Νέος Εξάντας - Οκτώβριος 2016 by dclick.gr

Σέβου Ἅλα

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 55 | ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2016

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Α. ΚΥΡΚΟΣ

1934-2016

ΙΣΤΕΙ Ο Ν

ΡΙ

ΥΛ

ΤΕ Γ

ΝΩ Ν ΛΟ

ΓΟ

ΛΗ

• ΓΡΗ

• ΕΝ ΩΣ Η

Ομότιμος Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Επίτιμο Μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων

ΤΑ Λ ΛΙΟ

ΟΣ •

ΜΕ Χ ΝΩ Ν •

ΑΡ

ΟΣ

ΞΕΝΟ

ΠΟ

Oil Marketing Trading International M A R I N E

F U E L S

ATHENS OFFICE

DUBAI OFFICE

SINGAPORE OFFICE

12 Kithiron str. 174 55 Alimos Athens Greece T: +30 210 96 09 860 F: +30 210 96 09 861 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Office 2001, Saba Tower 1, Jumeirah Lakes Towers, Dubai, United Arab Emirates T: +971 44350500 F: +971 44350505 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Oil Marketing & Trading International Pte. Ltd. 8 Eu Tong Sen Street, #18-83 The Central, Singapore 059818 T: +65 6222 4028 F: +65 6222 4027 Email: singapore@oil-marketing.com

www.oil-marketing.com

Υπηρετώντας την Ελληνική Ναυτιλία με Συνέπεια και Υπευθυνότητα

Eυχαριστούμε τους Έλληνες εφοπλιστές για την προτίμηση στη σημαία της Λιβερίας που αποδεικνύει ότι το Νηολόγιο που δημιουργήθηκε και υιοθετήθηκε από τους Έλληνες εφοπλιστές το 1948 εξακολουθεί τους ισχυρούς δεσμούς του και την προσφορά των υπηρεσιών του στην Ελληνική ναυτιλία. Η συνταγή της προσφοράς μας στην Ελληνική ναυτιλία είναι απλή και χαρακτηριστικά της είναι η συνέπεια, υπευθυνότητα, άμεση ανταπόκριση και ταχεία εξυπηρέτηση, οποιαδήποτε ημέρα και ώρα μιάς και η ναυτιλία δεν έχει ωράριο και εργάζεται σε εικοσιτετράωρη βάση. Δουλειά μας είναι να βρίσκουμε λύσεις, να στηρίζουμε το πλοίο, τον εφοπλιστή και τον ναυτικό. Η πίστη μας στις δυνατότητες των Ελλήνων εφοπλιστών που ανεξαρτήτως συνθηκών ναυλαγοράς, όπως στη παρούσα δύσκολη φάση για πλοία ξηρού φορτίου και εμπορευματοκιβωτίων, συνεχίζουν να επενδύουν και να συμβάλλουν στην Ελληνική οικονομία μας δημιουργεί πρόσθετη υποχρέωση στήριξης και αλληλεγγύης στους Έλληνες εφοπλιστές. Σήμερα το Νηολόγιο της Λιβερίας, με 4,119 πλοία, ολικής χωρητικότητας 143 εκατ. GTONS, και μέσης ηλικίας 12 έτη, αποτελεί την πλέον ποιοτική και συμφέρουσα επιλογή του Ελληνικού εφοπλισμού. Οι Έλληνες εφοπλιστές μας έχουν τιμήσει με 950

