Νέος Εξάντας - Ιούνιος 2022

Σέβου Ἅλα

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 72 | ΙΟΥΝΙΟΣ 2022

ΧΡΟΝΙΑ

Ο

ΟΣ • ΡΙ

ΥΛ

ΤΕ

Ν ΩΝ Λ ΟΓ

ΓΟ

ΛΗ

Προόδου & Προσφοράς

ΤΑ Λ ΛΙΟ

• ΓΡΗ

• ΕΝ ΩΣ Η Ε Λ

ΜΕ ΧΝΩ Ν •

Α

Ρ ΙΣΤΕΙ Ο Ν

ΟΣ

ΞΕΝΟ

ΠΟ

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

Oil Marketing Trading International M A R I N E

F U E L S

ATHENS OFFICE

DUBAI OFFICE

SINGAPORE OFFICE

12 Kithiron str. 174 55 Alimos Athens Greece T: +30 210 96 09 860 F: +30 210 96 09 861 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Office 2001, Saba Tower 1, Jumeirah Lakes Towers, Dubai, United Arab Emirates T: +971 44350500 F: +971 44350505 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Oil Marketing & Trading International Pte. Ltd. 8 Eu Tong Sen Street, #18-83 The Central, Singapore 059818 T: +65 6222 4028 F: +65 6222 4027 Email: singapore@oil-marketing.com

www.oil-marketing.com

www.spir.to

141-143 Vouliagmenis Avenue Voula, Athens, 16673, Greece Phone: +302108907500

www.minervamarine.com

Υπηρετούμε την Ελληνική Ναυτιλία Aνεξαρτήτως Συνθηκών

Μιχάλης Πανταζόπουλος, Senior Vice President & General Manager of the Liberian International Ship & Corporate Registry’s (LISCR) Piraeus office, managers of the Liberian Registry

ΜΑΙΟΣ 2022 Στο σημερινό ιδιαίτερα ανταγωνιστικό και απαιτητικό ναυτιλιακό περιβάλλον, η λειτουργία ενός Νηολογίου με σημαντικό αριθμό πλοίων και υπηρεσιών είναι μόνο μέρος της ιστορίας. Εξίσου σημαντική είναι η ηγεσία που απαιτείται σε όλα τα μέτωπα που μπορεί να επηρεάσει την απόδοσή του, το κύρος του και την προστιθέμενη αξία που προσφέρει στη διεθνή ναυτιλιακή αρένα, η οποία σε δύσκολες και επικίνδυνες στιγμές, όπως οι τρέχουσες, είναι μετρήσιμη και εκτιμητέα. Τα Νηολόγια δεν είναι απρόσβλητα από τις προκλήσεις που επηρεάζουν ολόκληρο τον κλάδο. Νομίζω ότι μέχρι στιγμής καθ’ όλο το 2021 και στα μέσα του 2022 έχουμε βιώσει πολλά απροσδόκητα και έπρεπε να προσαρμοστούμε σε αυτές τις αντιξοότητες μαζί με ολόκληρο τον κλάδο. Αυτό περιλαμβάνει το COVID-19,τους κανονισμούς του ΙΜΟ, τη μεταβλητότητα των εμπορευμάτων και των μετοχών, την αβεβαιότητα προσφοράς/ζήτησης και ορισμένες εξαιρετικά υψηλές τιμές ναύλωσης στους τομείς ξηρού φορτίου και εμπορευματοκιβωτίων και τις πρόσφατες πολεμικές επιχειρήσεις Ρωσίας-Ουκρανίας. Αυτά τα ζητήματα θα επηρεάσουν πιθανότατα τη ναυτιλία κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο ετών.

Να σημειώσουμε ότι οι πρόσφατες γεωπολιτικές αναταράξεις και το ζήτημα Ρωσίας-Ουκρανίας ήρθαν να προσθέσουν νέα προβλήματα και κινδύνους, πιθανές αυξήσεις στα ασφάλιστρα, διακυμάνσεις στις τιμές των πρώτων υλών και κόστους μεταφοράς, οικονομικές και άλλες κυρώσεις που ενδεχομένως να συμπεριλάβουν και τα πλοία, τα λιμάνια της Κασπίας θάλλασσας, αλλά και τους Ουκρανούς και Ρώσους ναυτικούς που απασχολούνται αλλά και αυτούς που είναι υπό ναυτολόγηση. Δημιουργείται έτσι ένα περιβάλλον με πολλές άγνωστες πτυχές και παρενέργειες που ενδεχομένως να επηρεάσει επί μακρόν την παγκόσμια ναυτιλία που μεταξύ άλλων μπορεί να οδηγήσει και σε ανεπάρκεια αξιωματικών και ναυτικών. Ευτυχώς, είμασταν έτοιμοι αφού είχαμε επενδύσει τα τελευταία χρόνια στους κατάλληλους ανθρώπους- συνεργάτες μας και στη σωστή τεχνολογία. Πριν από μια δεκαετία προχώρησαμε με ηλεκτρονικά πιστοποιητικά και είμαστε σήμερα η αιχμή της τεχνολογίας με το δυναμικό μας πρόγραμμα πρόληψης κράτησης πλοίου από τις λιμενικές αρχές, το σύστημα ηλεκτρονικής πιστοποίησης ναυτικών, τη διαδικασία ταχείας εγγραφής και άλλα προγράμματα που εξοικονομούν τα κόστη λειτουργίας ενός πλοίου και γραφείου. Αυτή ήταν και είναι η δέσμευση μας στη παγκόσμια ναυτιλία. Η ναυτιλία είναι ένας κλάδος συνεργασίας και όχι μονόδρομος, και δεσμευόμαστε να διασφαλίσουμε ότι θα μοιραστούμε με τους πλοιοκτήτες τις εμπειρίες μας, τα δίκτυά μας, την τεχνολογία μας και το παγκόσμιοδίκτυό μας για να διασφαλίσουμε ότι τα πλοία τους θα λάβουν την υποστήριξη που χρειάζονται για να λειτουργήσουν σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο και ολοένα και πιο περίπλοκο ρυθμιστικό περιβάλλον. Ο στόχος για συνεχή βελτίωση, καινοτομία, αξιοποίηση της τεχνολογίας για τη βελτίωση του υπάρχοντος συστήματος για τα πλοία ώστε να λειτουργούν αποτελεσματικά, με ασφάλεια και φιλικά προς το περιβάλλον είναι μια συνεχής προσπάθεια. Η Λιβερία έχει δεσμευτεί σε αυτή τη συνεχή προσπάθεια για την ανάπτυξη συστημάτων, διαδικασιών και διεργασιών που θα βελτιώσουν όχι μόνο τη ναυτιλία, αλλά και την κοινότητα γενικότερα, και αυτή είναι μια δέσμευση, περισσότερο από ποτέ, τώρα.

Το 2021 υπήρξε έτος ορόσημο για το Νηολόγιο της Λιβερίας Αυτή ήταν μια χρονιά ορόσημων για το Λιβεριανό Νηολόγιο, το οποίο μόλις πρόσφατα ξεπέρασε το ιστορικό όριο των 200 εκατομμυρίων GT. Αυτή η συνολική αύξηση του στόλου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση των παραγγελιών νεότευκτων πλοίων που παραδόθηκαν πρόσφατα, ιδίως με μεγαλύτερα σύγχρονα πλοία διπλού καυσίμου, πετρελαιοφόρα, πλοία μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου και Mega Containerships. Επιπλέον, τον Οκτώβριο του 2021 το νηολόγιο της Λιβερίας έγινε η μεγαλύτερη σημαία δεξαμενόπλοιων στον κόσμο. Ο στόλος των δεξαμενόπλοιων της Λιβερίας ανέρχεται πλέον σε 57,4 εκατομμύρια μικτούς τόνους (GT) σύμφωνα με την Clarkson's, καθιστώντας τη Λιβερία την πρώτη σημαία δεξαμενόπλοιων παγκοσμίως από άποψη μικτής χωρητικότητας. Πρόκειται για μια σπουδαία εξέλιξη για το Νηολόγιο και ιδιαίτερα εδώ στην Ελλάδα, όπου η Λιβερία είναι η κορυφαία σημαία για τους Έλληνες πλοιοκτήτες. Η πλειοψηφία αυτής της νέας χωρητικότητας δεξαμενόπλοιων που έχουμε εγγράψει στη Λιβερία προέρχεται απευθείας από Έλληνες πλοιοκτήτες και είμαστε ευγνώμονες για την εμπιστοσύνη και την υποστήριξή τους. Το Νηολόγιο της Λιβερίας, με συνολικό μέγεθος στόλου 215 εκατομμυρίων GT, όχι μόνο έχει εξελιχθεί στηνκορυφαία σημαία δεξαμενόπλοιων στον κόσμο, αλλά έχει επίσης διατηρήσει τη θέση του ως η κορυφαία σημαία containerships στον κόσμο με μερίδιο 18% της παγκόσμιας αγοράς πλοίων μεταφοράςεμπορευματοκιβωτίων και είναι το ταχύτερα αναπτυσσόμενο μεγάλο νηολόγιο στον κόσμο με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 6,6% τα τελευταία χρόνια. Σήμερα το Νηολόγιο της Λιβερίας, με 5,062 πλοία, ολικής χωρητικότητας 215 εκατ. GTONS (μέση ηλικία 13 έτη), αντιπροσωπεύει το 14% της παγκόσμιας ναυτιλίας. Οι Έλληνες εφοπλιστές μας έχουν τιμήσει με 1,436 από τα πλοία τους (127 εκατ. DWT) καθιστώντας το νηολόγιο πρώτη επιλογή στην Ελληνική ναυτιλία, δηλαδή περίπου 25% του συνολικού μας στόλου.

The LIBERIAN REGISTRY Proudly Serving Greek Shipowners Since 1948

THE BEST PERFORMING FLAG

­

C C M M Y Y CM CM MY MY CY CY CMY CMY K K

64 Kifissias Avenue, 151 25 Maroussi, Athens, Greece 64 Kifissias Avenue, e: 151 25 Maroussi, Athens, Greece t: +30 210 4280444 info@aegeancoatings.gr t: +30 210 4280444 e: info@aegeancoatings.gr www.ppgpmc.com www.ppgpmc.com

CHARTERWELL MARITIME S.A.

sea... your future in a strong relationship

Green and sustainable Shipping practices 91, Poseidonos Avenue, 16674 Glyfada, Athens, Greece Τel.: +30 210 8912000, Fax: +30 210 8912049, drycargo@charterwell.gr

Let us introduce you to a sea of opportunities.

www.angelicoussisgroup.com 216-226 Doiranis Str., 17674 Kallithea, Athens Greece T. +30 213 0076500, F. +30 210 9480023 E. info@angelicoussisgroup.com angelicoussis-group

Νέος εξάντας Τεύχος 72 | Ιούνιος 2022

Σέβου Ἅλα

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 72 | ΙΟΥΝΙΟΣ 2022

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΣΧΗ ΜΑΣ Καρφίτσα πέτου, ολομέταξες γραβάτες και γυναικεία φουλάρια. Διατίθενται σε πολύ χαμηλή τιμή στα Μέλη και τους φίλους μας, για ιδία χρήση ή για να τα προσφέρουν σε τρίτους ως ένα εντυπωσιακό δώρο.

ΧΡΟΝΙΑ ΙΣΤΕΙ Ο Ν

Ο

Προόδου & Προσφοράς

ΤΑ Λ ΛΙΟ

ΟΣ •

ΓΟ

ΤΕ

ΧΝΩ Ν •

ΜΕ

Ν ΩΝ Λ ΟΓ

• ΓΡΗ

• ΕΝ ΩΣ Η Ε

ΛΗ

ΡΙ

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

ΥΛ

ΑΡ

Λ

ΟΣ

ΞΕΝ

Ο ΟΠ

Η Λέσχη μας γιορτάζει φέτος τα 40 χρόνια προόδου και προσφοράς στην Ελληνική Ναυτιλία και το κοινωνικό σύνολο. Τα σαράντα της χρόνια γιορτάζει, επίσης, και η πολύ σπουδαία HELMEPA. Συγχρόνως, μετά από τετραετή απουσία, λόγω της πανδημίας, επανέρχονται τα ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΑ. Ελπίδα όλων είναι να τελειώσουν οι περιπέτειες και να επανέλθουμε στη κανονικότητα, με ειρήνη και πρόοδο.

ΤΕΤΡΑΜΗΝΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚΔΟΣΗ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ PORT CAPTAINS CLUB Φίλωνος 86, 3ος όροφος, 185 36 Πειραιάς Τηλ.: 210 42 94 236/237 Fax: 210 42 94 238 E-mail: portcaptainsclub@otenet.gr www.portcaptainsclub.gr ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟYΛΙΟ Δήμος Παπαδόπουλος Πρόεδρος Διονύσης Βουτσινάς Αντιπρόεδρος Παναγιώτης Μηνόγιαννης Γεν. Γραμματέας Παπαλέκας Δημήτριος Αναπληρ. Γεν. Γραμματέας Δημήτριος Τσιγκάρης Ταμίας Χρήστος Γερασίμου Κοσμήτωρ Νικόλαος Καραντινός Μέλος ΕΚΔΌΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ Μαρίνος Τσάμης Επίτιμος Πρόεδρος Κιν.: 6936 868 518 ΝΟΜΙΚΟΊ ΣΎΜΒΟΥΛΟΙ Μαρία Σωτηροπούλου Κολοκοτρώνη 153, Πειραιάς Τηλ.: 210 41 81 048 / 210 45 26 916 Ρέα Μητροπούλου Ακτή Μιαούλη 51, Πειραιάς Τηλ. 210 42 92 917, Κιν. 694 4915232 Παραγωγή εντύπου ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Μον. ΙΚΕ Βουλιαγμένης 52, 166 73 Βούλα Τηλ.: 210 89 48 640 E-mail: mx_ster@otenet.gr

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 13

Οι δραστηριότητές της Λέσχης μας ενημερώνει o καπετάν Δήμος Ν. Παπαδόπουλος

14

Ποσειδώνια 2022

16

Λέσχη Αρχιπλοιάρχων 1982-2022. Σαράντα χρόνια προόδου και προσφοράς στη Ναυτιλία και το κοινωνικό σύνολο

32

Άρθρα & Σχόλια του Φρίξου Δήμου

34

Όρτσα

36

Περί των Ναυτικών Στολών γενικώς του Ηλία Μεταξά

40

Δελτίο Τύπου για Όμιλο Εταιριών Κατράδης

42

KΝΙΔOΣ. Η πρωτεύουσα της Δωρικής Εξάπολης του Mαρίνου Τσάμη

48

Δεν είναι όνειρο... του αείμνηστου Κώστα Τσάμη

50

Φιλολογικά Αφηγήματα. Τα δελφίνια του Αναστάσιου Ρήγα

52

Ιστορίες της Βαρδιόλας. Μαρτυρία για την αστυνομία στην Κατοχή του Φρίξου Δήμου

54

HELMEPA. 40 Xρόνια δράση για την υγεία των θαλασσών

56

Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) του Capt. Αθανασίου Γιαννάκη, Πλοιάρχου Α´ Ε.Ν.

48

Βοήθεια... με σφάζουν της Βούλας Λαμπροπούλου

58

The Spithead Naval Review. 15th June 1953 του Malcolm MacKenzie

64

Σκέψεις μιας περασμένης γενιάς της Ρεγγίνας Φρέντζου

67

Υγρά Βιομηχανικά Απόβλητα του Πέτρου Τζιά

75

To Σύμπαν. Βαρύτητα του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

82

Ο Χορός των Δερβίσηδων της Βούλας Λαμπροπούλου

98

Λυρικά ταξίδια των Βούλας Λαμπροπούλου, Ζιζής Γερονυμακη, Σπύρου Π. Ραδίτσα, Χαράς Ρίζου, Χρήστου Χρήστου, Λευτέρη Μαρματσούρη, Σταματούλας Ψαρροπούλου-Γκίκα, Μιχάλη Γ. Χαλκιά, Μάρως Δήμου, Κώστα Στεφανόπουλου, Μίμη Γιωτσόπουλου ΤΡΑΠΕΖΙΚΌΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΌΣ Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Τράπεζα Πειραιώς (Υποκατάστημα Φίλωνος, Πειραιάς) Αρ. Λογαριασμού: 6624-128610-532 ΙΒΑΝ: GR81 0171 6240 0066 2412 8610 532 SWIFT: PIRBGRAA Δικαιούχος: Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα του ΝΕΟΥ ΕΞΑΝΤΑ είναι προσωπικές των συγγραφέων και δεν ερμηνεύουν ούτε δεσμεύουν τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

Share our Passion for Shipping

Capital Ship Management Corp. Ιάσωνος 3, Πειραιάς, 18537, Tηλ.: +30 210 4584900, Fax: +30 210 4285679 E-mail: capital@capitalship.gr, www.capitalship.gr

ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙ ΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΜΑΣ Ενημερώνει ο Πρόεδρος καπετάν Δήμος Ν. Παπαδόπουλος

Α

τυχώς το άλμα των τελευταίων μηνών σε κρούσματα και θανάτους από την μάστιγα των τελευταίων ετών και οι συνακόλουθοι περιορισμοί και τα αναγκαία μέτρα προφύλαξης, επέτειναν τον φόβο και τον δισταγμό για συμμετοχές σε συναθροίσεις. Έτσι λοιπόν, προς μεγάλη μας θλίψη, λίγα είναι τα γεγονότα στα οποία μπορεί να σταθεί η τωρινή μας αναφορά, με μόνο άξιο λόγου την διεξαγωγή της ετήσιας Γενικής Συνέλευσης, όπου ο αριθμός των συμμετασχόντων, προς μεγάλη μας ικανοποίηση, ήταν αναπάντεχα μεγάλος και κατέδειξε, για πολλοστή φορά, την άρρηκτη υποστήριξη που απολαμβάνει η Λέσχη μας. Είναι αυτή η υποστήριξη που μας δίνει το θάρρος να συνεχίζουμε και θα συνεχίζουμε, με την δέουσα εμμονή και αφοσίωση, μέχρις ότου ο «εφιάλτης» θα πάψει να «φυλακίζει» την σκέψη μας. Καθώς μάλιστα αρχίζει να παγιώνεται ότι το τέλος του έρχεται κάθε μέρα και πιο κοντά, –κρούσματα, διασωληνωμένοι και θάνατοι βαίνουν, αργά αλλά σταθερά, προς τη λήξη τους– η τραυματισμένη αισιοδοξία αποκαθίσταται, μαζί με την βεβαιότητα μας πως ήρθε η ώρα της επανόδου στην πρότερη κανονικότητα μας. Με αρχή την οργάνωση μονοήμερης εκδρομής στον Ιούνιο και εκδηλώσεων που θα επαναφέρουν στον φιλόξενο χώρο μας τον κόσμο μας που τόσο μας λείπει. Ελπίζουμε ότι σύντομα θα βρεθούμε σε θέση για τις ανάλογες ανακοινώσεις. Στο μεταξύ θα βαδίζουμε με βάση τις διατάξεις της πολιτείας, λαμβάνοντας με συνέπεια τα μέτρα που μάς συνιστώνται. Δεν χαλαρώνουμε, ο «εισβολέας», έστω και αν έχει χάσει την ορμή του, συνεχίζει να μας απειλεί.

g Στιγμιότυπο από τη Γενική Συνέλευση του Μαρτίου. h Η Ωδή στη Χαρά (στα γερμανικά Ode an die Freude) είναι ωδή που γράφτηκε το 1785 από τον Γερμανό ποιητή και ιστορικό Φρίντριχ Σίλερ την οποία και δημοσίευσε το επόμενο έτος.

«Θα τον βρεις (τον Πλάστη) πάνω απ’ των άστρων τη σκηνή. Πάνω απ’ τ’ άστρα το μεγάλο του έχει θρόνο. Η φτερούγα η δυνατή στην αιώνια φύση ονομάζεται Χαρά. Φρίντριχ Σίλερ, «Ωδή στην Χαρά» Ως αταλάντευτοι λάτρεις της

13

Ποσειδώνια 2022 Το μεγαλύτερο μέρος των επιβεβαιωμένων κρατήσεων εκθεσιακού χώρου στα φετινά Ποσειδώνια προέρχεται και πάλι από διεθνείς εταιρείες

ΤA

Ποσειδώνια 2022 θα διεξαχθούν αυτό το καλοκαίρι από τις 6 έως τις 10 Ιουνίου, με την 27η διοργάνωση της κορυφαίας ναυτιλιακής έκθεσης στον κόσμο να ετοιμάζεται να καλωσορίσει και πάλι τη διεθνή ναυτιλιακή κοινότητα στους χώρους του Athens Metropolitan Expo, μετά την ακύρωση των Ποσειδωνίων του 2020 λόγω της πανδημίας. Ήδη, έχουν επιβεβαιωθεί κρατήσεις για σχεδόν το 90% του εκθεσιακού χώρου και καθώς οι νέες κρατήσεις συνεχίζονται, τα Ποσειδώνια 2022 φαίνεται ότι θα επανέλθουν –αν δεν τα ξεπεράσουν– στα επίπεδα ρεκόρ που είχαν σημειωθεί στην προ της πανδημίας διοργάνωση του 2018, στην οποία συμμετείχαν 2.009 εκθέτες και 22.000 επισκέπτες από 92 χώρες. Το μεγαλύτερο μέρος των επιβεβαιωμένων κρατήσεων εκθεσιακού χώρου στα φετινά Ποσειδώνια προέρχεται και πάλι από διεθνείς εταιρείες, ενώ τουλάχιστον οι 85 από τον συνολικό αριθμό των εκθετών θα κάνουν το ντεμπούτο τους στη φετινή διοργάνωση. Ο Θεόδωρος Βώκος, Διευθύνων Σύμβουλος των Εκθέσεων Ποσειδώνια Α.Ε., διοργανωτών της εκδήλωσης, δήλωσε: «Είμαστε έτοιμοι για τις μεγάλες αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στο ναυτιλιακό κλάδο. Είμαστε ενθουσιασμένοι που βλέπουμε τόσο ισχυρή ζήτηση και νιώθουμε την επιθυμία της διεθνούς ναυτιλιακής κοινότητας να ξαναβρεθεί στα Ποσειδώνια. Ως "έδρα" της ελληνικής ναυτιλιακής κοινότητας, τα Ποσειδώνια ήταν πάντα ένας δημοφιλής προορισμός για δικτύωση με τους ηγέτες του κλάδου, για παρουσίαση των τελευταίων μηχανολογικών και τεχνολογικών εξελίξεων στη ναυτιλία και για τη συμμετοχή σε συζητήσεις που διαμορφώνουν τον διεθνή διάλογο για τα σημαντικότερα ζητήματα του κλάδου».

H πρόσφατα εκλεγμένη Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών (ΕΕΕ) κα. Μελίνα Τραυλού, στέλνει το δικό της μήνυμα στήριξης στη διοργάνωση των Ποσειδωνίων 2022: «Η καθιερωμένη παγκοσμίως εδώ και δεκαετίες ναυτιλιακή έκθεση των Ποσειδωνίων επιστρέφει φέτος, μετά από 4 έτη απουσίας λόγω της πανδημίας, με ισχυρές βάσεις, ώστε όχι μόνο να ανταποκριθεί στις υψηλές προσδοκίες της

14

διεθνούς ναυτιλιακής κοινότητας, αλλά και να τις υπερβεί». «Έχοντας λάβει την τιμή να ηγηθώ της ιστορικής μας Ένωσης, του θεσμικού εκπροσώπου της ελληνικής ναυτιλίας η οποία κατέχει περίπου το 20% της παγκόσμιας χωρητικότητας και το 59% του ελεγχόμενου από την Ευρωπαϊκή Ένωση στόλου, εκ μέρους και του Διοικητικού μας Συμβουλίου, είμαστε βέβαιοι για την επιτυχή διεξαγωγή της σημαντικής αυτής έκθεσης για τη διεθνή ναυτιλιακή βιομηχανία, που αποτελεί καθοριστικό πυλώνα του παγκόσμιου εμπορίου και της οικονομικής ανάπτυξης», δήλωσε η κα. Τραυλού. «Τα Ποσειδώνια 2022 προσφέρουν ευκαιρίες για σύμπραξη της ναυτιλιακής κοινότητας και συσπείρωση σε κοινές αποδεκτές αρχές και αμοιβαία επωφελείς στρατηγικές για έναν φιλικό προς το περιβάλλον και βιώσιμο ναυτιλιακό κλάδο, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα», σημείωσε η κα. Τραυλού.

Mερικά από τα θέματα που θα συζητηθούν στο πλαίσιο των συνεδρίων των Ποσειδωνίων 2022 θα είναι η εκρηκτική άνοδος των αγορών χύδην ξηρού φορτίου και εμπορευματοκιβωτίων, η συζήτηση για τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, οι νέες τεχνολογικές προκλήσεις και ο τρόπος με τον οποίο αναδιαμορφώνουν τη βιομηχανία, ο αρχικός αντίκτυπος της πανδημίας Covid-19

και η επακόλουθη ανάκαμψη από αυτήν, καθώς και η αβεβαιότητα για το τι επιφυλάσσει το μέλλον σε έναν μεταπανδημικό κόσμο. Το πρόγραμμα των συνεδρίων βρίσκεται ακόμα υπό διαμόρφωση, αλλά έχει ήδη επιβεβαιωθεί το εμβληματικό Tradewinds Shipowners Forum, σε συνδυασμό με το Global Maritime Summit, που διοργανώνεται από την Seatrade σε συνεργασία με το Global Maritime Club, καθώς και το Capital Link Investor Forum. Άλλες επιβεβαιωμένες εκδηλώσεις, που αναδεικνύουν τη διεθνή συμμετοχή στο Ποσειδώνια, περιλαμβάνουν το σεμινάριο Japan Ship Exporters Association, το 3ο Hellenic Maritime Cooperation Forum Κορέας-Ελλάδας, καθώς και το συνέδριο που διοργανώνει η Πολωνική Πρεσβεία στην Ελλάδα. Τα Ποσειδώνια με υπερηφάνεια υποστηρίζουν επίσης την HELMEPA, την WISTA Hellas, το Yes Forum για τους νέους, το Ελληνικό Ινστιτούτο Ναυτιλιακής Τεχνολογίας, το Isa-

los.net και το Institute of Chartered Shipbrokers, που θα διοργανώσουν επίσης συνέδρια και σεμινάρια στο πλαίσιο της φετινής διοργάνωσης. Τα μοναδικά Posidonia Games θα αποτελέσουν και φέτος σημαντικό μέρος της εμπειρίας των Ποσειδωνίων, καθώς εκατοντάδες εκθέτες αναμένεται να συμμετάσχουν στο πλούσιο αθλητικό πρόγραμμα που περιλαμβάνει τον αγώνα ιστιοπλοΐας Posidonia Cup, τον αγώνα δρόμου Posidonia Running Event, το τουρνουά ποδοσφαίρου Posidonia Shipsoccer Tournament, το τουρνουά γκολφ Posidonia Golf Tournament και το ολοκαίνουργιο Posidonia 3on3 Basketball. Η Έκθεση Ποσειδώνια τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών και του Ναυτικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας με την υποστήριξη του Δήμου Πειραιά και της Ελληνικής Επιτροπής Ναυτιλιακής Συνεργασίας.

15

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

1982-2022

Σαράντα χρόνια προόδου και προσφοράς στη Ναυτιλία και το κοινωνικό σύνολο Φωτογραφικό Αρχείο εκδηλώσεων της Λέσχης, από το 2011 έως το 2013.

Κοπή πρωτοχρονιάτικης πίτας 2011.

16

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

1

2

4

3

1. Διάλεξη του αείμνηστου ομότιμου καθηγητού φιλοσοφίας Βασιλείου Κύρκου, με θέμα: «Ο Πειραιάς στην αρχαία γραμματεία».

2. Διάλεξη Πλοιάρχου Δημήτρη Λαβδιώτη, με θέμα «Σύμπαν και Τύχη».

3. Επίσκεψη στο HELLAS LIBERTY. 4. Επίσκεψη στην αρχαία Ρωμαϊκή Αγορά. Ξεναγός η κ.Φιλίτσα Μπουζιώτη.

19-2-2011.

17

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

1

2

3

4

5

1.2.3.4. 12-3-2011: Ετήσια χοροεσπερίδα στο ξενοδοχείο Metropolitan, όπου το κέφι περίσσεψε, με την ορχήστρα του Γιάννη Λαζαρίδη και το χορό οριεντάλ της εκπληκτικής Σοράγιας. 5. 2-4-2011: Επίσκεψη στο ιστορικό θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ».

18

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

1

2

3

5

4

1. 2-4-2011: Επίσκεψη στο ιστορικό θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ». 2.3. 3 Νοεμβρίου 2011. Διάλεξη Προέδρου Μαρίνου Τσάμη, με θέμα, «Ο Αρχαίος Πειραιάς». 4.5. Τιμητική βραδιά για τον πλοίαρχο και πλοιοκτήτη Βασίλη Κωνσταντακόπουλο, και μετονομασία της αίθουσας της Λέσχης σε «Αίθουσα Καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου».

19

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

1

2

3

4

5

6

1.2.3.4. 23-1-2012: Κοπή της Πρωτοχρονιάτικης Πίτας, με τις ευλογίες του Πατέρα Γεώργιου. 5.6. Διάλεξη του καθηγητού της ιστορίας της επιστήμης Κωνσταντίνου Γεωργακόπουλου, μεθέμα, «Η Μικρασία των Ελλήνων».

20

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

3 Δεκεμβρίου 2012: Σε πανηγυρική τελετή η Λέσχη μας απένειμε τον Τίτλο Επιτίμου Μέλους της, σε διακεκριμένες προσωπικότητες της κοινωνίας και της ναυτιλίας.

1

2

3

4

5

1. Έναρξη της τελετής με κατάμεστη την αίθουσα και με μελωδίες στο πιάνο από τις κυρίες Στ. Αγατσίδη και Ιωάν. Παρασκευοπούλου.

2. O αείμνηστος καθηγητής της Φιλοσοφίας Βασίλειος Κύρκος. 3. Η κ. Δέσποινα Καρνέση-Βλασάκη, διευθυντικό στέλεχος της European Navigation. 4.O καθηγητής της Ιστορίας της Επιστήμης Κωνσταντίνος Γεωργακόπουλος. 5.Τον τίτλο του Επιτίμου μέλους του Πλοιάρχου και πλοιοκτήτη Παναγιώτη Τσάκου, παραλαμβάνει ο Πλοίαρχος Μανόλης Παπαζής.

21

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

1

2

3

4

5

6

1. Η κ. Σουζάνα Λασκαρίδη παραλαμβάνει τον τίτλο του Επιτίμου Μέλους του πατέρα της, κ. Παναγιώτη Λασκαρίδη. 2. Οι γιοι του αείμνηστου Βασίλη Κωνσταντακόπουλου, Αχιλλέας και Χρήστος παραλαμβάνουν τους τίτλους τους, καθώς και του αδελφού τους Κωνσταντίνου. 3. Ο κ. Δημήτριος Κανελλόπουλος παραλαμβάνει τον τίτλο του επιχειρηματία και πλοιοκτήτη κ. Βαρδή Βαρδινογιάννη. 4. Ο πλοιοκτήτης κ. Νικόλαος Τσαβλίρης. 5. Ο πλοιοκτήτης κ. Νικόλαος Βερνίκος. 6. Ο αστροφυσικός & μόνιμος αρθρογράφος στον «Εξάντα» κ. Χαράλαμπος Βαρυμπόπης.

22

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

1

2

3

4

5

6

1. Ο Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών κ. Λευτέρης Τσόκας. 2. Ο αείμνηστος Ανδρέας Ποταμιάνος. 3. Ο Ναύαρχος Σταύρος Μιχαηλίδης παραλαμβάνει τον τίτλο του Επιτίμου Μέλους της Λέσχης του Γενικού Γραμματέα του ΙΜΟ, Ναυάρχου Ευθυμίου Μητρόπουλου. 4. Ο καθηγητής γεωπονικής κ. Γεώργιος Σαρλής. 5. Ο Πλοίαρχος και Πλοιοκτήτης Σταμάτης Φραγκούλης. 6. Ο Ναύαρχος Π.Ν. (εα) Νικόλαος Λουλούδης, εξαίρετος φίλος της Λέσχης.

23

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

1

2

3

4

5

6

1. Ο πλοιοκτήτης Στέφανος Γαβιώτης παραλαμβάνει τον τίτλο του, καθώς και του αδελφού του Γιώργου. Τα αδέλφια είναι γιοί του Πλοιάρχου Άγγελου Γαβιώτη και πάντα συμπαρίστανται στη Λέσχη. 2. Ο ιατρός χειρουργός κ. Νικόλαος Καβαλιεράτος.

3. Ο οικονομολόγος, συγγραφέας και εκδότης εφημερίδας κ. Ιωάννης Κανατσέλης. 4. Ο ιερέας της Λέσχης μας, Πατήρ Γεώργιος Καλαμάρης. 5. Ο επιχειρηματίας Σταμάτης Βολικάκης, γιός του Αρχιπλοιάρχου Μάρκου Βολικάκη. 6. Ο κ. Χρήστος Πιερουτσάκος, διευθυντικό στέλεχος ναυτιλιακής εταιρείας.

24

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

1

2

1. Ο επιχειρηματίας Παναγιώτης Τουμπής. 2. Ο μελετητής και συγγραφέας κ. Ηλίας Μεταξάς, πολύ καλός φίλος της Λέσχης.

Εκδηλώσεις του Έτους 2013

1

2

3

1. Διάλεξη του αείμνηστου Σαράντου Καργάκου με θέμα, «Το θαύμα των Ελλήνων». 2. Από αριστερά, ο Πρόεδρος της Λέσχης Μαρίνος Τσάμης, η κ. Δέσποινα Καρνέση-Βλασάκη ο Κ. Σαράντος Καργάκος και δεξιά η κ. Μαρία Καρνέση. 3. Η ετήσια χοροεσπερίδα της Λέσχης στο ξενοδοχείο LEDRA MARRIOTT.

25

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

Η ετήσια χοροεσπερίδα της Λέσχης στο ξενοδοχείο LEADRA MARRIOTT. Εντυπωσίασε ο latin χορός των μαθητών της Πειραιώτικης σχολής χορού «ΑΜΑΓΑΛΜΑ».

26

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

1

2

1.2. Στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας, με ξεναγό την κ. Φιλίτσα Μπουζιώτη. 3.4. Ακολούθησε γεύμα σε ταβέρνα της περιοχής.

3

4

28 Νοεμβρίου 2013: Πανηγυρική τελετή βράβευσης πέντε πολύ σπουδαίων κοινωφελών ιδρυμάτων και απονομή Τίτλων Επιτίμου Μέλους. Πριν από κάθε βράβευση γίνεται πλήρης περιγραφή, με εισηγήσεις και με εικόνες στην οθόνη, της μεγάλης κοινωνικής προσφοράς κάθε ιδρύματος.

1

2

1. Οι κυρίες της υποδοχής των καλεσμένων. 2. Η μεσόφωνος της Λυρικής Σκηνής κ. Μαρία Μαρκέτου άνοιξε μελωδικά την τελετή, με άριες κλασικής μουσικής και ελληνικά τραγούδια. Στην πρώτη γραμμή, από αριστερά η αείμνηστη Μαριλένα Λασκαρίδη, ο κ. Παναγιώτης Λασκαρίδης, η Πρέσβειρα Καλής Θελήσεως της Unesco κ. Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, ο Καπετάν Παναγιώτης Τσάκος και ο διακεκριμένος Πρέσβης κ. Βασίλης Κασκαρέλης, ως εκπρόσωπος του υπό βράβευση ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος».

