βιντζιού που θα τραβά την τράτα.

Ψάρεμα με Βιντζότρατα του Πάνου Μηνόγιαννη Στην πρύμνη του σκάφους δεν πρέπει να υπάρχουν εμπόδια που να εμποδίζουν το βυράρισμα των σχοινιών και της τράτας. Επίσης κατά προτίμηση πρέπει να ειναι το σκάφος άμπασο (a basso,ιταλ.) και στελλάτο δηλαδή με μάσκες ώστε να αποφεύγουν να μπλέκουν τα σχοινιά και η τράτα στην προπέλλα του. Στην κουβέρτα του είναι γερά στερεωμένο το βίντζι με δυό κεφαλάρια, ένα αριστερά και ένα δεξιά. Αρκετά σκάφη έχουν διπλά βίντζια ώστε να μην κουράζονται πολύ ούτε οι εργάτες ούτε η μηχανή την ώρα που τραβάει (βυράρει) την τράτα. Το βίντζι είναι συνδεδεμένο με το βολάν που είναι στην κύρια μηχανή για να παίρνει την κίνηση. Συνήθως και πιο κατάλληλο είναι να έχουν δυό (2) άγκυρες στην πλώρη με αρκετή καδένα ώστε να έχουν κάλο «πιάσιμο» (holding) στο βυθό διότι το βάρος της τράτας όταν βυράρει είναι πολύ μεγάλο. Αυτά είναι τα κυριότερα χαρακτηριστικά του σκάφους. Στο κατάστρωμα του είναι στοιβαγμένα τα σχοινιά και η τράτα κατάλληλα έτσι ώστε να μην εμποδίζεται το «καλάρισμα» τους διότι το σκάφος τρέχει με σχετική ταχύτητα. τα σχοινιά Τα σχοινιά, είναι σχοινιά γερά στο πάχος περίπου του αντίχειρα και είναι στην κουβέρτα αριστερά και δεξιά σε ντούκες αλλά είναι ανεξάρτητα κομμάτια μήκους, αν δεν με γελά η μνήμη μου, έχουν μήκος περίπου 50/60 μ. το κάθε κομμάτι. Συνήθως οι άκρες τους είναι έξω από τις ντούκιες και είναι εύκολα προσβάσιμα για να δεθούν μεταξύ τους ή με την τράτα ανάλογα πόσο μήκος θα έχει η καλάδα. H τράτα (δίκτυα) Η τράτα είναι αρκετά μεγάλη. Το μήκος ποικοίλει από 1500/2500 μάτια η κάθε μία. Η τράτα ξεκινά από ένα κομμάτι γερό ξύλο περίπου 0,50 μ. το οποίο έχει μία γάσα για να δεθεί το τελευταίο κομμάτι του σχοινιού. Η τράτα ξεκίνα από το ξύλο στο οποίο είναι γερά δεμένη και καταλήγει στον σάκκο κατά σχήμα γω-

νιακό που όσο απομακρύνεται από την αρχή ανοίγει έχοντας στο επάνω μέρος προσαρμοσμένα τα φελλά και στο κάτω μέρος τα μολύβια τα οποία την κρατούν ανοικτή σε σχήμα μεγάλης γωνίας. Στην αρχή της τράτας τα «μάτια» (το άνοιγμα των δικτύων) είναι μεγάλα γύρω στους πενήντα πόντους άνοιγμα, όσο πλησιάζουν προς τον σάκκο μικραίνουν. Ο δε σάκκος που είναι το μέρος που συγκεντρώνονται τα ψάρια, τα μάτια έχουν άνοιγμα περίπου 0,6/0,7 του εκατοστόμετρου σύμφωνα όμως πάντα με τις οδηγίες του υπουργείου Αλιείας. Γίνονται δε και κάποιες επιθεωρήσεις από καιρού εις καιρό διότι γίνεται αρκετές φορές οι ψαράδες να τα μικραίνουν έτσι ώστε να εγκλοβίζεται και ο γόνος. Για πιο πολλές λεπτομέρειες είμαι εδώ να εξηγήσω. Το μέρος του σάκκου με τα μικρά μάτια λέγονται «πετσάλια». τα πλεύσιμα Τα πλεύσιμα είναι τα καλαδούρια ή φελλοί ή βαρελάκια ή πλαστικά ντεπόζιτα κενά εν τοιαύτη περιπτώσει είδη που είναι επιπλέοντα για να κρατούν τα σχοινιά στο επιθυμητό

βάθος ανάλογα με το μήκος της καλάδας και το βάθος της θαλάσσης όπως επίσης να κρατούν τα δίκτυα πάντα ανοικτά και στο μέσο του σάκκου επίσης, πάλι για οτιδήποτε εξηγήσεις είμαι εδώ. Μεγάλη προσοχή στον βυθό της κάθε καλάδας που πρέπει να είναι καθαρός από εμπόδια, διαφορετικά θα γίνει ζημιά στα δίκτυα. Το ψάρεμα γίνεται ως έξης: Αρχίζουμε λοιπόν. Όταν επιλέξουμε την καλάδα αφού λάβουμε υπόψιν τον βυθό, τα ρεύματα και η πιθανότητα, το είδος του ψαριού ξεκινάμε αφήνοντας την άκρη του σχοινιού ή σε καλαδούρι φουνταρισμένο με αγκυρίτσα ή στην μικρή βάρκα σαν το tender των σκαφών τουρισμού. Το σκάφος τρέχει και συνεχώς αφήνει σχοινί με τα ανάλογα καλαδούρια (πλευστά) στο επιθυμητό βάθος. Αφού αμολύσουμε τα σχετικά σχοινιά ανάλογα με την καλάδα φτάνουμε στο ρίξιμο της τράτας με πιο αργή ταχύτητα τώρα για να μην μπλέξουν κάπου τα δίκτυα, το καλάρισμα της οποίας είναι σχεδόν σε ορθή γωνιά με το καλάρισμα των σχοινιών. Όταν πλέον τελειώσει

Ψάρεμα με Βιντζότρατα του Πάνου Μηνόγιαννη το καλάρισμα της τράτας τότε με στροφή πάλι δεξιά σε περίπου ορθή γωνιά καλάρουμε πάλι τα ίδια σχοινιά με τα ανάλογα καλαδούρια ώσπου να φτάσουμε στο σημείο που είχαμε αφήσει αρχικά την άλλη άκρη των άλλων σχοινιών. Φανταστείτε ότι η κάθε καλάδα με σχοινιά και δίκτυα μοιάζει μέσα στο μυαλό μας περίπου σαν το τόξο της τοξοβολίας με τεντωμένους τους ιμάντες. Αφού πάρουμε τις δυό άκρες των σχοινιών ΑΡ/ΔΕ τα βάζουμε στα κεφαλάρια των βιτζιών και αρχίζουμε και βυράρουμε (τραβάμε) την τράτα. Όταν φτάσει κοντά στο τέλος της τράτας (δίκτυα) τότε αλλάζουμε στην μία πλευρά και τις δυό πλευρές των δικτύων και φτάνοντας στο σάκκο τον φέρνουμε στην κουβέρτα που εκεί είναι το όνειρο να βλέπεις το ψάρι να σπαρτάρα μεσα στο σάκκο πάνω στην κουβέρτα τον οποίο βέβαια αδειάζουμε στα τελλάρα και γίνεται ο διαχωρισμός των ψαριών ανάλογα με το είδος. Αυτά σε γενικές γραμμές είναι το ψάρεμα με βιντζότρατα. Πριν πολλά χρόνια

όταν δεν είχαν ακόμη τα σκάφη εφοδιαστεί με βίντζια το βυράρισμα γινόταν στην παραλία με τον λεγόμενο «κρόκο» το οποίο είναι περίπου σαν την ζώνη ασφάλειας του αυτοκινήτου και στο τέλος έχει προσαρμοστεί ένα κομμάτι σχοινί περίπου μισό μετρό με ένα μεγάλο κόμπο στο άκρο ο οποίος προσαρμοζόταν στα σχοινιά και τα βυράραμε. Ο γραφών έχει δούλεψει και έτσι, είναι πολύ κουραστικά αλλά εμείς παιδιά δεν τα καταλαβαίναμε. Τώρα βέβαια με τα βίντζια έχουν γίνει πολύ πιο απλά τα πράγματα. Προσοχή τα σχοινιά και η τράτα

πρέπει να είναι κατάλληλα ντουκιαρισμένα στην κουβέρτα αλλιώς, θα μπλέξουν όλα και ο Θεός να βάλει το χέρι του. Άλλα ειδή ψαρέματος είναι: 1. ΓΡΙΓΡΙ 2. Τράτες με μεγαλύτερα σκάφη όπως λέγονται δηλαδή βιντζότρατες με καλάδες που γίνονται στο πέλαγος και τα σκάφη είναι εν κινήσει. 3. Ψάρεμα με «μανομένα» δίκτυα, πολύ πιο απλό. 4. Ψάρεμα με παραγάδια. Πολλά είδη ανάλογα με τον σκοπό. 5. Ψάρεμα με φως και καμάκι από την βάρκα και γυαλί κοντά στην παράλια (πυροφάνι) 6. Ψάρεμα με τσαπαρί. 7. Ψάρεμα με συρτή. 8. Ψάρεμα με πεζόβολο. 9. Ψάρεμα με αθερινόδικτο. 10. Ψάρεμα με συρτή κτλ κτλ κτλ Βέβαια χρειάζεται πολύ «μελάνη» για να γραφτούν. Ευχαριστώ τους δικούς μου γιατί από τότε πριν βγω στα καραβιά έμαθα να κάνω γάσες, μακροματισιά, κόμπους κ.τ.λ.

Sales & Service agents

· NOVA ELECTRONICS S.A , as a commercial and technical company, provides sales and services for Deep Sea Navigation and communication equipment. · Provides quality of services offered and what reflects this is the number of manufacturer representations, as well as all the classification societies, which recognize NOVA ELECTRONICS’ services for GMDSS Safety Radio Survey and VDR surveys. · Our company’s skilled staff provides installation, commissioning, repair, Shore-based maintenance and survey work 24 hours per day, 365 days per year both in Greece and abroad. · NOVA has invested in maintaining a significant number of various equipment, consumable and spare parts in our warehouse in Piraeus ready for instant delivery. · NOVA ELECTRONICS’ ISO 9001:2008 approved Quality System is the guarantee that we offer a high quality of services.

www.novaelectronics.gr 5, Aitolikou str. & Kastoros, 185 45 Piraeus, Greece Phone: +30 2104121578, +30 210 4131058, Fax: +30 210 4136667, E-mail: info@novaelectronics.gr

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΣΤΗΝ ΟΥΡΟΛΟΓΙΑ

ΞΕΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ΤΑ ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ

ΔΙΝΟΝΤΑΣ ΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΠΙΟ ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΗΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

ρομποτική χειρουργική στην Ουρολογία μετρώντας 10 χρόνια εφαρμογής στην Ελλάδα και 16 χρόνια παγκοσμίως έχει πλέον καθιερωθεί σαν την θεραπεία πρώτης εκλογής για την αντιμετώπιση του εντοπισμένου καρκίνου του προστάτη και του νεφρού, εκεί όπου ενδείκνυται η ρομποτική ριζική προστατεκτομή ή η ρομποτική μερική νεφρεκτομή. Οι τελευταίες επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι, με την αύξηση της εμπειρίας, η ρομποτική χειρουργική υπερέχει της ανοιχτής όχι μόνο στο προφανές θέμα της γρήγορης ανάρρωσης και της ελαχιστοποίησης του πόνου και των επιπλοκών αλλά και στο σημαντικό κεφάλαιο του καλού ογκολογικού καθαρισμού και της πλήρους διατήρησης σημαντικών λειτουργιών (όπως πχ στύσης, εγκράτειας ούρων, νεφρικής λειτουργίας). Τα πλεονεκτήματα της ρομποτικής χειρουργικής φαίνονται περισσότερο σε ασθενείς με ιδιαίτερα επιβαρυμένο γενικό ιατρικό ιστορικό ή με προηγούμενες χειρουργικές επεμβάσεις στην πάσχουσα περιοχή ή με τον συνδυασμό εκτεταμένης αφαίρεσης δύο πασχόντων οργάνων ή τέλος σε τοπικά προχωρημένο και υψηλού κινδύνου καρκίνο. Το ρομποτικό σύστημα da Vinci σαν ελάχιστα τραυματική τεχνική ξεπερνά τα όρια της ανθρώπινης δίνοντας την δυνατότητα για μεγεθυμένη έως και 15 φορές, τρισδιάστατη όραση, κινήσεις ακριβείας χωρίς καθόλου τρέμουλο, σαν να υπάρχουν όχι μόνο δύο αλλά τρία μικροσκοπικά χεράκια μέσα στην κλειστή κοιλιά του ασθενούς, πρόσβαση στα πιο δυσπρόσιτα σημεία, εργονομική-ξεκούραστη θέση εργασίας του χειρουργού. Οι παραπάνω τεχνολογικές δυνατότητες του ρομποτικού συστήματος σε συνδυασμό με την εμπειρία του ρομποτικού χειρουργού και της χειρουργικής ομάδας (βοηθός χειρουργού και αναισθησιολόγος) μεταφράζονται σε πραγματικά οφέλη για τον ασθενή (ελαχιστοποίηση αιμορραγιών, επιπλοκών, πόνου, συντομότερος χρόνος νοσηλείας, ανάρρωσης και επιστροφής στην καθημερινότητα). Εκμεταλλευόμενοι αυτά τα πλεονεκτήματα της ρομποτικής χειρουργικής και έχοντας και την ανάλογη εμπειρία μπορούμε και χειρουργούμε με ασφάλεια ασθενείς με επιβαρυμένο γενικό ιατρικό ιστορικό. Για παράδειγμα ένας 80χρονος και πλέον ασθενής ή ένας καρδιοπαθής που έχει υποστεί έμφραγμα και επέμβαση ανοιχτής καρδιάς (bypass) ή ένας εξαιρετικά παχύσαρκος, ο οποίος έχει διηθητικό, αιμορραγούν καρκίνο στην ουροδόχο κύστη μπορεί να χειρουργηθεί ρομποτικά προσφέροντάς του εξαρχής την πλέον ενδεδειγμένη μορφή θεραπείας και όχι κάποια άλλη εναλλακτική λύση με αμφίβολα αποτελέσματα. Αξιοσημείωτο είναι ότι ειδικά αυτοί οι ασθενείς ωφελούνται τα μέγιστα από την ρομποτική χειρουργική, αναρρώνουν σχετικά γρήγορα χωρίς επιπλοκές και εξέρχονται του νοσοκομείου συνήθως σε 2 με 3 ημέρες!

Ιδιαίτερα δύσκολες θεωρούνται και οι περιπτώσεις ασθενών που έχουν προηγούμενα χειρουργεία. Για παράδειγμα ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο του προστάτη ή της ουροδόχου κύστης και έχουν υποβληθεί στο παρελθόν σε διουρηθρική ή ανοιχτή προστατεκτομή για καλοήθη υπερπλασία του προστάτη είτε σε σιγμοειδεκτομή ή κολεκτομή για καλοήθεις ή κακοήθεις παθήσεις του εντέρου. Ο δείκτης δυσκολίας ανεβαίνει ακόμα περισσότερο σε περιπτώσεις που έχει προηγουμένως ακτινοβοληθεί ο προστάτης ή ουροδόχος κύστη και ο καρκίνος έχει υποτροπιάσει. Η χειρουργική αφαίρεση του πάσχοντος οργάνου είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την επιβίωση του ασθενούς (ρομποτικό χειρουργείο διάσωσης). Η λαπαροσκοπική και ρομποτική εμπειρία του χειρουργού τον βοηθά να ξεπερνά αποτελεσματικά τα προβλήματα (συμφύσεις, διαταραχές φυσιολογικής ανατομίας κτλ) που δημιούργησαν οι προηγούμενες επεμβάσεις ή ακτινοβολίες. Εκεί πάντως που φαίνεται η ανωτερότητα της ρομποτικής χειρουργικής είναι στις περιπτώσεις που πρέπει να αφαιρεθούν δύο διαφορετικά όργανα ταυτόχρονα. Δεν είναι σπάνιο λόγω κακοήθειας στον ουρητήρα (το σωληνάκι που μεταφέρει τα ούρα από τον νεφρό στην ουροδόχο κύστη) να πρέπει να αφαιρεθεί το νεφρό μαζί με τον ουρητήρα και το στόμιο του στην ουροδόχο κύστη. Το ανοιχτό χειρουργείο σημαίνει μία μεγάλη επώδυνη τομή που ξεκινά από την οσφύ ανάμεσα στις πλευρές και προχωρά λοξά μπροστά μέχρι την περιοχή πάνω από το εφηβαίο. Στην εμπειρία μας καταγράφεται σε πολλές περιπτώσεις η ταυτόχρονη ρομποτική αφαίρεση νεφρού-ουρητήρα-ουροδόχου κύστης ή όγκου νεφρού (μερική νεφρεκτομή, ογκεκτομή) με προστάτη ή εκκόλπωμα ουροδόχου κύστης με προστάτη. Τέλος, σε τοπικά προχωρημένο καρκίνο του προστάτη (όταν δηλαδή το PSA είναι μεγαλύτερο από 10ng/ml, ή το Gleason score, ο δείκτης επιθετικότητας δηλαδή, είναι 8 ή και υψηλότερο, ή στην πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία φαίνεται εξωπροστατική επέκταση ή διογκωμένοι περιοχικοί λεμφαδένες) ο καλός ογκολογικός καθαρισμός (ριζική προστατεκτομή με εκτεταμένη λεμφαδενεκτομή) προσφέρει σημαντικό πλεονέκτημα επιβίωσης και ποιότητας ζωής και προτιμάται παγκοσμίως αντί του συνδυασμού ακτινοβολίας και ορμονοθεραπείας γιατί απλούστατα τα ποσοστά ίασης με την ρομποτική χειρουργική είναι υψηλότερα. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η εμπειρία του ρομποτικού χειρουργού και της αναισθησιολογικής ομάδας. Ο Δρ. Βασίλης Πουλάκης έχοντας πραγματοποιήσει περισσότερες από 4.000 ρομποτικές επεμβάσεις συγκαταλέγεται σε έναν από τους πιο έμπειρους ρομποτικούς χειρουργούς παγκοσμίως!

Βασίλης Πουλάκης

Αν. Καθηγητής Ουρολογίας Πανεπιστημίου Φρανκφούρτης, Γερμανίας Διευθυντής Ρομποτικού Ουρολογικού Κέντρου Νοσοκομείου Metropolitan

www.poulakis-urology.com

ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ Και είπεν ο Θεός • γεννηθήτω φως • και εγένετο φως. Και είδεν ο Θεός το φως, ότι καλόν. Γεν. 1:3,4 Χαράλαμπος Π. Βαρυμπόπης | Φυσικός-Αστροφυσικός Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι οι πρώτες επιστημονικές σκέψεις που πέρασαν από το μυαλό του πρωτόγονου ανθρώπου είναι αστρονομικές και το σπουδαιότερο εργαλείο που η φύση έβαλε στην διάθεσή του είναι τα μάτια. Με τα μάτια ανιχνεύει το ΦΩΣ (ηλεκτρομαγνητικά κύματα) και με την βοήθεια του εγκεφάλου του κυριολεκτικά «κατασκευάζει» τον κόσμο. Με το ΦΩΣ ταξίδεψε στις εσχατιές του Σύμπαντος και στις απαρχές του χρόνου. Όμως έκανε ένα σοβαρό λάθος. Έδωσε υπερβολική εμπιστοσύνη στις εικόνες με αποτέλεσμα να τις ταυτίσει με τον ίδιο κόσμο. Μέγα σφάλμα. Μόνο με την ΝΟΗΣΗ μπορεί να ανιχνεύσει την πραγματικότητα που ξεδιπλώνει μπροστά του το Σύμπαν.

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

«Αν η διαδοχή των αστέρων ήταν δίχως τέλος, το φόντο του ουρανού θα παρουσίαζε μια ομοιόμορφη φωτεινότητα, παρόμοια με αυτή που εμφανίζει ο Γαλαξίας - αφού δεν θα υπήρχε κανένα σημείο του στο οποίο να μην υπήρχε κάποιος αστέρας. Ο μόνος τρόπος, κατά συνέπεια, κάτω από αυτές τις συνθήκες, με τον οποίο μπορούμε να εξηγήσουμε τα κενά που τα τηλεσκόπιά μας ανακαλύπτουν σε κάθε κατεύθυνση, είναι να υποθέσουμε ότι η απόσταση του αόρατου φόντου είναι τόσο τεράστια ώστε καμία ακτίνα που προέρχεται απ’ αυτό δεν έχει φθάσει ακόμα σε εμάς». Edgar Allan Poe «Eureka» (1848)

Βίνσεντ βαν Γκογκ, Η Έναστρη Νύχτα. Λάδι σε καμβά 1889.