από τα πλοία τους καθιστώντας μας το νηολόγιο πρώτης επιλογής στην Ελλάδα. Τα γραφεία μας στον Πειραιά, στο κέντρο του λιμανιού, Ευπλοίας 2, παρέχουν όλες τις υπηρεσίες που απαιτούνται στην σημερινή απαιτητική ναυτιλιακή αγορά υπηρετώντας με αφοσίωση, υπευθυνότητα, συνέπεια, και επαγγελματισμό την Ελληνική ναυτιλία και τις ανάγκες της όπως η εγγραφή πλοίου και υποθήκης, τεχνική υποστήριξη, επιθεωρήσεις, εγκρίσεις ναυτικών εγχειριδίων, έκδοση διπλωμάτων και ναυτικών φυλλαδίων κ.τ.λ. Το Νηολόγιο της Λιβερίας εδρεύει στη πόλη Βιέννα, της πολιτείας Βιρτζίνια των ΗΠΑ (κοντά στην Ουάσιγκτον). Έχει περισσότερα από 220 άτομα προσωπικό διεθνώς και διατηρεί γραφεία στη Νέα Υόρκη, τον Πειραιά, το Αμβούργο, το Λονδίνο, τη Ζυρίχη, την Κωνσταντινούπολη, το Χονγκ Κονγκ, τη Σιγκαπούρη, το Τόκιο, τη Σεούλ, την Σαγκάη, το Ντουμπάι, το Ρίο ντε Τζανέιρο και στη Μονρόβια. Το Νηολόγιο υποστηρίζεται επίσης από ένα παγκόσμιο δίκτυο με περισσότερους από 300 επιθεωρητές, 150 ειδικούς ελεγκτές στην προστασία και την ασφάλεια (ISM/ISPS) και 150 επιθεωρητές ειδικούς στην MLC 2006, οι οποίοι εκπαιδεύονται αποκλειστικά από τη Σημαία της Λιβερίας, και είναι υπεύθυνοι για παροχή υποστήριξης και βοήθειας στα πλοία του Νηολογίου.

O Μιχάλης Πανταζόπουλος, είναι Αντιπρόεδρος του Liberian International Ship & Corporate Registry (Νηολόγιο Λιβερίας) και Γενικός Διευθυντής του ελληνικού γραφείου του Νηολογίου.

Κλείνοντας, να αναφέρουμε ότι οι παρούσες ενδείξεις είναι ότι τόσο η ναυτιλία όσο και η παγκόσμια οικονομία θα αρχίσουν σιγά-σιγά να ανακάμπτουν μετά από μια παρατεταμένη κρίση. Υπάρχουν ελπίδες για συγκρατημένη ανάκαμψη των ναύλων, και πλοία «νέας τεχνολογίας» παραδίδονται και μπαίνουν στην αγορά. Υπολογίζεται ότι οι εμπορικές θαλάσσιες συναλλαγές θα υπερδιπλασιαστούν τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια. Αλλά ακόμη και εάν η ανάκαμψη καθυστερήσει διαβεβαιώνουμε τους Έλληνες εφοπλιστές ότι η Σημαία της Λιβερίας υπερήφανα στέκεται στο πλευρό τους με τις ποιοτικές και άμεσες υπηρεσίες της να την καθιστούν τον πιο αξιόπιστο συνεργάτη τους στο απαιτητικό περιβάλλον της σύγχρονης παγκόσμιας ναυτιλίας.

G N I V R S E R S E Y N L W D O U E P O C I I R V P EK SH R E S S E R G LAS

Y T I AL U Q

E C IN

N O I T A V O N N »I

www.LISCR.com

9 4 19

C T S IR F »

— A YCF GROUP MANAGED COMPANY —

1, Charilaou Trikoupi-185 36, Piraeus-Greece Tel.: +30 210 42 80 444, Fax: +30 210 42 80 443 E-mail: info@aegeancoatings.gr

www.friendscreative.gr

ανοίξτε νέους ορίζοντες

40 χρόνια εμπειρία στη ναυτιλία Πλοία φορτηγά και ψυγεία, άριστα συντηρημένα, συμβεβλημένα με το ΝΑΤ Σταθερή απασχόληση, ικανοποιητικοί μισθοί και επιδόματα Επιμορφωτικά σεμινάρια και προοπτική γρήγορης εξέλιξης Φροντίδα στα στελέχη μας και τις οικογένειές τους

Λεωφ. Ποσειδώνος & Ζησιμοπούλου 2, 16674 Γλυφάδα, Αθήνα Τηλ.: 210 8912000, Fax: 210 8912049, mail@chartworld.gr, www.chartworld.gr

Σέβου Ἅλα

Νέος εξάντας

Τεύχος 55 | Οκτώβριος 2016

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 55 | ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2016

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΣΧΗ ΜΑΣ Καρφίτσα πέτου, ολομέταξες γραβάτες και γυναικεία φουλάρια. Διατίθενται σε πολύ χαμηλή τιμή στα Μέλη και τους φίλους μας, για ίδια χρήση ή για να τα προσφέρουν σε τρίτους ως ένα εντυπωσιακό δώρο. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Α. ΚΥΡΚΟΣ