27

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

1

1. H Λέσχη Αρχιπλοιάρχων βραβεύει το ίδρυμα «Μαριάννα Β. Βαρδινογιάνη» και το ογκολογικό νοσοκομείο παίδων «Ελπίδα», για τη μεγάλη κοινωνική τους προσφορά. Στιγμιότυπο της παραλαβής του βραβείου από την κ. Βαρδινογιάννη. 2. Στιγμιότυπο από την ομιλία της κ. Μαριάννας Β. Βαρδινογιάννη. 3. Την τελετή παρακολούθησαν ο τότε Δήμαρχος Πειραιά κ. Βασίλης Μιχαλολιάκος, ο τέως Υπουργός Ναυτιλίας κ. Θεόδωρος Δρίτσας, η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κ. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη και ο σύζυγός της Αντιναύαρχος ΠΝ (εα) Ιωάννης Παλούμπης. Δεξιά ο τότε Αντιπρόεδρος της Λέσχης Πλοίαρχος Άγγελος Γαβιώτης και όρθιος ο Καπετάν Μάρκος Βολικάκης. 4. Στιγμιότυπο από την ομιλία του εκπροσώπου του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», Πρέσβη κ. Βασίλη Κασκαρέλη. 5. Ο Γ. Γραμματέας της Λέσχης Πάνος Μηνόγιαννης αποδίδει στον Πρέσβη κ. Βασίλη Κασκαρέλη το βραβείο του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος».

2

3

4

5

28

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

1

2

3

4

5

6

66. Στιγμιότυπο από την ομιλία του Καπετάν Παναγιώτη Τσάκου. 67. Ο Γ. Γραμματέας του ΙΜΟ, Ναύαρχος Ευθύμιος Μητρόπουλος παραλαμβάνει το βραβείο των Ιδρυμάτων «Μαρία Τσάκος» του Μοντεβίδεο και της Χίου, το «Σπίτι της Μαρίας» στα Καρδάμυλα και το σχολειό «Άγιος Νικόλαος» στην Γκάνα της Αφρικής, που αργότερα δημιουργήθηκε με χορηγία του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος». 68. Ο Αντιπρόεδρος της Λέσχης Δημήτρης Μηνδρινός αποδίδει τον τίτλο του Επιτίμου Μέλους της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων στον Ναύαρχο Σταύρο Μιχαϊλίδη. 69. Το ίδρυμα «Αικατερίνης Λασκαρίδη» εκτός από την πολύ σπουδαία κοινωνική του προσφορά, αποτελεί κόσμημα για την πόλη του Πειραιά. Το βραβείο του ιδρύματος παραλαμβάνει ο πρόεδρός του κ. Παναγιώτης Λασκαρίδης. 70. Στιγμιότυπο από την ομιλία της αείμνηστης Μαριλένας Λασκαρίδη. 71. Ο Κοσμήτορας της Λέσχης Χρήστος Γερασίμου αποδίδει το βραβείο του Σωματείου «Η Αργώ», στην πρόεδρο κ. Δέσποινα Παπαστελιανού.

29

ΧΡΟΝΙΑ Προόδου & Προσφοράς

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

1

2

3

4

5

6

72. Στιγμιότυπο από την ομιλία της κ. Δέσποινας Παπαστελιανού. 73. Ο τότε Δήμαρχος Πειραιά κ. Βασίλης Μιχαλολιάκος απευθύνει χαιρετισμό στο τέλος της τελετής βράβευσης των κοινωφελών ιδρυμάτων. 74. Τα νέα Επίτιμα Μέλη της Λέσχης μας: η κ. Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, ο Καπετάν Παναγιώτης Τσάκος, η αείμνηστη Μαριλένα Λασκαρίδη και ο κ. Παναγιώτης Λασκαρίδης. 75. Η κ. Μαριάννα Β. Βαδινογιάννη υπογράφει το Βιβλίο Επισκεπτών της Λέσχης. 76. Από αριστερά ο συνάδελφος Δημήτρης Παπαχαρίσης, η κ. Δέσποινα Παπαστελιανού, ο Καπετάν Παναγιώτης Τσάκος, η κ. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, ο Γ. Γραμματέας της Λέσχης Πάνος Μηνόγιαννης, το μέλος του Δ.Σ. της Λέσχης Μάρκος Βολικάκης και ο τότε ταμίας Δήμος Παπαδόπουλος. 77. Ένα ποτό στο μπαρ με τον Καπετάν Παναγιώτη Τσάκο.

30

Αρθρα & Σχολια Του Φρίξου Δήμου | Πλοιάρχου Ε.Ν. Πρώην Καθηγητή και Διευθυντή Σπουδών Δημοσίας Σχολής Πλοιάρχων Σύρου

Σχολή Κατώτερων Πληρωμάτων

H

πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση του κ. Νίκου Κατράδη για τη σύσταση Σχολής εκπαίδευσηc κατώτερων πληρωμάτων Εμπορικού Ναυτικού στη Δραπετσώνα, που δημοσιεύεται στο έγκριτο ναυτιλιακό περιοδικό “ΕΦΟΠΛΙΣΤΗΣ”, νομίζουμε πως βρίσκει σχεδόν όλους σύμφωνους που ενδιαφέρονται για τη ναυτιλία, εξαιρουμένων κάποιων σκληρών συνδικαλιστών φυσικά. Εξάλλου το κύρος και η πείρα στα ναυτιλιακά του αυτοδημιούργητου και επιτυχημένου διεθνώς βιομηχάνου σχοινιών και συρματόσχοινων είναι γνωστά στους παροικούντες στον Πειραιά. Και καλόν θα ήτο να υπενθυμιστεί πως παρόμοια Σχολή, Δημόσια Σχολή Εμπορικού Ναυτικού, λειτούργησε από 9/7/1973 στις νεόκτιστες εγκαταστάσεις της στην Πρέβεζα που διαιρούταν σε τρία εκπαιδευτικά τμήματα: Το καταστρώματος από το οποίο αποφοιτούσαν οι ναύτες, το μηχανοστασίου, θερμαστές και λιπαντές και το ξενοδοχειακό, θαλαμηπόλοι και μάγειροι. Επειδή όμως οι μαθητές ήταν απόφοιτοι εξαταξίου Δημοτικού ενώ

2

1

το νέο Σύνταγμα όριζε εννεαετή υποχρεωτική φοίτηση η Σχολή μετά από λίγα χρόνια… διαλύθηκε και όλο το εκπαιδευτικό υλικό προωθήθηκε στις Σχολές Πλοιάρχων και Μηχανικών Μακεδονίας. Στο υλικό αυτό συμπεριλήφθηκαν και τα ηλεκτρικά βαρούκλα, οι φορτωτήρες, οι σωσίβιοι λέμβοι και οι επωτίδες που είχαν αποξυλωθεί από τα δύο φορτηγοποστάλια που μετασκευάσθηκαν σε FERRY-BOATS MEDITERRANEAN SEA και SKY. Η προσφορά αυτή είχε γίνει από τον

αείμνηστο εφοπλιστή Αριστομένη Καραγεώργη. Στη συνέχεια σε αυτά τα κτήρια της Σχολής λειτούργησαν, η Σχολή Ασυρματιστών έπειτα από κάποια Λύκεια ή Γυμνάσια και από το 1992 η Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού Ηπείρου. Σημειώνεται πως ο πλοίαρχος Θανάσης Καρυδάς ήταν ο Διευθυντής Σπουδών και υπηρέτησε μέχρι τη συνταξιοδότησή του σ’ όλες της Σχολές της Πρέβεζας. Ευχόμαστε στον κ. Ν. Κατράδη κάθε επιτυχία στο έργο του.

3

Φωτογραφίες: 1. Πρέβεζα 9/7/1973. Εγκαίνια Δημόσιας Σχολής Εμπορικού Ναυτικού. 2. Η Σχολή γιορτάζει τον Προστάτη των Ναυτικών Άγιο Νικόλαο. 6/12/1973. 3. 19/5/1976. Αποφοίτηση θαλαμηπόλων από τη Σχολή της Πρεβέζης.

32

Τα “ΙΣΤΟΡΙΚΑ” του καπετάν Ν. Κωστάρα

M

πράβο στους κκ Ιωάννη, Κωνσταντίνο και Ανάργυρο, γιους του συνάδελφου και καλού μας φίλου καπετάν Νικόλα Ι. Κωστάρα, που έκδοσαν τα “ΙΣΤΟΡΙΚΑ” του πατέρα τους. Ο Καπετάνιος μας συνεργάστηκε πρώτα, όπως ήταν φυσικό με τις τοπικές εφημερίδες και αργότερα με τις αθηναϊκές και κυρίως με την “Καθημερινή” και την “Εστία” και την πειραϊκή “Η φωνή των Πειραιωτών”. Αλλά επίσης και με τα περιοδικά “Εξάντας”, “Λογοτεχνική Δημιουργία”, “Περίπλους”, “Ναυτική Ελλάς”, “Εφοπλιστής”, “Λιμενικά Χρονικά”, “Ναυτικά Χρονικά” κ.ά. Ο Ν. Κωστάρας γεννήθηκε το 1929 στα Κακουραίϊκα Γορτυνίας τελείωσε τη μέση εκπαίδευση στα γυμνάσια Ανδρίτσαινας και Δημητσάνας και σπούδασε στην Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Πειραιά. Πτυχιούχος πια το 1951 αποφάσισε, και πολύ σωστά, να ακολουθήσει τη γοργά αναπτυσσόμενη ναυτιλιακή βιομηχανία και όχι

τη στεριανή. Σταδιοδρόμησε τελικά ως Πλοίαρχος του Εμπορικού Ναυτικού “οργώνοντας” τις θάλασσες και τους ωκεανούς της υδρογείου μέχρι το 1975 οπότε ανέλαβε αρχιπλοίαρχος σε μεγάλη ναυτιλιακή εταιρεία. Το 1960 αμέσως μετά τη συνταξιοδότησή του ασχολήθηκε συστηματικά με τα Γράμματα μέχρι την 8/1/2014 που “σαλπάρισε” για το πιο μεγάλο αλλά και χωρίς γυρισμό ιερό του ταξίδι στην αιωνιότητα! Ο καπετάν-Συγγραφέας ήταν μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Πειραιά, της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών, του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, της ΗΕLΜΕΡΑ, της Ένωσης Ιστορικών Συγγραφέων, της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών, του Κέντρου Αρκαδικών Μελετών κ.ά. Τιμήθηκε από την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών με το πρώτο βραβείο δοκιμίου του Πανελλήνιου Λογοτεχνικού Διαγωνισμού 2000, καθώς επίσης και το 2014, μετά θάνατον, με το Χρυσό Μετάλλιο Πνευματικής Αξίας Α΄τάξε-

ως. Έλαβε επίσης Τιμητικό δίπλωμα από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων καθώς και Έπαινο από το Υ.Ε.Ν. στο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό “Ν. Καββαδίας” το 1999 κ.ά. Και κλείνοντας τονίζεται πως με κάποια οικονομική βοήθεια θα μπορούσε να επιταχυνθεί η έκδοση ολόκληρου του συγγραφικού έργου του καπετάν Ν. Κωστάρα.

Ένας παράλογος πόλεμος...

Τ

ο δίκαιο τηλεοπτικό παράπονο του μικρού Ουκρανού από το καταφύγιο του Κιέβου (τώρα τον εικοσιπρώτο αιώνα) πως δεν θέλει να πεθάνει ήταν μια γροθιά στο στομάχι μας! Συνομήλικοι κι εμείς με το Ουκρανάκι τη ζοφερή εκείνη εποχή του πολέμου και της κατοχής αμέσως με το ουρλιαχτό της σειρήνας τρέχαμε με τις μανάδες μας (γιατί οι άντρες πολεμούσαν στο μέτωπο) στα γειτονικά καταφύγια (ορύγματα) για να προφυλαχτούμε από τα συμμαχικά Spitfires και τα γερμανικά στούκας που βομβάρδιζαν ανηλεώς το Χασάνι

όπως ονομαζόταν παλαιότερα το πρώην αεροδρόμιο Ελληνικού! Ευελπίστουμε όμως πως η σθεναρή αντίσταση και ο μεγάλος πατριωτισμός των Ουκρανών, με τη βοήθεια του Θέου βέβαια, και της παγκόσμιας κοινότητας θα σταματήσει αυτόν τον παράλογο πόλεμο και θα οδηγήσει τους υπαίτιους στο Διεθνές Δικαστήριο! Και τέλος υπογραμμίζεται η αμέριστη βοήθεια και ανθρωπιά που προσφέρει η πολωνική κυβέρνηση και ολόκληρος ο λαός της στους Ουκρανούς πρόσφυγες!!

Κατευόδιο στον καπετάν Νίκο Παπακυριάκη

Ο

καπετάν Νίκος Παπακυριάκης πρώην πρόεδρος της Ένωσης Συνταξιούχων Πλοιάρχων Ε.Ν., καλός φίλος (γιατί μόνο φίλους είχε) και συνάδελφος, “σαλπάρισε” την 28/1/22 για το πιο μεγάλο, αλλά όμως χωρίς γυρισμό, μπάρκο της ναυτικής του καριέρας. Πολλοί όμως από μας, που για σοβαρούς λόγους, δεν μπορέσαμε να τον κατευοδώσουμε για το ιερό αυτό ταξίδι του, του ευχόμαστε να είναι καλό. Και είμαστε απόλυτα βέβαιοι πως θα είναι καλό γιατί ως άριστος πλοίαρχος, θα πλοηγήσει με ασφάλεια και ναυτοσύνη το καράβι του, μέσω της “μακαρίας οδού” φυσικά, στις “ουράνιες μπουνάτσες” και ως πρώην ιπτάμενος αξιωματικός (ανθυποσμηναγός) της Πολεμικής Αεροπορίας θα θυμηθεί τα νιάτα του ξαναπετώντας, αλλά στην αιωνιότητα αυτή τη φορά. Καλό ταξίδι και καλή ανάπαυση κύριε Πρόεδρε, καπετάν Νικόλα, αγαπητέ Νίκο.

33

Αρθρα & Σχολια André Gide (Nobel 1947): «Πιστέψτε εκείνους που ψάχνουν την αλήθεια και αμφισβητείστε εκείνους που λένε ότι την βρήκαν». Δήμος Παπαδόπουλος ....................................................................................................................................................... Σωκράτης: «Είναι πλουσιότερος αυτός που νιώθει επαρκής με τα λίγα, γιατί η επάρκεια είναι ο φυσικός πλούτος, ενώ η πολυτέλεια η τεχνητή φτώχια». Πάνος Μηνόγιαννης ....................................................................................................................................................... Σωκράτης, όταν ο μαθητής του Κρίτων τον προέτρεψε να δραπετεύσει: Είσαι τόσο σοφός ώστε ξεχνάς ότι «μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων πολυτιμότερω εστί η Πατρίς κι εν μείζονι μοίρα κ παρά θεοίς και παρ’ ανθρώποις τοις νουν έχουσιν» Πρίαμος Τζίμητρας

Καπετάν Γιάννης Γιαννόπουλος

Ο

καλός φίλος και συσπουδαστής στη Σχολή Εμπορικής Ναυτιλίας Ύδρας πλοίαρχος Ιωάννης Γιαννόπουλος “σαλπάρισε” την 23/3/22 από τα Χανιά για το λογκάδο αλλά και χωρίς επιστροφή ταξίδι της καριέρας του, στην αιωνιότητα! Ο καπετάν Γιάννης εργάστηκε στα καράβια της εταιρείας του Ευγενίδη, στη συνέχεια στα νηολόγια της Λιβερίας, έπειτα στα λιπαντικά της E.L.F., και τέλος, και για πολλά χρόνια, διεύθυνε τα νηολόγια πάλι αλλά των Marshall Islands αυτή τη φορά! Οι συμμαθητές και οι φίλοι του, που λόγω του Covid-19 αλλά και ηλικίας δεν μπόρεσαν να τον κατευοδώσουν στην Κρήτη, για το ιερό αυτό ταξίδι του εύχονται να είναι καλό και είναι σίγουροι γι’ αυτό, αφού γνωρίζουν τις ικανότητές του και έτσι μόλις προσεγγίσει στις “ουράνιες μπουνάτσες” θα αγκυροβολήσει και με τις δύο άγκυρες στο ακριβές στίγμα εκεί “όπου δεν υπάρχει πόνος και στεναγμός”! Θα ξανάρχονται στο μυαλό μας τα “τέσσερα πέτρινα”, τότε, “χρόνια” αλλά “διαμαντένια” σήμερα, το “...Ύδρας, Σπετσών και Αιγίνης…” που έπαιζες στο ακορντεόν, τα ουρλιαχτά του οπλονόμου και των τεταρτοετών: “τρέχετε, τρέχετε” και την κατόπιν στεριανή εποχή που ξανασμίγαμε στα σπίτια μας, τις Λέσχες Αποφοίτων Ύδρας και Αρχιπλοιάρχων καθώς και στα… “Δελφίνια”, αλλά δε θα πάψουμε να ευγνωμονούμε ποτέ τον ηρωικό βράχο, την Ύδρα, που από παιδιά μας έκανε άνδρες και μάλιστα Έλληνες καπετάνιους.

34

....................................................................................................................................................... Αριστοτέλης: Μόνο ένα τρόπος υπάρχει να αποφύγεις την κριτική, να μην κάνεις τίποτα, να μη λες τίποτα, να είσαι ένα τίποτα. Μαρίνος Τσάμης ....................................................................................................................................................... Υπολογισμός (κατά προσέγγιση) της τετραγωνικής ρίζας του μετακεντρικού ύψους (G.M.) «εν πλω», με την κλίση του πλοίου από ελαφρύ διατοιχισμό: Όπου: Μ = Μετακεντρικό ύψος σε πόδια C= Σταθερός συντελεστής από 0,22 έως 0,24 Β= Μέγιστο πλάτος πλοίου σε πόδια Τ= Διάρκεια κλίσης πλοίου από τη μία πλευρά στην άλλη, σε δευτερόλεπτα. (Πηγή: J. McKerrell: Browns Practice Pocket Book) Φρίξος Δήμου ....................................................................................................................................................... Όταν οι επιλογές σου σε δικαιώνουν, γίνεσαι ξεχωριστός. Σπύρος Ραδίτσας ....................................................................................................................................................... Όλυμπος είναι το σύμβολο της αιωνιότητας και σαν το κουράγιο σου σ' εγκαταλείψει στρέψε τα μάτια σου στη φωτερή κορφή του, τότε θα νιώσεις πως ο πιο πλατύς ορίζοντας είναι ο ορίζοντας του σπιτιού σου!! Χρήστος Κ. Χρήστου

ΠΕΡΊ των ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΣΤΟΛΩΝ γενικώς

Α

Του Ηλία Μεταξά

λλά με τις Ναυτικές Στολές τί γίνεται; Τί εξελίξεις είχαμε μέσα εις τον 20ον αιώνα; Πάνω από 150 χρόνια (τουλάχιστον οι "Εξόδου") παραμένουν σχεδόν αμετάβλητες. Ανέκαθεν υπήρχε η λανθασμένη αντίληψη ότι: "Οι στολές φαίνονται όπως είναι, γιατί να τις αλλάξουμε; ". Παρ’ όλα αυτά οι στολές έχουν αλλάξει και έχουν γίνει πολύ διαφορετικές τα τελευταία 70 χρόνια μετά την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Ναυτικές Στολές είναι σχεδόν όμοιες εις όλα τα Ναυτικά του κόσμου, επομένως είναι πολύ πιο απλό πράγμα η μελέτη και η καταγραφή τους. Εν τούτοις δεν έχουν ασχοληθεί επισταμένως με αυτές. Τα τελευταία 80 χρόνια τα βιβλία τα οποία εξεδόθησαν γύρω από την Ναυτική Στολή είναι δυστυχώς πολύ λίγα. Εις την Ελλάδα την τελευταία 20-ετία έχουν εκδοθεί πολλά δικά μας περιοδικά Ιστορικού και Αμυντικού ενδιαφέροντος και αυτό είναι εξόχως θετικό μήνυμα. Ενδεχομένως να είναι γύρω εις τα 25. Εκ των πλέον γνωστών και καταξιωμένων ιστορικών που ασχολούνται με τις στολές και συνάμα ζωγράφων, είναι "κατ’ ‘αρχαιότητα" οι κ.κ. Γήσης ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ (1939-...), Ιωάννης ΜΥΛΩΝΑΣ (1945-...) και Νικόλαος ΠΑΝΟΣ (1961-...). Οι έρευνες τους και τα εξαιρετικής πιστότητος και ποιότητος έργα τους κοσμούν θαυμάσια βιβλία και έγκριτα περιοδικά Ιστορικής και Στρατιωτικής ύλης. Υπενθυμίζουμε ότι τα βιβλία ‘Στολές Βαλκανικών Πολέμων’ και "Στολές του Πολεμικού Ναυτικού", μεταξύ άλλων, αποτελούν σημεία αναφοράς διά τους ερευνητάς, αλλά και τους απλούς αναγνώστες. Επίσης εισάγονται πολλά αντίστοιχα βιβλία και περιοδικά από το εξωτερικόν. Υπάρχουν ξενόγλωσσες εκδόσεις, οι οποίες αφιερώνουν ολοκλήρους τόμους εις τις Ένοπλες Δυνάμεις διαφόρων Χωρών, αλλά σχετικώς με τα Ναυτικά τους περιορίζονται δυστυχώς εις κάποιες σύντομες αναφορές. Άρα είναι ορθή η άποψις πολλών Βρετανών συγγραφέων -ερευνητών διαχρονικώς, ότι η ιστορία της Ναυτικής Στολής απέχει πολύ από του να είναι πλήρης. Έτσι, ο καθένας έγραφε το δικό του βιβλίο που περιείχε τις δικές του προσωπικές εμπειρίες, έρευνες και μελέτες των παμπάλαιων αρχείων. Παραλλήλως εξέφραζαν την ελπίδαν ότι μίαν ημέρα θα γίνη πλήρης. Εμείς δεν κάναμε τίποτε περισσότερο από το να συλλέξουμε όσα στοιχεία μπορέσαμε να ανεύρουμε από τα δικά τους βιβλία. Όλα αυτά τα αξιολογήσαμε, τα αναλύσαμε, τα σχολιάσαμε, τα κωδικοποιήσαμε, όσο ήταν εφικτόν εις το ανά χείρας πόνημα. Κατ’ ανάγκην θα αποτολμήσουμε να διατυπώσουμε την εγωιστικήν άποψιν ότι έχοντας "συρράψει" τόσα πολλά στοιχεία, από τόσους πολλούς εκ των παλαιών συγγραφέων, Ελλήνων και Αλλοδαπών, λογικώς η δική μας καταγραφή θα πρέπη να είναι πιό πλήρης από τις μεμονωμένες δικές τους.

36

Εν τούτοις δεν ισχυριζόμεθα ότι έχουμε εξαντλήσει όλες τις πηγές. Τουναντίον, ομολογούμε ότι υπάρχουν ακόμη περιθώρια προς έρευνα δι’ ανεύρεσιν σχετικής ύλης εις τα κονισαλέα και ανεπαρκώς φωτισμένα αρχεία. Δυστυχώς οι περιστάσεις και η έλλειψη μέσων και βοηθείας δεν μας επέτρεψαν να αναδιφήσουμε περαιτέρω και να εμπλουτίσουμε πλειότερον το έργο μας. Εκφράζουμε την ευχήν, ότι εις το εγγύς μέλλον άλλοι να ευνοηθούν περισσότερον εις την προσπάθεια τους και να συμπληρώσουν καλλίτερα την εικόνα της Ναυτικής Στολής. Το ναυτικόν ένδυμα των διαφόρων περιόδων της ιστορίας λίγο ενδιέφερε τους συγγραφείς, ποτέ δεν ησχολήθησαν όσο θα έπρεπε καταγράφοντας την εξέλιξη του. Κάποιες μελέτες είχαν κάνει το 1830 ο Γραμματεύς και ο Επίτροπος του Greenwich Hospital E. H. LOCKER και το 1846 ο Sir John BARROW (1764-1848) Δεύτερος Γραμματεύς του Ναυαρχείου, υποβάλλοντες τα κείμενα τους εις την Αρχαιολογικήν Εταιρεία. Επίσης το 1846 υπήρχε σχετικό κεφάλαιο στο "Nautical Magazine". Το 1884 ο F.H. MILLER είχε καταρτίσει ένα ημιεπίσημον Υπόμνημα. Άλλα άρθρα είχαν δημοσιευθεί εις τις 16-05-1891 εις τα "Illustrated London News" και εις τις 10-09-1892 εις το "Graphic". Αυτές ήσαν οι μόνες προσπάθειες μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνος. Εικάζεται ότι θα πρέπη να ήσαν αξιόπιστες διότι εάν μη τι άλλο τα γεγονότα του 18ου και 19ου αιώνος ήσαν σχετικώς πιο πρόσφατα δι’ αυτούς. Περί τα μέσα του 18ου αιώνος καθιερώθησαν οι πρώτες Στολές και ήρχισαν οι πρώτες αλλαγές και βελτιώσεις οι οποίες τελείωσαν προς τα τέλη του 19ου αιώνος. Όμως δεν έχουν καταγραφεί ή τουλάχιστον διασωθεί όλες οι γραπτές Οδηγίες, Διαταγές, Κανονισμοί κ.λ.π. Επίσης πολλοί Αξιωματικοί φορούσαν ενδύματα, τα οποία οι ίδιοι σχεδίαζαν με την φαντασία τους ή εμιμούντο την μόδα των στολών του Στρατού Ξηράς, ο οποίος ακολουθούσε με την σειρά του την μόδα της πολιτικής αμφιέσεως. Επομένως και εις αυτήν την περίπτωση δεν υπάρχουν γραπτά στοιχεία. Εις τις Η.Π.Α έχουν εκδοθεί τα περισσότερα βιβλία από ότι εις τις άλλες χώρες. Κατά την διάρκεια του Β΄ Π. Π. εξέδωσαν το "Joint Army and Navy Publication Number One" (εν συντομία JAN.1). Αυτό εις τα Ελληνικά απόδίδεται "Κοινή έκδοση Στρατού και Ναυτικού Νο.1". Ήταν το πλέον ενημερωμένον εγχειρίδιο Πληροφοριών-Κατασκοπείας. Από αυτό έχουν αντλήσει στοιχεία σχεδόν όλοι οι συγγραφείς, οι βιβλιόφιλοι και οι συλλέκτες. Οι ενθουσιώδεις των θεμάτων που πραγματεύεται, το αναζητούν και το χρυσοπληρώνουν. Τον Ιούνιο 1943 το περιοδικό "National Geographic" είχε κυκλοφορήσει μέσα εις ένα ένθετο 19 σελίδων, διά πρώτη φορά το "Insignia and Decoration of the U.S. Armed Forces" (Διακριτικά και Παράσημα των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων). Επειδή η Αμερική είχε αυτοβούλως απομονωθεί

ΠΕΡΊ των ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΣΤΟΛΩΝ γενικώς εις το διάστημα του Μεσοπολέμου, αυτό προφανώς ωθούσε το αναγνωστικό κοινό της να ζητά περισσότερα βιβλία ώστε να μαθαίνη διά τις στολές και τα διακριτικά των άλλων Κρατών. Τέτοια αξιόλογα βιβλία ήσαν το "Uniforms of the World" του Fred Gilbert BLAKSLEE (1868-1942) πληρέστατο, εικονογραφημένο με 449 σελίδες το οποίον εκυκλοφόρησε εις την Νew Υοrk το 1929. Σήμερα πωλείται 58 Δολλάρια (προφανώς εις ανατύπωσιν). Επίσης το "Military and Naval Recognition Book" του Πλοιάρχου Robert BUNKLEY. Την δεκαετία του 1930 οι Γερμανοί εξέδωσαν μία σειρά εικονογραφημένων πινάκων του διασήμου ζωγράφου στρατιωτικών θεμάτων και ιστορικού στολών Herbert KNŐTEL Junior (1893-1963), καθώς και άλλων ζωγράφων, με τον τίτλο "Die Soldaten Europas" (Οι Στρατιώται της Ευρώπης). Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι κατά την δεκαετία του 1890 εξεδίδετο εις το Βερολίνον από τον εκδοτικό οίκο "Alfred Schall", μία σειρά 10 περίπου θαυμασίων βιβλίων υπό τον τίτλο "Die Herre und Flotten der Gegenwart" (Οι Στρατοί και οι Στόλοι του παρόντος. Η εξαιρετική εικονογράφισις ήταν έργο κάποιου Richard KΝΟΤΕL (1857-1914), είναι πολύ πιθανόν αυτός να ήταν ο πατήρ του προαναφερθέντoς "Junior". Τους πίνακες του Herbert KNOTEL Jr., τους αναρτούσαν εις τις Στρατιωτικές Υπηρεσίες ώστε οι Γερμανοί Στρατιωτικοί να είναι εξοικειωμένοι με το τι φορά ο μελλοντικός εχθρός.

Καμμία όμως από αυτές τις εργασίες δεν μπορούσε να συγκριθή εις πληρότητα και λεπτομέρειες με το JAN. 1. Η πρωτότυπη εργασία είχε παραχθεί εις την WASHINGTON D.C. Το περίεργο ήταν ότι από μία τόσο επιμελημένην εργασίαν έλλειπαν οι Στολές του U.S. Navy. Η μόνη εξήγηση, που ενδεχομένως ευσταθεί, είναι ότι δεν το εθεώρησαν απαραίτητο, διότι οι στρατευμένοι Αμερικανοί εγνώριζαν ήδη περί των δικών τους στολών κατά την διάρκεια της θητείας τους. Λίγο αργότερα όμως αυτή η παράλειψις συνεπληρώθη από τους πίνακες του γνωστού περιοδικού "National Geographic". Ηκολούθησαν επανειλημμένες συμπληρωματικές εκδόσεις του JAN. 1. Τα κεφάλαια του, τα οποία περιελάμβαναν τις στολές των ξένων Στρατών και Αεροποριών, τα συνέγραψε η "Military Intelligence Service" (Στρατιωτική Αντικατασκοπεία). Τα δέ κεφάλαια τα οποία αφορούσαν τις ξένες Ναυτικές Στολές τα συνέταξε η "Naval Intelligence Division" (Ναυτική Αντικατασκοπεία). Το εγχειρίδιον αυτό δεν ήταν διαβαθμισμένο και βεβαίως δεν είχε τις φιλοδοξίες μιάς εξονυχιστικής μελέτης. Απλώς αποσκοπούσε εις την γρήγορην αναγνώριση των μαχομένων επί του πεδίου. Ήταν τέτοιο το στυλ βιβλιοδεσίας του, ίσως κάτι ως ντοσιέ ή σπιράλ, που μπορούσαν ευκόλως ανά πάσαν στιγμήν να προστεθούν νέες σελίδες με τις φρέσκες πληροφορίες που έρρεαν συνεχώς.

COMMISSIONED OFFICERS’ FULL-DRESS 1787-1795

Η “Full Dress” των Ανωτάτων του έτους 1793, ήταν πολύ “βαρειά”, και αντεκατεστάθη μόλις δύο χρόνια αργότερα, το 1795. 'Ήταν πολύ επίσημη, είχε κεντήματα παρόμοια με των Στρατηγών. Ομοίαζε, παλιομοδίτικη με το μονόπετο Χιτώνιο της. Οι. “Captains”, καθώς και οι “Master and Commanders” φορούσαν μίαν παρομοίαν στολή από το 1774. Όμως οι νέες Διαταγές καθόριζαν αναδιπλωμένα Ακροχειρίδια (μανικέτια), αντί των “σχιστών” του προηγουμένου τύπου στολής. Οι Αξιωματικοί όλων των βαθμών, από “Lieutenant” και άνω, έφεραν Τρίπτυχον Πίλον, ο οποίος είχε γύρωγύρω ένα χρνσόχρουν σειρίδιον. Επίσης φορούσαν λευκόν Υποδύτην (γιλέκο). Λευκό “Cylοte”, δηλαδή Περισκελίδα κάτω από το γόνατο με λευκά μεταξωτά Περιπόδια (κάλτσες).

37

ΠΕΡΊ των ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΣΤΟΛΩΝ γενικώς Η πρώτη ανατύπωσις έγινε τον Φεβρουάριο 1943 και η τελευταία τον Ιούνιο 1945. Υπήρχε και μία ακόμη τελική, αλλά ποτέ δεν είδε το φως της δημοσιότητος. Καλώς, οι Ναυτικές Στολές οι οποίες φορέθησαν κατά τον Β΄ Π.Π. και εν πολλοίς φοράμε μέχρι σήμερα, εξελίχθησαν και καθιερώθησαν σχεδόν ταυτοχρόνως εις τα μεγαλύτερα Ναυτικά της Ευρώπης από τα μεσα και προς το τέλος του 19ου αιώνος. Το τυπικό ένδυμα του Αξιωματικού της εποχής εκείνης ήταν το βαθυκύανο "Frock Coat" (Ρεδιγκότα). Ως κάλλυμμα κεφαλής είχαν το "Cocked Hat" (Τρίπτυχον). Εις το Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό χρησιμοποιούσαμε πολύ την Γαλλική λέξη Τρικαντώ, αλλά αυτό το είδος καλύμματος κεφαλής κατηργήθη με τον νέο Κανονισμό του Πολεμικού Ναυτικού μας το 1985. Επίσης είχαν και μίαν δεύτερη στολή διά καθημερινή χρήση, το γνωστό κοντό σταυρωτό σακκάκι, το οποίον εις την Ελλάδα το λέμε απλά Νο 8. Εις το British Royal Navy, από τον 19ον αιώνα το έλεγαν εις την αργκό τους "Monkey Jacket" (ζακέτα της μαϊμούς). Προφανώς διότι τέτοια ζακετάκια φορούσαν οι μαϊμούδες που χοροπηδούσαν δεμένες εις τα μουσικά οργανάκια που λειτουργούσαν με την μανιβέλα που την στριφογύριζαν οι πλανόδιοι οργανοπαίκτες εις τις γω-

βία εις κάθε πλευρά. Οι Γερμανοί έχουν 5 εις κάθε πλευρά. Διά κάλυμμα κεφαλής χρησιμοποιούσαν κατά καιρούς διάφορα είδη "Peaked Caps" (Πηλήκια με γείσο). Αρκετά χρόνια προ του Α΄ Π.Π. η Ρεδιγκότα περιωρίσθη μόνον δι’ επίσημες εκδηλώσεις ως Στολή Τελετών. Το σταυρωτό σακκάκι έγινε παγκοσμίως η βασική Στολή Υπηρεσίας, Επιθεωρήσεως, Περιπάτου. Εις το Royal Navy την λένε "Undress Coat" και εις το Αμερικανικό "Service Dress Blue". Από την αρχή του βιβλίου θέλουμε να κάνουμε ειδική μνεία διά το πάλαι ποτέ Σοβιετικό και νυν Ρωσικό Ναυτικό, διότι ανέκαθεν όλες οι στολές εις αυτήν την Χώραν είχαν μία διακριτήν εμφάνισιν έναντι όλων των άλλων Κρατών. Εμείς απλώς θα την χαρακτηρίσουμε πιό "πλουμιστή". Εις τα Χιτώνια των Αξιωματικών του Στρατού εις όλον τον Κόσμο επί των γιακάδων βάζουν τα επιρράμματα με το ανάλογο Χρώμα και το Έμβλημα του Όπλου ή του Σώματος τους. Οι Σοβιετικοί/Ρώσοι Ανώτατοι Αξιωματικοί του Ναυτικού, εις την "Winter Full Dress" και εις την "Dress" τα σακκάκια τους είναι σταυρωτά, όπως εις όλα τα Ναυτικά, όμως εις τα πέτα τους έχουν χρυσοκέντητα Φύλλα Δρυός που σχηματίζουν ένα είδος γωνίας.