ταν δεν υπάρχουν σύννεφα, ο νυχτερινός ουρανός φορά την πιο όμορφη τουαλέτα του. Αυτό το ξέρουν πολύ καλά όσοι έχουν την τύχη να ζουν μακριά από τα φώτα της πόλης και μπορούν να απολαμβάνουν το μεγαλείο του ουρανού όσες φορές το επιτρέπουν τα σύννεφα. Αλλά και οι κάτοικοι

της πόλης, όποτε έχουν την ευκαιρία να τον ατενίσουν, μαγεύονται από την μεγαλόπρεπη ομορφιά του και αρχίζουν αμέσως να αναρωτιούνται για τα ατέλειωτα μυστικά του. Κάθε είδους ερωτήματα σοβαρά η ασήμαντα είναι δυνατόν να προκύψουν... Οι περισσότεροι νομίζουν ότι η απάντηση στα ερωτήματα αυτά

χρειάζεται πολύπλοκο και ακριβό επιστημονικό εξοπλισμό και ατέλειωτες σελίδες στριφνών μαθηματικών υπολογισμών. Δεν είναι όμως πάντοτε έτσι. Υπάρχουν παρατηρήσεις, πού αφορούν ολόκληρο το Σύμπαν, και μπορούν να γίνουν με μια μόνο ματιά στο νυχτερινό ουρανό, χωρίς τηλεσκόπια και με λίγες θεωρητικές γνώσεις. Παράδειγμα είναι

Το Παράδοξο του Olbers το λεγόμενο παράδοξο του Olbers. Είναι μια απλή, φαινομενικά ασήμαντη ερώτηση, που μπορεί να κάνει ο καθένας, αλλά εκτός του ότι από μόνη της αγγίζει ένα δύσκολο θέμα, είναι και πολύ βασική, γιατί συνδέεται στενά με τη δομή και τη εξέλιξη του Σύμπαντος στο σύνολό του: Γιατί ο ουρανός είναι μαύρος τη νύκτα; αν το Σύμπαν είχε άπειρη ηλικία, άπειρη έκταση, ήταν στατικό και γεμάτο αστέρες λίγο – πολύ ομοιόμορφα κατανεμημένους, τότε ο νυχτερινός ουρανός θα έπρεπε να ήταν φωτεινός – τουλάχιστον τόσο φωτεινός όσο και την ημέρα – από το φως των άπειρων άστρων που θα έπρεπε να υπάρχουν στον Σύμπαν. Αυτή η προφανής αντίφαση ανάμεσα στη θεωρία και στην πραγματικότητα έγινε γνωστή γενικά με την επωνυμία «παράδοξο του Olbers», από τον Γερμανό γιατρό και ερασιτέχνη αστρονόμο, ο οποίος το 1823 αποφάσισε να βουτήξει την πέννα του στο μελάνι και να γράψει γι αυτό. Είναι αλήθεια ότι η εξήγηση που έδωσε δεν ήταν ούτε η πρώτη, ούτε η τελευταία και αποδείχτηκε τελικά λανθασμένη. Έτσι, αντικειμενικά, η αξία που αποδίδεται στον Heinrich Olbers φαίνεται εντελώς δυσανάλογη για μια τέτοια αφιέρωση, οπότε η επιστημονική κοινότητα φαίνεται ότι απέκτησε δύο παράδοξα στην τιμή του ενός. Ο πρώτος που παρατήρησε και σχολίασε αυτό το προφανές παράδοξο φαίνεται ότι ήταν ο Thomas Digges στα 1576. Από τότε μια σειρά ανθρώπων (Digges-KeplerHalley-Jean de Cheseaux-Heinrich Olbers, Herschel, κ.ά.) ασχολήθηκαν με αυτό, προσπαθώντας να δικαιολογήσουν γιατί ο ουρανός τη νύχτα δεν είναι εντελώς καλυμμένος από αστέρες. Οι περισσότερες από τις εξηγήσεις που δόθηκαν αποδείχθηκαν λανθασμένες, διότι στηρίζονταν σε λανθασμένα μοντέλα σχετικά με την δομή και την εξέλιξη του σύμπαντος. Οι πιο εύλογες λύσεις που προτάθηκαν είναι οι εξής: «Το φως των αστέρων είναι πολύ αδύναμο»: Προτάθηκε αρχικά

από τον Άγγλο Thomas Digges στα 1576 και βασίσθηκε στην απλοϊκή υπόθεση ότι οι μακρινοί αστέρες, αν και άπειροι στον αριθμό, απλά ήταν πολύ αμυδροί, διότι το φως τους δεν μπορούσε να φθάσει σ’ εμάς. Προφανώς το επιχείρημα αυτό είναι λανθασμένο διότι το συνολικό φως αυτών των «αόρατων» αστέρων θα ήταν οπωσδήποτε ορατό, πράγμα που δεν συμβαίνει. «Σκοτεινό Κοσμικό Φράγμα»: Προτάθηκε αρχικά από τον Kepler στα 1610. Βασίσθηκε στην ιδέα ότι το Σύμπαν δεν είναι καθόλου άπειρο, αλλά απότομα τερματίζεται σ’ ένα σκοτεινό όριο, που περιβάλλει πλήρως τον χώρο των αστέρων. Προφανώς είναι λανθασμένη. «Πεπερασμένος Κόσμος»: Προτάθηκε αρχικά από τον Πρώσο Otto von Guericke στα 1672, την Ιρλανδή Agnes Mary Clerke στα 1890 και από τον διάσημο Αμερικανό αστρονόμο Harlow Shapley στα 1917. Βασίζονταν στην άποψη ότι όλο το Σύμπαν ήταν απλά ένα «Σύμπαν-Νησί» που κολυμπούσε σ’ ένα άπειρο κενό χώρο. Σύμφωνα με την άποψη αυτή η περιοχή στην οποία υπάρχουν αστέρες έχει πεπερασμένες διαστάσεις, αν και ο χώρος πέρα

απ’ αυτήν παραμένει άπειρος. Η εξήγηση αυτή είναι βασικά μια παραλλαγή εκείνης του Kepler. Απλά το «σκοτεινό κοσμικό φράγμα» έχει αντικατασταθεί από ένα πιο «επιστημονικά ορθό» όρο, τον άπειρο κενό χώρο. Σε κάθε περίπτωση το μοντέλο αυτό του Σύμπαντος είναι λανθασμένο. «Γεωμετρικό Φαινόμενο»: Προτάθηκε από τον Άγγλο επιστήμονα Edmund Halley στα 1720. Ήταν η πρώτη εξήγηση που διατυπώθηκε μετά από μια μαθηματική ανάλυση του θέματος. Ο Halley θεώρησε φανταστικές ομόκεντρες σφαίρες με διαρκώς αυξανόμενη ακτίνα, που σχηματίζουν μια σειρά φλοιών με σταθερό πάχος και κατάληξε στο συμπέρασμα ότι η αντίστοιχη φωτεινή συνεισφορά κάθε φλοιού δεν εξαρτάται από την ακτίνα του φλοιού. Σύμφωνα με αυτή τη λογική θα έπρεπε να καταλήξουμε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι αφού το πλήθος των φλοιών είναι άπειρο και η λαμπρότητα του νυχτερινού ουρανού θα ήταν άπειρη. Για να το αποφύγει αυτό θεώρησε ότι το φως που προέρχεται από τους απομακρυσμένους φλοιούς αποκρύπτεται από τους πλησιέστερους. Λανθασμένο

Ο Γαλαξίας Μ 101 από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble.

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Ο Γαλαξίας NGC 6188.

επιχείρημα γιατί παρά την απόκρυψη, κάθε οπτική ακτίνα θα καταλήγει στην επιφάνεια κάποιου αστέρα και ο ουρανός θα ήταν λαμπρός έτσι κι αλλιώς. «Μεσοαστρική Σκίαση»: Προτάθηκε αρχικά από τον Ελβετό αστρονόμο Jean-Philippe Loys de Chéseaux στα 1744, και σ’ αυτή έκλεινε μάλλον και ο ίδιος ο Olbers στα 1823. Παρόλο που παραδέχονταν ότι τα πιο απομακρυσμένα άστρα πράγματι συνεισφέρουν σε κάποιο ποσοστό στην νυκτερινή ακτινοβολία, απέδιδαν το σκοτάδι του νυχτερινού ουρανού στο ότι ο μεσοαστρικός χώρος δεν ήταν διαφανής, διότι κάτι (η μεσοαστρική σκόνη ίσως) απορροφούσε την ακτινοβολία. Η εξήγηση αυτή δεν είναι σωστή γιατί η ακτινοβολία που θα απορροφούσε το υλικό αυτό βαθμιαία θα το θέρμαινε σε τέτοιο σημείο που θα κατάληγε και αυτό να ακτινοβολεί σαν αστέρας. «Ιεραρχική Δομή»: Η εξήγηση αυτή, που προτάθηκε αρχικά από τους Άγγλους αστρονόμους John Herschel στα 1848, και Richard Proctor στα 1870, βασίστηκε στην ιδέα ότι η ύλη στο Σύμπαν έχει την

τάση να συγκεντρώνεται σχηματίζοντας δομές ολοένα και μεγαλύτερου μεγέθους. Με τον τρόπο αυτό η ελάχιστη απαιτούμενη ακτίνα, ώστε κάθε γραμμή θέασης να καταλήγει τελικά στην επιφάνεια κάποιου αστέρα, να γίνεται τελικά άπειρη. Το επιχείρημα αυτό είναι τουλάχιστον συμβατό με τις τρέχουσες κοσμολογικές μας αντιλήψεις αν και η απ’ ευθείας επίδρασή του στο συνολικό φαινόμενο είναι δευτερεύουσας σημασίας. «Η Ηλικία του Σύμπαντος είναι πολύ μικρή»: Ο πρώτος που πρότεινε αυτή την εξήγηση ήταν ο Αμερικανός ποιητής Edgar Allan Poe στα 1848 και την επανάφερε ο Γερμανός αστρονόμος Johann Mädler στα 1861. Η βασική ιδέα ήταν ότι το φως από τους απομακρυσμένους αστέρες δεν έχει φθάσει ακόμα σε μας διότι το Σύμπαν έχει πεπερασμένη ηλικία και το φως διαδίδεται με πεπερασμένη ταχύτητα. Το 1901 ο Σκωτσέζος μαθηματικός και φυσικός Λόρδος Kelvin ανάλυσε ποσοτικά τη σχέση μεταξύ του κλάσματος του ουρανού, που καλύπτεται από τους αστέρες και τη σχετική τους λαμπρότητα και κατά-

ληξε στο συμπέρασμα ότι, για είναι ο ουρανός συνεχώς λαμπρός όπως η επιφάνεια του Ηλίου, θα έπρεπε να συμπεριλάβει το φως που εκπέμπουν όλοι οι αστέρες μέχρι την απόσταση των 3000 τρισεκατομμυρίων ετών φωτός. Καθώς δεν μπορούμε να δούμε φως από περιοχές που απέχουν περισσότερο από 4647 δισεκατομμύρια έτη φωτός από εμάς (ο παρών κοσμολογικός ορίζοντας), αυτή η εξήγηση φαίνεται ότι είναι στη σωστή γραμμή. «Στατική Σταθερή Κατάσταση»: Προτάθηκε από τον Αμερικανό αστρονόμο William MacMillan το 1922. Βασίσθηκε στην υπόθεση ότι το Σύμπαν αν και άπειρο σε έκταση και ηλικία βρίσκεται σε μια κατάσταση συνεχούς εξέλιξης καθώς η ύλη συνεχώς μετατρέπεται σε ακτινοβολία και αντίστροφα (με διατήρηση πάντοτε της συνολικής ενέργειας) εμποδίζοντας έτσι το «αυτομετατρεπόμενο» φως των αστέρων να φθάσει σε μακρινούς προορισμούς. Το μοντέλο αυτό είναι λανθασμένο όπως προκύπτει από τις αναντίρρητες αποδείξεις για τη διαστολή του Σύμπαντος που προέκυψαν μετά τη δεκαετία του 30. «Ερυθρή Μετατόπιση»: Την πρότεινε ο Αμερικανός κοσμολόγος Hermann Bondi το 1955. Στηρίζεται στο γεγονός ότι το φως, που προέρχεται από απομακρυσμένες περιοχές του διαστελλόμενου Σύμπαντος, επηρεάζεται από τη κοσμολογική μετατόπιση προς το ερυθρό, έτσι ώστε όταν φθάνει σε μας, επιφέρει όλο και πιο αδύναμα ενεργειακά αποτελέσματα καθώς αυξάνεται η απόσταση από τις αστρικές πηγές. Το φαινόμενο της ερυθρής μετατόπισης δικαιολογεί μόνο ένα μικρό μέρος του παραδόξου του Olbers, αλλά δεν είναι μια από τις κύριες αιτίες του. «Μη Επαρκής Ενέργεια»: Ήταν μια ιδέα του Αμερικανού κοσμολόγου Edward Harrison το 1964. Προέκυψε από τον υπολογισμό του ποσού της ενέργειας που απαιτείται για τη δημιουργία ενός λαμπρού νυκτερινού ουρανού. Το ποσό αυτό είναι υπερβολικά μεγάλο. Το πα-

Το Παράδοξο του Olbers ρατηρούμενο Σύμπαν θα έπρεπε να έχει 10 τρισεκατομμύρια φορές περισσότερη ενέργεια απ’ ότι φαίνεται ότι έχει τώρα. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα κα αν όλη η ύλη του Σύμπαντος μετατρεπόταν σε ενέργεια (σύμφωνα με την εξίσωση του Αϊνστάιν E=mc2 ) ο νυκτερινός ουρανός θα ήταν ελάχιστα λαμπρότερος απ’ όσο είναι τώρα. Αυτό το επιχείρημα είναι πραγματικά μια από τις λίγες σοβαρές προσπάθειες εξήγησης του αινίγματος. Όπως βλέπουμε μόνο λίγες από τις εξηγήσεις που έχουν προταθεί είναι συμβατές με το τρέχον κοσμολογικό μοντέλο, όπως αυτό προέκυψε από τη λύση των εξισώσεων της Γενικής Σχετικότητας και την περιγραφή της εξέλιξης του Σύμπαντος όπως αυτή περιγράφεται από την επικρατούσα θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης. Στα πλαίσια του μοντέλου αυτού πρέπει να παραδεχθούμε ότι τόσο η ηλικία των αστέρων όσο και η ηλικία του Σύμπαντος είναι πεπερασμένη. Οι αστέρες δεν ζουν αιώνια. Κάθε αστέρας γεννιέται, εξελίσσεται, και πεθαίνει σε πεπερασμένο χρονικό διάστημα. Επί πλέον η ενέργεια πού εκπέμπουν στη μονάδα του χρόνου δεν είναι σταθερή στο χρόνο. Και αν υποθέσουμε ότι τα υπολείμματα των αστέρων μετά το θάνατό τους συμβάλλουν στη δημιουργία νέων αστέρων, και πάλι ο χρόνος ζωής του Σύμπαντος δεν μπορεί να είναι άπειρος. Θα είναι μικρότερος οπωσδήποτε από το χρόνο πού απαιτείται να μετατραπεί όλη ή ύλη του σέ ενέργεια. Αυτό σημαίνει ότι παίρνουμε φως από αστέρες πού απέχουν το πολύ μια ορισμένη απόσταση από εμάς, άρα το ολικό φως του Σύμπαντος είναι περιορισμένο και το παράδοξο του Olbers αποφεύγεται. Από την τελευταία παρατήρηση προκύπτει ότι το Σύμπαν δεν είναι αιώνιο. Στην πράξη, μπορούμε να δούμε φως μόνο ως την εποχή που το Σύμπαν είχε ήδη αναπτύξει ιδιότητες που επέτρεπαν την παραγωγή και μετάδοσή του φωτός μέσα σε αυτό. Η περίοδος αυτή είναι εκεί-

νη κατά την οποία η τότε ύλη ήταν σε θέση για πρώτη φορά να εκπέμψει φωτόνια, τα οποία δεν απορροφήθηκαν εκ νέου από αυτήν (εποχή της αποσύζευξης). Η καλύτερη εκτίμηση για την ηλικία του σύμπαντος με βάση τους υπολογισμούς που έγιναν το 2013 είναι 13,798 ± 0,037 δισεκατομμύρια χρόνια αλλά λόγω της διαστολής του σύμπαντος παρατηρούμε αντικείμενα τα οποία ήταν αρχικά πολύ πιο κοντά, αλλά τώρα θεωρείται ότι βρίσκονται πιο μακριά από τη σταθερή απόσταση των 13,8 δισεκατομμυρίων ετών φωτός. Υπολογίζεται ότι η διάμετρος του παρατηρήσιμου σύμπαντος είναι περίπου 28 δισεκατομμύρια παρσέκ (93 δισεκατομμύρια έτη φωτός). Επομένως φως που ξεκίνησε από αστέρες που απέχουν από εμάς 46-47 δισεκατομμύρια έτη φωτός μόλις είχε αρκετό χρόνο να φθάσει εδώ. Αυτό αληθεύει ακόμα και αν το Σύμπαν έχει άπειρη έκταση. Προφανώς αφού η ποσότητα της ύλης και της ενέργειας που περιέχει το Σύμπαν συνδέονται στενά με τον τρόπο που έχει εξελιχθεί το

Σύμπαν, σύμφωνα και με τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, η συγκεκριμένη πορεία που ακολούθησε η εξέλιξη του Σύμπαντος έχει καθορίζει την τελική εξήγηση του παραδόξου του Olbers. Μερικοί όμως θέλοντας ν’ αποφύγουν το συμπέρασμα ότι το Σύμπαν δεν είναι αιώνιο υπέθεσαν ότι νέα ύλη δημιουργείται συνεχώς από το μηδέν. Στην περίπτωση αυτή η μόνη διέξοδος στο παράδοξο του Olbers είναι η παραδοχή ότι το Σύμπαν διαστέλλεται, οπότε το φως πού μας στέλνουν οι μακρινοί αστέρες είναι πολύ λιγότερο από όσο θα μάς έστελναν οι ίδιοι αστέρες, αν ήταν ακίνητοι. Έτσι το συνολικό φως των αστέρων επηρεάζεται από τη κοσμολογική μετατόπιση προς το ερυθρό και επομένως είναι σχετικά περιορισμένο, ακόμα και αν το Σύμπαν είναι άπειρο ή αιώνιο. Η συσκότιση του νυκτερινού ουρανού που αποδίδεται στην κοσμολογική ερυθρή μετατόπιση βρέθηκε τα τελευταία χρόνια ότι είναι συγκρίσιμη με εκείνη που προκύπτει από το πεπερασμένο της ηλικίας του Σύμπα-

Το Παρατηρήσιμο Σύμπαν.

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Το σμήνος γαλαξιών της Παρθένου.

ντος που αναφέρθηκε προηγουμένως, με αποτέλεσμα το αντίστοιχο επιχείρημα να γίνει πολύ πιο σημαντικό. Όμως δεν συμφωνούν όλοι οι επιστήμονες με αυτό το μοντέλο, και η εξήγηση που στηρίζεται στην ερυθρή μετατόπιση εξακολουθεί να είναι αυτή που αποδέχονται οι υπερασπιστές της θεωρίας του διαστελλόμενου Σύμπαντος σταθερής κατάστασης. Το ζήτημα του σκοτεινού ουρανού τη νύχτα είναι ουσιαστικά ένα κοσμολογικό ερώτημα και συνδέεται στενά με την πραγματική αρ-

χιτεκτονική του Σύμπαντος. Πράγματι το «απλοϊκό» μοντέλο ενός Σύμπαντος άπειρου σε ηλικία και έκταση έρχεται άμεσα σε αντίθεση με την πραγματικότητα του σκοτεινού νυχτερινού ουρανού. Σήμερα πλέον με βεβαιότητα γνωρίζουμε ότι υπάρχουν δύο κύριοι παράγοντες που ξεχωριστά ο καθένας καταλήγουν να ευθύνονται για τον σκοτεινό ουρανό. Το Σύμπαν ή είναι πεπερασμένης ηλικίας (αν δεν δημιουργείται συνεχώς νέα ύλη σ’ αυτό) ή διαστέλλεται. Αν το Σύμπαν διαστέλλεται και δεν

δημιουργείται συνεχώς νέα ύλη σ’ αυτό τότε το Σύμπαν έχει μια «αρχή τής διαστολής». Αν όμως δημιουργείται συνεχώς νέα ύλη εκ του μηδενός τότε ή ηλικία του Σύμπαντος είναι άπειρη, αν και κάθε συγκεκριμένο αντικείμενο, μέσα σ’ αυτό έχει πεπερασμένη ηλικία. Το παράδοξο του Olbers είναι λοιπόν ένα λαμπρό παράδειγμα για το πόσους ενδιαφέροντες κοσμολογικούς συλλογισμούς μπορούμε να κάνουμε από μία μόνο φαινομενικά ασήμαντη παρατήρηση, ότι ο ουρανός είναι σκοτεινός τη νύχτα.

του Δημήτρη Λαβδιώτη

Μέσα από την Επιστημονική Έρευνα οι στίχοι μου αποτελούν «Δοκίμια και όχι Ποιήματα». Είναι μια «Ιδιόρρυθμη Έκφραση» στο δέος απέναντι στη Φύση και στην Ανθρώπινη Υπόσταση μέσα στο Χάος. ΧΑΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Κοσμική Αυτεπίγνωση ΑριθμοΓεωμετρίας Συνείδηση Νομοτέλειας Πλοήγηση Αλγορίθμων Φιλοσοφία Συναρτήσεων ΠανΣυμμετρία Απροσδιοριστίας Αιτιοκρατία Απανταχού Διατονικές ΔιαΧαοτικές Στροφορμές Ενέργειας Αρμονικές ΑστροΑκτινοβολία ΚυματοΠλανητική Ακολουθία ΚοσμοΔιαισθητική Ολογραφία Χαοτική Ενότητα Κενού Πληρότητα Υποβάθρου Οντότητα Ρίζες Απειροστικές Κβαντικές Πηγές Γέφυρες Και Αχανές Πρωτονίων Δεδομένα ΑπειροΣυσχετισμένα Στη Μάζα Μου Δεμένα Κοσμική Αυτεπίγνωση ΑπειροΔεσμός Η Εξίσωση Απροσδιοριστίας Ολοκλήρωση Κι' Εγώ Οραματιστής Στο Χάος Ανιχνευτής Εξισώσεων Στοχαστής !!! *Μαθηματικών Γίγνεσθαι. 63

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΠΡΟΝΑΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ ΣΤΟΥΣ ΔΕΛΦΟΥΣ

Παυσανίας πλησιάζοντας την πολή των Δελφών αναφέρει ότι συνάντησε μία σειρά ναών. (Φωκικά, Χ, 8, 6 κπ). «Ο πρώτος είναι ερείπια, ο δεύτερος δεν είχε ούτε αγάλματα θεών, ούτε ανδριάντες. Ο τρίτος περιείχε γλυπτικές εικόνες μερικών Ρωμαίων αυτοκρατόρων, ο τέταρτος λέγεται της Προναίας Αθηνάς». Είναι το πρώτο ιερό που ο Παυσανίας συναντά στους Δελφούς. Η αρχαία οδός ήταν λίγο χαμηλότερη από τη σημερινή Αράχοβας-Δελφών, περνούσε από το

Του Μαρίνου Τσάμη ιερό της Προναίας, από το γυμνάσιο και ανηφόριζε προς το ιερό του Απόλλωνα, αφήνοντας δεξιά την Κασταλία πηγή. Αυτό το δρόμο ακολούθησε ο μεγάλος περιηγητής και με αυτή τη σειρά περιγράφει τα ιστορικά ιερά των Δελφών. Οι προσκυνητές και οι επισκέπτες του ιερού του Απόλλωνα μπορούσαν να έρθουν και από θαλάσσης, να αποβιβαστούν στην Κίρρα, το

επίνειο των Δελφών και να ανηφορίσουν προς την πόλη, την οποία διέσχιζαν για να φτάσουν στο ιερό. Ο Παυσανίας αναφέρει ως ναούς τέσσερα κτίσματα, ξεκινώντας από την ανατολική πλευρά του ιερού της Προναίας Αθηνάς, τα τρία πρώτα των οποίων δεν μπορούν να ταυτιστούν. Η σύγχρονη ανασκαφή τον επιβεβαίωσε, αλλά ανακαλύφθηκαν επτά συνολικά κτίσματα και η Θόλος την οποία δεν αναφέρει, όπως και μερικούς βωμούς. Πρώτα πρέπει να συνάντησε τα ερείπια του

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΠΡΟΝΑΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ

παλαιού ναού της Αθηνάς (αρ. 3 στο σχέδιο), ο οποίος υπολογίζεται ότι χτίστηκε περί τα τέλη του 6ου π.Χ. αιώνα. Ήταν πώρινος, με διαστάσεις κρηπιδώματος 27,45 Χ 13,25 μ., περίπτερος με 6 Χ 12 δωρικούς κίονες στην περίσταση και με δύο κίονες μεταξύ των παραστάδων της πρόσοψης. Ο παλαιός ναός της Αθηνάς πιθανόν να καταστράφηκε το 480 π.Χ., μετά από κατολίσθηση βράχων από την κορυφή του Παρνασσού (Ηρόδοτος Η, 39) ή το 373 π.Χ. από κατολίσθηση βράχων κατά τη διάρκεια ισχυρού σεισμού που προξένησε μεγάλες καταστροφές στη πόλη και το ιερό των Δελφών. Μετά αυτή την καταστροφή χτίστηκε ο νεότερος ναός της Αθηνάς, τον οποίο αναφέρει ο Παυσανίας. Το δεύτερο που υποτίθεται ότι είδε ο Παυσανίας είναι ένα μικρό κτίσμα, με θεμελίωση 10,41 x 7,28 μ. και δύο κίονες μεταξύ των παραστάδων της πρόσοψης (αρ. 4 στο σχέδιο), που χρησίμευε ως θησαυρός. Πρέπει να χτίστηκε αμέσως μετά τα μηδικά, πιθανόν από την πόλη τω Αθηνών, για να τιμήσει τη νίκη κατά των Περσών. Ως θησαυρός πρέπει να χρησίμευε και το επόμενο κτίσμα (αρ. 5 στο σχέδιο), το οποίο πιθανόν να ταυτίζεται με τον τρίτο ναό που αναφέρει ο Παυσανίας. Ήταν ιωνικού ρυθμού, διαστάσεων 8,63 x 6,37 μ. και δύο ιωνικούς κίονες μεταξύ των παραστάδων της πρόσοψης. Το περίεργο όμως είναι ότι τα κιονόκρανα δεν είναι ιωνικού ρυθμού, αλλά έχουν σχήμα αναποδογυρισμένης καμπάνας με σειρά φύλλων φοινικιάς. Η επικρατέστερη