1934-2016

ΙΣΤΕΙ Ο Ν Χ ΝΩ Ν •

ΤΕ

ΝΩ Ν ΛΟ

ΓΟ

ΛΗ

• ΓΡΗ

• ΕΝ ΩΣ Η Λ

Ομότιμος Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Επίτιμο Μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων

ΤΑ Λ ΛΙΟ

ΟΣ •

ΜΕ

ΡΙ

ΥΛ

ΑΡ

ΟΣ

ΞΕΝΟ

ΠΟ

Η μεγάλη απώλεια Βασίλειος Α. Κύρκος (1934-2016) Ομότιμος Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Επίτιμο Μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων.

ΤΕΤΡΑΜΗΝΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚΔΟΣΗ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ PORT CAPTAINS CLUB Φίλωνος 86, 3ος όροφος, 185 36 Πειραιάς Τηλ.: 210 42 94 236 / 237 Fax: 210 42 94 238 E-mail: portcaptainsclub@otenet.gr www.portcaptainsclub.gr

Π Ε Ρ Ι Ε ΧΟ Μ Ε Ν Α 13

Οι δραστηριότητές μας ενημερώνει ο Πρόεδρος καπτα-Μαρίνος Τσάμης

Εκδηλώσεις της Λέσχης

Άρθρα & Σχόλια του Φρίξου Δήμου

Σημαντικές επιχειρηματικές συμφωνίες στα Ποσειδώνια 2016

Nicolas Jorge Colmaniatis του Φρίξου Δήμου

Βασίλειος Α. Κύρκος του Μαρίνου Τσάμη

Εξαντάκια. Ζωγραφιές των μικρών μας φίλων

Οι Έλληνες μπορούν του Μαρίνου Τσάμη

Υποβάθμιση του Περιβάλλοντος & Αειφόρος Ανάπτυξη του Πέτρου Τζιά

Η ζωή θέλει και τα κόλπα της του Κώστα Γ. Τσάμη

Η ντομάτα του Τάσου Ρήγα

Μια ξεχωριστή καπετάνισσα

Βαρυτικά Κύματα του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Εκδότης-Διευθυντής κ. Λίνα Ποταμιάνου Κιν.: 693 7372665

Trinity House του Malcolm MacKenzie

2016: Τιμητικό Έτος ζωγράφου Γιάννη Μόραλη της Άννας Βογιατζή

Νομικοί Σύμβουλοι Μαρία Σωτηροπούλου Κολοκοτρώνη 153, Πειραιάς Τηλ.: 210 41 81 048 / 210 45 26 916 Χρήστος Τζάκος Ναβαρίνου 17, 106 81 Αθήνα Τηλ.: 210 3303700 Κιν.: 697 7898217 Ραλλία Π. Δρακουλάκου Κάρπου 60, Αθήνα Τηλ. 210 9021907-Κιν. 694 5778709

Κάποια Χριστούγεννα στο Ρόττερνταμ της Λίνας Ποταμιάνου

Το Ιερό των Δελφών του Μαρίνου Τσάμη

Όρτσα

Η παρέλαση της Μάρως Φ. Δήμου

Ιστορίες της Βαρδιόλας. Υπό το βλέμμα του Μάο του Φρίξου Δήμου

«Οι γείτονες» Σκοπιανοί του Βασιλείου Παπαγιάννη

Η Παντάνασσα της Ρίας Στρίγκου

Το ταξίδι της Μαριώς της Ειρήνης-Φάνια Παπιδά

Κάποιος θυμάται τον Πλοίαρχο Σπύρο Ραδίτσα του Λεωνίδα Παναγιωτόπουλου

Λυρικά ταξίδια του Γ. Μανέτα, της Χ. Ρίζου, του Σ. Ραδίτσα, της Μ. Δήμου, του Ζ. Γερονυμάκη & του Χ. Χρήστου

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟYΛΙΟ Μαρίνος Τσάμης Πρόεδρος Άγγελος Γαβιώτης Αντιπρόεδρος Δημήτρης Μηνδρινός Β΄ Αντιπρόεδρος Παναγιώτης Μηνόγιαννης Γεν. Γραμματέας Δημοσθένης Παπαδόπουλος Ταμίας Χρήστος Γερασίμου Κοσμήτωρ Σπύρος Ραδίτσας Μέλος