νίες των δρόμων. Δηλαδή κάτι ως μία μικρή λατέρνα. Αυτή ήταν μία από τις λίγες μορφές λαϊκής ψυχαγωγίας του 19ου αιώνος. Όμως το Ναυτικό Λεξικό της Οξφόρδης μας λέει κάτι διαφορετικό. Αρχικώς από παλαιά, ήταν ένα εφαρμοστό Χιτώνιο από χονδρό ύφασμα Serge που το φορούσαν οι Ναύτες όταν έκαναν βάρδια το βράδυ ή με κακό καιρό. Μερικές φορές το ωνόμαζαν και "Jacknapes Coat". Τώρα το φορούν οι Αξιωματικοί και οι Υπαξιωματικοί. Επίσης το έλεγαν και "Reefer Jacket" η επέξηγησις του είναι πιο περίπλοκη. Εις την Αγγλική "Sea Parlance" (ναυτική λαλιά), η φράσις "Reef to" σημαίνει την εργασία μαζέματος ορισμένων ιστίων όταν δυναμώνει ο καιρός. Εξυπακούεται ότι όταν έκοψαν τις βελάδες από τα χιτώνια τους και κόντυναν τις Ρεδιγκότες έμεινε το κοντό γνωστό μας σακκάκι. Τι πιο ωραίον εις τα ναυτικά μάτια και ψυχή να το παρομοιάσουν με το μάζεμα των πανιών του καραβιού τους. Εις τα σταυρωτά σακκάκια είχαν τα Κομβία εις τις δύο πλευρές ως εξής: Έλληνες, Βρετανοί, Γάλλοι και πολλοί άλλοι από 4 εις κάθε πλευρά κατάκορύφως. Αντιθέτως oι Αμερικανοί, Ρώσοι, Ιταλοί, Ισπανοί και κάποιοι άλλοι, έχουν από 3 Κομ-

Εντός αυτής υπάρχει μία ασημένια άγκυρα, μάλλον μεγάλου μεγέθους. Το όλον σχήμα περιβάλλεται από ένα ψιλό παράρραμμα (φυτιλάκι). Οι Ανώτεροι έχουν διαφορετικό τύπο φύλλων δρυός, πιο μικρό και πιο πυκνό. Η δε άγκυρα είναι μικρότερη αλλά δεν στέκεται όρθια, είναι κεντημένη λίγο λοξά. Φορούν φαρδιά επώμια με αστεράκια, παρόμοια με εκείνα του Στρατού. Εις τα Ακροχειρίδια είχαν 2 μικρά κομβία και τα γαλόνια τους ήσαν τύπου "Stripe", δηλαδή κοντά που εκάλυπταν μόνον ένα μέρος της εξωτερικής πλευράς του μανικιού. Μετά την καθιέρωσιν της Ρωσικής Ομοσπονδίας τα γαλόνια τους έγιναν κανονικά τύπου "Ring", δηλαδή πλήρη Επιχείρια που καλύπτουν γύρω-γύρω ολόκληρο το μανικέτι, τα 2 κουμπάκια παραμένουν καθώς και τα επώμια. Εις την "Summer Service Dress" παρουσιάζονται ιδιαιτερότητες. Η Νο. 1 δεν είναι κατάλευκη, είναι "Οff-White", εμείς το λέμε υπόλευκο ή "εκρού". Το σακκάκι είναι σταυρωτό με 3 κομβία εκατέρωθεν, αλλά δεν έχει τα κεντήματα εις τα πέτα, ούτε τα 2 κουμπάκια εις τα ακροχειρίδια. Ο Υποδύτης (υποκάμισο) είναι κατάλευκο με μαύρη γραβάτα. Η Νο. 2 είναι ίδια αλλά με μαύρο παντελόνι.

38

KATRADIS GROUP OF COMPANIES

85 years serving the marine industry!

The Katradis Group of companies celebrates its 85th anniversary of serving the marine industry. Since its beginnings in the manufacture of high quality marine ropes, the company has grown over the years developing expertise in the design and development of high performance ropes, broadening its product range to include sacrificial anodes, steel wire ropes, anchors and anchor chains, port development and deck equipment and establishing its global network. The Katradis Group is committed to providing quality, service and innovative products to its customers for years to come.

We serve worldwide!

With the support of an extensive global network of affiliated establishments, agents, suppliers and representatives, we provide our customers with immediate service around the world.

UHMWPE, Aramid & Μixed Ropes for LNG / LPG Carriers and Tankers - Steel Wire Ropes Sacrificial Anodes - Anchors & Anchor Chains - Port Development Equipment - Vessel Deck Equipment 11, Psaron str., 186 48 Piraeus, Greece, T: +30 2104060300 F: +30 2104626268 & +302104619631 - E: info@katradis.com - www.katradis.com

we provide our customers with immediate service around the world.

UHMWPE, Aramid & Μixed Ropes for LNG / LPG Carriers and Tankers - Steel Wire Ropes Sacrificial Anodes - Anchors & Anchor Chains - Port Development Equipment - Vessel Deck Equipment 11, Psaron str., 186 48 Piraeus, Greece, T: +30 2104060300 F: +30 2104626268 & +302104619631 - E: info@katradis.com - www.katradis.com

E

δώ και αρκετά χρόνια πολλοί άνθρωποι της Ναυτιλίας και ιδιαίτερα εφοπλιστές, διακρίνουν την ανάγκη εκπαίδευσης νέων παιδιών από την Ελλάδα στα πλοία της χώρας μας, παρατηρώντας ότι ο τομέας αυτός έχει πέσει σε μαρασμό και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να προσλαμβάνονται διάφοροι αλλοδαποί πολίτες οι οποίοι δεν έχουν γνώση διαφόρων εργασιών στα πλοία. Μας υποδεικνύουν ότι θα ήταν ωραία ιδέα η δημιουργία μιας δημόσιας σχολής που θα παρέχει σε νέους και νέες από την Ελλάδα μόρφωση και γνώσεις πάνω στην Εμπορική Ναυτιλία, κάτι που το έχουμε πολύ μεγάλη ανάγκη. Η «ναυτοσύνη» των Ελλήνων, κραταιά έως και τη δεκαετία του 70, έφθινε σταθερά για τις επόμενες δεκαετίες, καταλήγοντας σήμερα να αποτελεί «είδος προς εξαφάνιση», καθώς πλέον στα περίπου 5.000 πλοία του ελληνόκτητου στόλου απασχολούνται μόλις 14.000 Έλληνες ναυτικοί, έναντι 140.000 πριν από 40 ή και 50 χρόνια. Με αυτό τον τρόπο υποβαθμίζεται το οικονομικό αποτύπωμα της ναυτιλίας στη χώρα μας και υποφέρει η οικονομία της πατρίδας. Κατανοούμε ότι σημαντικός παράγοντας αυτής της φθίνουσας πορείας είναι το κόστος απασχόλησης των Ελλήνων ναυτικών, το οποίο υπερβαίνει σημαντικά αυτό των αλλοδαπών εργαζομένων. Σε αυτό το σημείο όμως θα θέλαμε να αντιπαραθέσουμε ένα ισχυρό επιχείρημα. Η απασχόληση Ελλήνων ναυτικών στα πλοία αναπτύσσει ένα στενό δεσμό μεταξύ των εταιριών και των πληρωμάτων τους με αποτέλεσμα τις καλύτερες υπηρεσίες και τη φροντίδα του πλοίου, άρα συνεπάγεται και υψηλότερη παραγωγικότητα. Η υψηλή παραγωγικότητα αντισταθμίζει το υψηλότερο κόστος απασχόλησης και τελικά δε μειώνει την ανταγωνιστικότητα των ναυτιλιακών επιχειρήσεων. Κατά συνέπεια, ακριβότερο κόστος απασχόλησης ναυτικών δε σημαίνει και μη ανταγωνιστικές ναυτιλιακές επιχειρήσεις. Το προαναφερθέν πρόβλημα ήρθε να αναδείξει ακόμα πιο έντονα η πολεμική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, καθώς τα ποσοστά των Ουκρανών και Ρώσων ναυτικών στα πλοία είναι μεγάλα. Ο ρόλος του καπετάνιου γίνεται πλέον ακόμα πιο απαιτητικός και καθοριστικός ως προς τη διατήρηση της ηρεμίας και της καλής συνεργασίας μεταξύ των μελών του πληρώματος. Σε συνέχεια και άμεση σχέση με τα προαναφερθέντα, στην

40

οδό Ψαρών και τις κάθετες σε αυτήν οδούς Μπότσαρη και Σωκράτους, λίγα μέτρα μακριά από τον Ιερό Ναό του Αγίου Διονυσίου, υπάρχουν τέσσερεις πολυκατοικίες της δεκαετίας του 1920 έτοιμες να καταρρεύσουν και οι οποίες βρίσκονται έναντι του 3ου Δημοτικού Σχολείου. Καθημερινά προσέρχονται μαθητές και γονείς και το συγκεκριμένο σημείο είναι πολύ επικίνδυνο όχι μόνο εξαιτίας της παλαιότητας του αλλά και γιατί είχε μετατραπεί στο παρελθόν σε χώρο συγκέντρωσης διαφόρων εξαρτημένων ανθρώπων. Σχετικά με τα παραπάνω έχουμε να προτείνουμε την αποδοτική εκμετάλλευση των προαναφερόμενων κτιρίων και την δημιουργία μίας σχολής εκπαίδευσης κατώτερου πληρώματος πλοίων η οποία εκτός του ότι θα αναμορφώσει την περιοχή θα δώσει και τα κατάλληλα εφόδια και γνώσεις σε Ελληνόπουλα που αγαπούν τη θάλασσα και τα ταξίδια και θέλουν να ασχοληθούν με την Ναυτιλία. Επιπλέον, λόγω της δημιουργίας του Αττικού Μετρό και της εξάπλωσης του σε όλη την Αττική, η πρόσβαση των σπουδαστών στον Πειραιά από οποιαδήποτε περιοχή θα είναι αρκετά εύκολη. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι μεγάλο μέρος του εφοπλιστικού κόσμου θα μπορούσε να βοηθήσει και να ενισχύσει το οικονομικό κόστος των εργασιών ανέγερσης αυτού του έργου.

Ο Όμιλος Εταιριών Κατράδης προέβη σε χορηγία σχοινιών προσδέσεως και σταθμών αντισηψίας προς κάλυψη αναγκών όλων των πλοίων που ελλιμενίζονται στο χώρο του Άλσους Ελληνικής Ναυτικής Παράδοσης (Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΦ, Ι/Φ Ε. ΕΥΓΕΝΙΔΗΣ, ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΤΡΙΗΡΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ). Οι επαναλαμβανόμενες χορηγίες του ομίλου εταιρειών Κατράδης έχουν στόχο την συνεχή προσπάθεια συντήρησης και αναβάθμισης αυτών των σημαντικών ιστορικών πλοίων. Παρών στην παραλαβή των χορηγηθέντων υλικών και την υπογραφή των Πρωτοκόλλων παραδόσεως-παραλαβής, μεταξύ του Νικολάου Κατράδη και του Κυβερνήτου Αρχιπλοίαρχου Σωτήριου Χαραλαμπόπουλου, ήταν ο Υπαρχηγός ΓΕΝ Υποναύαρχος Γεώργιος Καμπουράκης ΠΝ.

41

KΝΙΔOΣ

Η πρωτεύουσα της Δωρικής Εξάπολης Του Μαρίνου Τσάμη

Ο μεγάλος Κεραμεικός κόλπος της Καρίας απλώνεται ανάμεσα σε δύο μακρόστενες χερσονήσους, προς βορά της Αλικαρνασσού, προς νότο της Κνιδίας, ενώ στην είσοδο του βρίσκεται η Κως. Στο Τριόπιο ακρωτήρι της Κνιδίας χερσονήσου ιδρύθηκε, κατά τη διάρκεια του Α’ αποικισμού (11ο–10ο π.Χ. αιώνες), η Κνίδος, κατά τον Ηρόδοτο από Λακεδαιμονίους, από Μεγαρείς κατά τον Στράβωνα, ενώ ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει έναν πρωιμότερο αποικισμό (πιθανόν 12ο π.Χ. αιώνα) με επικεφαλής τον Τρίοπα, πατέρα του Πελασγού.

Η

πόλη της Κνίδου αναπτύχθηκε στο Ακρωτήριο Τριόπιο, στο δυτικό άκρο της χερσονήσου και στην κοντινή Τριόπιο Νήσο, με την οποία η επικοινωνία στην αρχαιότητα γινόταν με γέφυρα και δρόμο, ενώ σήμερα συνδέεται με στενό ισθμό, από μία στενή λωρίδα άμμου. Η αρχαία γέφυρα και ο δρόμος χώριζαν τον πορθμό σε δύο λιμάνια, από τα οποία το νότιο ήταν εμπορικό και το βόρειο πολεμικό. Μεγαλύτερο ήταν το εμπορικό λιμάνι, του οποίου σήμερα σώζονται, σε πολύ καλή κατάσταση, δύο μεγάλοι λιμενοβραχίονες. Η πόλη ήταν χτισμένη αμφιθεατρικά (Στράβων 14, 656), περιβαλλόταν με τείχη τόσο στο χερσαίο όσο και στο νησιωτικό τμήμα της, τα οποία σήμερα είναι ορατά, σε μερικά δε σημεία έχουν πολύ καλά διατηρηθεί. Το συνολικό μήκος της πόλης υπολογίζεται σε χίλια πεντακόσια μέτρα. Η ρυμοτομία της ακολουθούσε τον, ολύ προσφιλή εκείνη την εποχή, Ιπποδάμειο σχεδιασμό. Τον ίδιο σχεδιασμό είχε εφαρμόσει, κατ’ εντολή του Περικλή, ο ίδιος ο Ιππόδαμος στον Πειραιά. Η ανάπτυξη της πόλης ξεκίνησε τον 7ο π.Χ. αιώνα και διαρκεί έως τον 7ο μ.Χ. αιώνα. Αρχικά ξεκίνησε εμπορικές σχέσεις με την Αίγυπτο και με πόλεις της Σικελίας, τις οποίες προμήθευε με τα περίφημα και περιζήτητα προϊόντα της, όπως, κεραμικά, σταφύλια, κρασί, δημητριακά. Σταδιακά απέκτησε ναυτική δύναμη και εξελίχθηκε σε μέγα εμπορικό κέντρο. Επίσης συμμετείχε στην ίδρυση του εμπορικού λιμένα Ναύκρα-

42

Πάνω: Τα παράλια της Καρίας στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία. Κάτω: Χάρτης της αρχαίας Κνίδου, που οικοδομήθηκε στο ακρωτήρι της Κνιδίας χερσονήσου, Τριόπιο και στην ομώνυμο νήσο.

ΚΝΙΔΟΣ Η ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΔΩΡΙΚΗΣ ΕΞΑΠΟΛΗΣ

Πάνω: Οι πόλεις που αποτελούσαν την Δωρική Εξάπολη. Δεξιά: Ένα από τα πολλά αντίγραφα της Κνιδίας Αφροδίτης, του αριστουργήματος του Πραξιτέλη.

τις, στις εκβολές του Νείλου ποταμού, η οποία βοήθησε στην εντυπωσιακή ανάπτυξη του εμπορίου όλων των πόλεων της Ιωνίας. Ενδεικτικό της ευημερίας της Κνίδου είναι ότι δημιούργησε στους Δελφούς δύο θαυμάσια οικοδομήματα: τον Κνιδίων Θησαυρό (555-545 π.Χ.) και τη Λέσχη Κνιδίων (περί τα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα) με τους δύο περίφημους πίνακες του Πολύγνωτου. Η πρόοδος της Κνίδου συνέβαλε ώστε να γίνει μέλος και κέντρο της Δωρικής Εξάπολης, μίας θρησκευτικής ένωσης στα πρότυπα της Ιωνικής Δωδεκάπολης. Στην ένωση συμμετείχαν επίσης, η Αλικαρνασσός, η Κως, και οι πόλεις της Ρόδου, Λίνδος, Ιαλυσός, Κάμιρος. Ως κέντρο της Δωρικής Εξάπολης η Κνίδος κάθε τέσσερα χρόνια διοργάνωνε αγώνες προς τιμή του Τριοπίου Απόλλωνα, που έμειναν γνωστοί ως «Δώρεια» (Στράβων 14, 653). Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (1, 144) η αιτία που η Αλικαρνασσός αποπέμφθηκε από την Δωρική Εξάπολη, ήταν όταν ο νικητής των Δωρείων, Αγασικλής αρνήθηκε να αφιερώσει το τρόπαιό του στον ναό του Απόλλωνα, όπως το έθιμο επέβαλε. Σήμερα αμφισβητείται αυτή η εκδοχή του Ηρόδοτου. Πιθανόν η άρνηση του Αγασικλή να αφιερώσει το τρόπαιό του στον Απόλλωνα, να

υπήρξε η αφορμή και η αιτία να ήταν τελείως διαφορετική, άσχετη με τους αγώνες των Δωρείων. Το 540 π.Χ. ο μηδικής καταγωγής στρατηγός Άρπαγος των Περσών είχε καταλάβει όλες τις Ελληνικές πόλεις της Ιωνίας και στράφηκε προς τις πόλεις της Καρία, τις οποίες κυρίευσε. Για την πτώση της Κνίδου, ο Ηρόδοτος αναφέρει (1, 174): «όλη η χερσόνησος της Κνιδίας περιβάλλεται από θάλασσα, εκτός από ένα μικρό μέρος στεριάς, μήκους πέντε σταδίων (975,75 μ.). Σε αυτό το σημείο οι Κνίδιοι άρχισαν να σκάβουν, όταν ο Άρπαγος υπέτασσε την Ιωνία, θέλοντας να κάνουν νήσο την χώρα τους. Αλλά ενώ εργαζόντουσαν, πολλοί Κνίδιοι πληγωνόντουσαν, περισσότερο από του συνήθους, από θραύσματα πετρών σε διάφορα μέρη του σώματος και ιδίως στους οφθαλμούς. Τούτο πίστευαν ότι οφείλεται σε θεία επέμβαση, γι’ αυτό και έστειλαν αντιπροσωπεία στους Δελφούς, για να ρωτήσουν τον θεό, από που προερχόταν το κακό. Όπως λοιπόν λένε αυτοί οι Κνίδιοι, η Πυθία τους απάντησε τα εξής, σε τριμέτρους στίχους: “Μην οχυρώσετε τον ισθμό, μήτε να τον σκάψετε... Ο Ζευς θα την έκανε νήσο (την χώρα σας), εάν ήθελε.”

Και οι Κνίδιοι, επειδή η Πυθία έδωσε τέτοιο χρησμό, έπαψαν να σκάβουν και όταν ο Άρπαγος ήρθε με τα στρατεύματά του, παραδόθηκαν σ’ αυτόν αμαχητί». Η περσική κατοχή κράτησε σχεδόν πενήντα χρόνια, μέχρι το 499, όπότε ξέσπασε η Ιωνική επανάσταση, κατά την οποία ξεσηκώθηκαν κατά των Περσών πολλές πόλεις της Ιωνίας, αλλά και της Αιολίας, της Δωρικής και της Κύπρου. Από τις πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας, μόνο η Αθήνα και η Εύβοια στήριξαν τον ξεσηκωμό των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας, αποστέλλοντας 25 τριήρεις. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις συνεχίστηκαν μέχρι το 494 π.Χ. και έληξαν στη ναυμαχία τη Λάδης, όπου, μετά την αποστασία του στόλου των Σαμίων, οι Πέρσες νίκησαν άνετα τον στόλο των επαναστατών. Η οριστική απελευθέρωση όλων των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας πραγματοποιήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο, μετά τη νίκη στο Γρανικό ποταμό, το 334 π.Χ. Η ευνοϊκή θέση της Κνίδου και η ικανότητα των κατοίκων της οδήγησαν στην άνθηση του εμπορίου και στη συσσώρευση πλούτου, που τους επέτρεψε να αποικίσουν τη Λιπάρα, ένα μικρό νησί βόρεια της Σικελίας και να

43

ΚΝΙΔΟΣ Η ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΔΩΡΙΚΗΣ ΕΞΑΠΟΛΗΣ Κνίδια Αφροδίτη, την θαύμασε και μας άφησε μια ενθουσιώδη περιγραφή. Η θεά παριστάνεται ολόγυμνη και έτοιμη να λάβει το λουτρό της. Το σώμα της έχει μια ελαφριά κλίση, με το αριστερό χέρι αφήνει το ένδυμά της πάνω σε μυροφόρο υδρία, ενώ το δεξί εξ ενστίκτου καλύπτει τα ευαίσθητα σημεία του σώματός της. Την κόμη της σφίγγει μια στενή ταινία, στο στόμα της διακρίνεται ένα αόριστο μειδίαμα και το γεμάτο πόθο, υγρό βλέμμα της πλανιέται μακριά. Εντυπωσιασμένος ο Λουκιανός από το αριστούργημα του Πραξιτέλη, υμνεί τις ωραίες γραμμές της κόμης, του μετώπου και των φρυδιών, εξαίρει τη χάρη και το υγρό του βλέμματος και εκπλήσσεται με τη στερεότητα της λεκάνης και την κίνηση της τεταμένης αριστερής κνήμης. Προς έξαρση αυτής της ωραιότητας το άγαλμα ήταν χρωματισμένο με τη μέθοδο της εγκαυστικής, ώστε η θεά να φαίνεται ζωντανή, με φυσικό χρώμα κάθε μέρους του σε άνθιση γυναικείου σώματος. Επιπλέον τα άκρα των πτυχώσεων του ενδύματος πάνω στην υδρία ήταν ερυθρά και κυανά, η δε υδρία είχε λαμπερό μελανό χρώμα, σύμφωνα με το γάνωμα των αττικών αγγείων.

ΚΝΙΔΙΩΝ ΘΗΣΑΥΡΟΣ

Το θαυμάσιο άγαλμα της Δήμητρας της Κνίδου, σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο.

δημιουργήσουν μια αποικία στην Αδριατική. Κατά την Ελληνιστική περίοδο, από το 285 έως το 222 π.Χ. η Κνίδος ήταν υπό την κυριαρχία των Πτολεμαίων. Με την επέκταση τω Ρωμαίων στη Μικρά Ασία, η Κνίδος συμμάχησε μαζί τους και μάλιστα τους βοήθησε στη διαμάχη τους με τον Αντίοχο. Σε αντάλλαγμα οι Ρωμαίοι άφησαν την πόλη τους ανεξάρτητη από τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.

Η ΚΝΙΔΙΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ

Ο μικρός ναός αφιερωμένος στην Ακραία Αφροδίτη περιβαλλόταν από δάσος με δάφνες, κυπαρίσσια και πλατάνια. Εκείνο όμως που έκανε αυτό

44

τον μικρό ναΐσκο να ξεχωρίζει ήταν το λατρευτικό άγαλμα της θεάς, που θεωρείται ένα από τα ωραιότερα γλυπτά της αρχαιότητας, με την ονομασία «Κνιδία Αφροδίτη». Ήταν έργο του μεγάλου Πραξιτέλη (π. 395-330 π.Χ.), από την Πάριο μάρμαρο. Δυστυχώς δεν έχει διασωθεί, έχουμε όμως πολλά αντίγραφά του, από τα οποία αυτό που κοσμεί το Μουσείο του Βατικανού, θεωρείται το πιο ακριβές. Κατά τον βυζαντινό χρονογράφο Γεώργιο Κεδρηνό (αρχές 12ου μ.Χ. αιώνα) το άγαλμα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου και καταστράφηκε από πυρκαγιά. Ο Λουκιανός (125-180 μ.Χ.) είδε την

Στα πανελληνίου λατρείας ιερά, όπως οι Δελφοί και η Ολυμπία, διάφορες πόλεις οικοδομούσαν ναΐσκους που καλούσαν «Θησαυρούς», εντός των οποίων φυλάσσονταν πολύτιμα αναθήματα προς την λατρευομένη θεότητα. Το 1892 η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή ανακάλυψε στους Δελφούς, κοντά στην Ιερά Οδό και ανατολικά του Θησαυρού των Αθηναίων, τον Θησαυρό των Κνιδίων, οποίος και αναστυλώθηκε. Ο ναΐσκος είναι ιωνικού ρυθμού, έχει μήκος 8,90, πλάτος 6,28 και ύψος 6,93 μ. Το χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι ότι στον πρόναο, μεταξύ των παραστάδων, αντί κιόνων, φέρει δύο έξοχες Καρυάτιδες. Πάνω από το επιστύλιο μια ιωνική ζωφόρος με ανάγλυφες παραστάσεις, περιτρέχει όλες της πλευρές του ναΐσκου. Στην ανατολική πλευρά το θέμα είναι ο πόλεμος μεταξύ Τρώων και Ελλήνων. Στην δυτική πλευρά παρουσιάζεται η αποθέωση του Ηρακλή, από τους θεούς του Ολύμπου. Στη βόρεια πλευρά το θέμα είναι η γιγαντομαχία και στη νότια η απαγωγή των θυγατέρων του Λευκίππου, Ιλάειρας και Φοίβης από τους Διόσκουρους.

ΚΝΙΔΟΣ Η ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΔΩΡΙΚΗΣ ΕΞΑΠΟΛΗΣ

Αριστερά: Η πρόσοψη του Θησαυρού των Κνιδίων στους Δελφούς. Δεξιά: Ψηφιακή αναπαράσταση της Λέσχης των Κνιδίων στους Δελφούς.

ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΚΝΙΔΙΩΝ

Εντός του αρχαιολογικού χώρου των Δελφών υπήρχε και η Λέσχη των Κνιδίων, η οποία ήταν διάσημη στην αρχαιότητα για τους δύο εξαίρετους πίνακες που φιλοτέχνησε ο Θάσιος ζωγράφος Πολύγνωτος και που έχουμε περιγραφή τους από τον Παυσανία. Ο πρώτος πίνακας αναφέρεται στην Ιλίου Πέρσιν (κατάκτηση της Τροίας) και η άλλη στην Νέκυια (κάθοδος του Οδυσσέα στον Άδη). Με το πέρασμα των αιώνων η Λέσχη των Κνιδίων, όπως όλα τα οικοδομήματα των Δελφών, καταστράφηκε ολοκληρωτικά, για να έχουμε σήμερα μόνο μερικά αρχιτεκτονικά λείψανα. Η ανέγερσή της τοποθετείται στο δεύτερο τέταρτο του 5ου π.Χ. αιώνα και η θέση της έχει εντοπισθεί στο βορειοανατολικό άκρο του ιερού, χτισμένη σε έδαφος με μεγάλη κατωφέρεια. Ήταν ένα ορθογώνιο οικοδόμημα διαστάσεων 18 Χ 9,5 μ. και κατά μία άποψη λειτουργούσε σαν εντευκτήριο και εστιατόριο. Στο εσωτερικό φαίνεται ότι η την οροφή στήριζαν δύο σειρές τεσσάρων ξύλινων κιόνων. Από αρχαίες πηγές μαθαίνουμε ότι εκπληκτικά έργα του Πολύγνωτου κοσμούσαν την είσοδο της Λέσχης. Φαίνεται ότι οι δύο πίνακες ήταν ισομεγέθεις και εικόνιζαν περίπου ισάριθμες μορφές. Δεν γνωρίζουμε αν οι συνθέσεις ήταν τοιχογραφίες ή ζωγραφισμένες σε ξύλινες επιφάνειες, στερεωμένες στους τοίχους. Η Ιλίου Πέρσις περιγράφει το τέλος του πολέμου της Τροίας και την αποχώρηση των Ελλήνων (Παυσανίας 10.2527). Δεξιά είναι ένα πλοίο έτοιμο για αναχώρηση, με πλοίαρχο τον Φρόντι,

έμπιστο πλοίαρχο του Μενελάου. Στη συνέχεια παρουσιάζονται μορφές που συμμετείχαν στον εμφύλιο πόλεμο της Τροίας, όπως ο Αγαμέμνων, Οδυσσέας, Μενέλαος, Νεοπτόλεμος, Πρίαμος, η Ωραία Ελένη, η Κασσάνδρα, αλλά και η μητέρα του Θησέα Αίθρα κ.α. Η λέξη Νέκυια προέρχεται από το «νέκυς» που σημαίνει νεκρός. Νέκυια ήταν η μαγική τελετή μέσω της οποίας τα πνεύματα των νεκρών εμφανίζονταν και έδιναν απαντήσεις για τα μελλούμενα. Ο Όμηρος στην Οδύσσεια, ραψωδία 11η (λ, 465-491, 541-567) καλεί Νέκυια την κάθοδο του Οδυσσέα στον Άδη. Η ραψωδία αυτή του Ομήρου ενέπνευσε το Πολύγνωτο στη δημιουργία αυτού του αριστουργήματος. Λεπτομερή περιγραφή του πίνακα έχουμε από τον Παυσανία (10.28–31). Η Νέκυια κοσμούσε τον αριστερό τοίχο της εισόδου της Λέσχης, ακριβώς απέναντι από την Ιλίου Πέρσιν.

ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ

Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ερείπια οικοδομών και ιερά βυζαντινών χρόνων, που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι κατά τη βυζαντινή περίοδο η Κνίδος πρέπει να είχε ακόμα πολύ πληθυσμό. Η πρώτη ανασκαφή έγινε τη διετία 1857-1858, από τον Βρετανό αρχαιολόγο και μέλος της εταιρείας Ντιλετάντι, Sir Charles Thomas Newton (1816-1894). Τότε ανακαλύφθηκε το άγαλμα της Δήμητρας, το οποίο ο Newton έστειλε στο Βρετανικό Μουσείο. Εκτός των τειχών και σε απόσταση πέντε χιλιομέτρων ανακάλυψε τα ερείπια ενός μεγαλόπρεπου τύμβου και ένα τεράστιο μαρμάρινο άγαλμα λιοντα-

ριού, το οποίο πιθανόν να συμβόλιζε τη ναυμαχία της Κνίδου (394 π.Χ.), όπου ο Κόνων νίκησε τον στόλο των Λακεδαιμονίων. Εκτός των τειχών της πόλης ανακαλύφθηκε ο ναός της Δήμητρας και ένα θαυμάσιο άγαλμα της θεάς σε καθιστή στάση, το οποίο ο Newton έστειλε στο Βρετανικό Μουσείο.

-----------------------------------

Οι Ντιλετάντι (αγγλ. Society of Dilettanti ή Dilettante Society, κοινωνία των ενθουσιωδών) υπήρξε μία ιστορική εταιρεία της Βρετανίας, που ιδρύθηκε το 1734, στα πρότυπα της αντίστοιχης Ιταλικής, από ευγενείς και επιστήμονες, με σκοπό τη μελέτη της Ελληνικής και Ρωμαϊκής αρχαιότητας. Οι δωρεές των μελών της εταιρείας εξασφάλιζαν οικονομικά την διοργάνωση αρχαιολογικών αποστολών.

-----------------------------------

Συστηματική αρχαιολογική έρευνα στη Κνίδο έγινε το 1969 από τον Αμερικανό Iris Cornelia Love, καθηγητή κλασσικής αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο του Long Island. Τότε ήρθαν στο φως ένα ωδείο, το θέατρο, η αγορά και οι ναοί του Διονύσου, των Μουσών, της Αφροδίτης, του Τριοπίου Απόλλωνα, τα ιερά του Ασκληπιού, της Δήμητρας, του

45

ΚΝΙΔΟΣ Η ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΔΩΡΙΚΗΣ ΕΞΑΠΟΛΗΣ

Πάνω: Αναπαράσταση της θαυμάσιας σύνθεσης του Πολύγνωτου «ΙλίουΠέρσις». Δεξιά: Αναπαράσταση του Φάρου της Αλεξανδρείας, έργο του Κνίδιου αρχιτέκτονα Σώστρατου.

Ερμή, της Αρτέμιδας και πολλά άλλα μικρότερης σημασίας οικοδομήματα. Στο κέντρο της πόλης ανακαλύφθηκε ναός της εποχής του και στο δυτικό άκρο της ένας κυκλικός μονόπτερος ναός, όπου, σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο (Hst. Nat. 36, 21), ήταν στημένο το άγαλμα της Κνιδίας Αφροδίτης, το οποίο δεν ανεβρέθηκε. Εκτός πόλης, δυτικά ανακαλύφθηκε το στάδιο και ανατολικά η νεκρόπολη, όπου ανασκάφτηκαν πολλοί τάφοι που ανάγονταν σε διαφορετικές περιόδους. Επίσης ο Love μπόρεσε να κατασκευάσει ένα γενικό σχέδιο της πόλης.

ΔΙΑΣΗΜΟΙ ΚΝΙΔΙΟΙ

Η Κνίδος ανέδειξε πολλές αξιόλογες προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών. Ο Εύδοξος (407-335 π.Χ) μαθήτευσε στην Ακαδημία Πλάτωνος και εξελίχθηκε σε αστρονόμο, φιλόσοφο και πολύ σπουδαίο μαθηματικό, εφάμιλλο του Αρχιμίδη. Ο Άρατος υπήρξε ιστορικός κατά την Ελληνιστική περίοδο (323-31 π.Χ). Ο Αγαθαρχίδης (202-π. 130 π.Χ.) ήταν γεωγράφος, φυσιοδίφης και περιπατητικός φιλόσοφος. Ο γιατρός και συγγραφέας Κτησίας (τέλος 5ου-αρχές 4ου π.Χ.αιώνα). Ο ρήτορας Αρτεμίδωρος ο Κνίδιος 1ος (π.Χ. αιώνας), έμεινε γνωστός από την προσπάθεια του να ενημερώσει τον Γάιο Ιούλιο Καίσαρα για τους συνωμότες που είχαν οργανώσει τη δολοφονία του. Τον Καίσαρας είχε προειδοποιήσει ο οιωνοσκόπος Σπουρίννας «να φοβάται τις Ειδούς του Μαρτίου», δηλαδή τα μέσα του μηνός. Όταν έφτασε η συγκεκριμένη ημέρα, ο Καίσαρας κατευθυνόμενος προς την Σύγκλητο, συνάντησε τον οιωνοσκόπο και ειρωνικά του είπε «έφτασαν οι ειδοί», για να λάβει την απάντηση «ναι, αλλά δεν πέρασαν». Στη συνέχεια ο Αρτεμίδωρος έβαλε στο

46

χέρι του Καίσαρα σημείωμα αποκαλύπτοντας όλο το σχέδιο της εις βάρος του συνωμοσίας. Ο Καίσαρας όμως ενθουσιασμένος από ιαχές του πλήθους δεν το διάβασε. Λίγη ώρα αργότερα θα δολοφονηθεί μέσα στη Σύγκλητο. Ήταν 15 Μαρτίου 44 π.Χ. Ο αρχιτέκτονας Σώστρατος ο Κνίδιος (4ος-3ος π.Χ. αιώνας), έμεινε στην ιστορία ως ο δημιουργός του περίφημου Φάρου της Αλεξανδρείας, ο οποίος ολοκληρώθηκε το 280 π.Χ. και αξιολογήθηκε ως ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. ο Λουκιανός αναφέρει ότι μόλις το έργο ολοκληρώθηκε, ο Σώστρατος έγραψε μία επιγραφή με το όνομά του, αργότερα όμως την κάλυψε με στρώμα γύψου και έγραψε το όνομα του Πτολεμαίου, ελπίζοντας ότι κάποτε στο μέλλον ο γύψος θα εξαφανιστεί και θα φαίνεται το δικό του όνομά του. Η επιγραφή έγραφε: ΣΩΣΤΡΑΤΟΣ ΔΕΞΙΦΑΝΟΥ ΚΝΙΔΙΟΣ ΤΟΙΣ ΘΕΟΙΣ ΣΩΤΕΡΣΙΝ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΠΛΩΙΖΟΜΕΝΩΝ (Σώστρατος του Δεξιφάνη του Κνίδιου προς τους θεούς που προστατεύουν τους ναυτιλλομένους)

Ο Φάρος της Αλεξανδρείας, με ολικό ύψος περίπου 140 μ., ήταν το υψηλότερο οικοδόμημα εκείνης της εποχής, μετά τις πυραμίδες του Χέοπα και του Χεφρήνου. Οικοδομήθηκε με κομμάτια άσπρης πέτρας και αποτελείτο από τέσσερα διακριτά επίπεδα. Ξεκινούσε με μία τετράγωνη βάση, επί της οποίας υψωνόταν ένα τετράγωνο σχήμα, ακολουθούσε ένα οκτάγωνο κτίσμα. Το τέταρτο επίπεδο ήταν ψηλότερο όλων, είχε στρογγυλό σχήμα και την κορυφή του κοσμούσε άγαλμα του Ποσειδώνα ή του Απόλλωνα. Στο κορυφαίο επίπεδο υπήρχε ένας καθρέπτης που κατά τη διάρκεια της ημέρας αντανακλούσε το φως του ήλιου και τη νύχτα το φως μιας φλόγας. Έτσι επιτρέψει στους ναυτιλλομένους να εντοπίσουν τη θέση του, ώστε να συνεχίσουν με ασφάλεια τον πλουν τους. Ο Φάρος της Αλεξανδρείας λειτούργησε συνεχώς μέχρι την καταστροφή του, από δύο σεισμούς, τον 14ο μ.Χ. αιώνα. Από την κατασκευή του είχε κάνει τέτοια εντύπωση, που η λέξη «φάρος» χρησιμοποιήθηκε ευρέως ιδίως στο λατινικό λεξιλόγιο και σε χώρες όπως η Γαλλία (phare) η Ιταλία (faro) και η Ισπανία (faro).