αντίληψη είναι ότι χτίστηκε το 530 π.Χ. από τους Έλληνες της Μασσαλίας, αποίκων της Φωκαίας. Κατά μία διαφορετική θεωρία τα δύο αυτά μικρά κτίσματα ήταν ναοί εναγικοί (εναγής: ο ένοχος ανοσιουργήματος, ο υπό κατάρα) οι οποίοι χτίστηκαν με κατασχεμένη περιουσία δύο δελφικών γενών που βρίσκονταν σε αντίθεση και ένα μέλος σκότωσε τον ικέτη του άλλου μέλους, περιφρονώντας τους θείους νόμους. Οι εναγείς εξορίστηκαν και η περιουσία τους δεσμεύτηκε από την πόλη των Δελφών για να διατεθεί στην εξυπηρέτηση θρησκευτικών σκοπών. Υπάρχει όμως μια χρονική διαφορά στο χτίσιμο των δύο μικρών οικοδομημάτων, που δεν συνάδει με τη θεωρία αυτή. Δυτικά του θησαυρού των Μασσαλιωτών δεσπόζει το πιο χαρα-

κτηριστικό μνημείο των Δελφών, η πανέμορφη Θόλος, την οποία δεν αναφέρει ο Παυσανίας (αρ. 6 στο σχέδιο). Πρόκειται για ένα από τα αριστουργήματα της κλασικής αρχιτεκτονικής, του οποίου, όμως, αγνοούμε τη χρήση. Το εντυπωσιακό κυκλικό κτήριο χρονολογείται στο 380 π.Χ. Πιθανολογείται ότι αρχιτέκτονας της Θόλου ήταν ο Θεόδωρος από τη Φώκαια, ο οποίος όπως μαθαίνουμε από το Βιτρούβιο (Περί Αρχιτεκτονικής, 7, 12), είχε γράψει βιβλίο για τον τρόπο οικοδόμησής της. Η Θόλος αποτελεί σύνθεση όλων σχεδόν των ρυθμών του κλασικού αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Το εξωτερικό περιστύλιο είχε είκοσι δωρικούς κίονες που επιστέφονταν από ζωφόρο με ανάγλυφες μετόπες που κοσμούνταν με παραστάσεις από την Αμαζονομαχία και την Κε-

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΠΡΟΝΑΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ

από το γλυπτό διάκοσμό της έχουν συντηρηθεί και εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών. Δυτικά της θόλου χτίστηκε, γύρω στο 370 π.Χ., ο νεότερος ναός της Προναίας Αθηνάς (αρ. 7 στο σχέδιο), σε αντικατάσταση του καταστραφέντος πώρινου ναού του 6ου π.Χ. αιώνα. Είναι αυτός που ο Παυσανίας αναφέρει ως τέταρτο και τελευταίο προς δυσμάς ναό εντός του ιερού. Ήταν δωρικού ρυθμού, με είσοδο από τα νότια, πρόστυλος με έξι δωρικούς κίονες στν πρόσοψη. Στην είσοδο από τον πρόναο στο σηκό (κυρίως ναό) είχε δύο κίονες ιωνικού ρυθμού. Οι διαστάσεις του κρηπιδώματος ήταν 22,60 Χ 11,55 μ. Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε ήταν ο τοπικός γκρίζος τιτανόλιθος. Η κατασκευή του είναι πολύ επιμελημένη, αν και το σχέδιό του είναι απλούστερο του παλαιού. Η διαφορά είναι ότι δεν ήταν περίπτερος. Είχε έξι μόνο κίονες στη πρόσοψη, ενώ στις άλλας πλευρές δεν υπήρχαν κιονοστοιχίες.

Το Γυμνάσιο

νταυρομαχία. Ο κυκλικός σηκός με συμπαγείς τοίχους επίσης επιστέφεται εξωτερικά από δωρική ζωφόρο με τρίγλυφα και ανάγλυφες μετόπες μικρότερου μεγέθους, ενώ στο εσωτερικό του στέκονταν δέκα ημικίονες κορινθιακού ρυθμού. Όλο το κτήριο στηρίζεται σε κρηπίδωμα με τρεις χαμηλές βαθμίδες. Η διάμετρος του κρηπιδώματος είναι 14,75 μ. Περίπου. Για την ανωδομή του μνημείου χρησιμοποιήθηκε συνδυασμός υλικών, που είχε ως αποτέλεσμα την πολυχρωμία: παριανό και πεντελικό μάρμαρο, καθώς και σκούρος γαλάζιος ελευσίνιος ασβεστόλιθος για τον τονισμό δομικών λεπτομερειών, στον

τοιχοβάτη και στο δάπεδο. Η οροφή ήταν επίσης μαρμάρινη και από τη διακόσμησή της έχουν σωθεί ορισμένα ρομβοειδή φατνώματα. Προβληματική είναι αποκατάσταση της στέγης, ιδίως μετά την αποκάλυψη ότι η στέγη του πτερού ήταν χαμηλότερη της στέγης του κυκλικού σηκού. Η πιο πρόσφατη θεωρία δέχεται μία κοινή κωνική στέγη πτερού και σηκού, σε σχήμα κινέζικου καπέλου. Η στέγη ήταν και αυτή κοσμημένη με ακρωτήρια σε μορφή γυναικών, σε στάση σχεδόν χορευτική. Η Θόλος αναστηλώθηκε μερικώς το 1938, ενώ αρχιτεκτονικά μέλη και, κυρίως, τα σωζόμενα τμήματα

Στην απότομη κατωφέρεια του εδάφους, που σχηματίζεται ανάμεσα στην Κασταλία κρήνη και στο τέμενος της Αθηνάς Προναίας, σώζονται τα ερείπια του γυμνασίου των Δελφών. Πρόκειται για ένα από τα πληρέστερα συγκροτήματα της αρχαιότητας, που περιλάμβανε το γυμνάσιο, την παλαίστρα και λουτρικές εγκαταστάσεις. Η οικοδόμησή του ανάγεται στον 4ο αιώνα π.Χ., ωστόσο δέχτηκε διάφορες μετατροπές και επισκευές κατά τη διάρκεια των αιώνων και η χρήση του συνεχίσθηκε μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια, όταν προστέθηκαν τα θερμά λουτρά. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά για την προπόνηση των αθλητών. Στο γυμνάσιο γινόταν η προπόνηση των ελαφρών και στην παλαίστρα των βαρέων αθλημάτων, της πυγμής και του παγκρατίου. Αργότερα, στην ελληνιστική εποχή, μετατράπηκε σε χώρο για πνευματική καλλιέργεια των πολιτών, όπου έδιναν διαλέξεις ρήτορες, σοφιστές, φιλόσοφοι και ποιητές.

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΠΡΟΝΑΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ

Το γυμνάσιο ήταν κτισμένο σε δύο επίπεδα. Το ανώτερο άνδηρο περιλάμβανε το ξυστό, μια στεγασμένη στοά, πλάτους 7 και μήκους 178,35 μ., δηλαδή όσο ένα πυθικό στάδιο. Εδώ ασκούνταν οι αθλητές στο τρέξιμο σε περίπτωση κακοκαιρίας και ονομάστηκε έτσι επειδή έπρεπε να ξύνεται για να ισοπεδώνεται. Πρόσφατες ανασκαφές ανέδειξαν το ξυστό σε όλο του το μήκος. Αρχικά τον 4ο αιώνα ήταν δωρικού ρυθμού, κτισμένος από πωρόλιθο, αργότερα όμως οι Ρωμαίοι αντικατέστησαν την κιονοστοιχία της πρόσοψης με μια ιωνική, κατασκευασμένη από μάρμαρο. Παράλληλα προς τον ξυστό υπήρχε η παραδρομία, ένας ισοπεδωμένος υπαίθριος διάδρομος, πλάτους 6 μ., για άσκηση στους αγώνες δρόμου. Στοκατώτερο άνδηρο βρισκόταν η παλαίστρα που περιλάμβανε μια τεράστια κεντρική αυλή με στοές ολόγυρα, χωρισμένες σε δωμάτια. Οι επιγραφές μας πληροφορούν ότι η χρήση αυτών των δωματίων ως σφαιριστήριο, αποδυτήριο, κόνιμα, πιθανώς και ένα ιερό του Ερμή ή του Ηρακλή. Στην αυλή γινόταν η εξάσκηση στην πάλη ή στην πυγμαχία. Δυτικά της παλαίστρας διατηρείται ακόμη και σήμερα η κυκλική πισίνα, διαμέτρου 10 και βάθους 1,80 μ., που αποτελεί βασικό στοιχείο του Ελληνικού λουτρού. Πίσω της, μια σερά από κρουνούς τροφοδοτούσαν με νερό από την

Κασταλία πηγή δέκα λίθινες λεκανίδες, που συγκοινωνούσαν μεταξύ τους. Πρόκειται για τους λουτήρες των αθλητών. Ακόμη δυτικότερα κτίστηκε το 120 μ.Χ. βαλανείο ή ρωμαϊκές θέρμες, για ζεστά λουτρά. Μερικούς αιώνες αργότερα την περιοχή του γυμνασίου κατέλαβε ένα βυζαντινό μοναστήρι. Το καθολικό του, που είχε οικοδομηθεί επάνω από την παλαίστρα, κατεδαφίστηκε το 1898 για να γίνουν οι ανασκαφές. Μάλιστα, σε έναν από τους κλασικούς κίονες, που είχε ξαναχρησιμοποιηθεί στο μοναστήρι, χάραξε το όνομά του ο λόρδος Βύρων, όταν επισκέφθηκε τους Δελφούς.

Η Κασταλία Πηγή

Η Κασταλία αποτελούσε την ιερή πηγή των Δελφών και το νερό της διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στη λατρεία και στη λειτουργία του ιερού και του μαντείου. Εκεί πλενόταν η Πυθία, οι ιερείς και το προσωπικό του ναού, ενώ με το νερό της καθάριζαν και το ναό του Απόλλωνα. Εκεί έπρεπε υποχρεωτικά να πλυθούν και οι θεοπρόποι, δηλαδή όσοι θα ζητούσαν χρησμό, προκειμένου να εξαγνισθούν. Η Κασταλία πηγή βρίσκεται στη χαράδρα των Φαιδριάδων, στα ριζά του βράχου που σήμερα ονομάζεται Φλεμπούκος και στην αρχαιότητα λεγόταν Υάμπεια. Από εκεί το ρέμα ξεχύνεται στην κοιλάδα του Πλειστού ως χείμαρρος, το σημερινό Αρ-

κουδόρρεμα, όπου, σύμφωνα με το μύθο, ήταν η φωλιά του Πύθωνα. Το νερό της Κασταλίας πηγής έφθανε μέσω ενός αγωγού στην ομώνυμη κρήνη, που βρίσκεται ανάμεσα στο τέμενος του Απόλλωνα και στο αρχαίο γυμνάσιο των Δελφών. Η πρώτη κρήνη διαμορφώθηκε γύρω στο 600-590 π.Χ. κοντά στον αρχαίο δρόμο και είναι αυτή που βλέπουμε σήμερα δίπλα στο σύγχρονο δημόσιο δρόμο. Η Κάτω Κασταλία, όπως ονομάζεται, είναι ένα ορθογώνιο κτίσμα διαστάσεων 8,20 x 6,64 μ., που περιλαμβάνει μία ορθογώνια κτιστή λεκάνη, με σύστημα αγωγών και κρουνών. Μπροστά της απλώνεται πλακόστρωτη αυλή με λίθινους πάγκους, στην οποία οδηγούσε μία σκάλα με 3-4 σκαλοπάτια. Το νερό έφθανε από την πηγή με αγωγό, που είχε λαξευθεί κάτω από την επιφάνεια του εδάφους με ιδιαίτερη επιμέλεια. Στους επόμενους αιώνες, μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια, η κρήνη αναμορφώθηκε και επισκευάσθηκε αρκετές φορές, ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες. Η νεότερη μορφή της, η Κασταλία του βράχου, χρονολογείται στον 1ο αι. π.Χ. και είναι αυτή που είδε και περιέγραψε ο περιηγητής Παυσανίας. Βρίσκεται περίπου 50 μ. ψηλότερα από την αρχαϊκή και πιο κοντά στην πηγή. Για την κατασκευή της χρειάσθηκε να λειανθεί ο βράχος σε πλάτος περισσότερο από 11 μ. και ύψος 12,50 μ. Εκεί δημιουργήθηκαν κόγχες, όπου τοποθετούνταν αναθήματα των πιστών για τη νύμφη Κασταλία. Η μεγαλύτερη από αυτές, στα δεξιά, μετατράπηκε σε εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Κάτω από τις κόγχες λαξεύθηκε στο βράχο μία στενόμακρη λεκάνη μήκους 10 μ. και πλάτους 0,50 μ., στην οποία έφθανε το νερό της πηγής με κλειστό αγωγό. Η λεκάνη ήταν σκεπαστή και η μία άκρη της άνοιγε έτσι ώστε να μπορεί να καθαρίζεται. Στην πρόσοψη της κρήνης υπήρχαν επτά χάλκινοι κρουνοί, που χωρίζονταν με επτά πεσσούς σκαλισμένους στο βράχο.

Μπροστά από την κρήνη υπήρχε πλακόστρωτη αυλή, στην οποία κατέβαινε κανείς με οκτώ σκαλοπάτια, και στις τρεις πλευρές της υπήρχαν λίθινοι πάγκοι. Η νεότερη κρήνη ανασκάφηκε το 1878 από τους Σ. Δραγάτση και Ε. Καστόρχη, ενώ η αρχαϊκή το 1960 από τον Α. Ορλάνδο. Και στα δύο μνημεία έχουν γίνει κατά καιρούς εργασίες συντήρησης και αναστήλωσης.

Το Στάδιο των Δελφών

Η λέξη «στάδιο» στην αρχαιότητα σήμαινε αρχικά μονάδα μήκους που ισοδυναμούσε με 100 οργιές ή 6 πλέθρα ή 600 πόδια (σήμερα 180 περίπου μέτρα). Ο πους όμως δεν είχε σταθερό μήκος, με αποτέλεσμα να ποικίλλει και το μήκος του σταδίου. Έτσι, στην Ολυμπία το μήκος του ήταν 192,27 μ., στην Επίδαυρο 181,08 μ. και στους Δελφούς 177,55 μ. Στη συνέχεια στάδιο ονομαζόταν ο αγώνας δρόμου, σε

μήκος ενός σταδίου και αργότερα η ονομασία αυτή επεκτάθηκε σε κάθε κατάλληλα διαμοεφωμένο χώρο, όπου διεξάγονταν αγώνες. Βγαίνοντας από το ιερό του Απόλλωνα πρέπει να πάρουμε το δύσκολο ανηφορικό δρόμο, τον ίδιο που πήρε και ο Παυσανίας, για να φτάσουμε στο Στάδιο, το οποίο σήμερα διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Το πρώτο στάδιο κατασκευάστηκε στη ίδια θέση τον 5ο π.Χ. αιώνα και είχε απλούστερη μορφή με πρόχειρα καθίσματα για τους θεατές. Η μεγάλη ανακαίνηση,που άλλαξε τελείως τη όψη του, έγινε τον 2ο αιώνα μ.Χ. από τον πλούσιο Αθηναίο Ηρώδη των Αττικό. Τότε χρησιμοποιήθηκε Πεντελικό μάρμαρο σε μερικά σημεία του κυρίως σταδίου, ενώ τα εδώλια των θεατών έγιναν από τοπικό ασβεστόλιθο. Το Στάδιο είχε μεγαλόπρεπη είσοδο στα ανατολικά με τρεις αψίδες, από τις οποίες σήμερα σώζονται

μόνο το κάτω τμήμα τους. Το μήκος του στίβου ισοδυναμεί με ένα ρωμαϊκό στάδιο, δηλαδή 177,55 μ., ενώ το πλάτος του είναι 25,50 μ. Τις άκρες του στίβου διασχίζουν οι γραμμές εκκίνησης και τερμστισμού. Η «άφεση», όπως ονομάζεται η γραμμή εκκίνησης, αποτελείται από πλάκες με βαθύνσεις κατάλληλες για την τοποθέτηση των ποδιών των αθλητών και ξύλινους ένθετους πασσάλους μεταξύ των συμμετεχόντων στα αγωνίσματα δρόμου. Οι σειρές των καθισμάτων ήταν 12 στη βόρεια πλευρά και 6 στη σφενδόνη και στη νότια πλευρά. Τα εδώλια της βόρειας πλευράς διακόπτει ο χώρος όπου κάθονταν οι κριτές, ένας πάγκος με ερεισίνωτο (πλάτη καθίσματος). Υπολογίζεται ότι μπορούσε να χωρέσει περί τους 7.000 θεατές. Εδώ, από τον 5ο π.Χ. αιώνα και έπειτα γίνονταν οι γυμνικοί αγώνες της μεγάλης πανελλήνιας γιορτής των Πυθίων.