Παραγωγή εντύπου ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Μον. ΙΚΕ Βουλιαγμένης 52, 166 73 Βούλα Τηλ.: 210 89 48 640 E-mail: mx_ster@otenet.gr

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα του ΝΕΟΥ ΕΞΑΝΤΑ είναι προσωπικές των συγγραφέων και δεν ερμηνεύουν ούτε δεσμεύουν τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙ ΤΗΤΕΣ ΜΑΣ Ενημερώνει ο Πρόεδρος Καπτα Μαρίνος Τσάμης

ια τη χειμερινή περίοδο που μόλις ξεκίνησε εύχομαι στα μέλη και τους φίλους μας υγεία, μακροημέρευση, αισιοδοξία, προκοπή. Η εποχή που διανύουμε είναι δύσκολη, αλλά για εμάς τους Πλοιάρχους είναι άλλη μια από τις δυσκολίες που στη ζωή μας αντιμετωπίσαμε. Με την έκδοση αυτού του τεύχους του Εξάντα έχουν ήδη πραγματοποιηθεί μερικές πολύ ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις. Όπως κάθε χρόνο η χειμερινή περίοδος ξεκινά με αγιασμό μετά το πέρας του οποίου ακολουθεί τρισάγιο για της ψυχές των μελών και φίλων που έφυγαν από κοντά μας. Η δεύτερη εκδήλωση ήταν η διάλεξη του Επιτίμου Μέλους μας κ. Σαράντου Καργάκου, με θέμα: «Η δράση του αντιτορπιλικού «Βασίλισσα Όλγα» κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο». Όπως πάντα ο εκλεκτός φίλος μας εντυπωσίασε με τις γνώσεις και την αμεσότητα του λόγου του. Ακολούθησε η τιμητική βραδιά για τρεις αποδημήσαντες

αγαπημένους φίλους μας και αξιόλογους λογοτέχνες, Νίκο Κωστάρα, Γιάννη Παπαδόπουλο και Αριστείδη Πετρόπουλο. Οι εκδηλώσεις που ακολουθούν είναι επίσης πολύ εντυπωσιακές. Όπως κάθε χρόνο η Λέσχη βραβεύει Κοινωφελή Ιδρύματα με μεγάλη προσφορά στην κοινωνία και στην πατρίδα. Φέτος θα βραβεύσουμε δύο σπουδαία ιδρύματα. Το πρώτο

Επίσκεψη στην τόσο επιτυχημένη έκθεση: Ποσειδώνια 2016

είναι ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, ο μεγαλύτερος μη κυβερνητικός οργανισμός της Ελλάδος. Ιδρύθηκε το 1877 και στη μακρά ιστορία του έχει προσφέρει ανεκτίμητο ανθρωπιστικό έργο σε περιόδους ειρήνης αλλά και κατά τη διάρκεια των δύο παγκσμίων πολέμων. Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός είναι μέλος της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού, ο οποίος έχει τιμηθεί με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης σε τρεις περιπτώσεις (1917, 1944, 1963). Ακολουθεί η βράβευση του Χατζηκυριάκειου Ιδρύματος Παιδικής Προστασίας, ένα από τα αρχαιότερα ιδρύματα του Πειραιά, το οποίο ίδρυσε το 1889 ο Ιωάννης Χατζηκυριακός, και η σύζυγός του Μαριγώ, με σκοπό την περίθαλψη ορφανών και άπορων κοριτσιών. Το ίδρυμα στεγάζεται σε ένα μεγάλο νεοκλασσικό κτίριο, με είσοδο επί της οδού Κλεισόβης 18, στον Πειραιά, το οποίο από το Υπουργείο Πολιτισμού έχει χαρακτηριστεί ως «Έργο Τέχνης και Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο» και συγκαταλέγεται στα πέντε ομορφότερα κτίρια της νεότερης Ελλάδας. Όλες αυτές οι εκδηλώσεις θα βιντεοσκοπηθούν και θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα της Λέσχης, ώστε όλοι να μπορούν να τις δουν και να τις αποτιμήσουν. Οι εκδηλώσεις του 2016 θα ολοκληρωθούν περί τα μέσα Δεκεμβρίου με την παραδοσιακή Χριστουγεννιάτικη βραδιά. Σύμφωνα με απόφαση της Τακτικής Γενικής Συνέλευσης των Μελών, του περασμένου Απριλίου, προχωρούμε στην τρίτη κατά σειρά αναθεώρηση του Καταστατικού της Λέσχης. Λόγω της πολύμηνης αποχής των δικηγόρων από τις εργασίες τους, η αίτηση και τα δικαιολογητικά της αναθεώρησης κατατέθηκαν στο Πρωτοδικείο Πειραιώς εντός του Σεπτεμβρίου. Ευελπιστούμε να εγκριθεί σύντομα το νέο Καταστατικό μας, το οποίο επίσης θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της Λέσχης.