Quality around the clock and against the elements Around the clock, against the elements, Thenamaris delivers a wide variety of cargoes for clients worldwide: safely, securely and efficiently.

Combining fresh energy with over 50 years of shipping experience, we manage a world-class fleet of ocean going vessels, ensuring high quality performance and a service you can trust.

Find out more about us at www.thenamaris.com

Του Κώστα Γ. Τσάμη

Δεν είναι όνειρο...

O

Μάρτης δικαιολογούσε τη φήμη του σαν παλουκοκαύτης αυτό το Σαββατιάτικο πρωινό στον Πειραιά. Ο Γιαννάκης, που μόλις έκλεισε τα έντεκα, τουρτούριζε καθώς τα ρούχα που φορούσε δεν αρκούσαν για να τον ζεστάνουν. Στο αριστερό του χέρι κρατούσε μια τσάντα γεμάτη χαρτομάντιλα ενώ στο δεξί είχε ένα πακετάκι, ίσα για να δείχνει την πραμάτεια του. Χοροπηδούσε επί τόπου για να ζεσταθεί ενώ μάταια έψαχνε να βρει κάποιον να πουλήσει έστω και ένα πακέτο για να κάνει σεφτέ. Βρισκόταν στην Ακτή Μιαούλη ελπίζοντας ότι όλο και κάποιος επιχειρηματίας, εφοπλιστής ή δικηγόρος θα βρισκόταν να δουλεύει Σαββατιάτικα. Δεν έπρεπε να γυρίσει στο σπίτι με άδεια χέρια, όχι ότι θα τον μάλωνε κανείς. Δεν υπήρχαν τέτοια πράγματα στην οικογένειά του που παρά τις τεράστιες οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζαν από τότε που απέλυσαν τη μητέρα του πριν από ένα χρόνο και τον πατέρα του πριν από τέσσερις μήνες, η φαμίλια παρέμενε δεμένη και πολύ αγαπημένη. Η μητέρα του, πριν απολυθεί, δούλευε σαν καμαριέρα σε μεγάλο ξενοδοχείο της Αθήνας και ο πατέρας του εργάτης στο ναυπηγείο της Ελευσίνας. Καλά όλα αυτά, όμως έπρεπε να ζήσουν. Ο πατέρας του προτίμησε να πουλάει χαρτομάντιλα, τριγυρνώντας όλη μέρα στον Πειραιά για να υπάρχει κάποιο έσοδο, έστω και ελάχιστο στο σπίτι, από το να κάθεται και να κλαίει τη μοίρα του. Τα Σάββατα και τις Κυριακές ο Γιαννάκης αντικαθιστούσε τον μπαμπά του για να τον ξεκουράσει από το τρέξιμο όλης της εβδομάδας. Οι «πωλήσεις» ήταν από ελάχιστες μέχρι μηδαμινές. Ήταν ζήτημα αν ο Γιαννάκης κατάφερνε να φέρει πέντε ευρώ στο σπίτι. Εκεί τον περίμενε με λαχτάρα η Ελενίτσα, η αδελφούλα του που ήταν τρία χρόνια μικρότε-

48

ρη, να της φέρει καραμέλες ή ότι άλλο γλυκό του επέτρεπαν τα αστεία οικονομικά του. Ζούσαν, με ενοίκιο, σε μια παλιά μονοκατοικία στο Πέραμα, ένα δωμάτιο δηλαδή με μία μικρή κουζίνα και μια τουαλέτα στο μέγεθος περιπτέρου. Στο δωμάτιο υπήρχε ένα διπλό κρεβάτι για τους γονείς των παιδιών και δύο μικρά πτυσσόμενα κρεβάτια για τα ίδια. Ένα τραπέζι και τέσσερις καρέκλες συμπλήρωναν την «επίπλωση» του χώρου. Τελευταία έσφιγγαν πολύ τα πράγματα για την οικογένεια. Ό,τι λεφτά τους είχαν απομείνει τελείωναν και σε λίγο θα έπρεπε να πάρουν πολύ σοβαρές αποφάσεις για τη ζωή τους και το μέλλον των παιδιών τους. Η ώρα πλησίαζε δώδεκα και ο Γιαννάκης δεν είχε πουλήσει τίποτα ακόμη όταν είδε κάποιον κύριο να τον πλησιάζει. «Θέλετε χαρτομάντιλα κύριε;» Εκείνος του χαμογέλασε και του είπε: «Θέλω αγόρι μου. Πόσο τα έχεις;» « Πενήντα λεπτά κύριε!» Αμέσως ξεκούμπωσε το παλτό του και έβγαλε το πορτοφόλι από το σακάκι του. Τράβηξε ένα χαρτονόμισμα των είκοσι ευρώ και του το έδωσε. Ο Γιαννάκης τρόμαξε. «Δεν έχω ρέστα κύριε. Δεν έχω κάνει σεφτέ ακόμα.» «Δεν πειράζει αγόρι μου. Δεν θέλω ρέστα.» Χωρίς να πει τίποτε άλλο κατέβηκε από το πεζοδρόμιο και μπήκε σε μια τεράστια Mercedes που ήταν παρκαρισμένη εκεί. Έβαλε μπρος και αναπτύσσοντας ταχύτητα εξαφανίστηκε στο βάθος του δρόμου. Τότε ο Γιαννάκης είδε το πορτοφόλι που έβγαλε προηγουμένως ο καλός κύριος να βρίσκεται πεσμένο στο δρόμο. Το πήρε και έτρεξε αλαφιασμένος πίσω από το αυτοκίνητο που είχε ήδη εξαφανιστεί. Ούτε τον αριθμό του δεν πρόλαβε να πάρει. Το πορτοφόλι ήταν φουλ από χαρτονομίσματα. Το έχωσε βαθειά στο μπουφάν του και χωρίς δεύτερη σκέψη κατευθύνθηκε στο αστυνομικό τμήμα. Ζήτησε να δει το διοικητή.

Οι αστυνομικοί γέλασαν και τον οδήγησαν στον αξιωματικό υπηρεσίας. Εκείνος, ένας σοβαρός άνθρωπος, τον άκουσε με προσοχή. «Πως σε λένε αγόρι μου;» « Γιάννη κύριε αστυνόμε!» «Και δεν μου λες ρε Γιάννη, γιατί δεν κράτησες τα λεφτά;» Η απάντηση που πήρε στην ερώτηση του τον συγκίνησε. «Αφού δεν είναι δικά μου, πως θα τα κρατήσω;» Ο αστυνόμος που είχε είκοσι χρόνια στο σώμα, παρά λίγο να βουρκώσει μπροστά στην αθωότητα αυτού του αγγέλου. Άνοιξε το πορτοφόλι και βρήκε πολλές κάρτες με το ίδιο όνομα και αρκετά τηλέφωνα. Χρήστος Φωκάς … ναυτιλιακά. Αποφάσισε να τον πάρει στο κινητό που βρισκόταν στη κάρτα. Περίμενε λίγο και σε λίγο ο άλλος το σήκωσε. Του εξήγησε τι συνέβαινε, άκουσε τι του έλεγε ο καλός κύριος και έκλεισε λέγοντας: «Μάλιστα κύριε Φωκά. Θα σας περιμένουμε εδώ στο τμήμα. Θα είναι και ο Γιαννάκης!» «Σαν πολύ άργησε ο Γιάννης, δεν νομίζεις Τάσο;» Σήκωσε τα μάτια του από κάτι λογαριασμούς που έκανε και κοίταξε με αγάπη τη γυναίκα του που παρά τα σαράντα της εξακολουθούσε να είναι όμορφη. «Μην ανησυχείς Μαρία. Θα φανεί όπου νάναι και τότε θα βάλεις να φάμε.» Το τελευταίο το είπε γιατί ο χώρος μοσχοβολούσε από τη φασολάδα που μαγείρευε η νοικοκυρά, μετά έσκυψε ξανά στους λογαριασμούς του. Σε λίγο την φώναξε κοντά του και της έδειξε το χαρτί που έγραφε. «Οι αριθμοί μας λένε Μαρία ότι έχουμε λεφτά για ένα μήνα ακόμη. Μετά από το μήνα αν δεν έχουμε βρει δουλειά θα πρέπει να σκεφτούμε πολύ σοβαρά την πρόταση του θείου σου να πάμε κοντά του στην Αυστραλία.» Εκείνη έσκυψε και είδε την τραγική πραγματικότητα. Δύο δάκρυα κύλησαν από τα μάτια της. «Δεν ξέρω Τάσο αν πρέπει να πάμε οπουδήποτε. Αυτό που ξέρω καλά είναι ότι δεν θέλω να φύγουμε από εδώ.» Το κουδούνι της πόρτας διέκοψε την κουβέντα τους. Άνοιξε εκείνος και έμεινα άγαλμα. Μπροστά του ο γιός του με έναν αστυνομικό και ένα κύριο περασμένης ηλικίας που είχε προτείνει το χέρι του για χειραψία. «Γειά σας. Λέγομαι Φωκάς ! Χρήστος Φωκάς και βρίσκομαι εδώ για να σας συγχαρώ για το παιδί σας που….» Του εξιστόρησε τι ακριβώς είχε γίνει και το έκανε με τέτοιο τρόπο που θα έκανε κάθε πατέρα υπερήφανο για το παιδί του. Εν τω μεταξύ εκείνος είδε την αμαξάρα παρκαρισμένη στο πεζοδρόμιο και τελείως αυθόρμητα παραμέρισε ανοίγοντας τελείως την πόρτα. «Σας παρακαλώ περάστε στο φτωχικό μας.» Εκείνος προχώρησε ενώ ο αστυφύλακας χαιρέτησε και αποχώρησε. Μπαίνοντας, και καθώς η ώρα κόντευε τρείς, τον πήρε η μυρωδιά της φασολάδας με αποτέλεσμα να θυμηθεί ότι δεν είχε φάει τίποτα από χθες το βράδυ. Σκέφτηκε να τους πει στα γρήγορα αυτά που ήθελε να πει για να πάει στο σπίτι που τον περίμενε η γυναίκα του με κάποιο καλό μεζέ που λάτρευε να μαγειρεύει. Μεγάλο ταλέντο η κυρία του στη μαγειρική. Ζούσαν στην Εκάλη σε μια τεράστια βίλα με κήπο που τον φρόντιζε η ίδια με τη βοήθεια κηπουρού που ερχόταν μία φορά την εβδομάδα. Δύο κοπέλες έρχονταν κάθε πρωί για την καθαριότητα. Ο πατέρας του Γιαννάκη έκανε την πρότασή του απλά. «Έχουμε φασολάδα σήμερα κύριε Φωκά. Δεν κάθεστε να φάμε μαζί;» Βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Δεν ήθελε, βλέποντας τη φτώχεια εκεί μέσα, να τους στερήσει έστω και μία μπουκιά. Ο άλλος σαν να κατάλαβε το δισταγμό του. «Κύριε Φωκά σας μιλώ ειλικρινά θα χαρούμε πολύ όλοι μας αν φάτε μαζί μας.» Χαμογέλασε και κάθισε σε ένα από τα καθίσματα. Η φασολάδα που έφαγε ήταν η καλύτερη που είχε φάει ποτέ όπως ομολόγησε στην μητέρα του Γιαννάκη. Όταν τελείωσαν το φαγητό η μητέρα

έφτιαξε καφέ και κάθισαν να τα πουν. «Όπως σας είπα από την αρχή ο γιος σας ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να μου συμβεί σήμερα. Όχι για τα λεφτά ! Αυτά δεν έχουν καμία σημασία. Εκτός αυτού βέβαια σκοπεύω να τον ανταμείψω γενναία. Άλλο πράγμα θέλω να πω. Ένα τέτοιο παιδί δεν γίνεται να ζει σε άσχημο περιβάλλον. Από ότι διαπίστωσα η σκέψη μου αυτή είναι απόλυτα σωστή. Μου αρέσει πάρα πολύ η οικογένειά σας και είναι αυτό ακριβώς που γυρεύω. Ο Γιαννάκης μου είπε πολλά πράγματα καθώς ερχόμαστε. Έμαθα λοιπόν ότι είσαστε άνεργοι και οι δύο και οι προοπτικές να βρείτε δουλειά είναι ελάχιστες. Μπορώ να σας βοηθήσω να βρείτε δουλειά όμως δεν είναι αυτό που θέλω από σας.» Ο πατέρας τον διέκοψε. «Αν μπορείτε να μας βρείτε δουλειά θα σας είμαστε ευγνώμονες.» Κούνησε το χέρι του με ανυπομονησία. «Μα για δουλειά θέλω να σας μιλήσω, αλλά τελείως διαφορετική από ό,τι φαντάζεστε. Στο σπίτι που μένω υπάρχει ένας χώρος, ένα μικρό σπίτι στον κήπο θα έλεγα καλύτερα, που είναι άδειος εδώ και πέντε μήνες και αυτό που προτείνω είναι να μείνετε εσείς εκεί με την οικογένειά σας για πολλούς λόγους. Πρώτον γιατί η γυναίκα μου και εγώ θα φύγουμε αμέσως μόλις εγκατασταθείτε. Μας περιμένουν ο γιος μας και τα εγγόνια μας στην Αμερική που ζούνε μόνιμα. Δεν φεύγουμε γιατί δεν βρίσκουμε άνθρωπο να μείνει στο σπίτι και να το φυλάει κατά κάποιο τρόπο. Ο προηγούμενος «ένοικος» του χώρου έφυγε σε πολύ βαθειά γεράματα, αλλά ας τα αφήσουμε αυτά για να πούμε μερικά πιο ουσιώδη πράγματα. Από εσας θέλω να προσέχετε το σπίτι όσο θα λείπουμε εγώ και η γυναίκα μου, και από εσάς κυρία Μαρία θα ήθελα να βοηθάτε τη γυναίκα μου στην μαγειρική, που έχει μεγάλο πάθος, όταν βρισκόμαστε στην Ελλάδα. Από ότι διαπίστωσα η μαγειρική σας βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα και η βοήθειά σας θα είναι πολύ ουσιαστική. Θα έχετε τα κλειδιά όλων των κτιρίων ενώ μια εταιρεία security ελέγχει τα πάντα.» Ήπιε μια γουλιά από τον καφέ του πριν συνεχίσει. Ο Τάσος εν τω μεταξύ κοίταξε τη γυναίκα του που σταυροκοπιόταν κρυφά ενώ αγκάλιαζε το γιό της που καθόταν ακίνητος στο κάθισμά του. « Υπάρχουν και δύο σκυλιά στον κήπο που θα σας μάθουν αμέσως. Θέλω να σκεφτείτε καλά πριν αποφασίσετε γιατί δεν σας κρύβω ότι σας θέλω πολύ και τους δύο μαζί με τα παιδιά σας. Το γραφείο μας εδώ στον Πειραιά θα κανονίσει να παίρνετε το μισθό σας κάθε πρώτη του μήνα, θα φροντίζει επίσης να πληρώνονται οι εισφορές σας στο ΙΚΑ.» Η Μαρία δεν άντεξε. «Ζητώ συγνώμη αλλά από πού ήλθατε κύριε Φωκά; Ποιος καλός θεός σας έφερε στο σπίτι μας;» Εκείνος γέλασε, γύρισε και κοίταξε το παιδί που τον ατένιζε θαρραλέα. «Ο θεός της τιμιότητας κυρία μου. Ο θεός της τιμιότητας που με έσπρωξε σήμερα να συναντήσω το Γιαννάκη.» Ο «χώρος» στη βίλα στην Εκάλη ήταν ένα κανονικό σπίτι με δύο δωμάτια, λουτρό και μια τεράστια κουζίνα με τραπέζι και καρέκλες γύρω γύρω σαν σαλόνι. Σε τρεις μέρες είχαν μεταφερθεί και εγκαταστάθηκαν ενώ έγιναν αποδεκτοί από την σύζυγο του κυρίου Φωκά σαν πραγματικοί συγγενείς. Τα σκυλιά, δύο τεράστια λυκόσκυλα, ενώ το βράδυ ήταν σπουδαίοι φύλακες, την ημέρα έπαιζαν με τα παιδιά που άλλο που δεν ήθελαν. Το πρώτο βράδυ που κοιμήθηκε το ζευγάρι μόνο του, σε χωριστή κρεβατοκάμαρα, η Μαρία αγκάλιασε ευτυχισμένη τον άντρα της. «Έχω έναν άντρα που λατρεύω και δύο υπέροχα παιδιά. Έχω και δουλειά, έχει και ο άντρας μου! Πως αλλιώς ονομάζεται η ευτυχία Τάσο μου;»

49

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ του Αναστάσιου Ρήγα

ΤΑ ΔΕΛΦΙΝΙΑ Σ

ε μια από τις πολλές επισκέψεις μου στην όμορφη Βόνιτσα (το αρχαίο Ανακτόριο) συζητώντας με τους ντόπιους ψαράδες ερώτησα γιατί ο άλλοτε ιχθυοβριθής Αμβρακικός κόλπος, που τα ψάρια του έφταναν σε πολλά κέντρα κατανάλωσης, τώρα ούτε οι παράκτιοι πληθυσμοί του δεν τροφοδοτούνται; Η εξήγηση που μου έδωσαν και την οποία ούτε καν υποπτευόμουν, έχει να κάνει με τα δελφίνια, γεγονός που το θέμα έχει τεθεί από ετών. Τα δελφίνια, λοιπόν, ανακάλυψαν ότι στον κόλπο υπήρχε άφθονο ψάρι, εγκαταστάθηκαν μόνιμα εκεί και πολλαπλασιάσθηκαν. Τώρα σχηματίζουν αγέλες και αποδεκατίζουν τα ψάρια, σκίζουν δε ακόμη και τα δίχτυα των ψαράδων για να τα αρπάξουν. Να εξοντωθούν τα δελφίνια δεν φαίνεται πολύ εύκολο. Αναρωτήθηκα γιατί κατά την πάροδο τόσο αιώνων τα δελφίνια δεν είχαν ανακαλύψει και εν πάση περιπτώσει δεν είχαν εξολοθρεύσει, τα ψάρια του Αμβρακικού. Ένας παλαιός ψαράς μου εξήγησε ότι οι ψαρότοποι οι οποίοι προμήθευαν ψάρι στη Μεσόγειο και όχι μόνο, σαρώθηκαν από αλιευτικά όλου του κόσμου. Ακόμη και τα ψάρια των Ελληνικών ακτών εξολοθρεύοντο για πολλά χρόνια από τα γρι-γρι. Τώρα τα δελφίνια ψάχνουν να βρουν ό,τι έχει απομείνει. Έπειτα από λίγα χρόνια – μου είπε ο απόμαχος ψαράς – όλες οι θάλασσες θα ερημωθούν και τα ψάρια θα υπάρχουν μόνο σε ειδικά ιχθυοτροφεία, όπως υπάρχουν ορνιθοτροφεία, βουστάσια και χοιροστάσια. Μήπως και σήμερα δεν έχει εκλαϊκευθεί η πέστροφα; Νομίζω όμως ότι θα πρέπει να προσθέσω ορισμένους λόγους

50

για τις περί των δελφινιών Ελληνικές παραδόσεις. Κανένα θαλάσσιο ζώο δεν απασχόλησε τους ποιητές και τους φυσιοδίφες όσο το δελφίνι. Ένα, λοιπόν, δελφίνι που γοητεύτηκε από το άσμα του Αρίωνος, λίγο πριν οι ληστοπειρατές τον ρίψουν στην θάλασσα, επήρε στη ράχη του τον διάσημο αρχαίο αοιδό και τον μετέφερε στο Ταίναρο. Ο Λατίνος συγγραφέας Πλίνιος ο νεώτερος (GAIUS PLINIUS CAECILLUS SECUNDUS περ. 61-112), διηγείται ότι ένα παιδάκι που έδινε κάθε πρωί, ψωμί σε ένα δελφίνι που πλησίαζε στην ακτή, εκέρδισε τόσο την αγάπη του ζώου, ώστε κάθε ημέρα το μετέφερε στη ράχη στο Πεζουόλι (POZZUOLI) της Νεάπολης και το επανέφερε κατόπιν στο σπίτι του. Παλαιοί ψαράδες επιβεβαίωναν ότι τα δελφίνια καταδίωκαν τα μπαρμπούνια προς το μέρος των διχτυών τους και αυτοί σε ανταμοιβή τους έδιναν μέρος του αλιεύματος και ψωμί βρεγμένο στο κρασί. Η αλήθεια είναι ότι το δελφίνι έχει βαρύ εγκέφαλο με βαθιές έλικες όπως ο άνθρωπος και θεωρείται από τα εξυπνότερα ζώα. Δυστυχώς αυτές οι ωραίες εικόνες ανθρώπινης σχέσης με το υπέροχο αυτό θηλαστικό αποτελούν τραγικό παρελθόν. Τα νερά των θαλασσών μας δεν αποδεικνύονται τόσο φιλόξενα για το δελφίνι και για άλλα θηλαστικά που δέχονται μεγάλες πιέσεις από μια σειρά ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Η κλιματική αλλαγή έχει τροποποίηση τους όρους επιβίωσης του, ενώ στις μέχρι τώρα απειλές προστίθενται και η εξόρυξη υδρογονανθράκων, που επισύρει την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και στη συνέχεια τη λήψη άμεσων αποτελεσματικών μέτρων προστασίας των, από τον αρμόδιο φορέα διαχείρισης.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Ιστορίες της Βαρδιόλας

Μαρτυρία για την αστυνομία στην Κατοχή Του Φρίξου Δήμου Πλοιάρχου Ε.Ν. | Πρώην Καθηγητή & Διευθυντή Σπουδών Δημοσίας Σχολής Πλοιάρχων Σύρου

Α

ς ακουστεί, από τον ορυμαγδό των Μ.Μ.Ε. κατά της αστυνομίας, και μια μαρτυρία που δείχνει το ανθρώπινο πρόσωπό της όπως το ζήσαμε, παιδιά τότε, στην κατοχή. Τα πέτρινα εκείνα χρόνια που "...τα' σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά" ήταν τα πιο δύσκολα ιδίως για το μικρόκοσμο και μάλιστα αυτόν που ζούσε στις μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα. Τα τρόφιμα ήταν εξαφανισμένα, ο πληθωρισμός τεράστιος (κυκλοφορούσε χαρτονόμισμα ονομαστικής αξίας εκατό... δισεκατομμυρίων), το κρύο ανυπόφορο και η δυστυχία διάχυτη στη χώρα. Οι γονείς αγωνιούσαν πως θα κρατήσουν στη ζωή τα παιδιά τους. Οι πατεράδες πάσχιζαν να εξοικονομήσουν τον επιούσιο και οι μαννάδες ψάχνανε στις γειτονιές να ανακαλύψουν φιλανθρωπικές οργανώσεις που διανέμανε φαγώσιμα για να ταΐσουν τα παιδιά τους... Τα συσσίτια του ερυθρού σταυρού, της εκκλησίας, του δήμου και πολλών άλλων φορέων που λειτουργούσαν δεν επαρκούσαν να χορτάσουν τα πεινασμένα Ελληνόπουλα. Δυστυχώς όμως δεν εξέλιπαν και οι πάντοτε παρόντες "επιτήδειοι" που είχαν κατορθώσει να εισχωρήσουν στις κοινωφελείς αυτές οργανώσεις και με απαράμιλλη μαεστρία αφαιρούσαν από τα καζάνια τα μισοβρασμένα, όταν είχαν αποχωρήσει οι επιθεωρητές, όσπρια που τα... στέγνωναν

52

και τα προωθούσαν στη μαύρη αγορά... Έτσι οι πεινασμένοι πιτσιρικάδες αφού ρούφαγαν με λαιμαργία το νεροζούμι που τους μοιράζανε χτυπάγανε, αγανακτησμένοι, αλλά... ρυθμικά, τα ντενεκάκια τους τραγουδώντας τον ύμνο της ...απάτης: "Θα πάω να το πω/στον Ερυθρό Σταυρό/πως είσαστε συνέταιροι κι οι δυο./Εσύ με το ρολό/που κλέβεις το χυλό/και κάνεις παπουτσάκια με φελλό!" Στη ζοφερή αυτή περίοδο συστάθηκε το ευαγές σωματείο "Κοινωνική Αλληλεγγύη Περιφερείας Α´ Αστυνομικού Τμήματος" με απώτερο σκοπό να βοηθήσει κι αυτό τα πεινασμένα νιάτα της περιοχής. Πρωτεργάτες της κίνησης αυτής ήταν ο διοικητής του οικείου αστυνομικού τμήματος Καραμπέτσος κι ο νεαρός γιατρός, και αργότερα αντιπρόεδρος του Ε.Ε.Σ., Ευάγγελος Βαγιανός. Επίσημη έδρα της Αλληλεγγύης ήταν το σπίτι του γιατρού στην οδον Χαβρίου 7. Εκεί εξέταζε, δωρεάν φυσικά, τους μικρούς αλλά πολλές φορές και τους μεγάλους ασθενείς του, τους χορηγούσε, πάλι δωρεαν, τα απαραίτητα φάρμακα καθώς και ιατρικά πιστοποιητικά για να τους δέχονται, κατ'εξαίρεση, στα διάφορα συσσίτια. Πόροι του σωματείου ήταν οι "προαιρετικές" εισφορές των καταστηματαρχών του εμπορικού κέντρου της Αθήνας και αρμόδιοι για την είσπραξή τους ήταν οι αστυφύλακες του πρώτου αστυνομικού τμήματος. Η Κοινωνική Αλληλεγγύη μοίραζε στα παιδιά, στο κατάστημα

Πάνω: Kάρτα διανομής σταφίδας. Κάτω: Ιατρικές βεβαιώσεις για συσσίτια.

της αστυνομίας στην οδόν Λέκκα, από ενα φλιτζάνι του τσαγιού μεγάλες ξανθές σταφίδες, μέρα παραμέρα, και στα πιο αδύνατα απ' αυτά από ένα βραστό αβγό επιπλέον μια φορά την εβδομάδα. Μόνο που για να είναι βέβαιοι πως το αβγό το έτρωγε το ίδιο το παιδί και όχι κάποιος άλλος έπρεπε να το φάει στην τραπεζαρία των αστυνομικών. Πολλές φορές οι παρευρισκόμενοι αστυφύλακες δεν άντεχαν στα λαίμαργα και παραπονεμένα βλέμματα των μικρών ομοτραπεζών τους και τους φίλευαν με κάποιο κομματάκι ψωμί ή άλλο φαγώσιμο από το λιγοστό δικό τους... Αργότερα ο διοικητης του τμήματος κατόρθωσε να πείσει

τους εμπόρους της περιοχής να αυξήσουν τις "προαιρετικές" εισφορές τους ώστε να λειτουργεί, κάθε Σάββατο μεσημέρι, συσσίτιο με κρέας!! Έτσι τα παιδιά είχαν τη χαρά ή καλύτερα την ευτυχία να τρώνε γιουβέτσι με αρνήσιο κρέας, νωπό κι όχι κονσέρβας, στο εστιατόριο της οδού Παλαιών Πατρών Γερμανού, δίπλα στο παλιό Υπουργείο Ναυτικών, στην πλατεία Κλαυθμώνος! Το φαγητό μάλιστα το σερβίρανε οι σερβιτόροι του καταστήματος σε κανονικά πιάτα κι όχι στα τενεκεδάκια τους!! Ήταν όλα καταχαρούμενα με τη Σαββατιάτική τους πανδαισία κι ιδιαίτερα ο μικρός Αλέκος, που είχε πιάσει φιλίες με το μάγειρα, και η μερίδα του ήταν πάντοτε ... μισό κεφαλάκι!

53

HELMEPA

40 XΡΌΝΙΑ δράση για την υγεία των θαλασσών

Τ

ο 2022 είναι χρονιά ορόσημο για την προστασία του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος, με τη HELMEPA να γιορτάζει 40 χρόνια από την ίδρυσή της, όταν Έλληνες πλοιοκτήτες και ναυτικοί ένωσαν τις δυνάμεις τους σε μια πρωτοφανή για την εποχή κίνηση, καθώς οι περιβαλλοντικές προκλήσεις δεν ήταν όσο επιτακτικές είναι σήμερα, σε μια συλλογική επιθυμία και εθελοντική δέσμευση να κληροδοτηθεί στις επόμενες γενιές ένα καθαρό και υγιές θαλάσσιο περιβάλλον. Με αφορμή τη συμπλήρωση 40 χρόνων προσφοράς και εθελοντικής δράσης στο πεδίο, με θετικό αντίκτυπο σε όλη την ελληνική επικράτεια, η ΗΕLΜΕΡΑ παρουσίασε σε Συνέντευξη Τύπου, την Πέμπτη 17 Μαρτίου, τις επετειακές δράσεις της Ένωσης, τους πυλώνες δραστηριοποίησης και το όραμα των επόμενων χρόνων, σκιαγραφώντας τη στρατηγική, τη μεθοδολογία και τα εργαλεία που θα αξιοποιήσει. Ενδεικτικά αναφέρονται: η χαρτογράφηση καλών πρακτικών, η προαγωγή ανταλλαγής γνώσης και τεχνογνωσίας για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της ναυτιλίας, η υλοποίηση εκστρατειών ευαισθητοποίησης για την προστασία των θαλασσών, την κλιματική αλλαγή και την ασφάλεια στη θάλασσα, η ενίσχυση της διασύνδεσης της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας με τη ναυτιλιακή βιομηχανία, η ανάδειξη προοπτικών απασχόλησης στη Γαλάζια Οικονομία για τη νεολαία μέσα από την πρωτοβουλία Blue Generation, η εστίαση στη ναυτική επιμόρφωση για την ανάπτυξη και ενδυνάμωση επαγγελματικών δεξιοτήτων, η ανάδειξη μέσα από διεθνείς συνεργασίες και fora της δέσμευσης της ελληνικής ναυτιλίας και κοινωνίας για την υγεία των ωκεανών. Με γνώμονα τη συμβολή της στην επίτευξη των 17 στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης και αποτελώντας μια γέφυρα γνώσης, συνεργασίας και κοινής δράσης, η Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος (HELMEPA) εστιάζει στην κατανόηση των εννοιών και των προκλήσεων για να μη μείνει κανένας πίσω. Ο Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, κύριος Ιωάννης Πλακιωτάκης, χαιρέτισε με ηχογραφημένο μήνυμα την εκδήλωση, με κεντρικούς ομιλητές την Πρόεδρο της HELMEPA, κυρία Σεμίραμις Παληού, τον Αντιπρόεδρο κύριο Ιωάννη Ξυλά και τη Γενική Γραμματέα κυρία Ειρήνη Νταϊφά. Τη συζήτηση συντόνισε η Γενική Διευθύντρια της HELMEPA κυρία Όλγα Σταυροπούλου Δήλωση της Προέδρου κας Παληού: «Η HELMEPA αποδεικνύει ότι είναι ανθεκτική και προσαρμοστική, με γρήγορα αντανακλαστικά για να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις και ανάγκες της εποχής. Τα πιο δυνατά μας σημεία είναι το πρωτοποριακό μας DNA, και φυσικά οι άνθρωποι που μας έχουν διαμορφώσει. Εκατοντάδες χιλιάδες εθελοντές, μικροί και μεγάλοι, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, τη ναυτιλιακή κοινότητα και πέρα από αυτή, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που μας βοηθούν να φτάσει το μήνυμά μας παντού, καθώς μας συνδέει όλους η ίδια αποστολή και πίστη ότι μπορούμε να σώσουμε τις θάλασσες». Δήλωση του Αντιπροέδρου κου Ξυλά: «Μία από τις κεντρικές δράσεις για τα 40 χρόνια είναι και η χαρτογράφηση των τρεχουσών προκλήσεων, τάσεων και βέλτιστων πρακτικών σε θέματα όπως οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του Shipping 4.0, η ατμοσφαιρική ρύπανση στα λιμάνια, η απαλλαγή από τον άνθρακα στη ναυτιλιακή βιομηχανία, η ρύπανση των θαλασσίων υδάτων, οι πετρελαιοκηλίδες με έμφαση στην πρόληψη και την αποκατάσταση τους, καθώς και η βιοποικιλότητα και η διατήρηση των θαλασσίων οικοσυστημάτων. Θέματα τα οποία εξετάζουμε μέσω ενός συμμετοχικού μοντέλου, σε άμεση επαφή με την Πανεπιστημιακή κοινότητα, (Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας) και το οποίο προσφέρει στους νέους και τις νέες επιστήμονες την ευκαιρία να έχουν άμεση επαφή με τη ναυτιλιακή κοινότητα». Δήλωση της Γενικής Γραμματέως κας Νταϊφά: «Το επετειακό λογότυπο για τα 40 χρόνια της HELMEPA προέρχεται από τον ζωγραφικό πίνακα της ταλαντούχας Ελληνίδας εικαστικού, κυρίας Μαρίας Φιλοπούλου, η οποία εμπνέεται διαχρονικά από τη μεγαλοσύνη της θάλασσας και μοιράζεται το έργο της για τον "ιερό σκοπό" όπως είχε πει και ο αείμνηστος Γιώργος Λιβανός, ιδρυτής της Ένωσης, για να μας βοηθήσει να αναδείξουμε, να εμπνεύσουμε, το βασικό μας μήνυμα, ‘η θάλασσα είναι ζωή’». Για αυτή τη συνέργεια, η κυρία Φιλοπούλου δήλωσε: «Είναι σπουδαίο να προσελκύει κανείς συμμάχους σε έναν σκοπό ιερό. […] Από το δικό μου μετερίζι της τέχνης, νιώθω πολύ μεγάλη χαρά και τιμή που η HELMEPA επέλεξε ένα δικό μου έργο ως σύμβολο για έναν αγώνα που δίνει εδώ και 40 χρόνια. Καθαρές θάλασσες σημαίνει ομορφιά. Ας βοηθήσουμε όλοι τη HELMEPA να τη διατηρήσει». Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στη Ναυτιλιακή Λέσχη Πειραιώς, παρουσία Μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, φορέων και εκπροσώπων του τύπου.

Η κ. Λίνα Ποταμιάνου η οποία εκπροσώπησε το περιοδικό μας ΕΞΑΝΤΑΣ στη σπουδαία εκδήλωση της HELMEPA και η Γενική Γραμματέας κ. Σεμίραμις Παληού.