Της Άννας Βογιατζή

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Δ

Ο ΣΤΑΓΕΙΡΙΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

άφνινα κλαδιά ειρεσιώγραφέων της παρακμής` ίσως νης* θα έπρεπε να είχαν όμως ο νεαρός ΑΡ παράλληλα κρεμάσει, τον Οκτώβριο με τη φιλοσοφία να επιδιδόταν του 384π.Χ., στην εξώπορτα του και στην κοσμική ζωή, διότι αραρχοντικού τους στην πλούσια γότερα στη σχολή ο δάσκαλός ελληνική πολίχνη «Στάγειρα» του, Πλάτων, ίσως ενοχλημένος της Χαλκιδικής, αποικία των από τον επιδεικτικό του καλλωΑνδρίων από το 665π.Χ., ο γιαπισμό, έλεγε: «…Αριστοτέλους τρός Νικόμαχος και η εκ Χαλχρωμένου αισθήτι επισήμω και κίδας γυναίκα του Φαιστιάς αν δακτυλίοις και κουρά...» Ο ΑΡ πάήξεραν πως ο νεογέννητος γιος ντως στα δεκαεπτά του χρόνια τους, Αριστοτέλης, θα γινόταν ο (367π.Χ) προφανώς σταλμένος μεγαλύτερος Έλληνας φιλόσοαπό τον Πρόξενο έρχεται στην φος όλων των εποχών, ο οικουΑθήνα, μαθητεύει για λίγο δίπλα μενικός οδηγητής και δάσκαλος στον Εύδοξο τον Κνίδιο και (το σε όλους τους κλάδους της επι367 π.Χ.) εισέρχεται στην ακμάστήμης, η διδασκαλία του οποίζουσα τότε Πλατωνική Ακαδηου συνεχίζει να επιδρά στην μία. Η γνώση της φιλοσοφίας ανθρώπινη σκέψη και στον πειτην εποχή εκείνη θεωρούνταν Προτομή του Αριστοτέλη, μαρμάρινο ραματισμό μέχρι σήμερα. απαραίτητη για όσους στόχευαν ρωμαϊκό αντίγραφο ενός μπρούτζινου έργου Ύστερα από εισήγηση της Ελνα ασχοληθούν με την πολιτική. του Λυσίππου. Εθνικό Μουσείο Ρώμης. ληνικής Εθνικής επιτροπής η Όμως η εμβρίθεια του στοχαπερασμένη χρονιά (2016) κηρύχθηκε παγκοσμίως από σμού του ΑΡ και η αδήριτη κλίση του προς τη θεωρία την UNESCO ως «Έτος Αριστοτέλους». Η οικογένειά του δεν τον ώθησαν προς την πρόσκαιρη πολιτική δράση, ήταν επιφανής` και οι δύο γονείς του ανήκαν στο γένος καθότι η Ακαδημία ήταν και σχολή πολιτικών επιστητων Ασκληπιαδών που κρατούσε από τον ήρωα-γιατρό μών, αλλά προς την εξερεύνηση και την κατάκτηση του Μαχάονα, γιο του Ασκληπιού. Σύμφωνα με αρχαίες αξι- πνευματικού κόσμου. Εκεί διακρίνεται αμέσως για την όπιστες μαρτυρίες οι Ασκληπιάδες ήταν υποχρεωμένοι αγχίνοιά του, το ζήλο στη μελέτη και την εργατικότητά να ασκούν το ιατρικό επάγγελμα και να παίρνουν γυ- του. Παρακολουθούσε την εξέλιξη των οντολογικών και ναίκες του ίδιου γένους. Ο Νικόμαχος, κατά το λεξικό λογικών αναζητήσεων του Πλάτωνα και είχε την ευκαιΣούδα, είχε συγγράψει έξι βιβλία ιατρικά και ένα περί ρία να εμβαθύνει στο πρόβλημα της «λογικής διαίρεφυσικής. Ήταν στενός φίλος και πιθανώς προσωπικός σης των όντων» το οποίο από πολύ νωρίς θα ενίσχυσε γιατρός του Μακεδόνα βασιλιά Αμύντα Β΄, πατέρα του και θα κατηύθυνε την έμφυτη κλίση του προς τις φυΦιλίππου. Δεν γνωρίζουμε αν στα παιδικά του χρόνια ο σικές επιστήμες. Ο Πλάτων τον αποκαλούσε αναγνώΑΡ ζούσε με τον πατέρα του στην αυλή του Αμύντα Β΄. στην και νουν της Σχολής. Στην Ακαδημία μαθήτευσε, Σε πολύ μικρή ηλικία ορφάνεψε από μητέρα και μετά αλλά και δίδαξε, δίπλα στον Πλάτωνα περί τα 20 χρόνια, από πατέρα. Έτσι την κηδεμονία αυτού και των αδελ- πράγμα πρωτάκουστο για μια προσωπικότητα τόσο φών του, Αριμνήστου και Αριμνήστης, ανέλαβε ο πα- οξυδερκή και δημιουργική. Αυτό όμως εξηγείται από τρικός φίλος τους, Πρόξενος, που ήταν εγκατεστημένος το γεγονός ότι τα μέλη της Ακαδημίας δεν ήταν απλά στον Αταρνέα Μ. Ασίας, απέναντι από τη Λέσβο, την δε παθητικοί ακροατές. Η επικρατούσα μέθοδος του μεανατροφή τους η σύζυγός του. Ο ΑΡ τους αναφέρει στα γάλου παιδαγωγού Πλάτωνα, που όμως δεν αρνούνταν έργα του του με αγάπη. Μετά το θάνατό τους υιοθέτη- και την οποιαδήποτε κριτική των δοξασιών του, ήταν το σε τον γιο τους Νικάνορα και αργότερα τον πάντρεψε συμφιλοσοφείν τρόπος που έδινε τη δυνατότητα στον με την κόρη του Πυθιάδα. Φημολογείται ότι, ως νεαρός, κάθε μαθητή του ν’ αναπτύξει τη δημιουργικότητά του κατασπατάλησε την πατρική του περιουσία τόσο που ανάλογα με την προσωπική του διανόηση και το τάλααναγκάσθηκε να γίνει στρατιώτης η κατ’ άλλους μυρο- ντό του. Ο Αριστοτέλης, στην Ακαδημία, ευτύχησε να πώλης. Ενδεχομένως αυτά να είναι υπερβολές των συγ- κατατοπισθεί σε όλους τους κλάδους της επιστήμης.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Ο ΣΤΑΓΕΙΡΙΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Όμως δεν ήταν μόνο δέκτης των αντιλήψεων του Πλάτωνα` «δέχεται την περί ιδεών θεωρία του δασκάλου του, αλλά δεν δέχεται τις ιδέες που αυτός ονομάζει είδη, ως κάτι χωριστό από τα πράγματα. Οι ιδέες υπάρχουν στον αισθητό κόσμο και δίνουν στα όντα ένα ορισμένο είδος μια ορισμένη μορφή. Δεν κινείται φιλοσοφικά στον υπεραισθητό αλλά στον αισθητό κόσμο». Εκτός από τη γνώμη του για τις ιδέες του ΠΛΑ υποστηρίζει και άλλες αρχές. Η πρωτοβουλία και ανεξαρτησία της σκέψης του, έναντι αυτής του δασκάλου του, φάνηκε από πολύ νωρίς. Λέγεται ότι κατά το διάστημα της μαθητείας του είχε αρχίσει να αντιτίθεται σε θεμελιώδη δόγματα του ΠΛΑ, μετά το θάνατο του οποίου οδηγήθηκε περισσότερο προς εμπειρικές μελέτες και στράφηκε από τον Πλατωνισμό στον εμπειρισμό. Στην Αθήνα, Παράλληλα με την Πλατωνική Ακαδημία λειτουργούσε ανταγωνιστικά και η σχολή του μεγάλου δάσκαλου της ρητορικής Ισοκράτη. Ο ΑΡ όμως, επειδή δεν μπορούσε να γίνει ακροατής του( λόγω προστριβών του ΙΣΟ με τον ΠΛΑ), μελέτησε τα συγγράμματα του και απεκόμισε μεγάλο όφελος κυρίως ως προς το προσωπικό λεκτικό του ύφος, διότι είχε συνηθίσει να χρησιμοποιεί την κοινή Ιωνική διάλεκτο όπως μιλιόταν στη Χαλκιδική και δεν μπορούσε να βαδίσει, από άποψη λεκτικής έκφρασης επί τα ίχνη του Πλάτωνα και να γράψει σαν αυτόχθων Αθηναίος. Ο ΙΣΟ χρησιμοποιούσε, με πειθώ, ως παιδευτικό μέσο τον συνεχή ρητορικό λόγο πράγμα απαράδεκτο για την επικρατούσα στην Ακαδημία παράδοση, η οποία χρησιμοποιούσε τη διαλογική μορφή όπως την είχε άριστα χειριστεί προφορικά ο Σωκράτης και συγγραφικά ο Πλάτων. Έτσι ο ΑΡ δημιούργησε νέου τύπου διάλογο συνδυάζοντας τη μεθοδική επιστημονικότητα του Πλάτωνα και τη ρητορική τεχνική του Ισοκράτη. Αργότερα έγινε δάσκαλος της ρητορικής. Ο διάλογός του Γρύλλος ή περί Ρητορικής, ίσως δημοσιεύθηκε αμέσως μετά το 360, δηλ. στα 24 χρόνια του. Τα μόνα έργα του που δημοσίευσε ο ΑΡ ήταν οι διάλογοί του και ο Προτρεπτικός, του οποίου σώθηκαν αποσπάσματα, όπου συστήνει στον Κύπριο ηγεμόνα Θεμίσωνα απαραιτήτως τη φιλοσοφία προκειμένου να κυβερνήσει ακριβοδίκαια. Μετά το θάνατο του ΠΛΑ(347π.Χ), επικρατέστεροι διάδοχοί του ήταν oι: Αριστοτέλης, Ξενοκράτης και Σπεύσιππος ο οποίος και προτιμήθηκε ίσως επειδή ήταν γιος της αδελφής του ΠΛΑ, Πωτώνης, γνήσιος Αθηναίος, ενώ ο ΑΡ ήταν μέτοικος. Πιθανόν εξ ’ αυτού του γεγονότος, αλλά και επειδή στην Αθήνα θεωρούνταν ως μακεδονίζων φεύγει με τον Ξενοκράτη, το 348, και πηγαίνουν στην Άσσο της Μυσίας, σπουδαίο πνευματικό κέντρο, την οποία ο τύραννος του Αταρνέα, Ερμείας, (πιθανολογείται ότι ήταν πρώην δούλος)μαθητής του ΑΡ και θαυμαστής του ΠΛΑ, είχε παραχωρήσει να την κυβερνούν οι Πλατωνικοί φιλόσοφοι Έραστος και Κορίσκος. Ο ΑΡ συνήψε στενή φιλία με τον Ερμεία και οργανώθηκε σχολή όπου εκείνος και ο ΞΕΝ δίδαξαν επί τρία χρόνια φιλοσοφικά και επιστημονικά μαθήματα. Εκεί παντρεύτηκε και την ανεψιά

και θετή κόρη του Ερμεία, την Πυθιάδα, με την οποία απέκτησε την κόρη του επίσης Πυθιάδα. Μετά το θάνατο της γυναίκας του συνδέθηκε, στην Αθήνα, με τη σταγειρίτισσα Ερπυλλίδα με την οποία απέκτησε το γιο του Νικόμαχο. Το 345 π.Χ., ο Ερμείας, ως προστάτης της αυτονομίας των ελληνικών πόλεων της Μ.Ασίας, δολοφονείται, με ενέδρα από τον Πέρση βασιλιά, και ο ΑΡ, ίσως, με πρόσκληση του πρώην συμμαθητή του φιλόσοφου Θεόφραστου πέρασε στη Λέσβο και εγκαταστάθηκε στη Μυτιλήνη. Πολύ πιθανόν να πήγε εκεί για περαιτέρω βιολογικές μελέτες` διότι εκτός από την σοφία και τις πολυσχιδείς γνώσεις που είχε αποκομίσει από την Ακαδημία μπορεί κατά την παραμονή του και στην Άσσο και μετά στη Μυτιλήνη, μακριά από τη σοφιστική μόδα, θα βρήκε την ηρεμία να επιδοθεί στην παρατήρηση και μελέτη πολλών ειδών θαλασσίων ζώων και από τους ντόπιους ψαράδες θα βρήκε υλικό και ακριβέστερες πληροφορίες. Έτσι εξηγείται γιατί στα συγγράμματά του, συχνά, αναφέρονται δεδομένα της

O Αριστοτέλης διδάσκει τον Αλέξανδρο.

φυσικής ιστορίας παρατηρούμενα στις περιοχές αυτές που δείχνουν ότι σίγουρα ο Αριστοτέλης, κατά τη διαμονή του εκεί, μελέτησε επισταμένως τα μέρη αυτά από φυσική και βιολογική άποψη, εμβάθυνε στα βιολογικά προβλήματα και ίσως σχεδίασε εκεί τα περισσότερα από τα σχετικά συγγράμματά του, ιδίως στις περί ζώων ιστορίες, περί μορίων και ζώων, περί κινήσεως ζώων. Από τη Λέσβο έφυγε το 343, όταν ο βασιλιάς Φίλιππος τον κάλεσε στη Μακεδονία να αναλάβει την εκπαίδευση του δεκατριάχρονου γιου του, Αλέξανδρου. Ο ΑΡ κατά την 4ετή διδασκαλία του, πότε στο ανάκτορο της Πέλλας και πότε στης Μίεζας (θέση της σημερινής Νάουσας), φρόντισε να μεταδώσει στον ΑΛΕΞ το πανελλήνιο πνεύμα. Για την αγωγή του χρησιμοποίησε τα Ομηρικά έπη και έκανε επιμελημένη αντιγραφή της Ιλιάδας, την περίφημη από νάρθηκος έκδοση, την οποία ο ΑΛΕΞ είχε πάντοτε στο προσκέφαλό του. Ενδέχεται για χάρη του να έγραψε κάποια έργα μεταξύ αυτών το απολεσθέν Περί Βασιλείας και το αμφισβητούμενο Ρητορική εις Αλέ-

Της Άννας Βογιατζή ξανδρον. Επίσης και για το γιο του Νικόμαχο συνέγραψε τα Ηθικά Νικομάχεια,το μεγαλύτερο και ωριμότερο από τα ηθικά του συγγράμματα. Στο διάστημα της εκπαίδευσης του ΑΛΕΞ και της παραμονής του στη Μακεδονική αυλή είχε την ευκαιρία να συστηματοποιήσει τις άπειρες γνώσεις του κατά τρόπο διδακτικό, καθώς και τα, εξ’ αυτών των γνώσεων, ηθικά και πολιτικά πορίσματά του και να επαυξήσει κατά πολύ τις γνώσεις εκείνου του καιρού περί φυσικής και φυσιολογίας, με δικά του πειράματα και παρατηρήσεις. Κατά τον Πλίνιο (Λατ. Συγγρ. 23 μ.Χ), οι Μακεδόνες βασιλείς του παρείχαν όλα τα μέσα. Ο Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ στη διάρκεια της εκστρατείας του στην Ασία μίσθωνε χιλιάδες άνδρες για να συλλέγουν και να στέλνουν στον ΑΡ όλα τα ζώα, τα φυτά και ό, τι περίεργο υπήρχε εκεί. Κατά δε τον συγγραφέα των «Δειπνοσοφιστών», Αθήναιο, ο ΑΛΕΞ, χορήγησε στον ΑΡ οκτακόσια τάλαντα δηλ. Τέσσερα εκατομμύρια οκτακόσιες χιλιάδες αττικές δραχμές, τότε, για τον καταρτισμό των επιστημονικών συλλογών του και για τον εξοπλισμό της άρτιας βιβλιοθήκης της Σχολής του, η οποία έγινε το πρότυπο για τη δημιουργία των βιβλιοθηκών Αλεξανδρείας και Περγάμου. Μετά τη δολοφονία του Φιλίππου, 336 πΧ., όταν ανέβηκε στο θρόνο ο ΑΛΕΞ και επρόκειτο να εκστρατεύσει στην Ασία, ο ΑΡ επέστρεψε στην Αθήνα περί το 335 και ίδρυσε το Λύκειον, την περιώνυμη φιλοσοφική Σχολή του σε άλσος κατάφυτο προς τιμή του Λυκείου Απόλλωνος μεταξύ

O Πλάτωνας (αριστερά) και ο Αριστοτέλης (δεξιά) λεπτ. της Σχολής των Αθηνών του Ραφαήλ.

Λυκαβηττού και Ιλισσού. Η Σχολή είχε οργανωθεί ως αυτοτελές νομικό πρόσωπο υπό την προστασία των Μουσών. Η διοίκησή της ρυθμιζόταν από κανονισμούς και νόμους κατά το πρότυπο της πλατωνικής Ακαδημίας. Επειδή όμως, ως μέτοικος, δεν είχε το δικαίωμα αγοράς, μίσθωσε συγκρότημα οικημάτων στο οποίο υπήρχαν και περίπατοι .Ο αρχαίοι λέγοντας Περίπατοι δεν εννοούσαν μόνο τους υπαίθριους χώρους, αλλά και τους στεγασμένους που συνήθως ήταν μεγαλοπρεπή οικήματα με θαλάμους και στοές. Εξ αυτών ονομάστηκε η Σχολή Περιπατητική και οι μαθητές της περιπατητικοί ή από περιπάτου. Λόγω αυτού του χαρακτηρισμού λέγεται ότι ο ΑΡ δίδασκε περπατώντας, πράγμα ανακριβές, διότι υπήρχαν μαθήματα που έπρεπε να διδαχθούν σε κλειστό χώρο για να κρατούν οι μαθητές σημειώσεις. Τα μαθήματα γίνονταν πρωί και απόγευμα. Κατά τα εωθινά (=πρωινά)μαθήματα διδάσκονταν οι αρχάριοι και το κοινό στοιχειώδη μαθήματα ρητορικής, ενώ το δειλινό διδάσκονταν οι προχωρημένοι μαθητές επιστημονικές γνώσεις και ανώτερη θεωρητική σοφία. Αυτό λόγω της διαφοράς μόρφωσης του πλήθους των μαθητών που συνέρρεαν από την αρχή στη διάσημη Σχολή, ένεκα της μοναδικής ευρυμάθειας και της θαυμαστής ρητορικής δεινότητας του Αριστοτέλη. Διότι όταν Ο ΑΡ ίδρυσε τη σχολή του, σε ηλικία πενήντα περίπου χρόνων, είχε αποθησαυρίσει το μεγαλύτερο μέρος των θεωρητικών και πρακτικών του γνώσεων των οποίων τη μελέτη, τα πειράματα και τις θεωρητικές εργασίες του συνέχισε έως το τέλος της ζωής του. Κατά το Διογένη Λαέρτιο το συνολικό συγγραφικό έργο του ΑΡ ανέρχεται σε 44 μυριάδες= 440.000 στίχους. Από αυτό μόνο το ένα τρίτο του διασώθηκε. Από τα χαμένα συγγράμματά του δε γνωρίζουμε ούτε τους τίτλους. Τα έργα του, που συνιστούν το πρώτο ολοκληρωμένο σύστημα στη Δυτική φιλοσοφία, κατατάχθηκαν από την αρχαιότητα σε υπομνηματικά (=σημειώσεις) και συνταγματικά(=πλήρεις πραγματείες ).Ο ίδιος διαχώρισε τα φιλοσοφικά μόνο έργα του, που τα αποκάλεσε Λόγοι, σε: Οργανικούς ή λογικούς, σε θεωρητικούς και σε πρακτικούς λόγους. Από τις νεώτερες κατατάξεις επεκράτησε η πρώτη έκδοση, η Άλδειος, που χώρισε το διασωθέν, πλην τεράστιο έργο του, σε πέντε βασικές κατηγορίες από τις οποίες μόνο τους τίτλους μπορούμε να αναφέρουμε. 1η) Τα Λογικά, που από τους νεώτερους ονομάστηκαν Όργανον(δηλ. όργανο σκέψης) και περιλαμβάνουν τα έργα: Κατηγορίαι: Δηλ. Διδασκαλίες για τις βασικές μορφές της έκφρασης. Περί ερμηνείας: θεωρία περί λεκτικής έκφρασης και κρίσης. Αναλυτικά πρότερα, 2 βιβλ.: θεωρία περί συλλογισμού. Αναλυτικά ύστερα, 2 βιβλία: περί θεωρίας της απόδειξης. Τοπικά, 8 βιβλία, θεωρία για τις πιθανές αποδείξεις και για τη διαλεκτική. Σοφιστικοί έλεγχοι: έλεγχος των γνωστότερων σοφισμάτων. 2η)Τα Φυσικά: Περιλαμβάνουν φυσικές μελέτες. Περί ψυχής: όπου «η ψυχή είναι κάτι το ενδιάμεσο μεταξύ ανθρώπου και θεού του μοναδικού, αιώνιου, του τελείως πνευματικού, το ακίνητο κινούν,ενώ ο

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Ο ΣΤΑΓΕΙΡΙΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΩΝ άνθρωπος αποτελείται και εξ ύλης». Προτρεπτικός: περί σημασίας της φιλοσοφίας. Περί Φιλοσοφίας, 3 βιβλία: Κριτική της διδασκαλίας του ΠΛΑ για τις ιδέες-αριθμούς. Περί Ουρανού, Περί Γενέσεως και φθοράς, Μετεωρολογικά, Περί Μακροβιότητος και βραχυβιότητος, Περί Νεότητος και γήρατος, Περί Ύπνου και Εγρηγόρσεως, Περί μαντικής τοις εν τοις ύπνοις, Περί Ζωής & θανάτου, Περί Ζώων ιστορίες κ.ά. 3η) Τα Μετά τα φυσικά, 14 βιβλία: Περί Μελίσσου, Ξενοφάνους, Γοργίου (ήταν φιλόσοφοι) κ.ά. Από την τοποθέτηση των έργων αυτών, μετά τα Φυσικά, προέκυψε και ο όρος μεταφυσική. 4η) Τα Πρακτικά που περιλαμβάνουν τα Ηθικά Νικομάχεια: 10 βιβλ. για τη φύση της ευδαιμονίας, τα Μεγάλα Ηθικά και τα Ηθικά Ευδήμεια, τα Πολιτικά, την Αθηναίων Πολιτεία, τη Ρητορική, τη Ρητορική εις Αλέξανδρον και την Ποιητική της οποίας σώθηκε μόνο το πρώτο τμήμα σχετικά με το έπος και την τραγωδία` το περί κωμωδίας και ιαμβικής ποίησης χάθηκε. Παρενθετικά πρέπει εδώ να πούμε ότι χάθηκε και το σύγγραμμά του Διδασκαλίαι, όπου αναγράφονταν οι παραστάσεις και όλοι οι βραβευμένοι τραγικοί και κωμικοί συγγραφείς από την αρχαιότητα μέχρι των ημερών του. 5η) Τα αποσπάσματα (=τα σωζόμενα μέσα σε έργα αρχ. συγγραφέων), Αι Επιστολαί (οι περισσότερες αμφισβητούνται), και τα επίσης αμφισβητούμενα Ποιήματα. Η σημαντικότερη απώλεια από το έργο του ήταν αυτή της Συναγωγής Πολιτειών. Έργο ογκώδες που περιείχε την ανάλυση 158 ή κατ’ άλλους 255 πολιτειών μια εκ των οποίων είναι και η Αθηναίων Πολιτεία όπου περιγράφεται η πόλη-κράτος της Αθήνας και πρέπει να γράφτηκε μεταξύ του 328-322 π.Χ., έτος θανάτου του. Βρέθηκε,ευτυχώς, το 1891 στο Βρεταννικό Μουσείο μεταξύ δέσμης Αιγυπτιακών παπύρων, άγνωστο πώς και πότε εισήχθηκαν εκεί, και εκδόθηκε αμέσως, πράγμα πολύ δύσκολο λόγω μεγάλης φθοράς, από τον φιλόλογο Kenyon. Οι συμβουλές στο σύγγραμμα αυτό και οι πληροφορίες που υπάρχουν περί της ιστορίας και της πολιτειακής εξέλιξης, ιδίως των Αθηναίων, είναι πολλές και πολύτιμες η δε μελέτη του έργου και για το αστικό αλλά κυρίως για το δημόσιο Αττικό δίκαιο, είναι θαυμαστή. Ο ΑΡ δεν ξεχώρισε μόνο ως προς την επιστημονική του δράση, την έρευνα, την ικανότητα, καθώς και τη δραστηριότητα που επέδειξε στο Λύκειον` υπήρξε και ως προς τον ηθικό τομέα, ακόμη και στην προσωπική του ζωή, η «ενσάρκωση» του ορθού μέτρου». Κατ’ αυτόν, η αρετή τυγχάνει μεσότης απηλλαγμένη πάσης υπερβολης και ελλείψεως(συνιστά δηλαδή αποφυγή και της υπερβολής και της υστέρησης). Την ηδονή δεν την απωθεί, αλλά προτιμά την τελειότερη μορφή της αυτή που περνά πρώτα μέσα από το μυαλό μας. Όσο για τη Δικαιοσύνη και την απονομή της, που της αφιερώνει ολόκληρο το 5ο βιβλ. των Ηθικών Νικομαχείων του, ορίζει ως απαραίτητη προϋπόθεση την επιείκεια, ως κάλυψη του κενού της έλλειψης που εμφανίζει ο νόμος εξαιτίας της γενικότητάς του. Ο συναισθηματικός του πλούτος καταφαίνεται και στη διαθήκη του, που τη διέσωσε ο Διογένης Λαέρ-

"Αριστοτέλης" του Francesco Hayez (1791-1882).

τιος (συγγρ.3ου π.Χ.αιω), όπου μεριμνά για τη μνήμη των γονέων του, για την κόρη του Πυθιάδα, καθώς και για τη δεύτερη σύζυγό του και το γιο τους Νικόμαχο. Για τον κηδεμόνα του Πρόξενο και τη σύζυγό του ορίζει να στηθούν ανδριάντες τους, και, το συγκινητικότερο, απαιτεί ρητά να μη πωληθεί κανείς από τους δούλους που τον υπηρέτησαν, αλλά να αφεθούν ελεύθεροι όταν ενηλικιωθούν χάρη στις υπηρεσίες που του πρόσφεραν. Περίφημος είναι και ο Ύμνος του προς την αρετή. Αν και μη ποιητής, θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη και τη στενή φιλία του με τον Ερμεία που υπέστη μαρτυρικό σταυρικό θάνατο από τους Πέρσες, σύνθεσε τον ξακουστό του Ύμνο περί Αρετής. Παραθέτουμε δύο στίχους της: «Αρετα πολύμοχθε, γένει βροτειω, Θηραμα καλλιστον βιω…» Δηλ.«Αρετή που γίνεσαι προσιτή στο γένος των θνητών με πολύ μόχθο, είσαι η πιο ωραία επιδίωξη της ζωής....» (Μετάφραση κ. Σ.Ι. Καργάκου). Ο ΑΡ διηύθυνε τη σχολή του μέχρι το θάνατο του Μ. ΑΛΕΞ., 323 π.Χ., οπότε, επειδή ως φίλος της μακεδονικής δυναστείας κινδύνευε να υποστεί τη μοίρα του Σωκράτη, άφησε τη διεύθυνση της στο Λέσβιο Θεόφραστο και κατέφυγε στη Χαλκίδα Εύβοιας, στο σπίτι της πρώτης γυναίκας του, όπου και πέθανε, το 322, από χρόνιο οικογενειακό στομαχικό νόσημα. Ειρεσιώνη: Κλαδιά ελιάς ή δάφνης περιτυλιγμένα με μαλλί για τις τελετουργίες. Τα κρεμούσαν και στις εξώπορτες σε γιορτινές ημέρες. Βοηθήματα: Από τον τρίτο τόμο της εργασίας του κ. Σ.Καργάκου «Ιστορία των Αρχαίων Αθηνών, κεφ.: Αριστοτέλης, σελ. 213-227», Βιβλιοθήκη Αρχ. Ελλ. Συγγραφέων Ιω. Ζερβού, εγκυκλοπαίδειες: ΗΛΙΟΣ, ΔΟΜΗ, ΠΑΠΥΡΟΣ.