54

Μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της HELMEPA [Α-Δ] κ. Νικόλαος Γερασίμου, Νομικός Σύμβουλος, κ. Γεώργιος Καλλιάνης, Μέλος ΔΣ, κα Όλγα Σταυροπούλου, Γενική Διευθύντρια, κα Ειρήνη Νταϊφά, Γενική Γραμματέας, κα Σεμίραμις Παληού, Πρόεδρος, κ. Ιωάννης Ξυλάς, Αντιπρόεδρος, κα Ιωάννα Μαρτίνου, Μέλος ΔΣ, κ. Μιχάλης Δαλακούρας, Μέλος ΔΣ

40 δράσεις αφιερωμένες στα 40 χρόνια

Επιμόρφωση-Ευαισθητοποίηση-Εξωστρέφεια-Νέα γενιά-Βιώσιμη ανάπτυξη 1

2

3

Επιμορφωτικό πρόγραμμα επαγγελματικών δεξιοτήτων: Ολιστική επιμορφωτική πρόταση για την ανάπτυξη και συνεχή ενδυνάμωση δεξιοτήτων των επαγγελματιών της ναυτιλίας και άλλων κλάδων σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης, ESG reporting, ήπιες δεξιότητες, νέες τεχνολογίες, κ.ά. Πλατφόρμα E-Learning: δυνατότητα εξ αποστάσεως εκπαίδευση (και σε ξενόγλωσσο κοινό) και ανοιχτή πρόσβαση σε ψηφιακό υλικό για την ευαισθητοποίηση, πληροφόρηση και κινητοποίηση του κοινού για τις σύγχρονες περιβαλλοντικές προκλήσεις Ηλεκτρονικό Παρατηρητήριο: για τη συλλογή δεδομένων για θαλάσσια προστατευόμενα είδη και ανεπιθύμητες ορατές μορφές ρύπανσης σε επιφανειακά νερά (Sea Guardians)

21

Oinousses Summer Camp: Κύκλος Διαλέξεων για την Αειφόρο Ανάπτυξη στη Ναυτιλία σε συνεργασία με Isalos.net

22

International Coastal Cleanup: Εθνικός Συντονισμός Παγκόσμιου Εθελοντικού Καθαρισμού Ακτών

23

Υποτροφίες: Ανακοίνωση 3 υποτροφιών για μεταπτυχιακές σπουδές στη ναυτιλία και το περιβάλλον

24

Bootcamp βιώσιμης ανάπτυξης: για νέους σε όλη την Ελλάδα

25

Best Practices: Καλές πρακτικές για την απορρύπανση και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ)

4

Βιώσιμη Ανάπτυξη: Εργαστήρια για την εισαγωγή και επίτευξη των 17 στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης

5

Βιώσιμη Ναυτιλία: Πρόγραμμα εκπαίδευσης για μεταπτυχιακούς φοιτητές και στελέχη της αγοράς

26

Προστασία θαλάσσιας βιοποικιλότητας σε συνεργασία με το ΝΕΕ και Περιβαλλοντικούς Οργανισμούς

6

Κυκλική οικονομία: Δημιουργία Think Tank ομάδων εστίασης

27

Το πλαστικό μου αποτύπωμα: Έργο ευαισθητοποίησης εφήβων και νέων για τη μείωση του πλαστικού

7

Blue Generation: προοπτικές απασχόλησης και καθοδήγηση των νέων στη Γαλάζια Οικονομία

28

8

"Let’s Cleanup Europe": Εκστρατεία και καθαρισμοί ακτών

Παραγωγή βίντεο ευαισθητοποίησης για την κλιματική αλλαγή και την εταιρική υπευθυνότητα

9

Περιβαλλοντική Ηγεσία: Πρόγραμμα εκπαίδευσης για τους επαγγελματίες της ναυτιλίας

29

Παραγωγή σειράς webinar για την περιβαλλοντική καλλιέργεια, διαθέσιμα σε όλους

10

«Φόρεσέ το»: Θερινή εκστρατεία για την ασφάλεια στη θάλασσα

30

11

Soft Skills: Εργαστήρια ήπιων δεξιοτήτων στη ναυτιλία

Επετειακή έκδοση για τα 40 χρόνια: Ιστορία και φωτογραφικό υλικό, με επίκεντρο τη θάλασσα

12

Youth Ambassadors: εκστρατεία ευαισθητοποίησης από τη νεολαία

31

"Ο Γλάρος": Θερινή εκστρατεία ενημέρωσης

13

32 Συγγραφή βιβλίου ΑΕΝ: Έκδοση για τους σπουδαστές AEN με θέμα την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ευγενίδη

14

HELMEPA – USCG: Συνάντηση Μελών με την Αμερικανική Ακτοφυλακή για την καλύτερη προετοιμασία Ναυτικών και Πλοίων (Washington, D.C.)

33

Ποσειδώνια 2022: Συνέδριο και συμμετοχή με περίπτερο – υλοποίηση δημοσκοπήσεων και δράσεων

34

15

Βουτιά στη Γνώση: Εκπαιδευτική – ψυχαγωγική ψηφιακή σειρά επιμορφωτικών για το θαλάσσιο περιβάλλον για παιδιά 5 – 11 ετών, σε συνεργασία με SQLearn

Intermepa: Ενίσχυση της διεθνής εξωστρέφειας και ανάδειξη καλών πρακτικών της ελληνικής ναυτιλίας για το θαλάσσιο περιβάλλον

35

Voluntary Incident Reporting Platform για το διαμοιρασμό γνώσης και lessons learned

BiG Focus (Blue is Green): Πρόγραμμα χαρτογράφησης καλών πρακτικών στη ναυτιλία

16

Εργαλειοθήκη για τους Πρεσβευτές νεολαίας της HELMEPA - Youth Ambassadors Leaders

36

Διεθνής δράση ΟΗΕ: Τοιχογραφία με περιβαλλοντικό μήνυμα σε κεντρικό δρόμο της Αθήνας

17

Παιδικό Συμβούλιο: Ψήφισμα για την κλιματική αλλαγή των παιδιών και διάδοση (13 περιφέρειες)

37

Team seas: Δρομικό κίνημα HELMEPA με αθλητική συμμετοχή και info kiosk (Spetses Marathon)

18

Inter-action: Κοινή περιβαλλοντική δράση με φοιτητές από το εξωτερικό (π.χ. WMU, Νιγηρία) 38

Ανταλλαγή γνώσης: Συμμετοχή σε διεθνή κοινοπρακτικά σχήματα για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της ναυτιλίας, την ενδυνάμωση των γυναικών στον κλάδο και την έρευνα και ανάπτυξη περιβαλλοντικών μηχανισμών και εργαλείων

39

Έκθεση ζωγραφικής με θέμα τη θάλασσα με τη συμμετοχή νέων καλλιτεχνών

40

Επετειακή εκδήλωση για τον εορτασμό των 40 χρόνων

19

Πανελλήνιος Διαγωνισμός Ζωγραφικής: Ετήσιος Διαγωνισμός στο πλαίσιο του προγράμματος Παιδική HELMEPA με θέμα "Ο δικός μας γλάρος"

20

Κινητή έκθεση HELMEPA: Περιοδεία σε διαφορετικές περιοχές της χώρας για ενημέρωση και κινητοποίηση των τοπικών κοινωνιών

55

Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) Του Capt. Αθανασίου Γιαννάκη, Πλοιάρχου Α´ Ε.Ν. Ορισμός Αποκλειστική οικονομική ζώνη είναι «η πέραν και παρακείμενη της αιγιαλίτιδας ζώνης περιοχή». Το εξωτερικό της άκρο δεν θα εκτείνεται πέραν των 200 ναυτικών μιλίων από τις γραμμές βάσεως από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης (Σχ. 1)1. Η έννοια της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης έχει τώρα ευρέως υιοθετηθεί στην πρακτική των κρατών και γενικώς θεωρείατι ως μέρος του γενικού διεθνούς δικαίου2. Στην αποκλειστική οικονομική ζώνη το παράκτιο κράτος έχει «κυριαρχικά δικαιώματα που αποσκοπούν στην εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων, ζωντανών ή μη, των υπερκειμένων του βυθού της θάλασσας και του υπεδάφους αυτού, ως επίσης και σε κάθε άλλη δραστηριότητα που αφορά την οικονομική εκμετάλλευση και εξερεύνηση της ζώνης, όπως η παραγωγή ενέργειας από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους»3. Για να ασκηθούν όμως τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους επί του θαλάσσιου βυθού και του υπεδάφους της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης θα πρέπει αυτά να ασκούνται σύμφωνα

επιτρέπει και να ρυθμίζει την κατασκευή, τη λειτουργία και τη χρησιμοποίηση τεχνητών νήσων, εκγαταστάσεων και κτισμάτων. Οι τεχνητές νήσοι, εγκαταστάσεις και τα κτίσματα δεν πρέπει να τοποθετούνται σε περιοχή που παρεμβάλλουν εμπόδια στη χρησιμοποίηση αναγνωρισμένων θαλάσσιων διαδρόμων που ειναι αναγκαίοι στη διεθνή ναυσιπλοΐα (Σχ. 2). Το παράκτιο κράτος έχει αποκλειστική δικαιοδοσία πάνω σε αυτές τις τεχνητές νήσους, εγκαταστάσεις και κτίσματα, καθώς και δικαιοδοσία που αναφέρεται στους τελωνειακούς, δημοσιονομικούς, υγειονομικούς, μεταναστευτικούς και ασφάλειας νόμους και κανονισμούς. Η αποκλειστική δικαιοδοσία επίσης περιλαμβάνει ποινική δικαιοδοσία σχετικά με αδικήματα τα οποία διεπράχθησαν επί ή κατά τέτοιων τεχνητών νήσων, εγκαταστάσεων και κτισμάτων. Το παράκτιο κράτος μπορεί να καθιερώσει ζώνες ασφάλειας γύρω από τις τεχνητές νήσους, εγκαταστάσεις και κτίσματα. Το πλάτος των ζωνών δεν θα εκτείνεται σε απόσταση μεγαλύτερη των 500 μέτρων γίρω από αυτά, όλα δε τα πλοία θα πρέπει να

(Σχ. 1)

με το Μέρος VI (περί υφαλοκρηπίδας). Επί παραδείγματι, όσον αφορά τα καθιστικά είδη του βυθού, αυτά εμπίπτουν στο καθεστώς της υφαλοκρηπίδας και όχι της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης. Σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα, όπου τα δικαιώμτα του παράκτιου κράτους υφίστανται αυτοδικαίως4, ο θεσμός της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης είναι προαιρετικός και για την καθιερωσή της απαιτείται πάντοτε ειδική διακήρυξη του παράκτιου κράτους. Τεχνητές νήσοι, εγκαταστάσεις και κτίσματα στην αποκλειστική οικονομική ζώνη Σύμφωνα με το άρθρο 60 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, 1982, στην αποκλειστική οικονομική ζώνη, το παράκτιο κράτος έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να κατασκευάζει, να 1 άρθ. 55 & 57, Διεθνής Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (ΔΣΔΘ), 1982.

2 Satya N. Nandam et al. United Nations Conventions on the Law of the Sea 1982, Martinus Nijhoff Publishers, 1993, para 10.5(b).

3 ΔΣΔΘ άρθ. 56.

4 ΔΣΔΘ άρθ. 77(1,2).

56

(Σχ. 2) Οι τεχνητές εγκαταστάσεις στην ΑΟΖ δεν πρέπει να τοποθετούνται σε περιοχή που παρεμβάλλουν εμπόδια στη διεθνή ναυσιπλοΐα.

(Σχ. 3) Κανένα κτίσμα, δεν θα τοποθετείται στην ΑΟΖ ή την υφαλοκρηπίδα, εκτός αν ο σχεδιασμός του καθιστά εφικτή την πλήρη απόσυρσή τους όταν αυτά τεθούν εκτός χρήσης.

συμμορφώνονται με τους ισχύοντες κανονισμούς στις ζώνες αυτές. Οι τεχνητές νήσοι, εγκαταστάσεις και κτίσματα δεν απολαύουν του καθεστώτος των νήσων, και δεν έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα ή άλλη θαλάσσια ζώνη. Πρόβλημα πάντως αποτελεί στη ναυσιπλοΐα και σε άλλες χρήσεις της θάλασσας η μη απόσυρση των εγκαταστάσεων και κτισμάτων, όταν αυτά εγκαταλειφθούν ή τεθούν εκτός χρήσης. Γιαυτό σύμφωνα με την παράγραφο 3.13 του Πραρτήματος 17 της Σύμβασης περί Απορρίψεως Καταλοίπων στη Θάλασσα του 1972 (LDC 1972), καμία εγκατάσταση ή κανένα κτίσμα, μετά την 1η Ιανουαρίου 1998, δεν θα τοποθετείται στην αποκλειστική οικονομική ζώνη ή την υφαλοκρηπίδα, εκτός αν ο σχεδιασμός και η κατασκευή τους είναι τέτοια που θα καθιστά εφικτή την πλήρη απόσυρσή τους όταν αυτά εγκαταλειφθούν ή τεθούν εκτός χρήσης (Σχ. 3). Σύλληψη-απελευθέρωση πληρώματος Το άρθρο 73 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 αναφέρεται στην εφαρμογή των νόμων και κανονισμών του παράκτιου κράτους σχετικά με τα κυριαρχικά του δικαιώματα να εξερευνά, εκμεταλλεύεται, διατηρεί και διαχειρίζεται τους βιολογικούς πόρους στην αποκλειστική οικονομική ζώνη. Από πλευράς ναυτιλίας, ενδιαφέρον παρουσιάζει αφενός το δικαίωμα του παράκτιου κράτους να προβαίνει σε σύλληψη του πληρώματος ενός πλοίου που παραβαίνει τους νόμους και κανονισμούς του κράτους αυτού σχετικά με την αποκλειστική οικονομική ζώνη του και αφετέρου η απελευθέρωσή του, εφόσον κατατεθεί η απαιτούμενη εγγύηση. Σύμφωνα με την παράγραφο 1 Της Σύμβασης, τα λαμβανόμενα από το παράκτιο κράτος μέτρα, μπορεί να περιλαμβάνουν τον έλεγχο των εγγράφων του πλοίου, την επιθεώρηση, τη σύλληψη μελών του πληρώματος και την εισαγωγή σε δίκη. Όσον αφορά την παράγραφο 2, αυτή απαιτεί άμεση απελεθέρωση των πλοίων και των πληρωμάτων τους, όταν κατατεθεί μία χρηματική ή οποιαδήποτε άλλη επαρκής εγγύηση (Σχ. 4). Η παράγραφος 3 ορίζει ότι οι κυρώσεις, που προβλέπονται από το κράτος για παραβάσεις των νόμων και κανονισμών περί αλιείας, δεν συμπεριλαμβάνουν την ποινή φυλάκισης εκτός αν τούτο έχει συμφωνηθεί μεταξύ του παράκτιου κράτους και του άλλου ή των άλλων ενδιαφερομένων κρατών. Μολαταύτα, μερικά κράτη συνεχίζουν να επιβάλλουν ποινές φυλάκισης όταν παραβιάζονται νόμοι και κανονισμοί που αφορούν την αλιεία στην αποκλειστική οικονομική ζώνη. Ελληνική και Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη Σύμφωνα με το άρθρο 121 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, 1982, τα νησιά έχουν αποκλειστική οικονομική ζώνη 200 ν. μίλια, υφαλοκρηπίδα και όλες τις θαλάσσιες ζώνες όπως η ηπειρωτική χώρα.

 (Σχ. 4) Όταν αλιευτικό συλληφθεί για παράνομη αλιεία στην ΑΟΖ, η παράγραφος 2 της Σύμβασης απαιτεί άμεση απελεθέρωση των πλοίων και των πληρωμάτων τους, όταν κατατεθεί μία χρηματική ή άλλη επαρκής εγγύηση.  (Σχ. 5) Οριοθέτηση αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των κρατών της Ανατολικής Μεσογείου, βάσει της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, 1982.

Όταν η Ελλάδα ασκήσει το δικαίωμά της να διακηρύξει την αποκλειστική οικονομική της ζώνη και λαμβάνοντας υπόψη τη αποκλειστική οικονομική ζώνη της νήσου Μεγίστης (Καστελόριζο), η Ελληνική αποκλειστική οικονομική ζώνη ενώνεται με αυτήν της Κύπρου. Η Κύπρος, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και ο Λίβανος έχουν οριοθετήσει την αποκλειστική οικονομική τους ζώνη, οπότε οι ζώνες αυτές μαζί με την Ελληνική διαμορφώνουν τον χάρτη των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών της Ανατολικής Μεσογείου όπως αυτό απεικονίζεται στο Σχ. 5.

57

By Malcolm MacKenzie

THE SPITHEAD NAVAL REVIEW 15th June 1953

T

he British like naval reviews.

Since the inception of their navy, in the Middle Ages, the British have developed the tradition of assembling their fighting warships in one place for official and ceremonial review by their monarch, their war-lords, political leaders and by the general public.

In recent years, reviews have been held to mark special events – royal coronations, the jubilees of these coronations and, especially in Commonwealth countries, royal visits; naval reviews have also been held as a tribute to visiting heads of state, declarations of war or as a means of having a potential enemy re-consider before declaring war.

Naturally there has been a tendency for each succeeding naval review to be that bit bigger and better an event than any previous review. Consistently, they have been immensely popular with the public.

Whilst these reviews have, over the centuries, been held in a number of

58

harbours, there is a recent tendency to hold them in the waters of Spithead off the Solent, between the Isle of Wight and the approaches to Portsmouth Harbour. Whilst Spithead has a strong tidal stream, it is sheltered from the prevailing south westerly wind, it is a long and wide enough area for an immense fleet of ships with safe anchoring depths and Portsmouth is readily accessible by rail and road from London. The Review of the Royal Navy, before the one I write of in this script, had been held at Spithead in June 1944, only nine years earlier, when King George VI had made an unpublicised review of much of the assembled allied battle fleet in Spithead before it had sailed to land the Allied Armies on the Normandy Beaches.

The 1953 review was the greatest ever naval review; it marked the coronation of Queen Elizabeth II. Her accession to the throne created the image of a new era – possibly one to share the illustrious years of the reign of Queen Elizabeth

I. Naturally it was immensely popular with the British public; it received worldwide attention and acclaim – it was a really great show; it was attended by some of the biggest and best warships from most of the other major naval powers; it was an international as well as a national naval occasion The flagship of the review was the British battleship HMS ‘VANGUARD’. Being newly designed and built, she had never been engaged in battle. She lay at the head of the central column of anchored ships flying the flag of the Commander-in-Chief and the First Sea Lord of the Royal Navy. The Royal and British Commonwealth Navies had some 200 warships on parade – including ships of every size and type in naval service.

Then there were many foreign warships from friendly and allied powers and many more British merchant ships – about another hundred vessels of almost every type and size, The passenger liners and ferries, routinely sailing

THE SPITHEAD NAVAL REVIEW 15th June 1953 to and from Southampton Docks, sailed down the lines of anchored ships during the days before and after the review. greatly adding to the spectacle – and their passengers’ interest.

I was fortunate to attend this review. At the time, I was 14 years of age; I had just completed my first year at the Nautical College at Pangbourne in Berkshire – a boys’ boarding school some fifty miles up the River Thames from London. The Nautical College’s boys were all enrolled in the records of the Royal Navy as Cadets RNR (Royal Naval Reserve). We had been admitted to the College by our results in the standard Common Entrance examination – the test for admission to Britain’s so called ‘Public Schools’, that charged fees to cover their costs and were privately managed. Pangbourne took about 20 boys at the beginning of every school term – in January, May and September. I had entered in May 1952 with twenty one other Cadets all of whom had expressed the wish to gain admission into the Royal Navy – either as Cadets at 16 or as Midshipmen at 18 – except for two of us who had expressed an interest in securing appointments as mariner apprentices in the merchant fleet. In reality, admission to the Royal Navy was most competitive and this entry was only achieved by a third of our number whereas another third joined the merchant fleet and the remaining third ‘entered civilian life’ mostly by going to university.

For our time at the College, we endured rather unnecessarily strict naval discipline – with our scheduled movements about the college being regulated by bugle calls – starting each day with the 0650 bugle to awaken us when we had 120 seconds to rise, change into our running uniform and, regardless of the weather, assemble on the outside parade ground to be counted and sent on our morning run. This was followed by a cold hosing down whilst naked and then, after dressing, there was an elaborate bed making routine followed by the folding of our exercise and sports clothes and the cleaning of our quarters – with an exaggerated care for detail.

We paraded and were counted ten times every day. I found it all irksome and unnecessary being so far removed from the standards of the merchant fleet for which I felt I was being trained.

We had nautical studies – navigation, signalling, rule of the road (ColRegs), seamanship, stability, meteorology, ship construction and cargo stowage with general subjects including maths, English, French, history, geography, divinity, physics and chemistry. Before passing out, we were expected to have

The Queen on board the Royal Navy's Royal Yacht HMS Surprise at the Coronation Fleet Review at Spithead in the Solent in 1953.

passed six GCE subjects in the British Certificate of General Education at the Ordinary Level. There was an emphasis on physical training and seasonal games (rugger, cricket and hockey) with sailing and rowing naval whalers and gigs on the nearby River Thames. I left earlier than planned, in July 1955, having obtained the required academic standard, as I was keen to get away to sea.

With the death of King George VI, the coronation of Queen Elizabeth II was scheduled and the Spithead Royal Naval Review announced. The college was invited to send about two hundred of its cadets - out of total enrollment of some 250 – to live aboard the aircraft carrier HMS ‘INDEFATIGABLE’ for the review.

I was fortunate to have been included being one of the youngest. This is the only time I ever slept aboard a commissioned warship. Some fifty of our college cadets, junior to me, being younger or in lower school forms, were taken on a paddle steamer cruise around the assembled fleet for a few hours a couple of days before the review.

Our group of cadets for ‘INDEFATIGABLE’, some 200 in number, travelled in coaches from our college to HM Dockyard, Portsmouth about four days before the Coronation Review. We were taken to the Portsmouth Naval Dockyard quayside besides HMS ‘VICTORY’ and told to wait for the designated naval patrol boat - really built to the design of an inshore fishing boat - to take us out to our anchored ship.

The temporary royal yacht for the review, HMS ‘SURPRISE’ was lying at

the adjacent quayside with the Trinity House flag ship THV ‘PATRICIA’. The new royal yacht HMS ‘BRITANNIA’ was still under construction though she had already been named and launched. So the ‘SURPRISE’ had been converted to serve for the review. She had been built during WWII as an anti-aircraft frigate and, with the end of war, she had been converted for service as a despatch vessel for the Navy's Mediterranean fleet where her duty was to serve as an inspection ship for naval service - really as an official yacht for the fleet C-in-C. For this review, her main forward guns had been removed and a saluting platform installed in their place for Her Majesty's use whilst making her review; she was accompanied on this platform by her husband, Prince Philip of Greece, who had sailed as an officer in the Royal Navy and had even commanded one of its warships.

THV (Trinity House Vessel) ‘PATRICIA’ was in attendance to lead the Royal procession around the fleet under review; this was in accordance with the centuries old British tradition that the monarch only ever sails from a British port provided the Elder Brethren of The Corporation of Trinity House. London sail ahead of their monarch in one of their vessels to serve as a guide to ensure the royal yacht follows a safe channel and has a good passage to clear and return to the land.

Being idle on the quayside whilst awaiting passage to our aircraft carrier, I went aboard the THV ‘PATRICIA’ as her master, Captain John Meyrick, had recently

59

THE SPITHEAD NAVAL REVIEW 15th June 1953 served in my home port of Holyhead as the master of the Irish Sea Trinity House ship THV ‘ARGUS’ whilst she went about her duty of inspecting, overhauling and maintaining the lights, buoys and navigation marks in the Irish Sea on the west coast of England and Wales. I had often sailed with him aboard the THV ‘ARGUS’ and knew him well; I was pleased to be well received aboard by him and to have a chat and a cup of tea.

We were well prepared for boarding the ‘INDEFATIGABLE’, remembering, as officer cadets, to 'salute the quarterdeck' as we boarded a commissioned warship. I cannot remember too much about my time aboard the ‘INDEFATIGABLE’ – it is a long time ago!. My group of cadets was quartered in one of her old aircraft hangars on steel framed camp beds with a canvas sheet. We had our meals in the same hangar at trestle tables with wooden benches. I suppose it is the largest space I have ever slept in – some 140 metres long by 20 metres wide. We had to attend morning and even colours when we paraded on the former flight deck.

And we had to attend a succession of training ‘cheering parades’ where we were instructed and drilled in correctly cheering Her Majesty when she was to steam by aboard the ‘SURPRISE’ – a traditional and time honoured practice.

As Her Majesty passed each ship, her entire crew and complement, having lined their ships' decks, were called by loud speaker to stand to attention when the three 'Hips' were slowly and emphatically called; then we raised our caps and moved them at arms' length in a circular motion as we shouted 'hurray' – as loudly as we could. This procedure was repeated three times in suvvession. And we were warned that we must shout really loudly for the good name of our great ship.

Otherwise we had lectures on naval practice and discipline. We were taken on guided tours of the ship and, by patrol boats, of the entire assembled fleet awaiting review; however, we had a lot of free time when we were allowed to wander about the ship as we wished – we even developed a private challenge to find our way to the official cells where two men were incarcerated with a duty regulating petty officer on watch; the cells were on top of the forepeak tank in the ship's stem, ahead of the chain cable lockers; the other challenge was more difficult – to find the chaplain's cabin; it was pretty inaccessible being just below the bridge and close to the captain's quarters.

Being well-painted and bedecked by flags, the ‘INDEFATIGABLE’ looked

60

Programme of the Coronation Review of the Fleet by Her Majesty the Queen at Spithead, 15 June 1953.

smart; evidently she served well. Our ship was anchored in the central line of ships under review with the fleet flagship HMS ‘VANGUARD’ at the head of our line. Then, in descending order of importance, lay the fleet aircraft carriers there were nine of them and then further down our line were the heavy cruisers and then the light cruisers. In the line to the southward of ours were the sixteen warships sent by allied nations – mostly they were big new heavy cruisers.

However the Italian Navy stole the show by sending their three-masted sail training ship ‘AMERIGO VESPUCCI’ whose naval cadets lined her yards to salute and cheer Her Majesty; it was a sight to remember. Built in 1931, to the design of previous sailing ships, she was equipped with modern machinery and equipment; she has been retained, re-engined and re-fitted for service to this day as a national naval training ship, Immediately beside the Italian ship, the

Greek warship ‘NAVARINO’ was anchored; sadly I don’t suppose many British people appreciated the significance of this sensitive name but it was a master stroke of Greek initiative as the better educated would have known of this – probably the greatest sea battle of all ever fought.

It was only too apparent that the merchant ships and the foreign visiting warships at the Review were of the latest design. So it was a bit sad that many of the British warships on display had fought through World War II and suffered grievously – the Italian, German and Japanese navies had been defeated but only at a high price; it was self-evident as the British warships, whilst smart and freshly painted, had often been severely mauled and were now waiting for the scrap yards being too out of date to be modernised for further warfare. Whereas HMS ‘VANGUARD’, having only been completed after WWII,

THE SPITHEAD NAVAL REVIEW 15th June 1953 The fleet lit up for the Coronation fleet review at Spithead in 1953. HMS Vanguard.

had never fought; it was apparent that she never would; the battleships of this class in WWII had been mauled and outfought by attacking naval aircraft with their bombs and torpedoes rendering battleships obsolescent. The ‘VANGUARD’ was the last battleship ever built; she was the only such ship in the whole review.

There were about three hundred ships in the parade from the biggest warships and liners to the smallest fishing boats.

Holyhead's THV ‘ARGUS’ was there. We had been disappointed that not one of the railway’s Holyhead ferries had not been selected especially as we believed our ferries were the largest and fastest sea going ferries in the world with a peculiar record of always sailing right on time, regardless of the weather or the presence of the enemy, as the Royal Mail had to be delivered on time against penalties for any delay exceeding twenty minutest. Instead the railways had chosen their new Harwich ferry ‘AMSTERDAM’ for this duty; however she was unable to leave her regular service as another Harwich ferry, the ‘DUKE OF YORK’, had been cut in two in a collision with a US flag Victory ship a few days before the review. Instead, Holyhead's new ferry, the ‘CAMBRIA’, was ordered to attend in her place; she made a high speed dash and arrived in time – if only just. She was too late to have her name on the review programme but she was there and looked well; we were proud.

Our ship HMS ‘INDEFATIGABLE’ was a victim of the passing and ravages of time. She had been ordered in 1938 and built at speed, under emergency conditions of war, but was only completed and ready to fight in 1944. Her flight deck was 233 meters long and 31 metres wide; driven by steam turbines

62

she had four propellers and could steam at over 32 knots with a crew of 2,300 men. In fact, the British secret service had successfully deluded the Japanese into believing she was in active service with the US Navy in the Pacific in 1942-1943 whilst she was still under construction. On entering service she made several attacks on German shipping in Norway before sailing for the Far East where she had made repeated attacks on Japanese facilities in Indonesia, Taiwan and the Japanese main islands – often to good effect. She was attacked by Japanese suicide bombers; a ‘kamikaze’ suicide plane had crashed into her flight deck but she had fought on. For the guests on board the ship for the Coronation Review, there was a display of large posters with illustrating photographs of this kamikaze attack and its appalling consequences – with the fires being successfully fought by the ship’s crew. In the kamikaze attack a large gnash had been made in her superstructure – carefully retained as a genuine ‘battle scar’.

With the war over and with many deficiencies in the merchant fleet, itself ravaged by war, ‘INDEFATIGABLE’ was put into world-wide service as a troop transport and hospital ship carrying up to 2,000 passengers – mostly military personnel and former prisoners of war under repatriation, In 1947, the merchant fleet being almost restored to strength, she was laid up for two years and then converted into a training ship with class-rooms being built onto her old flight deck. After five years of training, she was laid up again and then scrapped – still only twelve years old.

As a major warship, it is interesting to reflect on her overall service – 6 years (1938-1944) under construction on the

Clyde, 18 months (1944-1945) warfare off Norway and in the Far East, 2 years (1945-1947) service as a military passenger ship mostly trooping, 2 years (1947-1949) laid up in reserve, 5 years (1949-1954) training. 2 years (19551956) laid up for disposal. And in 1956, she was sold as scrap on the Clyde.

The review of the fleet by HM Queen Elizabeth II aboard HMS ‘SURPRISE’ was a special event. I suppose all of us who cheered our monarch’s passage around the fleet whilst under review wished her well; they will have a lifelong memory of the event. The first active development, for the assembled fleet of warships under review, was the simultaneous sounding of the Royal Salute of 21 guns by all the warships present to mark the approach of the Royal Flotilla led into Spithead by the Trinity House Vessel ‘PATRICIA’ with the Elder Brethren on her quarter deck leaving the navigation and management of their ship, along and around the lines of the anchored ships under review, to Captain Meyrick – a one-time mariner apprentice of The Trinity House. Following the ‘SUPRISE’ came two frigates of the Royal Navy with official staff on board followed by three major passenger liners – the ‘PRETORIA CASTLE of the Union Castle Line’s South Africa service, the ‘STRATHNAVER’ of P and O Steam Navigation’s Far Eastern service and the ‘ORCADES’ of the Orient Line’s Australia service, all three with guests of the government and other official visitors.

On the completion of the review of the fleet, the ships of the Royal Flotilla anchored around HMS ‘VANGUARD’ when the Royal Navy’s Fleet Air Arm had a fly past with over 300 naval aircraft in special formations to salute their Queen. In the early evening Her Majesty boarded her flagship with her principal guests for an official dinner. With dusk, all the warships were lit up by lines of lights along their upper decks to present each ship in silhouette. Then, in the late evening, there was a fleet fire work display such as we had never seen.

So the great review passed. A couple of days later, we returned to our college – to its routine and its studies; all of us were quite tired out by the experience.

It would have been the first time that I participated in a national event and, I also suppose, it was the biggest such event in which I have ever taken part.

And, I suppose, I must have been one of the youngest to have been aboard one of Her Majesty’s commissioned warships and, quite probably I am, of the many thousands of seamen aboard all those ships, the only one to have remained in active marine service ever since.

Της Ρεγγίνας Φρέντζου

Σκέψεις μιας περασμένης γενιάς

Π

άνε 40 χρόνια από την 21η Ιουνίου 1982, ημέρα ίδρυσης της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Πειραιά. Στα προπύλαια του 21ου όλα θα πρέπει να έμοιαζαν κάπως πιο κανονικά, όλα ενταγμένα μέσα στη φυσιολογική ροή του χρόνου, με τη νεότερη γενιά να έχει διαδεχθεί την προηγούμενη, όπως συνέβαινε με όλες τις προηγούμενες γενιές σε όλες τις περασμένες δεκαετίες. Με τους Έλληνες αστούς να παίρνουν βαθιές, χαλαρωτικές ανάσες, από την καρέκλα του γραφείου τους ή πίσω από τη βιτρίνα του μαγαζιού τούς. Με την ελληνική επαρχία να θέτει σε διαθεσιμότητα τα πλουσιοπάροχα αγαθά της και με τα φουγάρα της ελληνικής βιομηχανίας να φουμάρουν αγέρωχα τον γκρίζο τους καπνό στον καταγάλανο ουρανό. Με την έννοια της ιδιοκτησίας να βασιλεύει στα όνειρα κάθε ελληνικής οικογένειας: ένα διαμέρισμα, ένα εξοχικό, ένα αυτοκίνητο, σταδιακά και δύο, ένα για τον κάθε γονέα, άντε και ένα τρίτο για τις εκδρομές. 'Ονειρα πραγματοποιήσιμα. Και η ελληνική οικογένεια, ναι μεν μικρότερη από παλαιότερα, αλλά ωστόσο υφιστάμενη και ανθίζουσα, σε μεγάλο βαθμό δεινή υποστηρίκτρια των ιδιωτικών σχολείων, που ξεφύτρωναν σαν τα μανιτάρια, να επισκέπτεται τα πανηγύρια για το φολκλορικό τους στοιχείο και τα κοκοράκια με την κόκκινη καραμελωμένη ζάχαρη, να κάνει στάσεις στην παλιά εθνική οδό για αυτά τα πεντανόστιμα χάμπουργκερ των McDonald's και να τρίβει με βενζίνη το παιδικό πατουσάκι που πάτησε αυτήν την πίσσα στο βυθό της θάλασσας. Με το κέντρο της Αθήνας να βουίζει σαν ένα ξέφρενο μελίσσι, πολύχρωμο και λαμπερό και αναγεννημένο και μοναδικά ομοιογενές, όλες οι καλές φυλές χωρούν, αρκεί να είναι τουρίστες. Με την παράλογη γοητεία μιας μικρής μαϊμούς στούς ώμους ενός

64

τροφαντού κυρίου με ιταλικό όνομα στη Φωκίωνος Νέγρη, με νεόδμητα συντριβάνια και πολυώροφα εμπορικά με γυάλινη οροφή και θεριεμένα τροπικά φυτά, με μικρόσωμους ύποπτους τύπους να ρίχνουν παπάδες στη Σταδίου και με αλλοπρόσαλλα ντυσίματα από αποκλειστικά ξένες μάρκες. Όλα αυτά συνέθεταν μια σύγχρονη Ελλάδα, παραπαίουσα ανάμεσα στις μεθυστικές ομίχλες της περιφρονημένης και αναχρονιστικής Ανατολής και στις χρυσοστόλιστες μισάνοιχτες πόρτες της μοντέρνας Ευρώπης.

40 χρόνια μετά, τα παιδιά που γεννήθηκαν τη χρυσή δεκαετία του '80 ανήκούν ήδη σε μια ξεπερασμένη γενιά και παλεύουν να συμβαδίσουν με τις νεότερες γενιές των Millennials και Generation Ζ. Σε έναν κόσμο που πλέον όντως ονοματίζει τις γενιές για να μπορέσει να δικαιολογήσει κάπως το σχεδόν αδικαιολόγητα βαθύ χάσμα μεταξύ τους, για να μην παραφρονίσουν τελείως οι τριανταπεντάρηδες και άνω. Σε μια Ελλάδα που προσπαθεί να συγκρατήσει τα εναπομείναντα θραύσματα της ταυτότητάς της με θεατρικούς εορτασμούς επετείων με βασιλικούς καλεσμένους, που φαντάζουν ακατανόητοι και την επόμενη ημέρα έχουν ήδη ξεχαστεί. Σε μια χώρα που αδυνατεί να συγκρατήσει τα δυνατά μυαλά της και αποτελεί πια πεδίο κρύων -αλλά κάποτε τόσο ειλικρινών- χωρατών ειπομένων από την ασφάλεια του εξωτερικού. Χωρατά για την παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρατά για την ελληνική οικονομία - φράση που από μόνη της πια ακούγεται αστεία -, χωρατά για την, μπανάλ πια, ψωροπερηφάνια του Έλληνα μάγκα. Χωρατά πού πονάνε σαν το χτύπημα κάτω από τη μέση, όμως η απόγνωση των καιρών σύντομα ναρκώνουν τον πόνο και μουδιάζουν το συναίσθημα, σαν τη βελόνα ενός εμβολίου.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Το νερό, η ζωή & ο άνθρωπος Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

67

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

Υγρά Βιομηχανικά Απόβλητα Πηγές ρύπανσης επιφανειακών-υπόγειων νερών και της θάλασσας Τα νερό καλύπτει το μεγαλύτερο τμήμα της επιφάνειας της γης, περίπου το 70% αυτής. Μέσα στο νερό της θάλασσας, των λιμνών και των ποταμών ζει πλήθος υδρόβιων οργανισμών, οι οποίοι με τα υδρόβια οικοσυστήματα που συνιστούν διατηρούνται στην ζωή. Πολλοί από τους υδρόβιους οργανισμούς αποτελούν και βασικό στοιχείο της ανθρώπινης διατροφής, το δε πλαγκτόν είναι από τους σημαντικότερους συντελεστές μετατροπής του διοξειδίου του άνθρακα σε οξυγόνο. Τα νερά των λιμνών των ποταμών και των πηγών καθώς και τα υπόγεια νερά χρησιμεύουν αφενός μεν για την διατροφή του ανθρώπου αφετέρου και για πλήθος άλλων ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Εκ της ανωτέρω σπουδαιότητας του νερού για την ζωή και τον άνθρωπο είναι επιτακτική η ανάγκη της προστασίας του υδάτινου περιβάλλοντος από την ρύπανση για την διατήρηση της ζωής εντός αυτού, την εξασφάλιση της τροφής του ανθρώπου και την προστασία της υγείας του. Οι κυριότερες πηγές ρύπανσης των επιφανειακών νερών, των υπόγειων νερών και της θάλασσας είναι οι ακόλουθες: • Τα αστικά-οικιακά λύματα, τα οποία για την αποφυγή της ρύπανσης των νερών υπόκεινται σε μηχανική, φυσικοχημική και βιολογική επεξεργασία σε ειδικές εγκαταστάσεις που ονομάζονται μονάδες βιολογικού καθαρισμού, όπου αφαιρείται το ρυπαντικό και μολυσματικό τους φορτίο και καθαρά πλέον απορρίπτονται στους διάφορους υδάτινους αποδέκτες.

• Τα διάφορα στερεά απόβλητα που απορρίπτονται στις ακτές ή από τα πλοία στην θάλασσα. Η ρύπανση αυτή αποφεύγεται με την εφαρμογή νομοθεσίας που προβλέπει επιβολή αυστηρών κυρώσεων στους διάφορους παραβάτες και την σημερινή εξέλιξη της τεχνολογίας που επιτρέπει αποτελεσματικό έλεγχο και τον εύκολο εντοπισμό τους. Κάμερες τοποθετημένες σε παράκτιες περιοχές καταγράφουν τους ρυπαίνοντες, όσον αφορά δε τα πλοία από δορυφορική παρακολούθηση εντοπίζεται το σημείο (μήκος και πλάτος) της ρύπανσης καθώς και ο χρόνος αυτής και από τα νηολόγια των πλοίων εξακριβώνεται ο παραβάτης.

• Τα στραγγίδια από τις ανεξέλεγκτες χωματερές που καταλήγουν στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα και τον ρυπαίνουν και τον μολύνουν.

• Τα όμβρια ύδατα που ξεπλένουν την σκόνη από τους δρόμους και την περίσσεια των φυτοφαρμάκων και των λιπασμάτων από τα χωράφια και τα κτηνοτροφικά από-

68

βλητα. Όσον αφορά στην σκόνη των δρόμων τα όμβρια ύδατα πριν την απόρριψή τους διέρχονται από δεξαμενές καθίζησης στις οποίες κατακρατούνται κυρίως τα στερεά που συνιστούν την σκόνη καθώς και λάδια, ως προς δε τα νερά που ξεπλένουν τα χωράφια θα πρέπει να γίνεται από τους γεωργούς προσεκτική και με μέτρο χρήση των φυτοφαρμάκων και των λιπασμάτων και κατόπιν της υποδείξεως των ειδικών γεωπόνων για την αποφυγή της ρύπανσης των υδάτινων αποδεκτών από της ανωτέρω χημικές και τοξικές ενώσεις.

• Η όξινη βροχή, η οποία συνίσταται από τα νερά της βροχής που καθώς πέφτουν παρασύρουν μαζί τους, διάφορους αέριους ρύπους, όπως υδρόθειο (Η2S) και άλλα τοξικά αέρια που εκπέμπονται από την βιομηχανία και τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων. Για την αποφυγή της όξινης βροχής θα πρέπει να γίνεται από τις βιομηχανίες κατακράτηση των τοξικών αερίων με την βοήθεια ειδικών συστημάτων φίλτρων πριν την διαφυγή τους στην ατμόσφαιρα και ανελλιπώς ο προβλεπόμενος περιοδικός

YΓΡΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ

έλεγχος και η ρύθμιση των εξατμίσεων των αυτοκινήτων.

• Τα πυρηνικά απόβλητα σε περίπτωση ατυχήματος σε σταθμό παραγωγής πυρηνικής ενέργειας ή διαρροής στο χώρο αποθήκευσης των πυρηνικών αποβλήτων. Τα ατυχήματα αυτά είναι σπάνια, αλλά όταν συμβαίνουν είναι πολύ σοβαρά. Αποφεύγονται με την λήψη πολύ σοβαρών μέτρων ασφαλείας.

• Τα υγρά βιομηχανικά απόβλητα, τα οποία συνιστούν μία από τις σοβαρότερες πηγές και αιτίες ρύπανσης των επιφανειακών-υπόγειων νερών και της θάλασσας, για την αποτροπή της οποίας απαιτείται σοβαρή και εξειδικευμένη επεξεργασία τους πριν την απόρριψή τους. Η επεξεργασία αυτή θα αποτελέσει και το κύριο θέμα του παρόντος άρθρου. Υγρά Βιομηχανικά Απόβλητα Τα αστικά λύματα, επειδή είναι ανθρώπινης προέλευσης, είναι παρόμοιας μορφής σε κάθε τόπο και παντού οι διεργασίες επεξεργασίας τους μπορεί να διαφέρουν στον τρόπο εφαρμογής τους, όμως στηρίζονται στην ίδια αρχή λειτουργίας και αυτό καθιστά δυνατή την μεταφορά των αστικών λυμάτων διαφόρων γειτονικών περιοχών σε ένα χώρο και την συνεπεξεργασία τους στην ίδια μονάδα επεξεργασίας αστικών λυμάτων, στην ίδια μονάδα βιολογικού καθαρισμού. Δεν συμβαίνει το ίδιο με τα βιομηχανικά απόβλητα. Αυτά διαφέρουν από βιομηχανία σε βιομηχανία, ανάλογα με τις χρησιμοποιούμενες πρώτες και βοηθητικές ύλες, τις παραγωγικές διεργασίες και τα παραγόμενα προϊόντα και απαιτούν κατά περίπτωση διαφορετικούς τρόπους επεξεργασίας. Βιομηχανικά απόβλητα που προέρχονται από την ίδια κατηγορία ή παρόμοιες κατηγορίες βιομηχανιών υπόκεινται σε παρόμοιες διεργασίες επεξεργασίας, οι οποίες μπορούν να λάβουν χώρα στην ίδια εγκατάσταση. Αυτό είναι εφικτό στα διάφορα βιομηχανικά πάρκα, στις βιομηχανικές ζώνες, όπου είναι δυνατόν βιομηχανίες ή βιοτεχνίες που ανήκουν στην ίδια κατηγορία ή παρεμφερείς κατηγορίες να είναι εγκατεστημένες η μία πλησίον της άλλης και να έχουν μία κοινή μονάδα επεξεργασίας υγρών αποβλήτων. Στην περίπτωση αυτή εκτός από τα άλλα οικονομικά και λοιπά πλεονεκτήματα των βιομηχανιών, επιτυγχάνεται και συμπίεση του κόστους επεξεργασίας των υγρών βιομηχανικών τους αποβλήτων.

Τα υγρά βιομηχανικά απόβλητα παράγονται από τις διάφορες διεργασίες εντός του εργοστασίου και ανάλογα με την δραστηριότητα από την οποία προέρχονται κατατάσσονται στα ακόλουθα είδη: • Αστικά λύματα των εργαζομένων. Τα λύματα αυτά συνήθως, ξεχωριστά από τα απόβλητα των άλλων δραστηριοτήτων, διοχετεύονται στο δίκτυο ακαθάρτων της πόλεως και οδηγούνται στην κοινοτική μονάδα επεξεργασίας αστικών λυμάτων. Εάν δεν υπάρχει τέτοια μονάδα στην περιοχή και αποδέκτης των υγρών αποβλήτων είναι ένα ρέμα ή κάποιος άλλος υδάτινος αποδέκτης, τότε είτε υφίστανται επεξεργασία σε βιολογικό καθαρισμό αστικών λυμάτων εντός του εργοστασίου, ανεξάρτητο από την μονάδα επεξεργασίας υγρών βιομηχανικών αποβλήτων ή σπανιότερα συνεπεξεργάζονται μαζί με τα βιομηχανικά απόβλητα σε μία κοινή εγκατάσταση επεξεργασίας, εφόσον τα βιομηχανικά απόβλητα δεν περιέχουν τοξικές ενώσεις.

• Απόβλητα από νερά ψύξης. Τα νερά ψύξης κυκλοφορούν σε κλειστό κύκλωμα ψύξης με εναλλάκτες θερμότητας και ψύχουν διάφορα μηχανήματα, των οποίων ανεβαίνει η θερμοκρασία εξαιτίας της συνεχούς τους λειτουργίας. Μετά τους εναλλάκτες θερμότητας τα νερά αυτά επαναχρησιμοποιούνται, ανακυκλώνονται, αφού διέλθουν από πύργους ψύξης, όπου με την επαφή τους με ψυχρό αέρα και δια της εξατμίσεως μικρής ποσότητας νερού ξαναψύχονται. Το νερό και ο αέρας διέρχονται κατά αντίστροφη φορά μέσα από πληρωτικό υλικό, για να αυξάνεται η επιφάνεια και ο χρόνος επαφής τους που έχει σαν συνέπεια την καλύτερη απόδοση ψύξης. Η ποσότητα νερού που εξατμίζεται αναπληρώνεται δια της προσθήκης αντίστοιχης νέας ποσότητας νερού στο κλειστό κύκλωμα της ψύξης. Για την αποφυγή διαβρώσεως των σωληνώσεων του συστήματος ψύξης καθώς και εμφράξεως των σωληνώσεων από επικαθήσεις αλάτων, στα νερά ψύξης προστίθενται μικροποσότητες αντισκωριακών ενώσεων και ενώσεων παρεμπόδισης δημιουργίας αλάτων. Επειδή όμως από την διαρκή εξάτμιση του νερού στους πύργους ψύξης η συγκέντρωση των αλάτων εντός των νερών ψύξης αυξάνεται και από ένα σημείο και μετά δεν μπορούν να αποφευχθούν οι επικαθήσεις αλάτων, γι’ αυτό επιβάλλεται η εκκένωση του κυκλώματος ψύξης και η πλήρωση αυτού με νέο φρέσκο νερό. Τα χρησιμοποιημένα νερά ψύξης είναι συνήθως καθαρά και προστίθενται στην απορροή των επεξεργασμένων υγρών βιομηχανικών αποβλήτων του εργοστασίου, αφού όμως διέλθουν από τον πύργο ψύξης ή κάποια άλλη αντίστοιχη διάταξη για την μείωση της θερμοκρασίας τους. Είναι πολύ σημαντικό τα απορριπτόμενα υγρά απόβλητα να μην έχουν υψηλές θερμοκρασίες, διότι δημιουργούν προβλήματα στα οικοσυστήματα των υδάτινων αποδεκτών που καταλήγουν.

• Απόβλητα απορροής χώρων εργοστασίου (νερά από πλύσιμο πατωμάτων διαδρόμων κλπ.). Αυτά συνήθως δεν περιέχουν τοξικές ενώσεις και μπορούν να προστεθούν είτε στην γραμμή επεξεργασίας των αστικών λυμάτων του προσωπικού είτε στην γραμμή επεξεργασίας των υγρών βιομηχανικών αποβλήτων.

69

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

• Απόβλητα από το πλύσιμο των πρώτων υλών. Αυτά τα απόβλητα ενίοτε περιέχουν διάφορες επικίνδυνες για το περιβάλλον και τοξικές ενώσεις και χρήζουν ιδιαίτερης επεξεργασίας.

• Απόβλητα από τις παραγωγικές διεργασίες. Αυτά είναι υγρά απόβλητα που παράγονται κατά την διάρκεια της παραγωγής των διαφόρων προϊόντων του εργοστασίου και περιέχουν όπως και το προηγούμενο είδος αποβλήτων διάφορες χημικές και τοξικές ενώσεις που απαιτούν ανά περίπτωση ιδιαίτερη επεξεργασία. Στο είδος αυτό αποβλήτων συγκαταλέγονται και τα απόβλητα που παράγονται από το πλύσιμο των διαφόρων δεξαμενών, αντιδραστήρων, σκευών και μηχανημάτων κατά την αλλαγή παραγωγής από ένα προϊόν σε άλλο, την διακοπή παραγωγής λόγω συντήρησης και τέλος όποτε απαιτείται καθαρισμός τμημάτων της γραμμής παραγωγής. Ρύπανση των νερών από τα υγρά βιομηχανικά απόβλητα Τα δύο τελευταία είδη αποβλήτων αποτελούν τα κυρίως υγρά βιομηχανικά απόβλητα, τα οποία συνιστούν και τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την ρύπανση των νερών που έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή της υδάτινης χλωρίδας και πανίδας και την προσβολή της ανθρώπινης υγείας. Οι κύριοι ρύποι των υγρών βιομηχανικών αποβλήτων είναι οι ακόλουθοι: • Ανόργανα άλατα του Ν, Ρ (θρεπτικά υλικά) • Βιοαποικοδομήσιμες οργανικές ενώσεις (BOD) • Μη βιοαποικοδομήσιμες οργανικές ενώσεις (COD)

70

• Οξέα και αλκάλια • Αιωρούμενα στερεά • Επιπλέοντα υλικά (λίπη, έλαια κλπ.)

• Χρώματα από βαφεία, βυρσοδεψεία, χαρτοβιομηχανίες • Τοξικές ουσίες ανόργανες ή οργανικές, όπως πχ. θειούχα, χρωμικά, και αρσενικά άλατα, κυανιούχα, φαινόλες και τα παράγωγά τους, οργανοσφωρικά, οργανικό θείο και αλογόνα. Επίσης βαρέα μέταλλα και άλλα ανόργανα υλικά όπως χλωριούχο νάτριο • Παθογόνους μικροοργανισμούς Οι οργανικές ενώσεις των αποβλήτων δεσμεύουν το διαλυμένο οξυγόνο του νερού και οδηγούν σε ασφυξία και θάνατο τους υδρόβιους οργανισμούς, ενώ οι περιεχόμενες εντός αυτών τοξικές ενώσεις, όπως βαριά μέταλλα, φαινόλες, χλωριωμένοι υδρογονάνθρακες κλπ. σκοτώνουν τους μικροοργανισμούς που ζουν στο νερό και διαταράσσουν το υδάτινο οικοσύστημα. Κάποιοι άλλοι οργανισμοί απορροφούν τις ανωτέρω τοξικές ενώσεις και μέσω της τροφικής αλυσίδας τις μεταφέρουν και σε άλλους και τέλος και στον άνθρωπο προκαλώντας του σοβαρές ασθένειες, ακόμη και τον θάνατο. Στην αρχή τα υγρά βιομηχανικά απόβλητα, όταν ήταν περιορισμένης ποσότητας, απορρίπτονταν χωρίς καμμιά επεξεργασία στους διάφορους υδάτινους αποδέκτες και το έδαφος χωρίς να προκαλούν κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα. Με την έκρηξη όμως της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης, από τα μέσα του 19ου αιώνα έως τα μέσα του 20ου αιώνα η ρύπανση των νερών έλαβε επικίνδυνες διαστάσεις

YΓΡΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ

προκαλώντας τεράστια οικολογικά προβλήματα. Τα νερά πολλών ποταμών και λιμνών έγιναν θολά και δύσοσμα και η ζωή μέσα σ΄ αυτά σχεδόν εξαφανίστηκε, ενώ σε άλλες περιοχές η μόλυνση και η ρύπανση κατέστησε τα αλιεύματα ακατάλληλα για ανθρώπινη κατανάλωση.

Νομοθετικό πλαίσιο διάθεσης υγρών βιομηχανικών αποβλήτων Η επιδείνωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος ιδιαίτερα κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα ανάγκασε τις κυβερνήσεις των διαφόρων κρατών μεμονωμένα αλλά και οργανισμών προστασίας του περιβάλλοντος στα πλαίσια του ΟΗΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης να λάβουν σοβαρά μέτρα για την αποτροπή της περαιτέρω ρύπανσης του αέρα, του εδάφους και των νερών και την κατά το δυνατόν αποκατάσταση των ήδη δημιουργηθέντων προβλημάτων. Όσον αφορά στα υγρά βιομηχανικά απόβλητα, τα μέτρα αυτά αφορούν στην θέσπιση ορίων εκπομπής των διαφόρων ρυπογόνων ενώσεων προς τους διάφορους υδάτινους αποδέκτες καθώς και την επιβολή αυστηρών κυρώσεων από την παραβίαση των ανωτέρω ορίων. Επίσης η εν λόγω νομοθεσία προβλέπει την αδειοδότηση λειτουργίας των διαφόρων εργοστασίων υπό την προϋπόθεση της έγκρισης μελέτης και κατασκευής μονάδας επεξεργασίας των υγρών βιομηχανικών αποβλήτων των εργοστασίων και την σύνταξη και υποβολή μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την έκδοση περιβαλλοντικών όρων για κάθε βιομηχανία. Στην Ελλάδα ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 70 θεσπίστηκαν οι πρώτοι Νόμοι, Προεδρικά Διατάγματα και Υπουργικές Αποφάσεις που προέβλεπαν τους όρους διάθεσης των υγρών βιομηχανικών αποβλήτων στους διάφορους υδάτινους αποδέκτες καθώς και τα όρια διάθεσης των διαφόρων ρύπων. Αργότερα με την είσοδό μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το κράτος μας υιοθέτησε και εναρμονίστηκε με όλες τις σχετικές με το περιβάλλον Οδηγίες της ΕΕ. Τους Νόμους που αναφέρονται σε μέτρα και όρους διάθεσης βιομηχανικών υγρών καθώς και επικίνδυνων και τοξικών αποβλήτων καθώς και την σχετική με την ίδρυση και αδειοδότηση βιομηχανιών και την έγκριση των μονάδων επεξεργασίας των υγρών τους αποβλήτων μπορεί κανείς να τα βρει στα ακόλουθα sites: § https://dia.eap.gr.nomothesia, νομοθεσία στερεών και

υγρών αποβλήτων. § http://www1.aegean.gr.regulations, Υγρά Απόβλητα § https://www.elinyae.gr.egk-16201, Εγκ.16/20119 (ΦΕΚ/-10.11.2011)/ΕΛΙΝΥΑΕ Υγρά απόβλητα ανά κλάδο βιομηχανίας Βιομηχανίες που ανήκουν στον ίδιο ή παρεμφερείς κλάδους παράγουν και απόβλητα με τα ίδια χαρακτηριστικά, τα οποία και υπόκεινται σε επεξεργασία που ακολουθεί τις ίδιες μεθόδους ανά κλάδο. Στην συνέχεια παρατίθενται ορισμένοι από τους πιο συνήθεις βιομηχανικούς κλάδους και τα αντίστοιχα απόβλητά τους. § Βιομηχανίες τροφίμων: Εργοστάσιο σιτηρών, Αρτοποιία -ζαχαροπλαστική, Εργοστάσιο ζάχαρης, Εκτροφεία χοίρων-βοοειδών, Πτηνοτροφεία, Σφαγεία, Επεξεργασία κρέατος, Ιχθυοτροφεία. Τα υγρά απόβλητα των ανωτέρω βιομηχανιών περιέχουν κατά βάση οργανικό βιοαποικοδομήσιμο φορτίο, σε διαλυμένη, κολλοειδή και αιωρούμενη μορφή. Κάποια απόβλητα περιέχουν επίσης και υψηλές ποσότητες αζωτούχων και φωσφορικών ενώσεων και χλωρίου, τα απόβλητα δε των ιχθυοτροφείων και των εκτροφείων ζώων περιέχουν και βαριά μέταλλα. Κονσερβοποιία λαχανικών, Επεξεργασία φρούτων, λαχανικών. Για τις εκπλύσεις απαιτούνται μεγάλες ποσότητες νερού. Τα απόβλητα αυτά περιέχουν αιωρούμενα στερεά, ανόργανα και οργανικά και υπολογίσιμες ποσότητες φυτοφαρμάκων. Γαλακτοκομεία, Τυροκομεία, Βιομηχανία μαργαρίνης, Γάλα σε σκόνη, Βούτυρο, Καζεΐνη. Τα απόβλητα των ανωτέρω βιομηχανικών έχουν υψηλές θερμοκρασίες, οργανικό φορτίο, λίπη, φωσφορικές και αζωτούχες ενώσεις και χλώριο. Ελαιοτριβεία, Ελαιουργεία (ραφινερίες). Τα απόβλητα αυτών των βιομηχανιών περιέχουν υψηλό οργανικό φορτίο, αιωρούμενα στερεά, λιπαρές ενώσεις, σημαντικές ποσότητες φυτοφαρμάκων και υψηλή οξύτητα. Ζυθοποιία, Οινοποιία, Ποτά, Χυμοί. Τα απόβλητα αυτών των βιομηχανιών περιέχουν μεγάλες ποσότητες αιωρούμενων στερεών και υψηλό βιοαποικοδομήσιμο οργανικό φορτίο (BOD), εν αιωρήσει και σε διαλυμένη μορφή. § Βιομηχανίες δέρματος και υφάνσιμων υλών: Βυρσοδεψεία, Πλυντήρια μαλλιού, Λευκαντήρια, Βαφεία, Πλυντήρια, Καθαριστήρια. Τα βαφεία και τα πλυντήρια περιέχουν μεγάλες ποσότητες απορρυπαντικών και χρώματα. Τα καθαριστήρια παράγουν μικρές ποσότητες νερού που περιέχει τετραλωροαιθυλένιο, τοξικό απόβλητο που δίνεται σε εξειδικευμένες εταιρείες διαχείρισης τοξικών αποβλήτων. Τα βυρσοδεψεία παράγουν υγρά δύσοσμα απόβλητα με υψηλό ΡΗ, που περιέχουν τρίχες, αίμα, τοξικά θειούχα ιόντα εξασθενούς χρωμίου και υψηλό οργανικό φορτίο (BOD). § Βιομηχανίες ξύλου και χαρτιού: Εργοστάσιο κυτταρίνης, Εργοστάσιο χαρτιού.

71

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

Τα απόβλητα των χαρτοβιομηχανιών περιέχουν υπολείμματα ξύλου, όπως κυτταρίνες, τανίνες, θειικά άλατα του ασβεστίου, του νατρίου, του μαγνησίου και του αμμωνίου, καυστικό νάτριο και θειούχο νάτριο και υψηλές τιμές ΡΗ. § Υψικάμινοι, Μεταλλουργίες, Επιμεταλλωτήρια, Μεταλλεία: Παραγωγή χάλυβα, σιδήρου, αλουμινίου και διαφόρων μετάλλων και ορυκτών, Επεξεργασία μετάλλων, Χυτήρια, Μεταλλικές κατασκευές, Επιμεταλλώσεις. Τα απόβλητα από τις υψικαμίνους και τις μεταλλουργίες είναι αρκετά τοξικά, έχουν χαμηλό ΡΗ και περιέχουν φαινόλες, διοξίνες, φουράνια, ιόντα κυανίου, σιδήρου, ψευδαργύρου, χλωρίου και εξασθενούς χρωμίου. Τα απόβλητα παραγωγής αλουμινίου περιέχουν εκτός από μέταλλα και φθόριο και των επιμεταλλωτηρίων βαριά μέταλλα. Στα μεταλλεία από τα ξεπλύματα των εξορύξεων τα απόβλητα περιέχου επίσης βαριά μέταλλα. § Βιομηχανία πετρελαίου και παραγώγων: Εξόρυξη πετρελαίου, Διύλιση, Παραγωγή πετροχημικών, Παραγωγή πλαστικών. Τα υγρά απόβλητα των διυλιστηρίων αλλά και των άλλων βιομηχανιών αυτού του κλάδου περιέχουν μεγάλες ποσότητες αιωρούμενων και πτητικών στερεών, αμμωνίας, θειούχων και έχουν υψηλές τιμές ΡΗ (αλκαλικότητα) και BOD (βιοδιασπώμενο οργανικό φορτίο). § Παραγωγή ενέργειας: Ανθρακωρυχεία, Θερμοηλεκτρικοί σταθμοί, Καύση στερεών απορριμμάτων, Πυρηνικοί σταθμοί. Τα απόβλητα των βιομηχανιών αυτών περιέχουν μεγάλες ποσότητες αιωρούμενων στερεών, βιοδιασπώμενο οργανικό φορτίο και υψηλή θερμοκρασία αποβλήτων. Από την καύση των στερεών απορριμμάτων τα υγρά απόβλητα περιέχουν και βαριά μέταλλα.

72

§ Διάφορες Χημικές βιομηχανίες: Παραγωγή Χλωρίου, Αμμωνίας, Λιπασμάτων, Οξέων, Βάσεων, Χρωμάτων, Διαλυτών, Απορρυπαντικών, Σαπουνιών, Αρωματοποιίας, Φαρμάκων, Ελαστικών, Οικοδομικών υλικών, Τσιμέντων, Κεραμικών κλπ. Τα υγρά απόβλητα των χημικών βιομηχανιών ποικίλλουν ως προς την περιεκτικότητά τους σε διάφορους ρυπαντές ανάλογα με τα παραγόμενα προϊόντα, τις πρώτες και βοηθητικές ύλες και το είδος των διεργασιών. Μπορεί να περιέχουν οργανικές ενώσεις βιοδιασπώμενες ή μη, σε αιώρηση ή διαλυμένες και οργανικές και ανόργανες τοξικές ενώσεις. Μέθοδοι επεξεργασίας υγρών βιομηχανικών αποβλήτων Τα υγρά βιομηχανικά απόβλητα, πριν την διάθεσή τους στους διάφορους υδάτινους αποδέκτες και για την διασφάλιση της προστασίας των τελευταίων, ανάλογα με τους περιεχόμενους σ’ αυτά ρύπους, υπόκεινται στις ακόλουθες διεργασίες επεξεργασίας: § Εσχάρωση, εξάμμωση, απολίπανση, για την αφαίρεση μεγάλου μεγέθους φερτών υλικών, άμμου και λιπών-ελαίων. § Πρωτογενή και δευτερογενή βιολογική επεξεργασία, για την αφαίρεση των αιωρούμενων ανόργανων και οργανικών στερεών αφενός και των διαλυμένων οργανικών αντιστοίχως. Στην περίπτωση αυτή τα απόβλητα υπόκεινται σε πρωτοβάθμια καθίζηση ή επίπλευση (diffused air flotation) με την βοήθεια κροκιδωτικών και πολυηλεκτρολύτη, όπου αφαιρούνται τα αιωρούμενα στερεά και η υγρή φάση οδηγείται σε σύστημα δεξαμενής αερισμού, όπου με την βοήθεια αερόβιων βακτηρίων διασπάται το διαλυμένο οργανικό φορτίο και στη συνέχεια

YΓΡΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ

σε δεξαμενή δευτεροβάθμιας καθίζησης για την αφαίρεση της δημιουργούμενης βιολογικής λάσπης. § Αφαίρεση θρεπτικών αζώτου (Ν) και φωσφόρου (Ρ). Όταν τα απόβλητα περιέχουν μεγάλες ποσότητες αζώτου και φωσφόρου, θα πρέπει να γίνει μείωση της συγκέντρωσής τους για την αποφυγή ρύπανσης από φαινόμενα ευτροφισμού που διαταράσσουν τα υδάτινα οικοσυστήματα. Και αυτό ιδιαίτερα, όταν τα επεξεργασμένα απόβλητα απορρίπτονται σε ευαίσθητους υδάτινους αποδέκτες. Οι αζωτούχες ενώσεις οξειδώνονται σε νιτρώδεις και μετά σε νιτρικές, οι οποίες τέλος σε δεξαμενές ανοξικές (απουσία οξυγόνου) μετατρέπονται σε αέριο άζωτο που διαφεύγει στην ατμόσφαιρα. Ο φωσφόρος με την βοήθεια ειδικών χημικών καταπίπτει σαν ίζημα και απομακρύνεται μαζί με την παραγόμενη λάσπη. § Χημική οξείδωση. Η διεργασία αυτή χρησιμοποιείται για να μετατρέψει ενώσεις τοξικές και μη βιοδιασπώμενες, όπως φαινόλες, αμίνες, Mn+2, Fe+2, S-2, SO3-2, CN κλπ. σε απλούστερες βιοδιασπώμενες ή μη τοξικές. Η οξείδωση επιτυγχάνεται με οξειδωτικά μέσα όπως Cl2, CLO2, O3, KMnO4, K2Cr2O7, H2O2 κλπ. § Χημική εξουδετέρωση. Συνίσταται στην διόρθωση της περίσσειας της οξύτητας ή της αλκαλικότητας των αποβλήτων και την ρύθμιση του ΡΗ τους μεταξύ 6,5 και 9,0 με την βοήθεια κάποιου οξέος (για αλκαλικά απόβλητα) ή κάποιας βάσεως (για όξινα απόβλητα). § Χημική κατακρήμνιση βαρέων μετάλλων. Με την κατάλληλη ρύθμιση του ΡΗ των αποβλήτων τα βαριά μέταλλα μετατρέπονται σε αδιάλυτα υδροξείδια, κατακρημνίζονται και αφαιρούνται ως ιζήματα. Για την άνοδο του ΡΗ χρησιμοποιείται υδροξείδιο του ασβεστίου ή καυστικό νάτριο και για την μείωσή του κάποιο οξύ. § Ιοντική ανταλλαγή. Κατ’ αυτήν την διεργασία ανεπιθύμητα ιόντα αντικαθίστανται με άλλα μη τοξικά, όπως Na+, H+, OH-, Cl-. Η ιοντική ανταλλαγή επιτυγχάνεται με την διέλευση των αποβλήτων μέσα από στήλες ρητινών. Με την μέθοδο αυτή επιτυγχάνεται πχ. η αποσκλήρυνση του νερού. Οι ρητίνες αναγεννώνται με αντίστροφη πλύση.

§ Προσρόφηση. Φυσικοχημική διεργασία κατά την οποία ανεπιθύμητες οργανικές ή ανόργανες ενώσεις προσροφώνται στην επιφάνεια στερεών με μεγάλη ειδική επιφάνεια, όπως ο ενεργός άνθρακας. Ο ενεργός άνθρακας μπορεί να αναγεννηθεί με βιολογική, χημική ή θερμική μέθοδο. § Διεργασίες μεμβρανών όπως Αντίστροφη ώσμωση, υπερδιήθηση κλπ. Με την διέλευση των αποβλήτων δια μέσου μεμβρανών γίνεται συγκράτηση διαφόρων ανεπιθύμητων ουσιών από τις μεμβράνες. Οι μεμβράνες αυτές όταν κορεστούν καθαρίζονται και επαναχρησιμοποιούνται. § Ηλεκτροδιάλυση. Τα απόβλητα διέρχονται διαμέσου δεξαμενών, στις οποίες υπάρχουν ηλεκτρόδια. Με εφαρμογή ηλεκτρικής τάσης μεταξύ των ηλεκτροδίων, διάφορα ανεπιθύμητα ιόντα έλκονται και συγκρατούνται από τα ηλεκτρόδια και έτσι αφαιρούνται από τα διερχόμενα απόβλητα. § Απολύμανση. Το μικροβιακό φορτίο που ενδεχόμενα υπάρχει στα απόβλητα αφαιρείται με την χρήση διαφόρων απολυμαντικών, όπως αέριο χλώριο, υποχλωριώδες νάτριο, διοξείδιο του χλωρίου, όζον ή και με την διέλευση των υγρών αποβλήτων μέσα από ακτίνες UV. Βιβλιογραφία: 1. Προβλήματα διαχείρισης υδατικών πόρων, Προστασία Υδροφόρων Οριζόντων-Τρωτότητα. eclass.uoa.gr. 2. Τεχνολογίες που συνδέονται με την διαχείριση βιομηχανικών υγρών αποβλήτων. Εργαστήριο Οικολογικής Μηχανικής και Τεχνολογίας, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος, ΔΠΘ, Δρ. Γεώργιος Γκίκας, Επικ. Καθηγητής. 3. Ανάπτυξη μεθόδων για την επιλογή της καλύτερης διαθέσιμης τεχνολογίας για την επεξεργασία υγρών βιομηχανικών αποβλήτων, Παν. Πατρών, Τμήμα Χημικών Μηχανικών, Διδακτορική διατριβή Μάρθας Γ. Γεωργιοπούλου. 4. Ecoenvir.vet.auth.gr, ΚΕΦ-8-ΖΩΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ. 5. www. gaiapedia.gr/gaiapedia/images/8/80/Βιομηχανικά απόβλητα. 6. dagri.ho.gr, 2021/04, Διαχείριση αποβλήτων γεωργικών εκμεταλλεύσεων και προστασία περιβάλλοντος-Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. 7. ΤΕΙ Κρήτης, Σχολή Τεχνολογικών Εφαρμογών, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, Περιβαλλοντική Διαχείριση, 3η Διάλεξη: ΥΓΡΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ 8. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας, Τεχνολογία Επεξεργασίας Αποβλήτων, Διάλεξη 9 και 10, Τριτοβάθμια Επεξεργασία Υγρών Αποβλήτων. 9. Απομάκρυνση Αζώτου από υγρά απόβλητα με παράκαμψη της παραγωγής Νιτρικών. Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Βιολογίας, Επιστήμες Περιβάλλοντος, Διπλωματική εργασία, Δημήτριος Κρομμύδας, 2005. 10. repository. edulll.gr/edulll/retriev..., Δρ. Π. Μελίδης, Λέκτορας 11. ΕΜΠ, Σχολή Χημικών Μηχανικών, Μονάδα Περιβαλλοντικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Μαρία Λοϊζίδου, www.uest.gr, notes. 12. Mémento Technique de l’ eau, Degremont, nouvelle édition digitale 2016. 13. Industrial Wastewater Treatment, NG Wun Jern, Imperial College Press.

73

ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ Καὶ εἶπεν ὁ Θεός· γενηθήτω φῶς· καὶ ἐγένετο φῶς. Καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὸ φῶς, ὅτι καλόν· Γεν. 1,3-4 Χαράλαμπος Π. Βαρυμπόπης | Φυσικός-Αστροφυσικός Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι οι πρώτες επιστημονικές σκέψεις που πέρασαν από το μυαλό του πρωτόγονου ανθρώπου είναι αστρονομικές και το σπουδαιότερο εργαλείο που η φύση έβαλε στην διάθεσή του είναι τα μάτια. Με τα μάτια ανιχνεύει το ΦΩΣ (ηλεκτρομαγνητικά κύματα) και με την βοήθεια του εγκεφάλου του κυριολεκτικά «κατασκευάζει» τον κόσμο. Με το ΦΩΣ ταξίδεψε στις εσχατιές του Σύμπαντος και στις απαρχές του χρόνου. Όμως έκανε ένα σοβαρό λάθος. Έδωσε υπερβολική εμπιστοσύνη στις εικόνες με αποτέλεσμα να τις ταυτίσει με τον ίδιο κόσμο. Μέγα σφάλμα. Μόνο με την ΝΟΗΣΗ μπορεί να ανιχνεύσει την πραγματικότητα που ξεδιπλώνει μπροστά του το Σύμπαν.