Αρ. Πρωτ. 641

Πειραιάς

23/1/2017

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΤΗΣΙΑΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ Το Διοικητικό Συμβούλιο Π.Ο.Σ.Π.Ε.Ν καλεί τα μέλη του Συνεταιρισμού μας σύμφωνα με το άρθρο 19 του καταστατικού στην ετήσια τακτική ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ που θα γίνει την Τετάρτη 18/2/2017 και ώρα 18.00 στο γραφείο του Συνεταιρισμού, οδός Κολοκοτρώνη 100, όροφος 1ος, με τα παρακάτω θέματα ημερησίας διάταξης: 1. Ε κλογή Προεδρεύοντος Γεν. Συνέλευσης ο οποίος ορίζει πρακτικογράφο για την τήρηση των Πρακτικών. 2. Εκλογή 3μελούς Εφορευτικής Επιτροπής Αρχαιρεσιών. 3. Ι σολογισμός για το έτος 2016 Και Προϋπολογισμός για το έτος 2017. (Από τον Λογιστή μας κ. Στούγιας Θεόδωρος) 4. Γ ενική Έκθεση Πεπραγμένων από τον Προϊστάμενο του Εποπτικού Συμβουλίου. Απαλλαγή Ευθυνών Διοικητικού και Εποπτικού Συμβουλίου. 5. Ε νημέρωση των συνέταιρων για την πρόοδο του συνεταιρισμού από τον Πρόεδρο κ. Λιγνό και τον Τεχνικό Σύμβουλο του ΠΟΣΠΕΝ κ. Γροζόπουλο, σχετικά με την εναρξη δημοσιοτητας κατα την εννοια του αρθρου 3 του Ν.Δ. της 17/7/1923 για την εγκριση της πολεοδομικης μελετης του ΠΟΣΠΕΝ. 6. Ο ικονομική Κατάσταση Ταμείου Ποσπεν, Εισφορές-Συνδρομές κ.λπ. (από την ταμία μας κ. Λουκάκη και τον Γεν. Γραμματέα Κ. Δημητρίου) 7. Δ ιεξαγωγή Εκλογών για την ανάδειξη Νέου Διοικητικού και Εποπτικού Συμβουλίου. (Οι επιθυμούντες να συμμετάσχουν στην εκλογή οφείλουν να το δηλώσουν εγγράφως και εγκαίρως στην γραμματεία του συνεταιρισμού.) Σε περίπτωση που δεν θα υπάρξει η προβλεπόμενη απ΄ το καταστατικό απαρτία κατά την παραπάνω ημερομηνία, η ετήσια τακτική Γενική Συνέλευση θα επαναληφθεί χωρίς άλλη πρόσκληση στον ίδιο τόπο και την ίδια ώρα την επόμενη Τετάρτη 25/2/2017. Εάν και τότε δεν επιτευχθεί απαρτία, η ετήσια τακτική Γενική Συνέλευση θα επαναληφθεί χωρίς άλλη πρόσκληση, την μεθεπόμενη Τετάρτη 1/3/2017 και ώρα 18.00 στην αίθουσα της ΠΝΟ οδός Κολοκοτρώνη 132, όροφος 2ος, οπότε και θα θεωρηθεί απαρτία, ανεξάρτητα από τον αριθμό των μελών που θα παρίστανται. Υπενθυμίζεται ότι οι προσερχόμενοι πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με τα δελτία της αστυνομικής τους ταυτότητας προς αναγνώρισης τους κατά την είσοδο. Οι τυχόν κωλυόμενοι, προς γνώση τους, δεν μπορούν πια, να εκπροσωπηθούν από έτερο εξουσιοδοτημένο μέλος. Σύμφωνα με το καταστατικό, παρακαλούμε τα μέλη μας όπως τακτοποιήσουν εγκαίρως τις οικονομικές τους υποχρεώσεις (δηλαδή συνδρομές έως και το 2016, ετήσιες εισφορές των 200 € καθώς και τα έξοδα μελετών 700 €). Όλοι θα πρέπει να είμαστε συνεπείς στην καταβολή των συνδρομών και εισφορών που μας αναλογούν, γιατί ο συνεταιρισμός έχει οικονομικές υποχρεώσεις (φορολογία εκτάσεως, αμοιβές νομικού και τεχνικού συμβούλου, ασφαλιστικές εισφορές, ενοίκιο, υπάλληλο, κοινόχρηστα, κ.λ.π.) και είναι γνωστό πως δεν υπάρχουν άλλοι πόροι. Επίσης όσοι δεν έχουν το νέο εναρμονισμένο καταστατικό του συνεταιρισμού, κατά την προσέλευσή τους μπορούν να το προμηθευτούν αντί του ποσού των 5€, καθότι είναι απαραίτητο για όλα τα μέλη.

Με Φιλικούς Χαιρετισμούς εκ του Διοικητικού Συμβουλίου Ο Πρόεδρος Λιγνός Νικόλαος

Ο Γεν. Γραμματέας Δημητρίου Εμμανουήλ

Του Φρίξου Δήμου Πλοιάρχου Ε.Ν. | Πρώην καθηγητή & διευθυντή σπουδών δημοσίας σχολής πλοιάρχων Σύρου

Ιστορίες της Βαρδιόλας

Ιατρική εν Πλω

εριμέναμε στη ράδα του Ρόττερνταμ να καθαρίσει το πούσι για να μας βάλει ο πιλότος μέσα. Όλοι βιαζόμαστε να πέσουμε δίπλα, αλλά για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Οι νέοι για να συναντήσουν τις Ολλανδέζες. Οι οικογενειάρχες για ψώνια. Οι μηχανικοί για να βγάλουν έμβολα. Ο καπετάνιος για να ξεφορτώσει και εγώ για να μην κάνω... ένεση στο δεύτερο μηχανικό, το φίλο μου μάστρο Τάσο, που ’χε χτυπήσει τις προάλλες το χέρι του στο μηχανοστάσιο. Γιατί; Γιατί σαν καινούργιος υποπλοίαρχος δεν είχα ξανακάνει ένεση και προτιμούσα να του την κάνουν έξω, στη στεριά. Με φώναξε όμως ο καπετάνιος και με ύφος που δε σήκωνε αντίρρηση μου είπε ότι επειδή το τραύμα έχει αφορμίσει κι ο καιρός δεν λέει να καλυτερέψει να κάνω αμέσως πενικιλίνη στο μηχανικό. Είπα «μάλιστα» και φεύγοντας άρχισα να ανακεφαλαιώνω τις ιατρικές μου γνώσεις. Απ’ τον παππού μου τον Αλέξανδρο, το γιατρό, δεν είχα μάθει τίποτα. Όταν τον ρώταγα για τις αρρώστιες, τις θεραπείες και τα φάρματα με παρέπεμπε στο... Πανεπιστήμιο. Μου έλεγε πως εκεί θα μάθω όσα τον ρωτούσα και θα γίνω ένας καλός γιατρός. Ευτυχώς όμως για τους «μελλοντικούς» ασθενείς μου προτίμησα τη θάλασσα και φοίτησα στην Σχολή Εμποροπλοιάρχων. Στην πρώτη τάξη της Σχολής ο γιατρός της Ύδρας μας δίδαξε το μάθημα της «Ναυτικής Υγιεινής» και των «Πρώτων Βοηθειών». Δεν είχαμε προλάβει, συνηθισμένο φαινόμενο στη χώρα μας, να τελειώσουμε όλο το βιβλίο, αλλά είχαμε διδαχθεί ένα σωρό «απαραίτητα» θέματα όπως:

Ότι πρέπει να πλένουμε τα δόντια μας μετά το φαγητό! Πως το κολύμπι μπορεί να μας σώσει τη ζωή! Από πόσα και ποιά κόκκαλα αποτελείται ο σκελετός του ανθρώπου. Ότι μέσα στο «μέσον τους» υπάρχουν τρία οστάρια, η σφύρα, ο άκμων και ο αναβολεύς. Τρόπο θεραπείας του κίτρινου πυρετού και πάρα πολλά άλλα. Αλλά δεν είχαμε μάθει πως θα σταματήσουμε μια αιμορραγία, πως θα μετρήσουμε την πίεση και το κυριότερο πως θα κάνω εγώ την πενικιλίνη στο δεύτερο μηχανικό. Είχα όμως αγοράσει απ’ το Λονδίνο το βιβλίο: “The ship captain’s medical guide” που σαν όλα τα αγγλικά βιβλία ήταν χρήσιμο και πρακτικό. Είχε καθαρές φωτογραφίες, απλά σχήματα και κατανοητές οδηγίες. Άρχιζε με στοιχεία ανθρωπολογίας, πρώτες βοήθειες δηλ. πως να κάνουμε ενέσεις, τεχνητή αναπνοή, περιποίηση τραυμάτων, αιμορρα-

γίες κ.λπ. Επίσης νοσηλεία στο πλοίο, θεραπεία ασθενειών, φάρμακα και τελείωνε με την προετοιμασία και... ρίψη του νεκρού στη θάλασσα και την προσευχή... της κηδείας. Μελέτησα προσεκτικά μόνο το θέμα των ενέσεων και άφησα τα δύο τελευταία κεφάλαια γι’ αργότερα. Ξάπλωσα λοιπόν το μάστρο Τάσο στον καναπέ του γραφείου μου και με πολύ σοβαρό ύφος του είπα ότι δεν θα πονέσει καθόλου, γιατί έχω μεγάλη πείρα στις ενέσεις. Δεν ξέρω αν με πίστεψε, αλλά είμαι βέβαιος ότι πόνεσε! Χώρισα νοερά, όχι με το διπαράλληλο και μαρκαδόρο όπως έκανε άλλος συνάδελφος, τον ένα γλουτό στα τέσσερα όπως ακριβώς έδειχνε η φωτογραφία στο βιβλίο και απολύμανα το σημείο που θα έκανα την ένεση κάπου στο άνω εξωτερικό τεταρτημόριο. Έκανα το σταυρό μου και τον... τρύπησα. Στη συνέχεια άρχισα να πιέζω το έμβο-

Ιστορίες της Βαρδιόλας λο, αλλά το φάρμακο ήταν παχύρευστο και έβγαινε με το ζόρι. Από τους μορφασμούς του καταλάβαινα πως πονούσε. Κάποτε τελείωσα και σκουπίζοντας τον ιδρώτα μου τον ρώτησα αν πόνεσε. Η απάντηση του, προς μεγάλη μου έκπληξη και χαρά, ήταν αρνητική. Μ’ ευχαρίστησε μάλιστα για το... ελαφρύ χέρι που έχω. Ο μόνος που διαφωνούσε ήταν ο Πητ από τη Κουλούρη. Ο ντοκουμάνης του πλοίου. Αλλά αυτός δεν πιανότανε, γιατί με κανέναν και τίποτα δεν συμφωνούσε. Έλεγε πως οι ένεσεις πονάνε. Επομένως κι ο δεύτερος θα πόνεσε. Γιατί δεν το λέει; Μα αξιωματικός είναι όπως και ο άλλος που του την έκανε. Κόρακας κοράκου μάτι βγάζει; Τι περιμένεις τα κάνουν πλακάκια και κοροιδεύουν τον κόσμο. Ήταν παλιός και καλός ναυτικός, αλλά τα ’ξερε όλα γι’ αυτό είχε τη δική του «ιατρική» θεωρία που για να πούμε τη μαύρη αλήθεια εφαρμόζανε πολλοί παλιοί στα καράβια. Έλεγε λοιπόν: «Για το κεφάλι δίνουμε ασπιρίνη, για το σώμα σουλφαμίδη και για τα άκρα, που για τους ναυτικούς είναι πέντε κι όχι τέσσερα, πενικιλίνη». Το χειμώνα του 1961 φορτώσαμε ζάχαρη στην Κούβα για την Οδησσό. Μείναμε κάπου δύο μήνες για φόρτωση. Όλοι περάσαμε καλά και είμαστε χαρούμενοι γιατί θα πιάναμε Πειραιά για τρόφιμα πριν τη Ρωσία. Όσοι θα ξεμπαρκάραμε θα κάναμε Χριστούγεννα με τους δικούς μας κι οι άλλοι που θα συνεχίζανε με το καράβι θα βλέπανε για λίγο τ΄αγαπημένα τους πρόσωπα. Ο δόκιμος τηλεγραφητής, το μαρκονάκι όπως τον λέγαμε, αν και πήγαινε για αρραβώνα φαινότανε πολύ στεναχωρημένος. Οι φίλοι του τον πειράζανε ότι παντρεύεται με το ζόρι. Υποψιάστηκα ότι κάτι έχει και ντρέπεται ή φοβάται να το πει. Τον κάλεσα λοιπόν στο γραφείο υποπλοιάρχου κι αφού μ’ έσκασε ομολόγησε ότι κάτι έχει το... «πέμπτο» του άκρο και φοβάται τις ενέσεις και τον περιμένει κι η αρραβωνιάρα στο νησί...

Τον εξέτασα και του είπα ότι δε βλέπω τίποτα το σοβαρό παρά μια ελαφρή μόλυνση που οφείλεται μάλλον στο τροπικό κλίμα της Κούβας. Του σύστησα να βράζει χαμομήλι και να κάνει πλύσεις. Του τόνισα πως αν θ’ ακολουθήσει σχολαστικά τις οδηγίες μου και τους κανόνες ατομικής υγιεινής θα γλυτώσει τις ενέσεις. Μετά από καμιά ώρα πήρε ο μαρκόνης τηλέφωνο στη γέφυρα και μου ’πε ότι ο μικρός είναι χάλια. Πήγα αμέσως στην καμπίνα του και μόλις με είδε άρχισε να λέει κλαίγοντας: «αχ τι μούκανες καπετάνιε. Μ’ έκαψες. Πώς θ’ αρραβωνιαστώ τώρα; Καλύτερα πενικιλίνες παρά χαμομή-

λι». Απ’ τα λεγόμενα του κατάλαβα ότι για να σιγουρευτεί να μην κάνει ενέσεις, που τόσο πολύ τις φοβότανε, χρησιμοποίησε το χαμομήλι καυτό. Του έδωσα παυσίπονα και τις πρώτες βοήθειες για το έγκαυμα και του εξήγησα ότι οι οδηγίες μου ήταν να βράσει το χαμομήλι κι όχι αυτό που... έβρασε. Τελικά όλα πήγαν καλά. Το καράβι έπιασε Πειραιά. Το μαρκονάκι όχι μόνο αρραβωνιάστηκε, αλλά τώρα είναι και παππούς. Εγώ τώρα πήρα σύνταξη, αλλά όσο καιρό ταξίδευα δε χρειάστηκε ποτέ μου να χρησιμοποιήσω τα δύο τελευταία κεφάλαια του αγγλικού ιατρικού οδηγού.

Του Κώστα Γ. Τσάμη

Τα λάθη πληρώνονται και καμιά φορά πονάνε…

ο καφενείο, σε μία πάροδο της ακτής Μιαούλη, είχε αρκετό κόσμο και ας κόντευε μεσημέρι. Ο Κωνσταντίνος παρήγγειλε έναν Ελληνικό καφέ, περισσότερο για το νερό που θα τον συνόδευε, παρά για τον ίδιο τον καφέ. Είχε κουραστεί πια να τριγυρίζει σε όλα τα εφοπλιστικά γραφεία που, τα περισσότερα, βρίσκονταν σε αυτή την αριστοκρατική συνοικία του Πειραιά. Έδινε το βιογραφικό του και έπαιρνε πάντα την ίδια στερεότυπη απάντηση. «Θα σας ειδοποιήσουμε μόλις υπάρξει ανάγκη». Οι σπουδές του τελείωσαν πριν από ένα χρόνο, μετά από κοντά έξι χρόνια κόπων, συνεχούς διαβάσματος, και ατελείωτης αγωνίας αν θα τα κατάφερναν οι γονείς του, να χρηματοδοτήσουν τις σπουδές του ως το τέλος. Τα κατάφεραν με πολλές στερήσεις. Είχε τελειώσει τη νομική στο πανεπιστήμιο Αθηνών, με πολύ καλό βαθμό και ένας από τους καθηγητές του, τού συνέστησε να συνεχίσει για διδακτορικό στο Λονδίνο μιας και τον ενδιέφερε το δίκαιο της θάλασσας. Αρίστευσε, και τώρα φορτωμένος με διπλώματα και πείρα ολίγων μηνών σε δικηγορικό γραφείο κάποιου φίλου δικηγόρου σαν ασκούμενος, απευθύνθηκε στην πηγή της ειδικότητάς του. Στους εφοπλιστές! Ούτε που κοίταζαν το βιογραφικό του. Τους ενδιέφερε αν είχε πείρα. Πού είχε δουλέψει, σε ποιό ναυτιλιακό γραφείο, σε ποιον εφοπλιστή. Αυτές οι ερωτήσεις, επειδή έμεναν σχεδόν αναπάντητες, έκαναν τα χαμόγελα των συνομιλητών του να παγώνουν και τις πόρτες να κλείνουν πίσω του, η μία μετά την άλλη. Απογοήτευση!

Δεν ήθελε να ακολουθήσει την αδελφή του που τον καλούσε να πάει να ζήσει στη Νέα Υόρκη, εκεί που ο θείος τους, ο αδελφός του πατέρα τους, είχε δικό του δικηγορικό γραφείο με πολύ καλή πελατεία. «Η ειδικότητά σου Κωνσταντίνε θα είναι πολύ χρήσιμη στο θείο γιατί εκείνος ασχολείται με το αστικό δίκαιο». Ο λόγος βέβαια, που απέρριπτε αυτή την πραγματικά σπουδαία ευκαιρία ονομαζόταν Μαρία και του ήταν αδύνατο να την αφήσει. Εργαζόταν σε τράπεζα και μάλιστα, λόγω της αφοσίωσης στη δουλειά αλλά και των τυπικών και ουσιαστικών της προσόντων, εξελισσόταν σιγά-σιγά σε στέλεχος. Αγαπήθηκαν από την πρώτη στιγμή που συναντήθηκαν σε μία συγκέντρωση σε φιλικό σπίτι. Ζούσαν ο ένας για τον άλλον και τώρα που εκείνος προσπαθούσε να βρει δουλειά για να πάψει να δουλεύει τσάμπα σαν ασκούμενος, εκείνη υπέφερε μαζί του και πάντα εύρισκε τον τρόπο να τον ηρεμεί. Στην αγκαλιά της ξεχνιόταν, έπαιρνε δύναμη και την άλλη μέρα ξεκινούσε πάλι το ψάξιμο με αναπτερωμένο ηθικό και κουράγιο. Άλλος ένας λόγος που τον κρατούσε στην Ελλάδα ήταν οι γονείς του που, αν έφευγε και εκείνος, θα έμεναν απόλυτα μόνοι. Αυτά σκεφτόταν, πίνοντας τον καφέ του, όταν χτύπησε το κινητό του. Άγνωστο νούμερο! Άνοιξε τη γραμμή και, ‘’ω’’ του θαύματος, του ζητούσαν να επιστρέψει στο τελευταίο γραφείο που επισκέφτηκε, πριν από λίγο, για να συζητήσουν μία πιθανή συνεργασία μαζί του. Είχε αφήσει τελευταίο αυτό το γραφείο επειδή γνώριζε πολύ καλά ότι ήταν

μία τεράστια εταιρία με πολλά καράβια στο ενεργητικό της. Ο εφοπλιστής είχε πολύ καλό όνομα στην αγορά σαν καλοπληρωτής, με αποτέλεσμα να τον σέβονται όλοι αλλά πολύ περισσότερο οι άνθρωποι που είχε στη δούλεψή του. Ο Κωνσταντίνος έτριψε τα χέρια του με ικανοποίηση και ξεκίνησε να συναντήσει το πεπρωμένο του, δύο τετράγωνα πιο πέρα. Τον περίμενε μία ευχάριστη έκπληξη. Η κοπέλα που τον οδήγησαν μπροστά της ήταν, αυτό που άνετα θα έλεγε κανείς, θαύμα της φύσης! Λες και ήταν βγαλμένη από κάποιο περιοδικό μόδας. Εντυπωσιάστηκε από την ομορφιά της αλλά και από τη σιγουριά που σκορπούσε γύρω της. «Καθίστε κύριε Ιακώβου». Του έδειξε μία πολυθρόνα μπροστά στο γραφείο της και συνέχισε αφήνοντας το χαρτί που διάβαζε. Πιθανόν να ήταν το βιογραφικό του. «Το νομικό τμήμα μας, έχει ανάγκη από έναν νέο άνθρωπο με τα δικά σας προσόντα. Οι προοπτικές είναι πολύ καλές και αν δείξετε ενδιαφέρον θα έχετε και την κατάλληλη μεταχείριση. Τα της αμοιβής σας θα τα συζητήσετε με τον προϊστάμενό σας που, δυστυχώς για την εταιρεία, ετοιμάζεται να συνταξιοδοτηθεί». Ο Κωνσταντίνος πετούσε στους ουρανούς. Επιτέλους βρήκε δουλειά και μάλιστα στο αντικείμενό του! Ετοιμάστηκε να ευχαριστήσει αυτό τον ‘’άγγελο’’ που τον έστελνε στον ουρανό όταν εκείνη χαμογέλασε. Η σκέψη που έκανε του έφερε χαμόγελο και εκείνου. ‘’Αν όλοι οι άνθρωποι είχαν οδοντοστοιχίες σαν τη δικιά της, τότε οι οδοντίατροι θα γίνονταν κλέφτες’’. «Κύριε Ιακώβου με

Τα λάθη πληρώνονται και καμιά φορά πονάνε… | Tου Κώστα Γ. Τσάμη συγχωρείτε που δεν συστήθηκα. Είμαι η Λένα Αλκαίου και χαίρομαι που σας καλωσορίζω στην επιχείρηση του πατέρα μου». Τα τελευταία της λόγια συνοδεύονταν από μίαν αδιόρατη υπερηφάνεια που χάλασε, μέσα του, την αρχική εντύπωση που του προκάλεσε η ομορφιά και η σιγουριά στις κινήσεις της. Ο τεράστιος πλούτος του πατέρα της, φαίνεται, είχε επιδράσει αρνητικά στο χαρακτήρα της με αποτέλεσμα να εκδηλώνεται υπεροπτικά όταν ήθελε να εντυπωσιάσει. Σηκώθηκε και της έδωσε το χέρι του. «Χαίρομαι και εγώ κυρία Αλκαίου που σας γνωρίζω και ειλικρινά ελπίζω ότι θα ικανοποιήσω τις απαιτήσεις της επιχείρησης». Μετά από αυτά τα τυπικά, τον έστειλε σε κάποιο γραφείο παραδίπλα από το δικό της, να συναντήσει τον προϊστάμενο της νομικής υπηρεσίας. Όταν έκλεισε η πόρτα πίσω του ένα χαμόγελο ζωγραφίστηκε στο πρόσωπό της, το χαμόγελο του αρπακτικού που βλέπει το επόμενο θύμα του να έχει ελάχιστες πιθανότητες να του ξεφύγει. Την είχε εντυπωσιάσει σαν άντρας και αφέθηκε, για λίγο, να βουτήξει στην προσμονή της απόλαυσης που θα της προσέφερε αυτό το απίθανο αρσενικό. Η σύσκεψη που είχαν με τον προϊστάμενό του είχε μόλις τελειώσει και επέστρεψε στο γραφείο του να ετοιμάσει τα τελευταία χαρτιά και το Lap Top που θα έπαιρνε μαζί του, στο αυριανό ταξίδι στη Νέα Υόρκη. Είχε περάσει ένας χρόνος από την ημέρα που έπιασε δουλειά. Ένας χρόνος που στιγμάτισε ανεξίτηλα τη ζωή του Κωνσταντίνου. Έπεσε με τα μούτρα στη δουλειά που, πλάϊ σ’ αυτό τον απίθανο νομικό, ήταν σκέτη διδασκαλία. Τον καθοδηγούσε σε κάθε περίπτωση που αντιμετώπιζαν και τον έπαιρνε μαζί του σε όλα τα δικαστήρια σε όλο τον κόσμο. Η πρώτη του εμφάνιση σε δικαστήριο ήταν στο Λονδίνο και ήταν τόσο διαβασμένος που πρόλαβε τον προϊστάμενό του πριν κάνει κάποιο λάθος, βάζοντάς του, στο χέρι, ένα σημείωμα στα Ελληνικά με πλήρη επεξήγηση του θέματος. Το χαμόγελο του προϊσταμένου του ήταν η καλύτερη αμοιβή για τον Κωνσταντίνο. Από εκεί και πέρα το νερό μπήκε στο αυλάκι κανονικά. Μελετούσε τόσο πολύ όλες τις υποθέσεις που του ανάθετε ο καταπληκτικός αυτός νομικός, αλλά και ο ίδιος ο Αλκαίος, που είχε πάντοτε έτοιμη απάντηση σε όποια απορία τους. Έτσι και σήμερα, τελείωσε τη μελέτη, τοποθέτησε το Lap Top στην ειδική θήκη, αφού βεβαιώθηκε ότι η μπαταρία του ήταν πλήρης, έκλεισε το φερμουάρ του μηχανήματος και σηκώθηκε να φύγει. Ήταν περασμένες δέκα το βράδυ και είχε απόλυτη ανάγκη από ξεκούραση. Το πρωί έπρεπε να βρίσκεται στο αεροδρόμιο στις εννέα και μισή. Πριν φύγει