75

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Βαρύτητα

Α

Λοιπόν, τι να διαλέξει κανείς; Το βάρος ή την ελαφρότητα;1

πό τις θεμελιώδεις δυνάμεις του σύμπαντος, μόνο μία κάνει αισθητή την παρουσία της σε κάθε στιγμή της ζωής μας: η βαρύτητα. Μας κρατάει καρφωμένους στο έδαφος. Ρίχνει τα μήλα στο κεφάλι μας. Πρωταγωνιστεί στις κινήσεις των πλανητών, των κομητών και των δορυφόρων. Εξουσιάζει τη δομή και την εξέλιξη των αστέρων. Είναι παρούσα στις παλίρροιες στη Γη, στα συστήματα των διπλών αστέρων, στους αστέρες νετρονίων, στις μαύρες, αλλά και στις άσπρες τρύπες. Η βαρύτητα είναι ο μεγάλος γεωμέτρης, που υποχρεώνει τα σώματα να κινούνται πάνω στις γραμμές του χωρόχρονου και ρυθμίζει κυριολεκτικά την αρχή και την εξέλιξη ολόκληρου του Σύμπαντος. Κατά ένα περίεργο τρόπο, η ιστορία της βαρύτητας είναι επίσης η ιστορία της φυσικής. Μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα του κλάδου απόκτησαν τη φήμη τους μελετώντας τη δύναμη που κυβερνά τη ζωή μας. Και όμως, μετά από περισσότερα από 400 χρόνια μελέτης, η αινιγματική αυτή δύναμη εξακολουθεί να βρίσκεται στην καρδιά μερικών από τα μεγαλύτερα μυστήρια της φυσικής. Σήμερα, είναι γνωστό ότι στη φύση υπάρχουν τέσσερις θεμελιώδεις δυνάμεις: η ισχυρή πυρηνική δύναμη, η ασθενής πυρηνική, η ηλεκτρομαγνητική και η βαρυτική. Οι δύο απ’ αυτές δρουν

1 Μίλαν Κούντερα: Η αβάστακτη ελαφρότητα του είναι.

μέσα στους πυρήνες στων ατόμων. Πρόκειται για την ισχυρή και την ασθενή πυρηνική δύναμη. Η ισχυρή πυρηνική δύναμη, ή ισχυρή πυρηνική αλληλεπίδραση, είναι η ισχυρότερη από τις τέσσερις θεμελιώδεις δυνάμεις της φύσης. Συγκρατεί τα κουάρκ στο εσωτερικό των πρωτονίων και νετρονίων, καθώς επίσης τα πρωτόνια και τα νετρόνια στο εσωτερικό του πυρήνα των ατόμων. Η ασθενής πυρηνική δύναμη, ή ασθενής πυρηνική αλληλεπίδραση, είναι υπεύθυνη για ένα είδος ραδιενεργού διάσπασης, την διάσπαση βήτα2 και την μετατροπή των υποατομικών σωματιδίων από ένα είδος σε κάποιο άλλο. Η τρίτη είναι η ηλεκτρομαγνητική δύναμη, ή δύναμη Lorentz, η οποία δρα μεταξύ φορτισμένων ηλεκτρικά σωματιδίων, όπως μεταξύ των αρνητικά φορτισμένων ηλεκτρονίων και των θετικά φορτισμένων ηλεκτρονίων. Η ηλεκτρομαγνητική δύναμη είναι κυρίως υπεύθυνη για την συγκρότηση του κόσμου σε ανθρώπινη κλίμακα.

2 Η διάσπαση βήτα είναι μία πυρηνική αντίδραση, που γίνεται με την ασθενή αλληλεπίδραση και κατά την οποία ένας ατομικός πυρήνας μετατρέπεται σε έναν άλλο που έχει ή ένα πρωτόνιο περισσότερο με ταυτόχρονη εκπομπή ενός ηλεκτρονίου, (διάσπαση β-) ή ένα πρωτόνιο λιγότερο με ταυτόχρονη εκπομπή ενός ποζιτρονίου (διάσπαση β+).

Βαρύτητα

Sir Isaac Newton: Φιλόσοφος, Μαθηματικός, Φυσικός, Εφευρέτης και Αποκρυφιστής. Οι τρεις πρώτες δυνάμεις ήταν σε μεγάλο βαθμό άγνωστες στην ανθρωπότητα μέχρι τους τελευταίους αιώνες. Δεν συνέβαινε το ίδιο, όμως, και με την βαρύτητα. Αρχαίοι Έλληνες και Ινδοί φιλόσοφοι είχαν παρατηρήσει ότι τα διάφορα σώματα είχαν μια φυσική τάση να κινούνται προς το έδαφος, αλλά, χρειαζόταν η λάμψη της ιδιοφυίας του Ισαάκ Νεύτωνα (Isaac Newton) για να ανυψώσει τη βαρύτητα από μια απλή μυστηριώδη, εν πολλοίς, τάση σε ένα μετρήσιμο και προβλέψιμο φαινόμενο.

O Νεύτων ανακάλυψε ότι όλα τα σώματα στο σύμπαν –από τους κόκκους της άμμου μέχρι τα μεγαλύτερα άστρα– έλκονται μεταξύ τους με μια δύναμη που είναι ανάλογη με το γινόμενο των μαζών τους και αντιστρόφως ανάλογη με το τετράγωνο της μεταξύ τους απόστασης. Το συμπέρασμα αυτό το δημοσίευσε στο περίφημο βιβλίο του, που εξέδωσε το 1687, με τον τίτλο Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica, και το ονόμασε «νόμος της παγκόσμιας έλξης». Το πρώτο χαρακτηριστικό αυτού του νόμου είναι ότι η ισχύς του εκτείνεται σε όλο το Σύμπαν, εξ ου και ο χαρακτηρισμός του «παγκόσμιος». Διέπει, δηλαδή, τόσο τα γήινα, όσο και τα ουράνια φαινόμενα, ενοποιώντας έτσι φαινόμενα που φαίνονταν εντελώς άσχετα μεταξύ τους, από τα μήλα που πέφτουν στη Γη μέχρι τους πλανήτες που περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο. Το δεύτερο σπουδαίο χαρακτηριστικό του ήταν ότι, εκτός από τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτής της δύναμης (έλξη), έδωσε και την ποσοτική της έκφραση: ο διπλασιασμός της μάζας ενός αντικειμένου διπλασιάζει την έλξη που ασκεί, ενώ ο διπλασιασμός της αποστάσεως μεταξύ δύο σωμάτων κάνει την έλξη τους τέσσερις φορές ασθενέστερη. Το τρίτο χαρακτηριστικό ήταν η ακαριαία δράση αυτής της δύναμης από απόσταση, έστω και αν τα δύο σώματα βρίσκονταν δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά το ένα από το άλλο. Πως, όμως, και γιατί συνέβαιναν όλα αυτά; Το ερώτημα αυτό απασχόλησε τους σύγχρονούς του επιστήμονες, αλλά όχι τον ίδιο τον Νεύτωνα, που αρκέστηκε στην ακριβή περιγραφή της δύναμης αυτής, και δεν ασχολήθηκε καθόλου με τα ερωτήματα που προέκυπταν από τις διαδικασίες της φύσης που οδηγούσαν στο νόμο αυτό. Εκείνο, όμως, που καθιέρωσε τον νόμο του Νεύτωνα και συνετέλεσε ώστε να παραμερισθούν οι όποιες επιφυλάξεις, ήταν οι μεγάλες επιτυχίες του. Κατ’ αρχήν με την βοήθεια του νόμου του Νεύτωνα δόθηκε η θεωρητική απόδειξη των περίφημων νόμων του Κέπλερ3 για την κίνηση των πλανητών.

3 1ος νόμος: Οι πλανήτες περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο σε ελλειπτικές τροχιές, των οποίων τη μία εστία κατέχει ο Ήλιος.

2 ος νόμος: Η ακτίνα που ενώνει τον πλανήτη με το κέντρο του Ήλιου (επιβατική ακτίνα) διαγράφει σε ίσους χρόνους ίσα εμβαδά.

3ος νόμος: Τα τετράγωνα των περιόδων των πλανητών είναι ανάλογα της τρίτης δύναμης των μεγάλων ημιαξόνων των τροχιών τους (περίοδος = ο χρόνος που απαιτείται για μια πλήρη περιφορά του πλανήτη γύρω από τον ήλιο).

Ο κομήτης του Χάλλεϋ κατά την εμφάνισή του το 1066 (από την ταπισερί της Μπαγιέ). Μεγάλη επίσης επιτυχία του η πρόβλεψη της επανεμφάνισης ενός κομήτη από τον φίλο του Νεύτωνα, τον Χάλλεϋ (Edmund Halley). Αυτός, με τη βοήθεια του νόμου του Νεύτωνα, υπολόγισε τα στοιχεία της τροχιάς του κομήτη που εμφανίστηκε το 1682 και πήρε το όνομά του. Όπως απέδειξε ο Χάλλεϋ η τροχιά του ομώνυμου κομήτη ήταν κλειστή (μια επιμήκης έλλειψη), ενώ η περίοδός του ήταν 75 χρόνια. Επρόκειτο δηλαδή για τον ίδιο κομήτη που είχε εμφανιστεί το 1456, το 1531 και το 1607. Μάλιστα πρόβλεψε την επόμενη επανεμφάνισή του, το 1758, αν και ο ίδιος δεν έζησε για να απολαύσει την επιτυχία του. Αυτός που συνέβαλε περισσότερο από όλους στη καθιέρωση του νόμου του Νεύτωνα, όμως, ήταν ο Γάλλος μαθηματικός, Πιερ-Σιμόν ντε Λαπλάς (Pierre Simon de Laplace). Στο πεντάτομο έργο του Ουράνια Μηχανική (Mécanique Céleste), που εκδόθηκε το 1799, εφάρμοσε τον νόμο της παγκόσμιας έξης για να εξηγήσει την κίνηση των πλανητών και των δορυφόρων τους. Αυτό ήταν ένα εξαιρετικά περίπλοκο πρόβλημα, αν αναλογιστεί κανείς ότι έπρεπε να συνυπολογίσει τις αλληλεπιδράσεις και των οκτώ σωμάτων του ηλιακού συστήματος, που ήταν τότε γνωστά. Η επιτυχία του Λαπλάς να επιλύσει αυτό το πρόβλημα μαμούθ και η συμφωνία των υπολογιστικών προβλέψεών του με τις παρατηρήσεις, έπεισαν και τους τελευταίους σκεπτικιστές για την ορθότητα του νόμου του Νεύτωνα. Ο επόμενος θρίαμβος του νόμου της παγκόσμιας έλξης ήταν η ανακάλυψη, το 1846, του Ποσειδώνα, ο οποίος ήταν άγνωστος μέχρι τότε. Όπως είχαν δείξει πολλές παρατηρήσεις, ο πιο απομακρυσμένος από τους γνωστούς τότε πλανήτες, ο Ουρανός εμφάνιζε αποκλίσεις από την ελλειπτική τροχιά του, όπως αυτή είχε υπολογιστεί σύμφωνα με τον νόμο της παγκόσμιας έλξης. Δύο αστρονόμοι, ο Άνταμς (Adams) στην Αγγλία και ο Λεβεριέρ (Le Verrier) στη Γαλλία απέδωσαν αυτές τις ασυμφωνίες στις παρέλξεις που ασκούσε στον Ουρανό ένας άλλος άγνωστος μέχρι τότε πλανήτης. Χρησιμοποιώντας, ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο τον νόμο του Νεύτωνα, κατάφεραν να υπολογίσουν την τροχιά του νέου αυτού πλανήτη και να υποδείξουν την πιθανή θέση του, ώστε αυτός να παρατηρηθεί. Η πρόταση του Άνταμς αγνοήθηκε από τους συμπατριώτες του αστρονόμους. Όμως ο Λεβεριέρ στάθηκε πιο τυχερός και ο Galle του Αστεροσκοπείου του Βερολίνου κατάφερε να εντοπίσει τον νέο πλανήτη εκεί ακριβώς που υπέδειξε ο Λεβεριέρ στις 23 Σεπτεμβρίου του 1846.

77

Βαρύτητα Ο νόμος του Νεύτωνα δεν ερμηνεύει αρχαίοι Έλληνες ανακάλυψαν και διαμόνο την κίνηση των ουρανίων σωμάτύπωσαν τους νόμους της γεωμετρίας των, αλλά χρησιμεύει και για την επίτου επιπέδου. Το σύνολο αυτών των λυση πολλών άλλων επιστημονικών νόμων είναι γνωστό ως «Ευκλείδειος προβλημάτων, όπως το πολύπλοκο γεωμετρία», προς τιμήν του μεγάλου πρόβλημα της δομής και της εξέλιξης μαθηματικού Ευκλείδη (περ. 325 π.Χ. του Ηλίου και των άλλων αστέρων.

- 270 π.Χ.), που τους συγκέντρωσε ΕΡΜΗΣ Ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται στο μνημειώδες έργο του Στοιχεία. από τους επιστήμονες για τον υπολοΣτην Ευκλείδεια γεωμετρία, τη γεγισμό των τροχιών των τεχνητών δοωμετρία του επιπέδου, το άθροισμα ρυφόρων και των άλλων διαστημικών των γωνιών ενός τριγώνου είναι 180ο, συσκευών με τις οποίες εξερευνούμε ενώ ο συντομότερος δρόμος μεταξύ το ηλιακό μας σύστημα. Όμως από τη δύο σημείων είναι η ευθεία γραμμή. φύση της η επιστήμη χαρακτηρίζεται Αν τώρα θέλουμε να διευρύνουμε το από την τάση της για τελειότητα. πεδίο της μελέτης και να κινηθούμε σε Έτσι, ήδη από τον 19ο αιώνα, οι αστροευρύτερες περιοχές πάνω στην γήινη σφαίρα, θα διαπιστώσουμε ότι πρέπει νόμοι είχαν παρατηρήσει ότι το περινα διατυπώσουμε μια άλλη γεωμετρία, ήλιο4 της τροχιάς του Ερμή μετατοΗ ΜΕΤΑΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΗΛΙΟΥ που δεν είναι επίπεδη, αλλά σφαιρική, πιζόταν ταχύτερα απ’ όσο προέβλεπε 2ο ΑΝΑ ΑΙΩΝΑ δηλαδή μια «μη Ευκλείδεια η θεωρία του Νεύτωνα. Η Γεωμετρία». Το άθροισμα διαφορά δεν ήταν μεγάλη, των γωνιών ενός τριγώμόνο 8%. Όμως, αυτή η μινου είναι πλέον μεγαλύτερο κρή διαφορά ήταν αρκετή από τις 180ο και η «ευθεία», για να προκαλέσει αμφιβολίες σχετικά με τον νόμο του η μικρότερη δηλαδή απόΝεύτωνα. σταση μεταξύ δύο σημείων, Στις αρχές του 20ου αιώνα γίνεται πλέον καμπύλη και συγκεκριμένα τόξο μεγίη θεωρία της ειδικής σχεστου κύκλου που περνάει τικότητας του Αϊνστάιν ανέαπό αυτά τα δύο σημεία. Η δειξε και τις εννοιολογικές μικρότερη απόσταση μεταδυσκολίες του νόμου της ξύ δύο σημείων είναι διαπαγκόσμιας έλξης. Το πιο φορετική σε μια μη Ευκλείπροβληματικό του σημείο δεια γεωμετρία απ’ ότι στην ήταν η ακαριαία δράση από Ευκλείδεια γεωμετρία. Μια απόσταση. Σύμφωνα με την γραμμή που είναι ευθεία ειδική θεωρία της σχετικόσε μια γεωμετρία μπορεί να τητας η ταχύτητα του φωτός είναι καμπύλη σε μια άλλη. αποτελεί την ανώτατη ταχύΣτη γλώσσα της γεωμετρίτητα διάδοσης πληροφοριΗ παρουσία της μάζας προκαλεί παραμόρφωση του χωρόχρονου. ας λέμε ότι η επιφάνεια της ών στη φύση, την οποία δεν γης είναι «καμπυλωμένη» και μάλιστα έχει θετική καμπυλότητα, μπορεί να ξεπεράσει η ταχύτητα με την οποία διαδίδεται καμία ενώ ένα επίπεδο έχει μηδενική καμπυλότητα. άλλη δύναμη στη φύση. Σύμφωνα με τον Αϊνστάιν για να περιγράψουμε τις ιδιότητες του Εννοιολογικές δυσκολίες, όμως, εμφάνιζε και η ίδια η θεωρία χωρόχρονου, όταν δεν περιέχει μάζα ή ενέργεια, μπορούμε να της ειδικής σχετικότητας, διότι προέβλεπε την ύπαρξη «αδραχρησιμοποιήσουμε την Ευκλείδεια γεωμετρία διότι τότε αυτός νειακών» παρατηρητών, δηλαδή παρατηρητών που δεν δέχομπορεί να θεωρηθεί επίπεδος. Όταν όμως ο χωρόχρονος πενταν την επίδραση καμιάς δύναμης. Προφανώς τέτοιοι παρατηριέχει μεγάλες μάζες, όπως ΄Ήλιος ή η Γη, καμπυλώνεται. Για ρητές δεν υπάρχουν, δεδομένου ότι η βαρύτητα είναι πανταχού την περιγραφή του χρειαζόμαστε συνεπώς, μια μη Ευκλείδεια παρούσα. Τα προβλήματα αυτά έλυσε με ιδιοφυή τρόπο το 1915 Γεωμετρία. Η ΘΓΣ μας δίνει τη μέθοδο με την οποία μπορούμε το Αϊνστάιν παρουσιάζοντας μια εντελώς καινούρια θεωρία για να βρούμε αυτή τη γεωμετρία. Θεωρητικά οι εξισώσεις του Αϊντη βαρύτητα, τη Θεωρία της Γενικής Σχετικότητας (ΘΓΣ). στάιν μας δείχνουν πως συνδέεται η γεωμετρία του χωρόχροΓια αιώνες, οι φυσικοί αντιμετώπιζαν το χώρο και το χρόνο ως νου με την κατανομή της ύλης και της ενέργειας. Να σημειωθεί ένα κενό πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίσσονται τα διάφορα φαιότι ο προσδιορισμός αυτής της γεωμετρίας είναι πολύ δύσκολο νόμενα. Ήταν απόλυτοι και αναλλοίωτοι, αλλά δεν υπήρχαν –με πρόβλημα και γενική λύση των εξισώσεων της ΘΓΣ δεν υπάρκαμία φυσική έννοια– πραγματικά. Η ΘΓΣ ενοποίησε το χώρο χει. Οι εξισώσεις αυτές έχουν λυθεί σε λίγες μόνο απλοποιημέκαι το χρόνο, από ένα στατικό σκηνικό σε μια ενιαία ουσία που νες περιπτώσεις. γεμίζει όλο το σύμπαν, όπως ο αέρας γεμίζει ένα δωμάτιο. ΣύμΟ Αϊνστάιν θεώρησε ότι αυτό, που οι αισθήσεις μας αντιλαμβάφωνα με τον Αϊνστάιν ο χώρος και ο χρόνος μαζί αποτελούν νονται ως βαρυτική δύναμη, οφείλεται στην καμπύλωση του τον καμβά του σύμπαντος και αυτό το υλικό, το οποίο ονόμασε χωρόχρονου, που προκαλείται από την παρουσία της μάζας ή «χωρόχρονο», μπορεί να παραμορφωθεί από την παρουσία της της ενέργειας. Ένα μεγάλο σώμα, όπως η Γη ή ο Ήλιος, καμπυμάζας και της ενέργειας που βρίσκονται εντός του. λώνει το χώρο γύρω του. Τα διάφορα σώματα εξακολουθούν Για να καταλάβουμε την λύση του Αϊνστάιν, ας αναλογιστούμε τι να κινούνται σε «ευθείες», όπως συμβαίνει όταν δεν δέχονται συμβαίνει σε μια μικρή περιοχή πάνω στην Γήινη σφαίρα, όπου την επίδραση δυνάμεων. Μόνο που τώρα ό καμπυλωμένος χωμπορούμε να θεωρήσουμε ότι η επιφάνεια της Γης είναι επίπερόχρονος έχει αποκτήσει μη Ευκλείδεια γεωμετρία στην οποία δη. Κάνοντας μετρήσεις πάνω σε τέτοιες επίπεδες επιφάνειες οι οι «ευθείες» είναι καμπυλωμένες. Οι τροχιές των σωμάτων είναι καμπυλωμένες επειδή ακολουθούν διαδρομές μέσα από τον 4 Το περιήλιο της τροχιάς ενός πλανήτη είναι εκείνο το σημείο της παραμορφωμένο χωρόχρονο. Σε καθημερινές καταστάσεις, αυελλειπτικής τροχιάς του, στο οποίο ο πλανήτης βρίσκεται πλησιέστερα τές οι τροχιές ταιριάζουν με τη δύναμη που προβλέπει ο νόμος στον Ήλιο.

78

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

του Νεύτωνα. Οι τροχιές των πλανητών, έτσι όπως προβλέπονται από τη θεωρία του Αϊνστάιν είναι σχεδόν ίδιες με αυτές της θεωρίας του Νεύτωνα. Οι διαφορές είναι πολύ μικρές. Γίνονται, όμως, αισθητές στην περίπτωση του Ερμή, επειδή αυτός βρίσκεται πολύ κοντά στον Ήλιο. Η ΘΓΣ πέτυχε να ερμηνεύσει τη μετάπτωση του περιηλίου του Ερμή, που δεν μπορούσε να ερμηνεύσει η θεωρία του Νεύτωνα, και μάλιστα οι προβλέψεις της ήταν σε πλήρη συμφωνία με τις παρατηρήσεις. Τη ΘΓΣ την καθιέρωσε και μια άλλη αστρονομική παρατήρηση. Ήδη από τον 18ο αιώνα, με βάση τη θεωρία του Νεύτωνα, είχε υπολογιστεί πως, όταν το φως ενός άστρου περάσει κοντά από ένα σώμα μεγάλης μάζας, όπως ο Ήλιος, θα αποκλίνει από την ευθύγραμμη πορεία του, ακριβώς λόγω της βαρυτικής έλξης του ηλίου. Έτσι, ένας αστέρας, που δεν είναι ορατός, διότι καλύπτεται από τον Ήλιο, γίνεται ορατός λόγω κάμψεως των φωτεινών ακτίνων από τη βαρυτική έλξη του Ηλίου. Ο αστέρας φαίνεται τότε ότι μετατοπίζεται από την πραγματική του θέση, σε μια νέα θέση πάνω στην ουράνια σφαίρα. Η μετατόπιση αυτή του αστέρα σύμφωνα με τον νόμο του Νεύτωνα, θα έπρεπε να είναι 0,85 δευτερόλεπτα τόξου. Ο Αϊνστάιν με βάση την ΘΓΣ την υπολόγισε σε 1,75 δευτερόλεπτα τόξου. Το φαινόμενο θα μπορούσε να παρατηρηθεί φυσικά μόνο κατά την διάρκεια μιας ολικής έκλειψης του Ηλίου, αφού αλλιώς το φως του Ηλίου θα έκανε τον αστέρα αόρατο. Ο Άγγλος αστρονόμος Άρθουρ Έντινγκτον (Arthur Eddington) πήρε την πρωτοβουλία και έκανε τη μέτρηση κατά την διάρκεια της ολικής έκλειψης του Ηλίου που έγινε το 1911. Τα αποτελέσματα δικαίωσαν πανηγυρικά τον Αϊνστάιν και ουσιαστικά καθιέρωσαν την ΘΓΣ. Από τότε η ΘΓΣ έχει επαληθευθεί μέσα από χιλιάδες πειράματα, τα οποία χρησιμοποιούν σύγχρονη τεχνολογία με απίστευτη ακρίβεια. Οι εξισώσεις του Αϊνστάιν χρησιμοποιούνται για τη μελέτη της προέλευσης και της μελλοντικής κατάληξης του Σύμπαντος. Ταυτόχρονα η ΘΓΣ έχει γίνει οδηγός για νέες κοσμικές ανακαλύψεις, όπως για παράδειγμα οι μαύρες τρύπες, τα βαρυ-

τικά κύματα, και οι βαρυτικοί φακοί, ενώ έχει βρει εφαρμογή σε πολλές περιπτώσεις, όπως π.χ. είναι το παγκόσμιο σύστημα εντοπισμού (GPS). Η βαρύτητα αν και είναι πολύ σημαντική για την όλη τη δομή του Σύμπαντος, εξακολουθεί να είναι σκεπασμένη με μυστήριο. Ο Νεύτων, παρόλο που ανακάλυψε τον νόμο της παγκόσμιας έλξης, απέφυγε να εξηγήσει το γιατί η βαρύτητα λειτουργεί κατ’ αυτόν τον τρόπο. Η μεγαλοφυία του Αϊνστάιν απέδωσε τη βαρύτητα στη γεωμετρία του χωρόχρονου. Όμως έτσι εξαφάνισε τη βαρύτητα ως δύναμη. Για να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ της βαρύτητας και των άλλων φυσικών δυνάμεων, ο Αϊνστάιν προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, μέχρι το τέλος της ζωής του να κατασκευάσει μια ενοποιημένη θεωρία όλων των φυσικών αλληλεπιδράσεων. Οι προσπάθειες συνεχίστηκαν και μετά τον θάνατό του με αποτέλεσμα τη διατύπωση θεωριών, οι οποίες ενοποίησαν τις άλλες τρείς δυνάμεις της φύσης, εκτός από την βαρύτητα. Οι θεωρίες αυτές ονομάζονται Μεγάλες Ενοποιημένες Θεωρίες. Η βαρύτητα, όμως, βρίσκεται ακόμη μακριά από την ενσωμάτωσή της σ’ αυτές. Αυτό οφείλεται αφ’ ενός μεν στο ότι θεωρήθηκε ως αποτέλεσμα της γεωμετρίας του χωρόχρονου και όχι ως δύναμη, και αφ’ ετέρου στην μελέτη των κβαντικών επιδράσεων της βαρύτητας. Η ΘΓΣ είναι μια κλασσική θεωρία. Στον μικρόκοσμο, όμως, κυριαρχεί η κβαντική θεωρία. Η διατύπωση μιας θεωρίας κβαντικής βαρύτητας, που θα συνδέσει σε μια κοινή περιγραφή τον μεγάκοσμο (ο οποίος περιγράφεται από τη ΘΓΣ) και τον μικρόκοσμο (που τον περιγράφει η κβαντική θεωρία) είναι ένας από τους μεγαλύτερους στόχους της Φυσικής. Μελετώντας τη βαρύτητα που καθορίζει το παρόν, το παρελθόν, και το μέλλον του Σύμπαντος δημιουργώντας τάξη μέσα από το χάος, αποκαλύψαμε πολλά από τα μυστικά της Φύσης. Όμως, ας μην ξεχνάμε, ότι η φύση κρατάει κρυμμένα πολλά περισσότερα και περιμένει τους τολμηρούς ερευνητές να τα αποκαλύψουν. Κατά πως λέει και ο ποιητής Μίλτος Σαχτούρης: «Ας μην το κρύβουμε, διψάμε για ουρανό».

79

του Δημήτρη Λαβδιώτη

Μέσα από την Επιστημονική Έρευνα οι στίχοι μου αποτελούν «Δοκίμια και όχι Ποιήματα». Είναι μια «Ιδιόρρυθμη Έκφραση» στο δέος απέναντι στη Φύση και στην Ανθρώπινη Υπόσταση μέσα στο Χάος. ΔΙΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΑΠΕΙΡΟΨΗΛΑΦΙΣΜΑΤΑ ΑπειροΔιαισθητική ΑστροΔιαΓαλαξιακή Μου Πνοή ΑστροΠνευματική Μου Ροή Ενέργειας ΑυτΕπίγνωση Νομοτέλειας ΑπειροΣύνθεση Διαισθητική Ολοκλήρωση ΑπειροΣτροφορμή Απανταχού Πλοκή ΚυματοΣυνάρτησης Διαισθητική Αναδυόμενη Πολυπλοκότητα Απειροστική Ενότητα Διαισθητική Πληρότητα Ελάχιστο και Μέγα Κενού και Χάους Δεδομένα ΠανΔιαισθητικό Πλέγμα Σχετικιστικά Πεδία Διαισθητική Ακολουθία Αναδυόμενη Αρμονία ΑφροΚαταρρακτώδεις Αιτιότητες Τυρβώδεις Ακρότητες ΚοσμοΔιαισθητικές Ενότητες Στο Άπειρο Ουδέν Μοιραίο Οιοδήποτε Τυχαίο Διαισθητικά Αναγκαίο Ψυχοδιαισθητική μου Υφή Με το Άπειρο Επαφή Έμπνευσης Πηγή!!! *ΑπειροΔιαισθητικό Γίγνεσθαι.

80

Ο Χορός των Δερβίσηδων Της Βούλας Λαμπροπούλου

T

ώρα θα μπορούσαμε να αρχίσουμε το άρθρο αυτό για τη γένεση του κόσμου ως εξής: Εν αρχή ήταν η έκστασις! Και αυτή η έκστασις λέγεται σοφία. Μετά ήταν ο λόγος, ο λόγος ως στίχος, ως ποίημα με μουσική. Έπειτα ήχησε το τραγούδι ως ρυθμός, ως μέλος, ως τέρψη. Πριν ήταν το χάος, το Έρεβος. Απλανείς και πλανήτες εν αταξία, εν στάσει, το παν σμιγμένο, κολλημένο, αδιαπέραστο, βαθύ, σκοτεινό, συμπαγές, άηχον. Ο Θεός κίνησε το παν. Η κίνησις έφερε την αρμονία. Πριν την κίνηση ήταν η στάσις, η αταξία, η δυσαρμονία, το αδιαμόρφωτον. Μετά, το παν πήρε μορφή φωτεινή, αραιή, διάφανη. Φωτίστηκε και ήχησε. Τέλος, έγινε ο κόσμος. Ένας κόσμος που μέσα του χορεύουν χιλιάδες άστρα και ψυχές. Έτσι άρχισε ο χορός, ένας απέραντος, ατελείωτος χορός, που είναι η αιώνια τάξη. Λέγεται ότι ο χορός των πλανητών παράγει την αρμονία, τον ήχο. Επίσης λέγεται ότι μόνον ο Πυθαγόρας «έξω γενόμενος του σώματος» άκουσε αυτήν την υπερκόσμια μουσική. Στον ουρανό γράφει ο Πλάτων στον Φαίδρο, χορευτές θεών και δαιμόνων προχωρούν σε τάξη. Μπροστά το άρμα που ηνίοχο έχει τη λογική, τις φρένες, τα φρένα

82

της κίνησης. Ο μέγας άρχοντας του ουρανού: Ζεύς οδηγεί το φτερωτό άρμα και προχωρεί πρώτος βάζοντας σε όλα τάξη με πολλή φροντίδα. Πίσω τα οχήματα των θεών κρατούν ισορροπία, οδηγούνται στην κορυφή του ουράνιου θόλου. Οι ψυχές που λέγονται αθάνατες περιφέρονται από την κυκλική κίνηση και ΚΕΝΟ όσα είναι πέραν από τον ουρανό. Μια μουσική ξεχύνεται και τότε: άυλη η γη χορεύει και στροβιλίζεται. Όλη η σκέψη, σύμφωνα με την νεοπλατωνική φιλοσοφία, λικνίζεται στους ρυθμούς της αρμονίας. Ο έρωτας, οι σφαίρες, οι θεοί, οι ψυχές. Είναι ένα όνειρο αγρυπνίας και έντασης που κάνει ο Νους ο ίδιος. Είναι ένα όνειρο μουσκεμένο από συμμετρίες όλο τάξη, όλο πράξεις, διαδοχές, κινήσεις και μουσική. Ποιος ξέρει ποιοι νόμοι, ποιοι ηγεμόνες, ποιοι φιλόσοφοι, ποιοι ΚΕΝΟ, ποιοι δερβίσηδες ονειρεύονται ότι πήραν καθάρια πρόσωπα και συμφωνούν στον σκοπό, μ' ένα ρυθμό μυστικά μελωδικό να φανερώσουν στους Θνητούς το πραγματικό, το μη πραγματικό και το νοητό. Όλα αυτά που μπορούν να συγκεραστούν και να συνδυαστούν σύμφωνα με τη δύναμη των Μουσών. Γνώση και κάλλος, σκέψη και φαντασία,

θέαση και αποκάλυψη. Τί θησαυρός από εικόνες ανεκτίμητος και η σκέψη των αθάνατων θεών είναι ακριβώς αυτό που βλέπουμε στον χορό. Είναι η απειρία, η τάξη, η ευφορία, οι ευγενικές ταυτότητες, οι μεταστροφές, οι αναστροφές, οι περιστροφές οι ανεξάντλητες οι επαναλαμβανόμενες και πάλιν και πάλιν που αλληλοανταποκρίνονται και ξεπροβάλλουν η μία μέσα από την άλλη κάτω από τη ματιά μας και μας μεταφέρουν στις θεϊκές γνώσεις. Οι θεοί γνωρίζουν ότι η έκσταση είναι η πιο υψηλή μορφή της γνώσης και η πιο ισχυρή εξουσία. Η θεϊκή σκέψη είναι τώρα τούτη η πολύχρωμη ευφορία από το πλήθος των εκστατικών μορφών. Οι δερβίσηδες είναι ντυμένοι με όλα τα χρώματα. Κοίταξε! Κοίταξε! Αρχίζουν...πρέπει να βλέπεις καλά.. μ’ ένα βάδισμα κυκλικό ολότελα θείο, είναι ένα ΚΕΝΟ κυκλικό βάδισμα. Συνθέτουν τώρα έναν άθικτο, όμορφο, κυκλικό ναό και τον περιστρέφουν αργά καθώς η νύκτα τόσο όμορφη είναι, που μπορεί να τον κοιτούν οι άγγελοι πετώντας. Η θεϊκή σκέψη είναι σαν να γεννά όλες αυτές τις επαναλήψεις τις αέναες περιστροφές των δερβίσηδων, τους στροβίλους που σχηματίζονται από τα σώματά τους και κανείς δεν μπορεί να βγει από τα ΚΕΝΟ. Είναι σαν αιχμάλωτοι στην πειθαρχία, στο κύκλο, στην ομορφιά, στο όνειρο. Ο χορός του δερβίση είναι μια προσευχή, μυστική, συναρπαστική, θεία, δαιμόνια, μακάρια. Μοιάζει να υπακούει σε αόρατες μορφές. Κάθε μορφή εκτελεί με σιγουριά την περιστροφή της. Η θεοληψία τονίζεται από το μέτρο του τραγουδιού και της μουσικής. Η λογική επιβάλλεται (?) από τους θεούς ως δεσμευτικό μέτρο στη ροή του πνεύματος. Αλλά τούτος ο χορός είναι ένα παιχνίδι, ένα τεχνούργημα της έκστασης που δεν αφήνει την λογική να πρυτανεύσει. Επιβάλλει στο πνεύμα μια κυκλική κίνηση, εφιαλτική, που το βγάζει από την αδράνεια και το γαντζώνει σ' έναν θεϊκό τροχό, που γυρίζει αδιάκοπα, όπως οι ουράνιες σφαίρες. Σ' εκείνον τον τροχό αφήνονται να πιαστούν οι σκέψεις των θεών. «Αρχίζω να καταλαβαίνω τον Θεό. Ξέρω πως Εκείνος δημιουργεί την κίνηση και έτσι του ζητώ να με βοηθήσει». Για κάθε Θεό υπάρχει ο χορευτής του, που τον τιμά και τον μιμείται. Ο δερβίσης ένθεος χορεύει συνοδευόμενος από τη μουσική συνοδεία. Οι οργανοπαίχτες αφουγκράζονται τον ήχο και δεν τον χάνουν από τα μάτια τους. Είναι κολλημένοι πάνω στο όργανο και μοιάζουν σαν να επιμένουν στην τελειότητα. Οι υπόλοιποι δερβίσηδες απολαμβάνουν τη λαμπρότητα περιστρεφόμενοι. Συνοψίζουν το μεγαλείο. Θα έλεγες πως πληρούν το χώρο με ωραίες πράξεις ισόμετρες. Ο χορευτής μας διδάσκει, πάνω στο στριφογύρισμα, να γνωρίσουμε λίγο καλύτερα τους εαυτούς μας. Πρόσεξε την τέλεια πομπή των αγνών χορευτών πάνω στο ΚΕΝΟ, το ελεύθερο, το καθαρό και λίγο ελαστικό έδαφος. Τοποθετούν με συμμετρία τα διαδοχικά του στηρίγματα. Το ένα πόδι χρησιμοποιείται ως στήριγμα ως νοητή ακτίνα, για τη περιστροφή του σώματος και το άλλο πόδι περιστρεφόμενο ΚΕΝΟ στη γη, εμπρός από το άλλο, περνάει και δέχεται αυτό το κορμί και το ξαναγυρίζει εμπρός και πάλιν και πάλιν, ενώ η κορυφή του κεφαλιού τους με κλίση προς τα αριστερά και πίσω χαράζει στο αιώνιο παρόν. Είναι σαν ένα απίθανο χάραγμα στον κινούμενο αιθέρα. Είναι σαν την τροχιά της γης, το σώμα τους σχηματίζει τον νοητό άξονα της σφαίρας. Οι χορευτές νοιώθουν μέσα τους να γίνονται οι ίδιοι κάποιο γεγονός. Μορφή και νόημα βρίσκονται αδιάλυτα παντρεμένα στο σώμα τους και εκφράζουν απόλυτα τον νου που βρίσκεται μέσα τους. Μια γλυκειά στιγμή ...Πως μπορεί κανείς να μη φωνάξει: Σιωπή! Καθώς το έδαφος αυτό είναι σαν να λέγαμε απόλυτο, με το να έχει ελευθερωθεί προσεκτικά από κάθε αφορμή αρρυθμίας και αβεβαιότητας, ο μνημειακός τούτος στροβιλισμός που δεν έχει παρά τον εαυτόν του για σκοπό γίνεται ένα παγκόσμιο πρότυπο. Ο αριθμός των περιστροφών τους είναι ταιριασμένος αρμονικά με τη μουσική.

Αλλά ο αριθμός είναι μυστικά αρμονισμένος με το κορμί. Είναι ολομόναχοι με την ψυχή τους. Στιγμές απόλυτα παρθενικές. Και ΚΕΝΟ, στιγμή, που κάτι μέλλει να σπάσει μέσα στην ψυχή, μέσα στην προσμονή, μέσα στη σύναξη. Είναι η ΚΕΝΟ του κορμιού από το πνεύμα και η χρησιμοποίηση του από την ψυχή. Η ψυχή μοιάζει να κουβαλάει αυτή το σώμα. Και μέσα στην ΚΕΝΟ έκσταση, στους συνεχείς στροβιλισμούς του χορού, μια ΚΕΝΟ, μια προσευχή, μια ατέλειωτη, θεία, ιερή, γεμάτη κατάνυξη κυκλική περιστροφή, επαναλαμβανόμενη που κάνει αθάνατη τη στιγμή. Ο χορός είναι προσευχή, ο χορός είναι ιερός είναι ίσως το καλύτερο μέσον να επικοινωνήσει ο πιστός, ο μύστης, ο οπαδός, ο ΚΕΝΟ, ο αφιερωμένος με τον Θεό του, να ταυτιστεί μαζί του, να διαλογισθεί, να μιλήσει μαζί του, να επικοινωνήσει, να τον λατρέψει. Και μέσα σ' αυτό το θαύμα της επικοινωνίας, της ταύτισης, του διαλογισμού, της μύησης ο νους αγάλλεται, η ψυχή ΚΕΝΟ, ο χορευτής μιλάει με τον Δημιουργό του, τον Δημιουργό του Σύμπαντος, μαθαίνει ΚΕΝΟ τις κινήσεις των ΚΕΝΟ γύρω από τους εαυτούς τους και γύρω από τη γη ή τον ήλιο δεν έχει σημασία γύρω από κάτι σταθερό που το ορίζει ο Θεός και που τώρα στον χορό των Δερβίσηδων είναι ένας σέϊχης. Τα πόδια και τα σώματα των χορευτών δερβίσηδων αιθέρια, θαρρείς πως δεν πατούν στη γη, έξοχα, με μια ομορφιά ΚΕΝΟ, μοιάζουν να ΚΕΝΟ στο διάστημα, εξωπραγματικά, σαν να κινούνται από τις πνοές του αέρα. Άλλοτε είναι ανάλαφρα σαν μαίανδροι που αποκτούν την ακρίβεια ενός ΚΕΝΟ λεπτού ωρολογιακού μηχανισμού γίνονται βαθμιαία ένα ενιαίο ψυχοσωματικό σύνολο. Η λειτουργία της κίνησης τους, των περιστροφών τους αποδίδεται μέσα από μία συγκινησιακή και πνευματική εμπειρία. Στον χορό τους υπάρχει ένας αυστηρά προκαθορισμένος κώδικας κινήσεων που σκοπεύουν στην διάπλαση, που την κάνουν έτοιμη να υποδυθεί τα πάντα, το στερέωμα, το σύμπαν. Το νόμο του Σύμπαντος, την κίνηση των πλανητών και τον κύκλο γύρω από τον εαυτό τους, το συνολικό και το ατομικό σε

83

Ο Χορός των Δερβίσηδων

τέλεια συνύπαρξη συμβολίζουν οι κύκλοι που σχηματίζουν οι περιστρεφόμενοι δερβίσηδες. Έναν κύκλο όλοι μαζί, οι χορευτές, οι προσευχόμενοι δερβίσηδες, και έναν κύκλο γύρω από τον εαυτό τους. Και η μουσική, σαν θεσπέσια ψαλμωδία, αυτό το αριστουργηματικό άκουσμα με την προφητική ποίηση των λόγων των τραγουδιών συνοδεύει τη μυστική επικοινωνία. Οι περιστρεφόμενοι δερβίσηδες στον ιερό ρόλο της τέχνης τους καταφέρνουν ώστε οι θεατές να νοιώθουν ένα με τον εαυτό τους και με όλους αυτούς «τους άλλους» συν θεατές και συνακροατές, γιατί ακολουθούν τους Δερβίσηδες που γίνονται «ένα» με την αρμονία του Σύμπαντος περιστρεφόμενοι γύρω από τον εαυτό τους και τεντώνουν τα χέρια τους σαν φτερά, η δεξιά παλάμη τους είναι στραμμένη προς τον ουρανό, ενώ η αριστερή τους κοιτάζει τη γη, σ’ έναν συμβολισμό που αναφέρεται στη θεϊκή ενέργεια και χάρη και που από τον ουρανό μέσω της καρδιάς του Δερβίση σκορπίζεται σ' όλη τη γη. Τη γη που ζεσταίνει με την αγάπη του και συγκλονίζει με την τέχνη του, ΚΕΝΟ μιας σύνθεσης πολιτισμών της Ανατολής: του περσικού μυστικισμού, της βουδιστικής ισορροπίας, της βυζαντινής εσωστρέφειας και της πειθαρχίας του ισλαμισμού. Η Ελληνική βιβλιογραφία εμφανίζει μέγιστη πενιχρότητα ως προς τα μυστικά της Ανατολής. Πολλοί, όμως, Έλληνες ερευνητές παραδέχθηκαν ότι «μεγάλοι Άραβες περιέσωσαν ολόκληρο τον Αριστοτέλη και ολόκληρο τον Πλάτωνα ανά τα ερέβη της Μεσαιωνικής ΚΕΝΟ, όχι μόνο πολύ προ των Βυζαντινών σοφών, αλλά οι ίδιοι έγιναν φορείς του Ελληνικού και του Ελληνιστικού πνεύματος ανά την τότε βάρβαρη Δύσιν και δίδαξαν τα ελληνικά γράμματα ακόμη και σε Βυζαντινούς». Για να γνωρίσει κάποιος την ιστορική εξέλιξη της δράσης των πολυωνύμων και πολυπληθών μοναστικών ταγμάτων του Μουσουλμανισμού λόγω του μυστικιστικού χαρακτήρα τους ήταν δύσκολο, σχεδόν ανέφικτο. Τα τάγματα απαγόρευαν σε κάθε ξένο και αμύητο να παρίσταται στις τελετουργίες τους και στο πολύκροτο τάγμα των Μπεκτασσήδων και είχε ως σύμβουλο «το κεφάλι σου δώσε και όχι το μυστικό σου» η κάθε πληροφορία ήταν αδύνατη. Για να φέρουν στο φως τις φιλοσοφικές θέσεις του Ισλαμικού μυστικισμού ‒ως γνωστόν όλα τα μοναστικά τάγματα του Ισλάμ είναι μυστικιστικά‒ εργάστηκαν πολλοί επιφανείς Ανατολιστές. Ο Ισλαμικός μυστικισμός δεν προέρχεται εκ του Κορανίου. «Ο Μουσουλμανικός μυστικισμός δεν προέρχεται εκ του Κορανίου και τούτο είναι φανερό με την πρώτη ματιά. Ο μυστικισμός που αναζητούμε στο Ισλάμ έχει ξένες πηγές που μπορούμε να αναζητήσουμε στον Χριστιανισμό, στη φιλοσοφία

84

των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, στις θρησκείες των Ινδιών και της Περσίας και εν μέρει των Ιουδαίων». Η πρώτη ασκητική θεωρία του Σοφισμού και των λεγόμενων Σοφήδων είναι ακριβώς ο χριστιανικός ασκητισμός, και ΚΕΝΟ στα δόγματα του Ισλάμ και παρήγαγε μεγάλο φιλολογικό μυστικιστικό ρεύμα. Άλλο ογκώδες ρεύμα παρήχθη στο Ισλάμ από την Νεοπλατωνική παράδοση. Η μεταφυσική των νεοπλατωνικών φιλοσόφων επίδρασε επί της φιλοσοφίας του Ισλαμισμού και των οπαδών του και γέννησε τη θεωρία των πολυθεϊστών «ΚΕΝΟ». Η θεωρία του κρυπτού και αρρήτου έγινε το εγκόλπιο μεγάλης ορθόδοξης Ισλαμικής μερίδας. Μεγάλη επίσης επίδραση υπέστησαν από τις θρησκείες των Ινδιών και των Περσών. Η εξωτερική μορφή του ασκητισμού και ο τρόπος που χρησιμοποιούν οι ασκητές, και μετά οι δερβίσηδες, τον ασκητισμό για να αναχθούν στην έκσταση οφείλεται σε Ινδικές και Περσικές επιδράσεις. Πολλοί Έλληνες χριστιανοί, εξαιρετικά πνεύματα, αλλά και με φιλοσοφική παιδεία που προσχώρησαν στον Ισλαμισμό μεταφέρουν την χριστιανική μυστικιστική μορφή και τις νεοπλατωνικές φιλοσοφικές απόψεις στο ορθόδοξο Ισλάμ και συνέτειναν να ιδρυθούν μοναστικά μυστικιστικά τάγματα. Η δράση των ταγμάτων αυτών και ο φιλοσοφικός ΚΕΝΟ προσανατολισμός, η ογκώδης φιλολογία δεν έχουν εξερευνηθεί εν πολλοίς. Οργανωθέντα όμως κατά τη περίοδο των Σταυροφοριών ακολούθησαν τις μεθόδους ΚΕΝΟ που ορμούσαν ακάθεκτοι και ΚΕΝΟ με την ΚΕΝΟ του Χριστιανισμού πολλές χώρες με ξίφος και στρατό σε λίγο διάστημα. Το σπουδαιότερο Τάγμα ήταν αυτό των Μπεκτασσήδων από την ευλογία του οποίου είχε τεθεί το ιδιόρρυθμο εκείνο σώμα των Γενιτσάρων. Στο τάγμα τούτο ήταν αφιερωμένες: ΚΕΝΟ των Ιωαννίνων. Στο τάγμα τούτο επίσης οφείλεται η ΚΕΝΟ αιματηρή διαμάχη μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών κατά τον 16° αιώνα. Άλλο σπουδαίο ήταν αυτό των Μεβλεβηδών. Όλα τα τάγματα στην Τουρκία το 1995 καταργήθηκαν αλλά συνεχίζουν τον βίο τους στην Περσία, το Ιράκ, την Ιταλία, τη Συρία και την Αίγυπτο. Οι μοναχοί των ταγμάτων αυτών καλούνται στα πρώτα χρόνια ΚΕΝΟ και ΚΕΝΟ εκ της Αραβικής λέξης μελαμέτ που σήμαινε τον έλεγχο, τύψη συνείδησης, μομφή. Επίσης λέγονται και φακήρ από την αραβική λέξη που σημαίνει πτωχός. Μεταγενέστερα αυτοί ονομάστηκαν Δερβίσηδες από την περσική λέξη που σημαίνει ολιγαρκείς, πτωχοί. "Ηταν πρόσωπα που αφιέρωσαν τον εαυτό τους στον θεωρητικό βίο όπως κάθε τάγμα το αντιλαμβανόταν. Ζούσαν κατά κοινόβια, μέσα σε πλούσια προικισμένα Μοναστήρια ΚΕΝΟ. Κατ' άλλους προέρχεται από την Αραβική λέξη τεκιαγια ή ντερκιαχ που σημαίνει πύλη, αυλή. Μοναστήρι Δερβισών. Υπακούσουν δε σ' ένα Πρεσβύτερον Πήρ (περσικά ο γέρων) ή Σέϊχ (αραβικά ο αρχηγός). ΑΡΧΑΙΑ (σελ.

8) Οι Έλληνες πρόσθεσαν στη νέα θρησκεία παλιές παραδόσεις και γνώμες αρχαίων φιλοσόφων και δημιούργησαν ΚΕΝΟ γνωμών και δραστηριοτήτων. Μια τέτοια περίπτωση πρέπει να είναι η φιλοσοφία των περιστρεφόμενων Δερβίσηδων. Η αρχαία θρησκεία πολλών λαών μεταξύ των οποίων και των Τούρκων ήταν ο Σαμανισμός που είχε στο τυπικό του πολλές εορτές και τελετουργίες. Αν και στερούμεθα λεπτομερών πληροφοριών μπορούμε να πούμε με μεγάλη πιθανότητα ότι ο θρησκευτικός χορός αποτελούσε μέρος των τελετών αυτών και ότι οι θρησκευτικοί αυτοί χοροί έμοιαζαν με αυτούς των Μεβλεβηδών. Ο ΚΕΝΟ (ο ιδρυτής) ήταν τουρκικής καταγωγής από το Βεμουχ της κεντρικής Ασίας που μετανάστευσε στο ΚΕΝΟ και κατά τη διάρκεια της μυστικοπαθής ζωής του γινόταν έξαλλος ήτοι ένθεος από ηθική και πνευματική διάθεση ΚΕΝΟ μυστική εκείνη των Δερβισών και ασκητών έκστασιν και χόρευε χορούς Σαμανιστικούς που καθιερώθηκαν από τους οπαδούς του. Οι χοροί αυτοί θεωρούνται οι αρχαιότεροι χοροί

Της Βούλας Λαμπροπούλου των Τούρκων και περιλαμβάνουν τελετές με μουσική και χορό με πολλές περιστροφές. Η μυστική έννοια των χορών αυτών ερμηνεύεται ως συμβολισμός της εις το Σύμπαν αρμονίας. Θεωρούνται ως αναπαράσταση της περιστροφής των πλανητών, τους οποίους αναπαριστάνουν οι περιστρεφόμενοι χορευτές περί τον συμβολίζονται του ΚΕΝΟ-Δημιουργού, Σεΐχη του τάγματος. Η Μουσουλμανική παράδοση στήριξε τον χορό σε πράξη του ΚΕΝΟ προφήτου Μωάμεθ. Λέγεται ότι κατά τη διάρκεια της απαγγελίας ενός ποιήματος από τον ίδιο τον ποιητή, ο Προφήτης από την επίδρασή του περιήλθε σε έκσταση και άρχισε να χορεύει τόσο ζωηρά, ώστε ο μανδύας του να πέσει κατά γης. Έκπληκτος ο ΚΕΝΟ ένας εκ των συντρόφων του Προφήτη, ανέκραξε: Ώ απεσταλμένε του Θεού, τι ωραία χορεύεις! Και ο Μωάμεθ απάντησε: Ώ σώπα! ΚΕΝΟ. Ο άνθρωπος που δεν συνταράσσεται όταν ακούει το όνομα του αγαπημένου του προσώπου δεν είναι σπουδαίος άνθρωπος. Ο πρώτος που εισήγαγε τον θρησκευτικό αυτό χορό στα Μοναστικά τάγματα κατά τη διάρκεια θρησκευτικής τελετής ήταν ο Νετζμεδδίν ΚΕΝΟ. Ο χορός λέγεται σεμά είναι λέξη αραβική και σημαίνει ακοή, ακρόαση και κατά συνεκδοχή χορού, ως επακόλουθου της μουσικής στους ερχομένους σε έκσταση μυστικιστές. Χρησιμοποιούν το σώμα ΚΕΝΟ περί τον άξονα περιστροφής, την οποία ονομάζουν ντεβεράν. Ο χορός είναι κυκλικός από τα αριστερά προς τα δεξιά και συνίσταται σε βηματισμούς τελετουργικούς και κάθε δεύτερο βηματισμό κλειδώνεται η κίνηση, ήτοι κοντοστέκονται. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ΚΕΝΟ των εξεχόντων του Τάγματος των Μεβλεβήδων καθιερώθηκε «ιεροπραξία της ακρόασης» ήτοι η χορευτική τελετή σε ορισμένες ημέρες στα μοναστήρια τους, ΚΕΝΟ ηθικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς και υπέκρυπτε «μυστική» έννοια. Οι μουσικοί χρόνοι (πεντάχρονος, δίχρονος, ΚΕΝΟ) απαρτίζουν το αρχαίο μέλος, μελοποιήθηκαν το 1447 μ.Χ. (850 έτος Εγίρας) θεωρούνται ως το αριστούργημα της κλασικής τουρκικής μουσικής, που εκφράζει τα πνευματικά και ηθικά συναισθήματα της ψυχής. Το Δοξαστικόν, ήτοι το πρώτο τραγούδι που εκτελεί ο αρχηγός του Τάγματος «λικνίζει» την ψυχή με την ΚΕΝΟ μελωδία του την τόσο θεία και προσεγγίζουσα προς άυλους κόσμους αρμονίας του, αλλά και όλα τα μουσικά έργα του χορού ΚΕΝΟ ως το ΚΕΝΟ της μουσικής μεγαλοφύϊας των Μεβλεβήδων. Τα ποιητικά έργα των ποιητών των Μοναστικών Ταγμάτων ονομάζονται «ιλλουχοί» (=Θεία) και «νεφές» (πνοές). Μεταξύ αυτών των δύο λέξεων υφίστανται κάποιες διαφορές. Έτσι: Τα έμμετρα, τα ψαλλόμενα στα λεγόμενα «εξωτερικά» Μοναστήρια καλούνται «ιλλαχί». Οι πνοές όμως δεν είναι πάντοτε θρησκευτικού περιεχομένου. Είναι ως επί το πλείστον 1) φιλοσοφικές και 2) ερωτικές. Οι πνοές γράφησαν για να αναγγέλλονται μελοποιημένες. Υπάρχουν βέβαια και «πνοές» που αναγγέλλονται μόνο («νουτούκ» =λόγοι) χωρίς κάποια μελωδία. Οι Μπεκτασσήδες έχουν δύο είδη εορτών 1) την ομολογία της πίστης και την ΚΕΝΟ (Αγίνι Τζεμ). Κατά τη διάρκεια δε αυτής της τελετής οι Δερβίδηδες τραγουδούν τις πνοές με αληθινό έρωτα και πάθος ψυχής και σεβασμό. Κατά το διάστημα τούτο κάποιοι Δερβίσηδες ερχόμενοι σε έκσταση αρχίζουν έναν χορό ιδιόρρυθμο. Οι Μπεκτασσήδες τον χορό αυτό ονομάζουν «ακοή», (σεμά) ακρόαση, αλλά δεν μοιάζει με τον περιστροφικό χορό των Μεβλεβήδων. Οι χορεύουσες ψυχές κάμνουν συγχρόνως με τα πόδια ρυθμικές κινήσεις. Χορεύοντας από δύο πρόσωπα μιας γυναίκας και ενός άνδρα που χορεύουν αντικριστά. Στο Στάδιο αγάπης οι Μπεκτασσήδες χορεύουν όλοι μαζί. Θα παραθέσουμε το ποίημα του Ζικρή Μπαμπά εξισλαμισμένου χριστιανού. Έγινε Δερβίσης στο Μπεκτασσικό Τάγμα και αργότερα σεΐχης, ήτοι ηγούμενος του Τάγματος.

ΠΝΟΗ ΤΟΥ ΖΙΚΡΗ ΜΠΑΜΠΑ Ας μας κατηγορούν για Κηζηλμπάσσηδες, του Βασιλιά το ρόδο είμαστε εμείς. Και μεθυσμένους ας μας πουν, του ποταμού Κεβσέρ, που τρέχει στον Παράδεισο, το νέκταρ μεταλαβαίνουμε, ρουφούμε εμείς. Ας μας κατηγορήσουν και για κατεργάρηδες, δοσμένους στο κρασί, στις ηδονές, όσοι δεν καλοβλέπουν μας. Ας λένε... Καύχημα το έχω, να με λένε πως είμαι Μπεκτασσής. Καμάρι μου να λένε για μένα: να κι’ αυτός μια πέτρα είναι στον Τεκέ-στην Εκκλησία του Αλή. Κανένας δεν με βίασε. Μονάχος μου εγώ κουράστηκα, καλόγερος να μπω. Τον εαυτό μου, μόνος μου για να γνωρίσω εγώ, ζήτησα κι ηύρα εκεί για εμέ Μυσταγωγό. Να μάθω, τι πειράζει, αφέντη μου καλέ, σ' αυτόν τον κόσμο και στον άλλο κόσμο εκεί. Καύχημα το έχω, να με λένε πως είμαι Μπεκτασσής. Κι ας λένε αυτοί, πως έγινα κι εγώ μια πέτρα στον Τεκέ- στην Εκκλησιά του Αλή. Με φτάνει να μην είμαι σαν οι άπιστοι, ληστής. Με φτάνει με απαίδευτους να μη κάμω συντροφιά. Κι όπως εκείνοι να μη πνίγωμαι κ' εγώ σ' αναθεματισμούς. Καύχημα το έχω, να με λένε πως είμαι Μπεκτασσής. Καμάρι μου, να λένε, πως έγινα μια πέτρα στον Τεκέ- στην Εκκλησιά του Αλή. Η ευλογία να είναι πάντα στα παιδιά και η κατάρα στους εχθρούς του Αλή. Κατάρα στην θρησκεία και στην πίστι κατάρα, εκείνου του Γεζίτ. Κατάρα στην ψυχή εκείνου, που αρνείται τον όρκον που έχει δώσει στον Τεκέ. Καύχημα το έχω, να με λένε πως είμαι Μπεκτασσής. Καμάρι να με λένε, πως έγινα μια πέτρα στον Τεκέστην Εκκλησιά του Αλή. Σ' αυτόν τον δρόμο τον ψηλό, του Αλή, που έχει κανόνες και ηθική που έλαμψαν πριν ανατείλη της δημιουργίας η πρώτη αυγή. Ήταν γραφτό από τότε μια να μπω σ' αυτόν κ' εγώ ο Ζικρή. Καύχημα το έχω, να με λένε πως είμαι Μπεκτασσής. Καμάρι να με λένε, πως έγινα μια πέτρα στον Τεκέστην Εκκλησιά του Αλή.

85

Mylaki Shipping Agency Ltd Ship Agency • Ship-to-Ship Transfers • Protecting Agency • Canal and Straits Transits Electronic Customs Clearances • Ship Supply • Husbandry Services • Ship Lay-Up Change of Management / Ownership • Technical Support • Ship Repairs

43, Iroon Polytechniou Ave. 185 35 Piraeus, Greece T: +30 210 422 3355 F: +30 210 422 3356 ops@mylakiltd.gr www.mylakiltd.gr

Greece Ag. Theodoroi: 1, Spirou Meleti St., 200 03 Ag. Theodoroi T: +30 27410 62301 / F: +30 210 422 3356 Alexandroupolis: 6, M. Botsari St., 681 00 Alexandroupolis T: +30 21670 05952 / F: +30 23102 23932 Aliveri (Mylaki Port): 18, A. Nika St., 345 00 Aliveri T: +30 22230 23692 / F: +30 22230 23789 Chalkis: 10-12, Voudouri Ave., 341 00 Chalkis T: +30 22210 74810 / F: +30 22210 76760 Eleusis: 19, Kanellopoulou St., 192 00 Eleusis T: +30 210 556 1654 / F: +30 210 556 1655 Kavala: 1, Er. Stavrou St., 654 03 Kavala T: +30 2310 230577 / F: +30 2310 240391

Lavrion: Lavriou Sq., 195 00 Lavrion T: +30 21670 05953 / F: +30 210 422 8096 Patras: 124, Ag. Andrea St., 262 21 Patras T: +30 2610 422102 / F: +30 2610 434297 Thessaloniki: 7, Karatasou St., 546 26 Thessaloniki T: +30 2310 283375 / F: +30 2310 223932 Volos: 32, Argonafton St., 382 21 Volos T: +30 24210 23496, / F: +30 24210 39361 Yali (Island): Yali-Nissiros, 853 03 Dodecanese T: +30 22420 92086 / F: +30 22420 92086 Cyprus 7, Klimentos & Kleomenous St., CY 1061, Nicosia T: +357 22452080 / F: +357 22754801

Besides the ports/locations that we cover via our offices appearing on the relevant list, Mylaki Shipping Agency covers all Greek ports through our local correspondence.

43, Iroon Polytechniou Ave.,185 35 Piraeus, Greece Tel: +30 210 422 8085 / Fax: +30 210 422 8076 Ε-mail: tankerops@seaven.gr / dryops@seaven.gr www.seaven.gr

Αγάπη ψεύτικη Της Βούλας Λαμπροπούλου Η φωτιά που έχω μέσα μου με καίει, οι φλόγες δεν φαίνονται γι' αυτό η λάβα είναι πιο καυτή και ύπουλα σκληρή αφανίζει και λειώνει ό,τι κι αν βρει. Φλόγες δεν βγάζει το πυρακτωμένο σίδηρο φλέγεται όμως κατακόκκινο και λειώνει. Το χέρι ενός τεχνίτη περιμένει να του δώσει μια μορφή και η δική μου η καρδιά ζητεί την ζωογόνο την πνοή και περιμένει... Η λάβα καυτή φλόγες δεν έχει να φωτίσει και να ιδής καταστροφή φως ζητώ, φως πολύ να ιδώ τί έχει γίνει. Πνίγομαι... Πονώ και καρτερώ φοβάμαι όμως και το πολύ το φως που φανερώνει.

Αμεριμνησία Του Σπύρου Π. Ραδίτσα Αμέριμνοι κρατάμε τα χειρότερα των άλλων ξεχνώντας τα καλά τους. Σπάνια λησμονούμε τα χειρότερά τους και θυμόμαστε τα καλά τους. Αυτή η συνήθειά μας έρχεται από παλιά και δεν είμαστε ανεπίδεκτοι κατανόησης. Όχι. Αλλά πολλές φορές αναζητούμε ν’ αγκαλιάσουμε την αγάπη με δόσεις.

Η Κουτσουλιά Της Ζιζής Γερονυμακη Ψηλά στου βράχου την κορφή βρίσκεται ένας φάρος. Την έγνοια του έχει ο φύλακας κι η κόρη του τον φροντίζει. Παρέα τους κάνουν τα πουλιά της θάλασσας γειτόνοι. Η κόρη εκεί γεννήθηκε στου φάρου το σπιτάκι. Μεγάλωσε, ομόρφυνε, δεν την χωρά ο τόπος. Ο Λιάκος είναι ένας ψαράς προμηθευτής του φάρου. φέρνει καλούδια σε κουτιά, τα ψάρια σε καλάθι. Κανείς δεν τόνε ρώτησε πως και τον λένε...Λιάκο! Αφού ειν’ βουνίσιο όνομα και όχι νησιού καμάρι! Την κόρη ερωτεύθηκε και της το μολογάει κι έγινε αγάπη η θάλασσα με λούλουδα σπαρμένη. Δεν έχει χώρο το νησί του φάρου το σπιτάκι κι η κόρη δεν ξέρει γράμματα γραφή για του γράψει! Βάζει τις πέτρες σε σειρά τα βότσαλα σε τάξη και γράφει με ύψιλον τ’ όνομα του Λιάκου π’ αγαπάει. Βλέπει ένας γλάρος τ’ όνομα δεν του πολυαρέσει! Μωρέ...είναι λάθος η γραφή και νόημα δεν βγαίνει. Ζυγιάζεται πάνω απ’ το όνομα με όση χάρη έχει και κουτσουλάει το ύψιλον κι αφήνει...μία γραμμούλα. Ακόμη κι ακουτσούλητο πρόβλημα δεν υπάρχει αν η καρδιά σου αγαπά τα γράμματα παν’ στην άκρη!

Bazaar Της Χαράς Ρίζου Σε τιμή ευκαιρίας πωλούνται οι Κυριακές δωρεάν κούρεμα για φαλακρούς συνταξιούχους άσπρο χαμόγελο πολύ φθηνό για μαύρες μέρες. Βιβλία second hand επιλεγμένα για πρεσβύωπες. Μπαράζ προσφορών στο βελούδο για τις επαναστάσεις των καιρών. Δελεαστικές εκπτώσεις στις ματαιοδοξίες για νάρκισσους. Κομμάτια ελπίδας faux σε προσιτές τιμές αντίδοτα στην κρίση.

95

Αυγουστιάτικο Φεγγάρι

Long Beach

Του Χρήστου Χρήστου

Τoυ Λευτέρη Μαρματσούρη

Φεγγάρι Αυγουστιάτικο πορτοκαλί βαμμένο Στον ουρανό ξεπρόβαλες αστροστεφανομένο Γέμισες τις στεριές με φως, τις θάλασσες χρυσάφι Απ’ του αιγαίου το βορρά ως κάτω την Ανάφη Στους κόσμους που φεγγοβολάς δίνεις χαρά κι’ ελπίδα Ψυχές φευγάτες ζέστανες μακρυά απ’ την πατρίδα. Στη στράτα βγήκες τ’ ουρανού ως πάντα ερωτευμένο Του χρόνου, πάλι Αύγουστο θε να σε περιμένω

Στη γέφυρα της ομορφιάς ύψος, βάρος, ετών, περιφέρεια στήθος, σας είδα να περνάτε βιαστικές, με τσακίσματα και μ’ ένα νούμερο στο χέρι.

Αιδηψός 8, Αύγουστος (πανσέληνος) 2017

Τα πλούτη Της Σταματούλας Ψαρροπούλου-Γκίκα Μέσα στους δρόμους γύριζε… Ήταν φτωχός, μα άψογος βαριόσερνε το βήμα. Πέφτει ο γέρος καταγής πληγώθηκε από βλήμα. Προβάλλει τότε παρευθύς ένας ληστής μπροστά του. Θέλει να πάρει απ’ αυτόν τον βιό και τον παρά του. ‘’Σαν θες το βιό μου φίλε μου μη ψάχνεις μες στις τσέπες. Κάλλιο παρ’το κεφάλι μου παρ’ αίμα από τις φλέβες. Όλα για μένα τ’ αγαθά είν’ μέσα στο μυαλό μου είμ’ ο σοφός, που έδωσα τα πλούτη και το βιό μου μέσ’ τα σχολειά τούτης της γης για τους φτωχούς μικρούς. Τους έδωσα τη δύναμη άθικτους να’ χουν βιούς’’. Είπε, κι εκεί ξεψύχησε…

96

Συρρικνωμένοι γέροι-πόρνοι σας θαυμάζανε, γριές «φτασμένες» και σταφιδιασμένες σας ζηλεύανε, οι κριτικοί με προσοχή σας εξετάζανε το «εκλεκτό» κοινό χειροκροτούσε. Σας είδα να περνάτε γεμάτες χάρη και αγωνία στη γέφυρα της ομορφιάς και να προδίνετε τον ιερό αγώνα του φύλου σας για ίσα δικαιώματα.

Στάσου στη γέφυρα Του Μιχάλη Γ. Χαλκιά Στάσου στη γέφυρα ορθός κι αγέρωχος πιστός κι απτόητος μπρος στους καιρούς! Και μείνε ψύχραιμος αλλά κι αμέτοχος σε κάθε θύελλα μεσ’ στους γιαλούς. Δεν φουρτουνιάζει πάντα η θάλασσα όταν τα κύματα την ξεσηκώνουν μη σε φοβίζει το κάθε τους πάφλασμα και την ψυχή σου ανακατώνουν. Σε κάθε πέλαγος δεν θα μπορούσες όσο κι αν ήθελες να στηριζόσουνα στον εαυτό σου και στους δικούς σου αν απ’ τα μύχια της ψυχής σου δεν πίστευες πως ν΄ ανατρέπεις τους δισταγμούς σου. Εσύ και μόνος σου θα γαληνεύεις και θα παλεύεις του καραβιού σου και του καιρού σου κάθε θυμό αν στην ψυχή σου βαθιά πιστεύεις ότι στο είναι σου κάποια άλλη δύναμη δίνει παλμό!

Σταύρωση και Ανάσταση Της Μάρως Δήμου Γυμνά τα πόδια του Χριστού κι αγκάθια ξέσχιζαν το μέτωπό του τα’ άγριο και αλόγιστο πλήθος με μανία χτυπούσε τον Χριστό κι αίματα γιόμιζε το μονοπάτι το μονοπάτι του μαρτυρίου. Θεέ μου, χτυπούνε τον Χριστό τον χτύπησαν, τον πόνεσαν, τον μάτωσαν ο Σταυρός ασήκωτος ι ο δρόμος ατέλειωτος Θεέ μου, πόσο μακρύς είναι ο Γολγοθάς; τρόμος, φόβος, ντροπή κι αμφιβολία σκέψεις θλιβερές κι αγκάθινα στεφάνια. Θεέ μου… Γιατί; για σένα καλέ μου, για σένα κι αν χρειαστεί ο καλός Χριστός θα ξανασταυρωθεί για σένα καλή μου, για σένα. Φως, χρυσό φως στον ουρανό ψηλά αστραποβόλησε μέσα στο βαθύ σκοτάδι Θεέ μου, το μεγαλείο Σου κατάλαβα είναι εκεί ψηλά, πολύ ψηλά.

Καπετάνιε Του Κώστα Στεφανόπουλου Καπετάνιε, ταξιδευτή της μοναξιάς, που αναζητάς πραγμάτωση των ιδεών στο βάθος του εαυτού σου. Καπετάνιε, που κεφάλι δεν έσκυψες σε δύσκολες καταστάσεις και φουρτούνες κι όπως λιοντάρι του θεού, στο τετραγράμματο του νου σάλπαρες για της μοίρας σου το μακρινό και άγραφο ταξίδι του προορισμού μιας γήινης διαδρομής που διαρκώς διευρύνει τα όρια του ανθρώπου καθώς ο νους, αναζητά ταξιδεύοντας, το όνειρο της δικής του εξέλιξης στη φύση, που διηγείται την ανώτερη βούληση για μια συμπαντική ζωή.

Γιατί; Του Μίμη Γιωτσόπουλου Άφησε την άμμο, να γλιστρήσει από τα δάχτυλα κι΄ έστρεψε το βλέμμα της στο δείλι. Την άλλη στιγμή που θα γύριζε προς το μέρος του, ήξερε θάταν μόνη. Ένα "γιατί?...", έγινε κόμπος στο λαιμό. Ένα "γιατί?..." φτερούγισε στον ορίζοντα. Κάθε κυματάκι κι΄ ένα "γιατί..." "Τι γλυκός που είναι ο θάνατος!!!"

97

ΛΕΣΧΗ

ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ Φίλωνος 86, 3ος όροφος 185 36 Πειραιάς

Έλληνες πλοιοκτήτες, Η Λέσχη μας αποτελείται από Αρχιπλοιάρχους, που εκτός από το ήθος που τους διακρίνει, έχουν μακρά και γόνιμη παρουσία σε όλους τους κλάδους της ναυτιλίας.

H εξειδίκευση τους, σε κάθε τομέα της τόσο δύσκολης ναυτιλιακής επιχείρησης, αλλά και η πλήρης γνώση του αντικειμένου που λέγεται "πλοίο" τους καθιστούν ιδανικά στελέχη για την εταιρεία σας. Για περισσότερες πληροφορίες, παρακαλούμε να επικοινωνήσετε στα παρακάτω τηλέφωνα: Kάπτα Μαρίνο: 6936 868 518 Kάπτα Χρήστο Γερασίμου: 6945 598 499

C

C

C

M

M

M

Y

Y

Y

CM

CM

CM

MY

MY

MY

CY

CY

CY

CMY

CMY

CMY

K

K

K