πήρε στο τηλέφωνο τον πατέρα του, που ξυπνούσε πάντοτε πολύ πρωί, και τον παρακάλεσε να τον ξυπνήσει στις εφτά και μισή. Ήταν τόσο κουρασμένος που δεν είχε εμπιστοσύνη στον εαυτό του ότι θα ξυπνούσε την ώρα που ήθελε. Στο ασανσέρ συναντήθηκε με τον ίδιο τον Αλκαίο και τον προϊστάμενό του που έφευγαν και εκείνοι αυτή την ώρα. Τους χαιρέτησε χαμογελαστός. «Κωνσταντίνε πάμε για φαγητό. Δεν έρχεσαι να μας κάνεις παρέα;» Ούτε που το σκέφτηκε. «Ευχαρίστως κύριε Γιάννη». «Μπράβο παιδί μου. Θα πούμε και πέντε πράγματα ακόμα που ίσως σας φανούν χρήσιμα μεθαύριο στη δίκη, στη Νέα Υόρκη». Πήγαν στο ναυτικό όμιλο στο Πασσαλιμάνι όπου τους περίμεναν. Τη στιγμή που κάθισαν, ο Κωνσταντίνος κατάλαβε ότι πεινούσε σαν λύκος. Όλο αυτό το παραμύθι που ζούσε ένα χρόνο τώρα οφειλόταν αποκλειστικά στους δύο αυτούς ανθρώπους που έτρωγε μαζί τους. Ο ένας, ο κύριος Γιώργος Οικονόμου ήταν ο δάσκαλος που θα επιθυμούσε να έχει ο κάθε νέος δικηγόρος στην αρχή της καριέρας του, ενώ ο άλλος, ο κυρ Γιάννης Αλκαίος ήταν το ‘’αφεντικό’’ που θα επιθυμούσε να έχει ο κάθε εργαζόμενος. Με την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση, η ώρα πέρασε και όταν έφτασε στο σπίτι του κόντευε μία. Όμως χαλάλι! Άξιζε τον κόπο. Εκτός αυτού βέβαια, δεν μπορούσε να πει όχι στην τόσο ευγενική πρόσκληση του ανθρώπου που, μέσα σε ένα χρόνο, τον πλήρωνε τόσο καλά που του έμεναν και ορισμένα λεφτά στο τέλος του μήνα. Δεν γνώριζε την κουβέντα που είχαν γι αυτόν οι δύο ανώτεροί του, στην ιεραρχία της επιχείρησης, πριν τον συναντήσουν στο ασανσέρ. «Πως τον βλέπεις το μικρό Γιώργη. Θα τα καταφέρει;» Συνεργάζονταν περισσότερο από είκοσι πέντε χρόνια και είχαν απόλυτη εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλον. Η συνεργασία τους αυτή, έκανε το δικηγόρο πλούσιο αφού ο Αλκαίος δεν φειδόταν χρημάτων όταν γινόταν η δουλειά του τόσο καλά όσο την έκανε ο φίλος του πια, ο φίλος που στα πρώτα χρόνια της συνεργασία τους είχε κάνει σπίτι του το γραφείο και τη δουλειά γενικά. Τώρα του ζητούσε τη γνώμη του για το νεαρό που του θύμιζε πολύ τον εαυτό του όταν πρωτάρχισε. «Είναι πολύ καλός Γιάννη. Μου θυμίζει τον εαυτό μου όταν ξεκίνησα. Δεν καταλαβαίνει από ωράριο και δουλεύει, δουλεύει πολύ. Θα σου πω όμως δύο κουβέντες και εσύ θα πράξεις ανάλογα. Πρώτον, δεν πρέπει να τον χάσεις με τίποτα αυτό το νεαρό και δεύτερο… [εδώ κόμπιασε και σταμάτησε]. «Λέγε ρε Γιώργη τι είναι το δεύτερο που διστάζεις να μου πεις;» Αναγκάστηκε να του πει το παράπονο που του είχε εκ-

φράσει ο Κωνσταντίνος πριν από τρεις μήνες. Η κόρη του Αλκαίου τον ενοχλούσε συνέχεια, στην αρχή δείχνοντάς του ότι της άρεσε σαν άντρας και μετά, όταν συνάντησε την άρνησή του αφού η Μαρία ήταν όλη του η ζωή, άρχισε να τον υποτιμά, πολλές φορές μάλιστα μπροστά στο προσωπικό. «Τι μου λες ρε Γιώργη; Ξέρω ότι είναι κακομαθημένη από τη μάνα της αλλά και από εμένα που δεν πάω πίσω. Άστο σε μένα Γιώργη, θα το τακτοποιήσω». «Κάντο Γιάννη γιατί ο μικρός έχει φτάσει στο αμήν». Ο Κωνσταντίνος τον είχε παρακαλέσει να μην πει τίποτα αλλά εκείνος, φοβούμενος μη τον χάσει, τα είπε όλα στο μεγάλο αφεντικό μπας και προλάβαινε τον υφιστάμενό του από την απόφαση που είχε πάρει να σταματήσει. Με τις ίδιες σκέψεις, ο Κωνσταντίνος, ξάπλωσε να κοιμηθεί. Είχε θυμώσει φοβερά με το παλιοκόριτσο, το καβαλημένο καλάμι, που είχε μάθει να μην ζητάει αλλά να απαιτεί. Ο θυμός του όσο περνούσε ο καιρός μεγάλωνε για την αδικία που του γινόταν. Είχε βρει μία θαυμάσια δουλειά, με πολύ καλή αμοιβή και έπρεπε να την αφήσει για τα πείσματα μιας κακομαθημένης γυναίκας που δεν μπορούσε να χωνέψει ότι υπήρχαν και άντρες που δεν την γούσταραν ρε αδελφέ! Η Μαρία τον καταλάβαινε γιατί και εκείνη, στην αρχή της καριέρας της, είχε υποστεί σεξουαλική παρενόχληση από κάποιον ηλίθιο προϊστάμενό της. Ευτυχώς γι αυτήν είχε απαλλαγεί γρήγορα από αυτόν γιατί τον μετάθεσαν στη Θεσσαλονίκη. Κάποια στιγμή τα μάτια του βάρυναν από τις σκέψεις και αποκοιμήθηκε. Το τηλέφωνο που χτύπησε τον ξύπνησε από πολύ βαθύ ύπνο. Όταν κατάλαβε γιατί χτυπούσε το τηλέφωνο, πετάχτηκε σαν ελατήριο, το σήκωσε, ευχαρίστησε τον πατέρα του και μπήκε στο μπάνιο. Στις εννέα και είκοσι βρισκόταν στο αεροδρόμιο. Ο κύριος Γιώργος είχε φτάσει πέντε λεπτά νωρίτερα και τακτοποιούσε τα εισιτήριά τους. Η αίθουσα του δικαστηρίου ήταν άδεια από κόσμο. Η υπόθεση που εκδικαζόταν είχε αστικό χαρακτήρα και αφορούσε σε μία οικονομική διαφορά που είχε ο Αλκαίος με ένα από τα ναυπηγεία της Νέας Υόρκης. Από τη στιγμή που άρχισε η διαδικασία ο κύριος Γιώργος άρχισε να ιδρώνει και να χάνει το χρώμα του. Αισθανόταν άσχημα. Φοβόταν ότι η καρδιά του θα τον πρόδιδε. Κάποια στιγμή που ο πρόεδρος απευθύνθηκε σ’ αυτόν εκείνος έσπρωξε με τρόπο τον Κωνσταντίνο. «Σήκω Κωνσταντίνε και σκίστους!» Ευτυχώς που είχε τον Κωνσταντίνο δίπλα του, αυτή τη στιγμή, γιατί θα του ήταν αδύνατον να ανταποκριθεί. Τα είχαν πει σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού και, ο καλός αυ-

Τα λάθη πληρώνονται και καμιά φορά πονάνε… | Tου Κώστα Γ. Τσάμη τός άνθρωπος, είχε διακρίνει το πόσο βαθιά ήταν μελετημένος ο ‘’μικρός’’. Το μόνο που απέμενε τώρα ήταν να τον δει να αγορεύει έχοντας πάρει επάνω του όλη την υπόθεση. Έβαλε μπρος το κινητό του [τελευταίο μοντέλο] για να καταγράψει την όλη διαδικασία. Ο ‘’μικρός’’ έσκισε πράγματι και ο προϊστάμενός του χάρηκε σαν να ήταν το δικό του παιδί εκείνος που παρουσίαζε τα επιχειρήματά του με τέτοια άνεση που ακόμα και ο δικαστής εξεπλάγη. Φυσικά η δίκη κερδήθηκε, αφού πέρασαν μερικές μέρες μέχρι να βγει η απόφαση και, είκοσι τέσσερα εκατομμύρια δολάρια μπήκαν στην τσέπη του Αλκαίου που πραγματικά χοροπηδούσε από τη χαρά του στο σαλόνι του κότερού του, που ήταν αραγμένο στο λιμάνι της Πάρου. Ο φίλος του ο Γιώργος όμως, είχε μείνει στην Νέα Υόρκη στο νοσοκομείο, με ισχαιμικό επεισόδιο. Χαρά στο κουράγιο του που άντεξε όλη τη διαδικασία του δικαστηρίου. Ο κάπτα Γιάννης είδε για πρώτη φορά την αγόρευση του Κωνσταντίνου, αλλά και όλη την υπόλοιπη διαδικασία και θαύμασε τη μαεστρία και την άνεση του ‘’πιτσιρικά’’, όπως τον έλεγε εκείνος, που ήταν φανερό ότι στην αίθουσα του δικαστηρίου αισθανόταν σαν ψαράκι στο νερό. Τον περίμενε από στιγμή σε στιγμή να έρθει με το καράβι της γραμμής που μόλις έφτασε και ‘’έδενε’’ στο λιμάνι, λίγο πιο πέρα από το κότερό του, που τραβούσε σαν μαγνήτης τα βλέμματα των επιβατών, αλλά και των περαστικών που προσπερνώντας, σταματούσαν και το χάζευαν πριν συνεχίσουν το δρόμο τους. Το απίθανο κατασκεύασμα είχε αγκυροβολήσει και είχε δέσει την πρύμη του με δύο χοντρά σχοινιά στην προβλήτα, κοντά στην είσοδο του λιμανιού. Ο Κωνσταντίνος πλησίασε βιαστικά, κρατώντας την τσάντα του, όταν είδε την κόρη του Αλκαίου με τρεις τέσσερις ακόμα νεαρούς να χαριεντίζονται στο εξωτερικό σαλόνι του πλοίου, εκεί που έπρεπε αναγκαστικά να περάσει για να μπεί στο εσωτερικό όπου τον περίμενε ο Αλκαίος. Είχε μόλις φτάσει με το πλοίο της γραμμής μαζί με την αγάπη του, τη Μαρία που την άφησε σε μία καφετέρια στην παραλία με την υπόσχεση ότι θα επέστρεφε σε μισή ώρα. Εκείνη τον φίλησε, του είπε να προσέχει και κάθισε να περιμένει με υπομονή μιας και σήμερα θα άρχιζαν οι ολιγοήμερες διακοπές τους με την άδεια που είχαν κατορθώσει να συντονίσουν με τις εργασίες τους. Ανέβηκε αποφασιστικά τη σκαλίτσα του κότερου και βρέθηκε ανάμεσα στο τσούρμο. Οι νεαροί μαζί με τις κοπέλες ήταν περισσότεροι από δέκα και βρίσκονταν σε ευθυμία. Η ώρα ήταν δύο και μισή και φαίνεται ότι η παρέα είχε καταναλώσει αρκετό αλκοόλ

με το μεσημεριανό φαγητό. Τα μάτια της κόρης του αφεντικού γυάλιζαν, ενώ το ύφος της δεν προμήνυε τίποτα καλό. «Καλώς το λεβέντη μας». Η φωνή της έσταζε ειρωνεία. Δεν έδωσε σημασία στην ειρωνεία της και της απάντησε κανονικά, σαν να μην κατάλαβε τίποτα. «Γεια σου Λένα. Είναι μέσα ο μπαμπάς σου γιατί με περιμένει;» «Μέσα είναι και περιμένει να του δώσεις αναφορά όπως συνηθίζεις να κάνεις τελευταία!» Τώρα έσταζε φαρμάκι. Οι νεαροί εν τω μεταξύ γελούσαν και τον κοιτούσαν σαν απόβλητο. Ποιος ξέρει τι τους είχε πει γι αυτόν και τον χλεύαζαν καθαρά. Στα χείλη του ανέβηκε αυθόρμητα η απάντηση που τους άξιζε ‘’δεν πάτε στο διάολο όλοι σας’’ αλλά κρατήθηκε, τους προσπέρασε και πήγε να ανοίξει την πόρτα που οδηγούσε στο σαλόνι που τον περίμενε ο Αλκαίος. Πριν ανοίξει ακούστηκε πάλι η φωνή της. «Πριν μπεις Κωνσταντίνε φέρε μου ένα καφέ από την καφετιέρα δίπλα σου». Δεν παρακαλούσε, διέταζε. Του ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι. Ακριβώς πίσω από τον πάγκο με τα ποτά και τους καφέδες, βρισκόταν ο νεαρός μπάρμαν που βρισκόταν εκεί για να τους σερβίρει. Ο Κωνσταντίνος δεν απάντησε στην κακία της, μόνο έσκυψε προς το νεαρό, άνοιξε τη τσάντα του, έβγαλε κάτι χαρτιά από μέσα και άρχισε να μιλάει πολύ σιγά στο νεαρό. «Θα αργήσουμε πολύ ακόμα να πιούμε αυτό τον καφέ Κωνσταντίνε;» Η φωνή της έδειχνε ανυπομονησία. Δεν της απάντησε και συνέχισε να μιλάει στο μπάρμαν. Τα καλαμπούρια των φίλων της είχαν σταματήσει από την πρώτη στιγμή. Όλοι περίμεναν την εξέλιξη αυτής της ‘’ιδιότυπης’’ μονομαχίας. «Μου φαίνεται πως κουφάθηκες Κωνσταντίνε. Φέρε μου τον καφέ σε παρακαλώ γρήγορα. Η υπομονή μου εξαντλήθηκε». Γύρισε ήρεμα προς το μέρος της με ένα χαμόγελο που έλεγε πολλά. Δυστυχώς για εκείνη δεν το κατάλαβε. «Θα πρέπει να κάνεις πολλή υπομονή ακόμα γι αυτό τον καφέ. Έχουμε δουλειά εδώ με το Γιαννάκη το μπάρμαν. Πρέπει να μου μάθει τη δουλειά του, για να σε σερβίρω και μετά να του μάθω εγώ νομικά για να αντιμετωπίσει τον πατέρα σου που περιμένει. Όπως καταλαβαίνεις θα περιμένεις πάρα πολύ για να πιεις τον καφέ σου». Εκείνη τη στιγμή ακούστηκε η φωνή του πατέρα της σε τόνο που δεν σήκωνε αντιρρήσεις. «Λένα έρχεσαι μέσα σε παρακαλώ». Εκείνη σηκώθηκε και τον ακολούθησε με σκυμμένο κεφάλι. Μόλις βρέθηκαν μέσα γύρισε προς το μέρος της. «Γιατί τα κάνεις αυτά παιδί μου; Γιατί φέρεσαι έτσι σε έναν άνθρωπο που δεν σου φταίει σε τίποτα;» Δεν φοβόταν τον πατέρα της, τον σεβόταν όμως απεριό-

ριστα. Τον κοίταξε σταθερά στα μάτια. «Δεν μου φταίει σε τίποτα είπες; Αυτός δεν σε πληροφόρησε ότι είμαι ενοχλητική με αποτέλεσμα να μου κάνεις παρατήρηση να πάψω να τον ενοχλώ;» «Όχι Λένα! Ο Κωνσταντίνος δεν έχει ιδέα για αυτό το θέμα. Άλλος μου τα είπε και όπως βλέπω είχε δίκιο. Με δύο λόγια ήσουν απαράδεκτη εκεί έξω. Η συμπεριφορά σου ήταν αχαρακτήριστη. Θέλω να του ζητήσεις συγνώμη γιατί δεν θέλω να τον χάσω. Είναι σπουδαίος, αυτό θα το διαπιστώσεις σε λίγο με τα ίδια σου τα μάτια, και το κυριότερο τον προορίζω για αντικαταστάτη του Οικονόμου. Κατάλαβες τώρα σε πόσο δύσκολη θέση μας έχεις φέρει, και εμένα και εκείνον;» Είχε σκύψει το κεφάλι συναισθανόμενη το λάθος της, που πιθανότατα θα στοίχιζε στον πατέρα της έναν τόσο πολύτιμο συνεργάτη. «Εντάξει μπαμπά, έκανα λάθος και θα επανορθώσω. Στο υπόσχομαι. Μόλις βγω έξω θα του ζητήσω συγνώμη». «Πριν βγεις έξω, θέλω να δεις αυτά που έγιναν στο δικαστήριο της Νέας Υόρκης, για να διαπιστώσεις και εσύ γιατί ο Κωνσταντίνος είναι πολύτιμος και ιδανικός να πάρει τη θέση του Οικονόμου». Πάτησε ένα κουμπί σε ένα χειριστήριο που κρατούσε και αμέσως άναψε η τεράστια τηλεόραση μπροστά τους. «Αγγλικά ξέρεις. Δες λοιπόν τον τρόπο που κινείται μέσα στο δικαστήριο, πως μιλάει και πως καταρρίπτει όλα τα επιχειρήματα των αντίδικων, με αποτέλεσμα να κερδίσουμε είκοσι τέσσερα εκατομμύρια δολάρια. Αυτό τον άνθρωπο βρήκες να σου σερβίρει τον καφέ μωρέ παιδί μου; Αυτόν;» Με αυτά τα λόγια την άφησε μόνη και βγήκε έξω, έπιασε τον Κωνσταντίνο από το αγκώνα και τον πήγε στη σκάλα που οδηγούσε στο επάνω σαλόνι. «‘Έλα Κωνσταντίνε. Έχουμε πολλά να πούμε παιδί μου!» Όμως ο Κωνσταντίνος είχε φτάσει στα όριά του. Μάλλον τα είχε ξεπεράσει. Η Λένα εν τω μεταξύ είχε χαζέψει μπροστά στο ταλέντο αυτού του ανθρώπου που ξεδιπλωνόταν μπροστά της σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια. Αν ήταν ηθοποιός και αυτό που παιζόταν στην οθόνη της τηλεόρασης ήταν ο ρόλος του, σίγουρα θα τον πρότειναν για όσκαρ. Τώρα έβλεπε πόσο άτοπη ήταν η ενέργειά της, πόσο πρέπει να τον είχε πληγώσει, πόσο γελοία πρέπει να φαινόταν στα μάτια του. Αυτή που νόμιζε ότι είχε το δικαίωμα, λόγω μπαμπά, να ισοπεδώνει συνειδήσεις, να ποδοπατάει ανθρώπινες υπάρξεις, να φέρεται υπεροπτικά σε ανθρώπους που ελέω κρίσης, βρίσκονταν στην απόλυτη διάθεσή της. Όμως ένας νεαρός δικηγόρος ήταν αρκετός να της κάνει άνω κάτω όλο τον εσωτερικό κόσμο που είχε φτιάξει τόσο λανθασμένα. Της έδωσε ένα χοντρό μάθημα μπροστά στους φίλους της. Της άξιζε και με το

Τα λάθη πληρώνονται και καμιά φορά πονάνε… | Tου Κώστα Γ. Τσάμη παραπάνω. Είχε ανατριχιάσει από ντροπή ! Ο πατέρας της φοβόταν ότι θα τον έχανε. Θα έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της να τον αποτρέψει από μια τέτοια απόφαση. Όταν τελείωσε αυτό που έβλεπε στην τηλεόραση βγήκε από το σαλόνι και έπεσε πάνω στον πατέρα της που ετοιμαζόταν να μπει. Οι φίλοι της είχαν διαλυθεί σε διάφορα σημεία του καραβιού για μια μεσημεριανή σιέστα. «Έλα μέσα Λένα. Ο Κωνσταντίνος έφυγε. Θέλω να διαβάσεις την επιστολή της παραίτησής του και να δεις ότι τα λάθη πληρώνονται και καμιά φορά πονάνε, μόνο που το λάθος σου δεν θα το πληρώσεις εσύ αλλά η επιχείρηση. Αν με είχες ακούσει τότε που σου έκανα την παρατήρηση, σήμερα δεν θα βρισκόμουνα στην πολύ δυσάρεστη θέση να δεχτώ την παραίτησή του. Ξεπέρασες κατά πολύ τα όριά του και τον έκανες να φύγει από κάτι που αγαπούσε και υπηρετούσε τόσο καλά». Φαινόταν πολύ στεναχωρημένος. «Μπαμπά σου είπα ότι θα επανορθώσω και θα το κάνω. Μήπως ξέρεις που πήγε;» Ήταν πολύ αποφασιστική και αυτό άρεσε στον πατέρα της. Σαν να περνούσε από κάθαρση τον εαυτό της. Στο πάνω σαλόνι ο Αλκαίος τον έβαλε να καθίσει απέναντί του. «Τα άκουσα όλα Κωνσταντίνε και ειλικρινά έπεσα από τα σύννεφα. Εμένα με ειδοποίησε ο προϊστάμενός σου σχετικά με την ενόχληση της κόρης μου. Της έκανα παρατήρηση αλλά δεν της είπα ότι μου τα είπε ο Οικονόμου με αποτέλεσμα εκείνη να μείνει με την εντύπωση ότι εσύ την είχες ‘’καρφώσει’’ και να φερθεί τόσο απαίσια. Δεν προσπαθώ να την δικαιολογήσω. Ήταν αχαρακτήριστο αυτό που έκανε και έτσι θα μείνει στη συνείδησή μου όπως φαντάζομαι και στη δική σου. Θα ήθελα τώρα να σε παρακαλέσω να σκεφτείς καλά πριν πάρεις οποιαδήποτε απόφαση. Σου ομολογώ ότι δεν θέλω να σε χάσω και ακόμα μια κουβέντα που σπάνια την λέει εργοδότης. Είσαι απαραίτητος στην επιχείρηση». Ο Κωνσταντίνος είχε σκύψει το κεφάλι ενώ ένας κόμπος είχε καρφωθεί στο λαιμό του και τον εμπόδιζε να μιλήσει. «Η αλήθεια είναι κάπτα Γιάννη, ότι έχω αποφασίσει να παραιτηθώ και αυτή η απόφαση ενισχύθηκε πολύ σήμερα. Στεναχωρήθηκα πολύ περισσότερο που αναγκάστηκα να χρησιμοποιήσω ειρωνεία σε μια γυναίκα που οφείλω σεβασμό, παρά από τη

συμπεριφορά της. Εργοδότης μου είναι στο κάτω κάτω…» Δεν τον άφησε να συνεχίσει με μία κίνηση που έκανε με το χέρι του. «Είχες δίκιο Κωνσταντίνε! Μην μέμφεσαι λοιπόν τον εαυτό σου για κάτι που σου βγήκε αυθόρμητα μετά από τέτοια κατάφωρη αδικία. Όπως βλέπεις δεν δικαιολογώ την κόρη μου». Ήταν σαν να απολογείτο ο μεγάλος Αλκαίος στον υπάλληλό του. Για να πέφτει τόσο χαμηλά φαίνεται ότι τον είχε πράγματι ανάγκη. Αυτό δεν τον ανέβασε, ίσα ίσα τον βύθισε περισσότερο στην απελπισία. «Το χειρότερο πράγμα σε μια επιχείρηση είναι ο ανταγωνισμός εγωισμών κάπτα Γιάννη. Σας έχω εκτιμήσει όλους πάρα πολύ για να επιτρέψω στον εαυτό μου να συνεχίσει να εργάζεται κάτω από τέτοιες συνθήκες. Αποχωρώ λοιπόν και όπως σας γράφω στην επιστολή μου δεν έχω καμία απαίτηση από την επιχείρηση. Το μόνο που χρωστάω είναι ένα μεγάλο ευχαριστώ σε σας και στον κύριο Οικονόμου για την ελευθερία κινήσεων που μου παρείχατε στην άσκηση των καθηκόντων μου». Σηκώθηκε από τη θέση του, έδωσε το χέρι του στον συνομιλητή του και παίρνοντας την τσάντα του βγήκε από το πλοίο και κατευθύνθηκε στην καφετέρια που τον περίμενε η αγαπημένη του. Αισθανόταν απαίσια. Σαν να ήταν παιδί που του πήραν το αγαπημένο του παιχνίδι. Σήκωσε τη Μαρία και με βιαστικές κινήσεις ξαναμπήκαν στο καράβι της γραμμής που δεν είχε φύγει ακόμα. Εκείνη είχε καταλάβει και τον ακολούθησε πειθήνια χωρίς κανένα σχόλιο. Το ύφος του, έλεγε πολλά. Το πλοίο λες και τους περίμενε ξεκίνησε αμέσως. «Που πάμε Κωνσταντίνε;» Την κοίταξε παραξενεμένος, λες και την έβλεπε για πρώτη φορά. Μετά συνήλθε και την αγκάλιασε. «Με συγχωρείς μωράκι μου, ήμουνα αφηρημένος, το μυαλό μου βρίσκεται αλλού. Αλλά άσε με να σου εξηγήσω, πρώτα τι έγινε στο κότερο και μετά γιατί φεύγουμε…» Και της τα είπε όλα όπως ακριβώς έγιναν. Είχε μείνει με το στόμα ανοικτό όσο τον άκουγε να της περιγράφει την περιπέτειά του. «Καλά ρε Κωνσταντίνε υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι; Τέτοιοι εργοδότες; Ποιοι νομίζουν ότι είναι; Καλά έκανες αγάπη μου και έφυγες. Δεν θα άντεχες άλλο εκεί μέσα και μην ανησυχείς για δουλειά. Να δεις που θα σε ζητήσουν άλλοι εφοπλιστές που ασφαλώς θα έμαθαν ποιος είσαι

και τι καταφέρνεις στα δικαστήρια». Της χαμογέλασε με αγάπη. «Εντάξει Μαράκι μου, θα βρω σίγουρα δουλειά όμως δεν παύω να στεναχωριέμαι που έχασα τέτοιον εργοδότη σαν το Αλκαίο». Την είχε αγκαλιάσει και χάζευαν μαζί το λιμάνι που σιγά σιγά απομακρυνόταν από την πρύμη του πλοίου. «Επιστρέφουμε στον Πειραιά Μαρία. Θα πάρουμε το αυτοκινητάκι σου και θα πάμε για λίγες μέρες στην Πελοπόννησο. Κάπου θα βρούμε να αράξουμε». Δεν έφερε καμία αντίρρηση. Τι να του έλεγε; Τον άφηνε να πάρει την πρωτοβουλία για να του ανεβάσει λίγο το ηθικό που όπως φαινόταν βρισκόταν σε κακό χάλι. Το κινητό του, που έκανε τον παράξενο ήχο για εισερχόμενο μήνυμα, τους έφερε στην πραγματικότητα. Το άνοιξε και έπεσε από τα σύννεφα, το ίδιο και η Μαρία, δίπλα του, που έβλεπε και εκείνη την οθόνη. Το μήνυμα ήταν από τη Λένα και ήταν αποκαλυπτικό των διαθέσεών της απέναντι στο Κωνσταντίνο. ‘’Δεν δεχόμαστε την παραίτησή σου, ούτε ο μπαμπάς, ούτε εγώ. Έκανα λάθος στις εκτιμήσεις μου, πράγμα που εύχομαι και ελπίζω να συγχωρέσεις. Δεν σου ζητώ να εργαστείς απλά για μας. Ζητώ τη συνεργασία σου για το καλό της επιχείρησης και όλων μας. Μόλις επιστρέψουμε από τις ολιγοήμερες διακοπές θα σε περιμένει το γραφείο σου, το γραφείο που δικαιωματικά κέρδισες. Από σήμερα ανήκεις στο υψηλό προσωπικό της εταιρείας πράγμα που σου αξίζει. Δεν είναι εντολή Κωνσταντίνε! Είναι παράκληση από μία μελλοντική φίλη και συνεργάτιδα…’’ Εδώ ο Κωνσταντίνος δεν άντεξε και τα μάτια του βούρκωσαν ενώ η Μαρία έκλαιγε με λυγμούς. Σε λίγο που συνήλθαν του είπε με αυτοπεποίθηση. «Δεν μπορεί αυτή η γυναίκα να είναι αυτή που μου περιέγραψες προηγουμένως. Αυτή η γυναίκα στο μήνυμα έχει αισθήματα, δεν είναι τυχαία! Τι σκέφτεσαι να κάνεις Κωνσταντίνε;» Δεν της απάντησε μόνο άνοιξε πάλι την οθόνη του κινητού του και άρχισε να γράφει… ‘’Αποσύρω την παραίτηση και δέχομαι την συνεργασία και την μελλοντική φιλία μας…’’ Της έδειξε τι έγραψε και την είδε να χαμογελάει. Το έστειλε ξαλαφρωμένος και γύρισε προς τη γυναίκα που αγαπούσε και είπε αυτό που αισθανόταν. «Σ’ αγαπώ Μαρία μου !!!»

Μαθήματα Πιάνου Ο νεαρός Πύρρος-Γεώργιος Μαρματάκης κάτοχος, με άριστα, ανωτάτου διπλώματος πιάνου, παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα πιάνου.

210 64 68 628 89

Της Μάρω Δήμου

Παραμονή Πρωτοχρονιάς

ο καράβι ταξίδευε στον Ειρηνικό ωκεανό, σ’ ένα ωκεανό πραγματικά ειρηνικό, μια απέραντη γαλήνη είχε απλωθεί τριγύρω. Ξημέρωσε και στο βάθος του ορίζοντα είδαμε μια ανατολή, μια γαλάζια ανατολή. Ανάμεσα στον ουρανό και τη θάλασσα ξεπήδησε ένας κατακόκκινος ήλιος και η καπετάνισσα σιγοψιθύρισε Άγιε Νικόλα μου, αξίζει να περνάς τα βάσανα τα θαλασσινά όταν έχεις τύχη να δεις αυτή την ομορφιά. Όταν βλέπεις την θάλασσα να χαμογελάει και το κύμα να σιγοτραγουδάει, ποιος θυμάται τι σημαίνει θαλασσινή αντάρα; Tαξιδεύαμε στο Νότιο ημισφαίριο της γης κοντά στις ακτές της Νέας Ζηλανδίας, αυτός ήταν και ο προορισμός μας, το Auckland το μεγαλύτερο λιμάνι τους. Ήταν παραμονή

πρωτοχρονιάς του 1966 η καπετάνισσα ανέβηκε τη στενή σκάλα κι έφθασε στη γέφυρα του καραβιού. Καλημέρισε όλους, του είπε και χρόνια πολλά και ρώτησε «Πότε φθάνουμε στο λιμάνι καπετάνιε;» και εκείνος απάντησε «Με τέτοι καιρό, με τέτοια θάλασσα κοντά τα μεσάνυχτα θα ’μαστε δεμένοι στο λιμάνι, αλλά κορίτσι μου, γιατί βιάζεσαι;». «Καπετάνιο μου, δεν θέλω να χάσω καθόλου καιρό, θέλω να είμαι έτοιμη για... χορό, παραμονή πρωτοχρονιάς έχουμε δεν θα πάμε να τον καλωσορίσουμε;». «Κοριτσάκι μου... ονειρεύεσαι, εμείς δεν προλαβαίνουμε να φάμε ούτε το εορταστικό γεύμα του πλοίου. Τέλος πάντων σου το... χρωστάω, θα πάμε όταν... πάμε στην Ελλάδα» απήντησε ο καπετάνιος.

Το καράβι έφθασε στο λιμάνι του Auckland στις δώδεκα παρά τέταρτο και στις δώδεκα και τέταρτο είχε δέσει. Επιτέλους όλα τα παιδιά οι ναυτικοί άρχισαν να λένε ευχές μεταξύ τους. Καλή χρονιά, ευτυχισμένος ο καινούργιος χρόνος, καλές θάλασσες. Μετά κατέβασαν τη σκάλα του καραβιού, την accommodation ladder ανέβηκαν οι αρχές για την ελευθεροκοινωνία και όλα τ’ άλλα τα τυπικά που γίνονται όταν το πλοίο φθάνει στο λιμάνι. Η έκπληξή μας ήταν μεγάλη όταν είδαμε ότι μαζί με τις αρχές ανέβηκε απάνω στο καράβι κι ένα συνεργείο τηλεόρασης. Ήμασταν το πρώτο εμπορικό πλοίο που έδεσε στο λιμάνι Auckland το Νέο Έτος. Περίμεναν τον καπετά-

νιο με υπομονή να τελειώσει με τις αρχές και μετά τον πλησίασαν. «Καπετάνιε θα δείξουμε το καράβι σας στην τηλεόραση γιατί είναι το πρώτο πλοίο που κατέπλευσε στο λιμάνι μας τον καινούργιο χρόνο. Ακόμα θα θέλαμε να σας κάνουμε δυο, τρεις ερωτήσεις». «Λοιπόν, ας ξεκινήσουμε, τι θέλετε να ρωτήσετε;» είπε ο καπετάνιος και κάθισε στο γραφείο του. Ο δημοσιογραφος συνέχισε, «καπετάνιε πληροφορηθήκαμε ότι ο καλύτερος πολιτικός... της Ελλάδας είναι ο Γεώργιος Παπανδρέου, ποιά είναι η γνώμη σας;» «Έχουμε Πρωτοχρονιά και όχι... Πρωταπριλιά και αγαπητέ μου σ’ αυτό το σημείο τελειώνει και η συνέντευξη... έχουμε και άλλες δουλειές να κάνουμε. Χαίρεται κύριοι και καλή χρονιά» απάντησε ο καπε-

τάνιος και εξαφανίστηκε. Ο δημοσιογράφος δεν περίμενε αυτή την εξέλιξη, ετοιμάστηκε ναφύγει μάλλον νευριασμένος. Τότε πρόσεξε μια νέα κυρία που καθόταν στο σαλόνι του γραφείου και την ρώτησε, «Εσείς τι ακριβώς κάνετε πάνω στο καράβι;» Ήταν η καπετάνισσα ποθ διέθετε και λίγο... χιούμορ και του απάντησε, «Είμαι... άμισθος και υπεράριθμος, δεν κάνω τίποτα. Απλά είμαι η γυναίκα του καπετάνιου». Αλλά ο δημοσιογράφος συνέχισε «Δεν μπορεί, κάτι θα κάνετε». «Ναι» είπε η καπετάνισσα, «λίγο κέντημα, πολύ γράψιμο... άντε ασχολούμαι και με μια συλλογή γραμματοσήμων που έχω». «Ουάου» αναφώνησε ο δημοσιογράφος «θα γράψω ένα άρθρο στην εφημερίδα μου “Captain’s wife seagoing

philotelist” καπετάνισσα μου δίνετε την άδειά σας, έτσι δεν είναι;». «Γιατί όχι; Αυτή είναι η ευκαιρία μου να γίνω γνωστή στο νότιο ημισφαίριο της γης!» απήντησε η καπετάνισσα με χιούμορ φυσικά. Το πρωί στις δέκα η ώρα η τηλεόραση έδειξε το Ελληνικό πλοίο «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» το πρώτο καράβι που κατέπλευσε στο λιμάνι Auckland της Νέας Ζηλανδίας το 1966. Στις δώδεκα η ώρα το μεσημέρι ήρθε στο καράβι ένας εκ των δημοσιογράφων κρατώντας στα χέρια του εφημερίδες. Πράγματι είχε γράψει ένα άρθρο και με τη φωτογραφία της καπετάνισσας που είχε γύρω της τις συλλογές των γραμματοσήμων της. Το απογευματάκι στις πέντε η ώρα, ήρθε στο λιμάνι ένα αυτοκίνητο απ’ την τηλεόραση και είπαν στον καπετάνιο ότι ήθελαν να μας πάνε μια βόλτα στο παραδοσιακό χωριό των Μαορί που απείχε είκοσι χιλιόμετρα απ’ το λιμάνι και βρισκόταν μέσα στο δάσος. Οι Μαορί ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της Νέας Ζηλανδίας. Το δάσος ήταν για μας... παράξενα καταπράσινο και καθαρό, ούτε ένα ξερό φύλλο δεν έβλεπες όπου και να κοιτούσες. Το χωριό ήταν υπέροχο, όλα τα σπίτια τους ήταν ξύλινα και υπήρχαν ξύλινες παραστάσεις στους ξύλινους τοίχους που απεικόνιζαν τη ζωή των Μαορί. Μας είπαν ότι και στο εσωτερικό των σπιτιών τους στόλιζαν τους τοίχους με ξύλινες παραστάσεις απ’ την ζωή τους. Απ’ τα μαγαζάκια τα παραδοσιακά αγοράσαμε μικρά έργα τέχνης, για ανάμνηση. Στην επιστροφή, οι δημοσιογράφοι μας έκαναν μια βόλτα στο κέντρο της πόλης, ήθελαν να πάρουμε μια γεύση απ’ το Auckland. Τελικά το βράδυ επιστρέψαμε στο καράβι μας «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ». Ο καπετάνιος ευχαρίστησε τους δημοσιογράφους για την όμορφη περιήγηση και τους κάλεσε στην Ελλάδα να δούνε... την Ακρόπολη. Πράγματι η Πρωτοχρονιά του 1966 στην Νέα Ζηλανδία μας έμεινε αξέχαστη. Από το βιβλίο της Μάρως Δήμου, «Με τα μάτια της καπετάνισσας».

Του Άγγελου Ψιμόπουλου

Τι ήταν ο Λαβύρινθος της Κρήτης Ο Ψιμόπουλος Άγγελος γεννήθηκε στην Καρδίτσα το 1934 και από ηλικίας 2 ετών είναι κάτοικος Βόλου. Σπούδασε Φαρμακευτική στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επί 39 χρόνια διηύθυνε ιδιόκτητο φαρμακείο στη Νέα Ιωνία Μαγνησίας. Κείμενά του έχουν δημοσιευθεί στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο και ποίημά του βραβεύτηκε σε διεθνή διαγωνισμό στο Johannesburg. Έγραψε, δύο ερευνητικά βιβλία, από τα οποία το πρώτο με τίτλο «Θεωρία της Πλήρους Παραγωγικότητας» το έγραψε με το Θανάση Ευσταθίου και στο δικό του μέρος πραγματεύεται το θέμα «Άνθρωπος και Περιβάλλον». Στο δεύτερο βιβλίο του με τίτλο «Μυστική Αποστολή ‘Χρυσόμαλλον Δέρας’» προβαίνει σε αποκρυπτογράφηση της μυθολογίας της Αργοναυτικής Εκστρατείας και μεταφέρει τα γεγονότα αυτής από τη σφαίρα της φαντασίας στην επιστήμη της ιστορίας. Στο βιβλίο παρατίθενται 1750 υποσημειώσεις με περισσότερες από 2000 παραπομπές αποδεικτικά στοιχεία. Το βιβλίο εκδόθηκε το Σεπτέμβριο του 2001 σε Α΄ έκδοση και το 2002 σε Β΄ έκδοση από τις εκδόσεις «Δωδώνη» στην Αθήνα και έχει εξαντληθεί. Εάν κάποιος ενδιαφέρεται μπορεί να επικοινωνήσει με τον ίδιο τηλ. 2421057163 και angelpsimo@yahoo.gr.

ρειάστηκε να μείνω μόνος στο σπίτι για ενάμιση μήνα. Έτσι, έπεσαν όλες οι δουλειές επάνω μου και εκτός από την επαγγελματική μου εργασία, που με απασχολούσε πολλές ώρες κάθε ημέρα, τώρα, είχα επί πλέον να φροντίσω για την καθαριότητα του σπιτιού, τα ψώνια και το μαγείρεμα. Για να τα βγάλω πέρα περιόρισα τις διάφορες εργασίες του σπιτιού στο ελάχιστο. Έτσι, όταν για πρώτη φορά έστρωσα το τραπέζι για φαγητό, σήκωσα το μισό τραπεζομάντηλο και το δίπλωσα στη μέση με τρόπο, ώστε να είναι στρωμένο μόνο το μισό τραπέζι. Όταν καθόμουν για φαγητό το μισό τραπέζι ήταν υπεραρκετό. Η κατάσταση αυτή ήταν πολύ κουραστική αλλά ήταν αναγκαία. Από την κούραση, ένα βράδυ συνέχισα και μετά το δείπνο να κάθομαι στο τραπέζι. Ακούμπησα το κεφάλι μου στο αριστερό μου χέρι και σκεφτόμουν διάφορα θέματα, όταν ξαφνικά το μάτι μου έπεσε σε ένα μολύβι των παιδιών, που είχε παραμείνει επάνω στο τραπέζι. Κοιτάζω τη μάρκα του, «LIBERTY» έγραφε. «Αγγλικά Liberty θα πει ελευθερία,» σκέφτηκα «Όμως, στα αγγλικά η λέξη ελεύθερος είναι free και από αυτή προέρχεται η λέξη freedom, που θα πει ελευθερία. Κατά συνέπεια η λέξη liberty πρέπει να είναι λατινική.» Τρέχω αμέσως στη βιβλιοθήκη μου εκεί, που ήταν τα λεξικά, και πήρα το Λατινοελληνικό λεξικό1, που είχα από τα μαθητικά μου χρόνια. Το λεξιλόγιό του δεν ήταν πλούσιο, ήταν όμως υπεραρκετό γι’ αυτό, που ήθελα να κάνω. Περιττό να πω ότι από το ενδιαφέρον, που με προξένησε το θέμα, έφυγε εντελώς η κόπωση. Άνοιξα το λεξικό και διάβασα: Liber, -a, -um = ελεύθερος, -η, -ο και Libertas, -alis = 1 Λεξικόν Λατινοελληνικόν Ιωάν. Σιδέρη. Έκδοσις Νεωτάτη Εν Αθήναις.

ελευθερία, καθώς και Libertas, -atis = Ελευθερία [κάποια θεά των Ρωμαίων]. Άρχισα τότε να διερευνώ από ποια λέξη προέρχεται το libertas και ποια τυχόν μπορεί να είναι η σχέση της με κάποια ελληνική λέξη. Στις περιπτώσεις αυτές συνήθως αλλάζουν τα φωνήεντα και σπανιότερα τα σύμφωνα. Έτσι, άρχισα να γράφω σε ένα χαρτί τη λέξη αυτή αλλάζοντας σταδιακά τα φωνήεντα, χωρίς να παραλείψω κάτι. Λαβαρατας λαβαρατες λαβαρατης λαβαρατις λαβαρατος λαβαρατυς λαβαρατως Λαβαρετας λαβαρετες λαβαρετης λαβαρετις λαβαρετος λαβαρετυς λαβαρετως Λαβαρητας λαβαρητες λαβαρητης λαβαρητις λαβαρητος λαβαρητυς λαβαρητως Συνέχισα κατά τον ίδιο τρόπο. Για τους διφθόγγους [αι, ει κλπ.] δεν έγραψα κάτι. Με ενδιέφερε μόνο η προφορά, από την οποία θα έβγαζα κάποιο συμπέρασμα. Τελικά έφθασα στις λέξεις: Λαβυριτας λαβυριτες λαβυριτης λαβυριτις λαβυριτος λαβυριτυς λαβυριτως «Λαβύρινθος είναι η λέξη με την οποία μοιάζει η λέξη libertas», σκέφθηκα. Όταν κανείς ψευδίζει στην ομιλία του το γράμμα Θ του λαβύρινθος το προφέρει ως Τ και είναι λογικό να παραλήφθηκε το γράμμα Ν. Σημειώνεται ότι η λέξη πηκτή πέρασε στη λατινικά ως picta, στη συνέχεια έγινε pitta και κατέληξε pizza. Άρα οι λέξεις libertas και λαβύρινθος πρέπει να έχουν κοινή καταγωγή. Όμως, για να δούμε, εάν είναι αλήθεια; Άρχισα τότε να ερευνώ στο λεξικό άλλες παρόμοιες λέξεις και τελικά βρήκα τις λέξεις: Liber, -eri [αρσενικό] = Διόνυσος, Βάκχος και ποιητικά ο Οίνος. Libera, -ae [θηλυκό] = Κόρη [δηλαδή Περσεφόνη] και Αριάδνη [η γυναίκα του

Βάκχου] και Liberalia, -ium και liberaliorum [ουδέτερο πληθυντικός] ήταν εορτή των Ρωμαίων. Ανέτρεξα τότε στο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό, από το οποίο πληροφορήθηκα ότι τα Liberalia των Ρωμαίων αντιστοιχούν προς τα Διονύσια των Αρχαίων Ελλήνων. Γίνονταν προς τιμήν του θεού Liber [=Διόνυσος] και της συντρόφου του Libera, η οποία ταυτίστηκε προς την Κόρη [=Περσεφόνη] των Ελλήνων. Ο Διόνυσος, που ταυτιζόταν με το Βάκχο, λατρευόταν στη Κρήτη ως Διόνυσος Ζαγρεύς ή Ζαγραίος ή Ζαγρέως. Η λατρεία του Διονύσου ή Βάκχου θεωρείται ότι προέρχεται από τους Ορφικούς και ιδρυτής της πιστεύεται ότι είναι ο Ορφέας. Ο Ορφέας είχε μεταβεί στη Αίγυπτο και στη συνέχεια στην Κρήτη. Πιστεύεται ότι στην Αίγυπτο ο Ορφέας διδάχθηκε για τη θρησκεία αυτή, την οποία στη συνέχεια δίδαξε στην Κρήτη. Όμως ο Ορφέας λέγει «όσα λόγια εξελόχευσα» δηλαδή δίδαξα στην Αίγυπτο και μάλιστα επί πολλά έτη. Κατά συνέπεια η θρησκεία αυτή ήταν επινόηση του Ορφέα. Τελικά οι οπαδοί της θρησκείας αυτής διώχθηκαν και ο Διόνυσος τεμαχίστηκα και πέθανε. Σημειώνεται ότι κατά καιρούς οι οπαδοί της θρησκείας του Διονύσου λόγω των οργιαστικών εκδηλώσεων κατά τη λατρεία του διώχθηκαν και ορισμένες φορές θανατώθηκαν. Αυτό συνέβη στην Ελλάδα καθώς και στη Ρώμη. Ο μύθος, κατά τον οποίο ο Βάκχος τεμαχίστηκε σε πολλά κομμάτια και πέθανε, δηλώνει αλληγορικά τη διάσπαση της θρησκείας σε πολλές αιρέσεις και τελικά την κατάργησή της. Ο Διόνυσος έπαψε να λατρεύεται στην Κρήτη. Όμως, ένα από τα τεμάχιά του, δηλαδή κάποια από τις θρησκευτικές αιρέσεις, αναστήθηκε και λατρευόταν στην Ελευσίνα ως Ίακχος. Ο Ίακχος ήταν τοπικός θεός της Ελευσίνας. Πιστευόταν ότι ήταν γιός του Δία και της Δήμητρας [Δηώ, γενική Δηούς] ή της Περσεφόνης και κατ’ άλλους γιός του Διός και αδελφός ή μνηστήρας της Περσεφόνης και ταυτιζόταν με το Βάκχο. Άλλαξε το πρώτο γράμμα του ονόματος Βάκχος από Β σε Ι και έγινε Ίακχος.

Κατά συνέπεια ο Λαβύρινθος δεν πρέπει να ήταν κάποιο τεχνητό κατασκεύασμα, γι’ αυτό και οι αρχαιολόγοι με τις ανασκαφές στην Κρήτη δεν βρήκαν κανένα σχετικό οικοδόμημα. Λαβύρινθος ήταν το ελευθεριάζον κοινωνικό, πολιτικό και θρησκευτικό σύστημα, που είχαν στην Κρήτη με προεξάρχοντα το θεό Διόνυσο ή Βάκχο. Όποιος νέος πήγαινε στην Κρήτη, μαγευόταν από τον τρόπο με τον οποίο ζούσαν οι Κρήτες και δεν ήθελε να επιστρέψει στην πατρίδα του. Ήταν κάτι σαν να τον «έτρωγε ο Μινώταυρος». Αυτό ήταν αλληγορική προσωποποίηση της δυνάμεως, που προερχόταν από το κοινωνικό, πολιτικό και θρησκευτικό σύστημα, που υπήρχε στην Κρήτη την εποχή του Μίνωα. Όταν ο Μίνωας μετά από ένα πόλεμο υπέταξε τα νησιά του Αιγαίου και στη συνέχεια τα Μέγαρα και την Αθήνα, επέβαλε στους αθηναίους να στέλνουν κάθε εννέα [9] έτη επτά [7] νέους και επτά [7] νέες θυσία για το Μινώταυρο. Αυτό σημαίνει ότι οι νέοι αυτοί διδάσκονταν τη θρησκεία και το κοινωνικό σύστημα της Κρήτης με απώτερο σκοπό να τα μεταλαμπαδεύσουν στην Αθήνα. Τελικά οι νέοι αυτοί δεν επιθυμούσαν να επιστρέψουν στην Αθήνα. Όμως, όταν ο κλήρος έπεσε στο Θησέα να πάει στην Κρήτη, ο Θησέας αντιστάθηκε στο θρησκευτικό και πολιτικό σύστημα της Κρήτης και το κατέστρεψε. Αυτό αποτυπώνεται στο μύθο με την διάσωση του Θησέα από την Αριάδνη, η οποία του έδωσε το μίτο. Πιστεύεται ότι με τη βοήθεια του μίτου ο Θησέας βρήκε την έξοδο του Λαβυρίνθου. Προκύπτει, όμως, το ερώτημα μήπως το όνομα της Αριάδνης προέρχεται από τη λέξη ΑΡΗ, που σημαίνει βλάβη και τη λέξη ΑΘΑΝΑΤΟΣ. Από τις λέξεις αυτές έγινε η λέξη ΑΡΗΑΘΑΝΗ [=βλάβη αθάνατος] και στη συνέχεια ΑΡΙΑΘΝΗ και τελικά ΑΡΙΑΔΝΗ. Σημειώνεται ότι σε ορισμένα χωριά της Πίνδου το όνομα ΑΡΙΑΔΝΗ το προφέρουν ΑΡΙΑΘΝΗ. Έτσι, με το όνομα ΑΡΙΑΔΝΗ δηλώνεται η καταστροφική δύναμη, που υπάρχει ανά τους αιώνες και βλέπουμε ότι ο Θησέας πριν επιστρέψει στην Αθήνα εγκατέλειψε την Αριάδνη.

Φρειδερίκος Σίλλερ Friedrich von Schiller (1759-1805) Του Κωνσταντίνου Γεωργακόπουλου Ο κ. Κωνσταντίνος Γεωργακόπουλος είναι καθηγητής της Ιστορίας της Επιστήμης και Επίτιμο Μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων

Γερμανός ποιητής, φιλόσοφος, ιστορικός, θεατρικός συγγραφέας. Κορυφαίος εκπρόσωπος του γερμανικού κλασικισμού μαζί με τον Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε.

εννήθηκε στο χωριό Μάρμπαχ, επί του ποταμού Νέκαρ. Μεγάλωσε στο Λούτβιχσμπουργκ τη μικρή, πανέμορφη πόλη με τα βασιλικά παλάτια και τους μπαρόκ κήπους, λίγα χιλιόμετρα από τη Στουττγάρδη. Σπούδασε νομικά και στη συνέχεια ιατρική. Μελέτησε τα έργα Ελλήνων και Λατίνων συγγραφέων. Εργαζόμενος παράλληλα ως στρατιωτικός ιατρός άρχισε να γράφει ακατάπαυστα. Πρώτο θεατρικό του έργο «Οι ληστές» ("Die Räuber"), 1780. Επόμενο «Θύελλα και ορμή» ("Sturm und Drang"), μια φωνή διαμαρτυρίας και καταγγελίας του δεσποτισμού. Πρωτοπαίχθηκε το 1782 σε θέατρο του Μάνχαϊμ ενθουσιάζοντας το κοινό. Έζησε στη Λειψία και τη Δρέσδη, μια χαρούμενη περίοδο της ζωής του. Τότε έγραψε την «Ωδή στη χαρά» ("Ode an die Freude"), 1785. Το αξιόλογο αυτό ποίημα εμελοποίησε ο Μπέτοβεν και το ενσωμάτωσε στην 9η συμφωνία του με την επωνυμία «χορωδιακή», που ο γερμανός μουσουργός συνέθεσε σε ώριμη ηλικία κι έγινε πασίγνωστη σ‘ όλο τον κόσμο. Το 1787 ο Σίλλερ ολοκλήρωσε την έμμετρη τραγωδία «Δον Κάρλος, Ινφάντης της Ισπανίας» ("Don Carlos, Infant von Spanien"), που παίχτηκε στο Αμβούργο. Χρησιμοποίησε ιαμβικό πεντάμετρο, που από τότε καθιερώθηκε στην ποίηση. Το ίδιο έτος παρουσιάζεται η τραγωδία του «Ιφιγένεια εν Ταύροις» ("Iphigenie auf Tauris“) γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία. Στη Βαϊμάρη, όπου μετακομίζει, γίνεται στενός φίλος του Γκαίτε. Μεγάλος θαυμαστής του ελληνικού πνεύματος δημοσιεύει το 1768 το ποίημα «Οι θεοί της Ελλάδος» ("Die Götter Griechenlands"). Την ίδια χρονιά γίνεται καθηγητής της φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο της Ιένας, το οποίο από το 1934 φέρει το όνομά του. Ακολουθεί η μνημειώδης «Ιστορία του τριακονταετούς πολέμου», 1791-93. Ένα χρόνο αργότερα το 1794 εκδίδει, μαζί με τον Γκαίτε, το περιοδικό «Οι Ώρες» ("Die Horen"). Άλλα έργα του εμπνευσμένα από την Ελλάδα:

«Ο Πήγασος υπό ζυγόν» ("Pegasus im Joche") «Το δακτυλίδι του Πολυκράτους» ("Der Ring des Polykrates") • «Οι γερανοί του Ιβύκου» ("Die Kraniche des Ibykus") • «Η Ελευσίνια εορτή» („Das Eleusische Fest“) • «Η νύφη της Μεσσήνης» ("Die Braut von Messina") Πέθανε στη Βαϊμάρη το 1805 σε ηλικία 46 ετών από φυματίωση. Το έργο του επηρέασε τους νεοέλληνες συγγραφείς, ιδιαίτερα τον Διονύσιο Σολωμό. Ο θαυμασμός του για τον ελληνικό πολιτισμό εκφράζεται στο «Ανάθεμα» ("Anathema"): «Καταραμένε Έλληνα, τα βρήκες όλα, φιλοσοφία, γεωμετρία, φυσική, αστρονομία... Τίποτε δεν άφησες για μας....». • •

ΩΔΗ ΣΤΗ ΧΑΡΑ Του Friedrich von Schiller (1785) • Απόδοση στα ελληνικά: Κωνσταντίνος Γεωργακόπουλος

αρά! Σπίθα των θεών ωραία, κόρη απ΄ τα Ηλύσια.. Μπαίνουμε στο Ιερό σου μεθυσμένοι απ΄ τη φωτιά.. Με μαγεία ξαναενώνεις ό,τι χωρίσαν οι καιροί. Είσ΄ ένα θεσπέσιο πλάσμα πούφτιαξαν οι ουρανοί.. Με τα ελαφρά φτερά σου στον αέρα σαν πετάς, όλους αδελφούς τούς κάνεις, σ΄ όποιο μέρος και να πας.. Άνθρωποι όλοι αγκαλιαστείτε, δώστε τώρα ένα φιλί, αδελφοί, στα ουράνια είναι ο Πατέρας, μας θωρεί! Ας γιορτάσει όποιος μπορούσε φίλος φίλου να γενεί, κι όποιος έσμιξε στ΄ αλήθεια με μια γλύκα θηλυκή.. Μα κι΄ αυτός στη γη επάνω πούχει έστω και μια ψυχή, την προσέχει σα δική του, και δεν είναι μοναχή.. Κι΄ αν δεν τόχει καταφέρει, ας μας αδειάσει τη γωνιά, και κλαμένος σαν τον κλέφτη να φύγει πέρα μακριά.. Ό,τι στην υδρόγειο μένει είναι συμπαθητικό.. Πήγαινε Χαρά στ΄ αστέρια, προς τον Άγνωστο Θεό! Γεύονται χαρά τα όντα που στη φύση κατοικούν, στον τριανταφυλλένιο δρόμο τα χνάρια σου ακολουθούν... Όλοι οι άνθρωποι του κόσμου, οι καλοί και οι κακοί έρχονται κοντά σου πάντα, ώ Χαρά μοναδική. Έχει δώσει η φύση σ΄ όλους και αμπέλια και φιλιά, κι΄ ένα φίλο που αντέχει ως το θάνατο γερά, ηδονή στο σκουληκάκι που στο χώμα περπατά, και στα Χερουβείμ που ψάλλουν κι΄ είναι στο θεό μπροστά! Πέφτουν κάτω εκατομμύρια; Νιώστε τον δημιουργό, πούναι πάνω από τ΄ αστέρια, σαν πατέρα στοργικό.. Η χαρά είναι ένα φύλλο μεσ΄ στη φύση δυνατό, η χαρά κινεί γρανάζια σε ρολόι κοσμικό.. Βγάζει τ΄ άνθη από το φύτρο, ήλιο απ΄ τον ουρανό, τις ουράνιες σφαίρες σπρώχνει. Το είδε μάτι ανθρωπινό; Σαν τους ήλιους που πετάνε στα ουράνια χαρωπά όλοι αδέλφια πορευτείτε στη δική σας τροχιά.. Σαν τον ήρωα προς τη νίκη τρέξτε τώρα όλοι μαζί, της αλήθειας ο καθρέφτης γελά στον εξερευνητή.. Της υπομονής ο δρόμος θα τον φέρει στο σκοπό, ως της αρετής τον λόφο, τον τόσο ανηφορικό… Πάνω στα βουνά της πίστης, πάνω στου ήλιου τα βουνά, οι σημαίες κυματίζουν και τις βλέπουμε συχνά.

Των σπασμένων των φερέτρων κοίτα μέσα απ΄ τη σωρό, θα τις δεις ψηλά και πάλι στων αγγέλων το χορό! Θάρρος πλήθη των ανθρώπων έχετε υπομονή, θάναι πιο καλός ο κόσμος, ναι αξίζει η προσμονή.. Μέγας ο θεός μας είναι, πέρα απ΄ τον έναστρο ουρανό, θα μας ανταμείψει όλους με βραβείο αληθινό.. Άνθρωπε, μην προσπαθήσεις τους θεούς να εκδικηθείς, θάταν όμορφο μ΄ εκείνους κάποτε να εξισωθείς… Με τους ευτυχείς θα πρέπει οι άνθρωποι όλοι να χαρούν και η θλίψη και η φτώχεια απ΄ τον κόσμο να χαθούν.. Η εκδίκηση, το μίσος γρήγορα να ξεχαστούν, τον θανάσιμο εχθρό τους όλοι πρέπει να αγαπούν. Να στερέψουν τα δάκρυά του και η τύψη να χαθεί, «Δούναι και λαβείν» βιβλίο τώρα ας καταργηθεί! Ας μονιάσει ο κόσμος όλος, αδελφοί ήρθ΄ ο καιρός, όπως κρίνουμε θα κρίνει, πέρα απ΄ το σύμπαν, ο θεός.. Μεσ΄ στις κούπες ξεχειλίζει, τι ανείπωτη χαρά, ναι, του σταφυλιού το αίμα το χρυσό χαμογελά.. Ας το πιούν να γίνουν πράοι οι καννίβαλοι παντού, η απελπισιά να φύγει, πήρε θέση ηρωισμού.. Ο αφρός που αναβρύζει στα ουράνια ν΄ ανεβεί, και μαζύ του απογειωθείτε αδελφοί πάνω απ΄ τη γη! Το ποτήρι αυτό ας πιούμε για το πνεύμα το καλό, που θα μας πετάξει όλους πάνω απ΄ τον ουρανό.. Με την κίνηση τ΄ αστέρια εξυμνούνε τον θεό, και των Σεραφείμ ο ύμνος δόξα στο δημιουργό.. Δείξτε θάρρος για τον πόνο, πούναι ασήκωτος, βαρύς, τον αθώο που όλο κλαίει ας βοηθήσουμε εμείς.. Τους αιώνιους του όρκους να τηρήσουμε πιστά, την αλήθεια για το φίλο μα και στον εχθρό μπροστά! Περηφάνεια αντρίκια δείξτε μπρος σε θρόνο ισχυρό, και το στέμμα να πηγαίνει μόνο σ΄ άξιο φρουρό.. -Βιός και αίμα κι αν κοστίσει σε μας όλους αδελφοί-, της ψευτιάς ο γόνος πρέπει τώρα να εξαφανιστεί! Κλείστε πιο πυκνά τον κύκλο, ένα σχήμα ιερό, κι ΄ όλοι μας ας ορκιστούμε εις τον οίνο τον χρυσό.. Μένουμε πιστοί στο τάμα που αφιερώσαμε μαζί, ας ορκιστούμε όλοι αντάμα στων αστεριών τον δικαστή!

ΜΟΥΣΙΚΗ: Την «Ωδή στη Χαρά» του Σίλλερ, ο Μπετόβεν ( Ludwig van Beethoven) έβαλε, το 1823, στην 9η Συμφωνία (Χορωδιακή), δημιουργώντας μια από τις ωραιότερες μουσικές όλων των εποχών. Η Ωδή στη Χαρά είναι επίσημος Ύμνος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Λένε οι Ναυτικοί Της Ζιζής Γερονυμάκη Κουνούσε το μαντήλι για κατευόδιο ακόμη και χρωματιστό σεντόνι για να διακρίνεται από την θάλασσα. Οι αναστεναγμοί των στεριανών ίδιοι με των ταξειδεμένων. Σκυμμένος στα ρέλια την κοιτούσε χάθηκε πρώτα εκείνη κατόπιν το χρωματιστό σεντόνι. Στη θάλασσα καταλήγουν όλων τα δάκρυα γίνεται αλμυρή η πικροκυμματούσσα. Άσε τους μικρόψυχους να λένε πως οι Ναυτικοί διπλή την έχουν τη ζωή. Άσε τους απαίδευτους να λένε ότι θέλουν στους καναπέδες, στα σαλόνια οι κοσμικοί… Άγρυπνοι στη βαρδιόλα νηστικοί βρεγμένοι ως το κόκκαλο όλοι με μιαν ευχή να ’ναι καλά η φαμίλια τους…να ’σαι καλά και εσύ… Να γίνει η Θάλασσα γυαλί…Κάποτε να γυρίσουν αυτά κι άλλα πολλά λένε οι Ναυτικοί.

Ο ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ Του Σπύρου Ραδίτσα Τα πλοία τα προλάβαμε, οι προορισμοί μας γέλασαν. Όταν από τα σύννεφα ξεπροβάλει πάλι καθαρός ο ορίζοντας, να τον χωρέσουμε στη ζωή μας. Είναι όλος δικός μας…

Ο ταρσανάς Της Μάρω Δήμου Στο μικρό νησί όλη η ζωή ήταν ένας ταρσανάς. Πάντα γιομάτος μαδέρια σανίδες και κατάρτια πελεκούδια και ροκανίδια. Στην ακρογιαλιά βάρκες φρεσκοβαμμένες και τρεχαντήρια μισοχτισμένα. Η ολογάλανη θάλασσα έφτανε τις βάρκες και τις χάιδευε Ο μικρός καραβομαραγκός στην αμμουδιά απλωμένος την πρώτη του αγάπη την θάλασσα αγνάτευε το πέλαγος ονειρευόταν.

Μάθημα Ζωής Της Χαράς Ρίζου Το λαδί παλτό σου κυκλώνει το σώμα μου Και η μνήμη σκαλίζει το γκρίζο κρεβάτι που φιλοξένησε το παγωμένο φιλί σου Ματώνουν οι φόνισσες στιγμές Η αγωνία σαν ανάμνηση αγνό και αιώνιο χαμόγελο Στο λαδί παλτό σου ξεκλειδώνω τη ζωή Λίγοι χτύποι καρδιάς με ρυθμική ανάσα.

ΩΔΗ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ Του Πάνου Μηνόγιαννη Να σ’ αγναντεύω θάλασσα και να μην σε χορταίνω να γεύομαι τα μύρα σου να ζω απ’ την αλμύρα σου όνειρα να υφαίνω Να σ’ αγναντεύω θάλασσα κι΄ απ’ τους κυματισμούς σου να πλέκω χίλιους συνειρμούς να παίρνω δύναμη ζωής με εικόνες της ορμής σου Να σ’ αγναντεύω θάλασσα και απάνω στους αφρούς σου με χρώματα της ίριδας στα σχήματα της δράσης σου να νιώθω τους καημούς σου Να σ’ αγναντεύω θάλασσα που σκας πάνω στα βράχια και παίρνεις την επιστροφή κι’ αρχίζεις πάλι απ’ την αρχή τα παιχνιδίσματά σου Να σ’ αγναντεύω θάλασσα εγώ ένα μυρμήγκι να προσπαθώ να κρατηθώ σαν καρυδότσουφλο μικρό κόντρα στη θέλησή σου Να σ’ αγναντεύω θάλασσα που μέσα από την δύνη πασχίζω να βρω την χαρά μεσ’ στην ζωή για μια φορά που γέμισε οδύνη

Η ζωή ξαναρχίζει Του Μιχάλη Γ. Χαλκιά Χρυσάφι στου πελάγου τη γαλήνη οι αχτίδες σου την αυγουστιάτικη τη νύχτα η πανσέληνος ροδίζει του μελτεμιού που κόπασε και οι ρανίδες του δρόσισαν το στερέωμα και μέρα πάλι τώρα ξαναρχίζει. Της ψαροπούλας πρωινό ξεκίνημα του κυνηγού τα βήματα στον κάμπο αντηχούνε, βουνο και θάλασσα σε σύνθεση, σαν ποίημα, οι ουρανοί για σένα μεωδούνε. Μόνη η ομορφιά της φύσης η πλανεύτρα δεν σε γέμισε πόθος καυτός τα μύχια της ψυχής σου ερεθίζει κι αναζητάς κάποιας πατρίδας το συμπλήρωμα που θέλησε να σε γεμίσει τώρα που κοντά της η ζωή σου ξαναρχίζει.

ΜΕ ΤΟ ΗΛΙΟΓΕΡΜΑ Του Χρήστου Χρήστου Καί σάν ο ήλιος μέρεψε στό γέρμα της ημέρας Και σάν η κάψα λάγιασε κι’ ήρθεν δροσάτο αγέρι Εφάνεις αλαφρόσκιωτη να πορπατάς στόν άμμο. Γυμνές πατούσες άφηναν τα χνάρια σου υγραμένα Να τα φιλεί απαλά ο γιαλός τ’αγέρι να τα σβήνει ήσουν πάντα όνειρο, κι’ όνειρο έχεις μήνει. Στού πέλαου την απλωσιά στού ωκεανού το βάθος Σ’αγάπησα μα απόμηνε τής μοναξιάς το κλάμα Κι’ έμεινες ίσκιος μακρινός στή δρόσο και στό κάμμα Τo χάδι σου τα πήρανε οι γλάροι γιά παιχνίδι μάτια υγρά, χείλια στεγνά, σού ‘παν καλό ταξίδι, καθώς χανόσουν στά βουβά π’αργοσαλεύουν νέφια.

Shipping Solutions Ship Management â&#x20AC;˘ Shipping Projects

NavigatingÂ to the Future

53-55 Akti Miaouli str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36 6 Skouze str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36 tel.: (+30) 210 4295500 - fax: (+30) 210 4295511 tel.: (+30) 210 42 95 500 - fax: (+30) 210 42 95 511 email: econav@econav.co - www.econav.co email: econav@econav.co - www.econav.com