Στιγμιότυπα από την ετήσια Γενική Συνέλευση των μελών της Λέσχης

Από τη διάλεξη του Μαρίνου Τσάμη με θέμα: «Η Άγνωστη Ιστορία του Αρχαίου Πειραιά».

Στιγμιότυπα από την πολύ επιτυχημένη χοροεσπερίδα του WISTA HELLAS

Επίσκεψη στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού και παρακολούθηση της εξαιρετικής διαδραστικής προβολής στη Θόλο του ιδρύματος, με θέμα: «Η Αρχαία Αγορά των Αθηνών». Ακολούθησε γεύμα σε ταβερνάκι του Πειραιά.

Επίσκεψη του Διοικητικού Συμβουλίου της Λέσχης στη πολύ επιτυχημένη έκθεση «Ποσειδώνια 2016».

1.-2. Τα δρώμενα πρό της έκθεσης «Ποσειδώνια 2016», περιλάμβαναν και αγώνα δρόμου 5 χιλιομέτρων στον Πειραιά. Στην πρώτη φωτογραφία η συγκέντρωση των δρομαίων εμπρός από το κτίριο του Ν.Α.Τ. και η επόμενη από το σημείο εκκίνησης. 3. Επίσκεψη στο Περίπτερο της εταιρείας «Marine Plus». 4. Επίσκεψη στο Περίπτερο της εαιρείας «Κατράδης Σχοινιά». 5. Επίσκεψη στο Περίπτερο της εταιρείας «D. Koronakis SA». 6. Στην είσοδο της έκθεσης «Ποσειδώνια 2016», τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της Λέσχης, Πλοίαρχοι Πάνος Μηνόνιαννης Γενικός Γραμματέας, Σπύρος Ραδίτσας Μέλος και Χρήστος Γερασίμου Κοσμήτωρ.

Επίσκεψη του Διοικητικού Συμβουλίου της Λέσχης στη πολύ επιτυχημένη έκθεση «Ποσειδώνια 2016».

1. Στιγμιότυπο από την επίσκεψη μας στην Έκθεση. 2.-3. Περίπτερο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος: υπέροχη αναπαράσταση αρχαίας Ελληνικής τριήρους. 4.-6. Στιγμιότυπα από την πετυχημένη έκθεση «Ποσειδώνια 2016».

Στιγμιότυπα από τον φθινοπωρινό αγιασμό της Λέσχης για την χειμερινή περίοδο.

Στιγμιότυπα από τον φθινοπωρινό αγιασμό της Λέσχης για την χειμερινή περίοδο. Ιερουργεί ο αγαπητός σε όλους Πατήρ Γεώργιος Καλαμάρης, Επίτιμο Μέλος της Λέσχης. Μετά τον αγιασμό ακολούθησε τρισάγιο για τις ψυχές των μελών και φίλων που έφυγαν από κοντά μας.

Αρθρα & Σχολια Του Φρίξου Δήμου | Πλοιάρχου Ε.Ν. Πρώην καθηγητή και διευθυντή σπουδών δημοσίας σχολής πλοιάρχων Σύρου

Πρόσφυγες & μετανάστες

την απελπιστική οικονομική κατάσταση που έχουν οδηγήσει τη χώρα οι πολιτικοί της, προστέθηκε τώρα κι ο κίνδυνος από το «τσουνάμι» των προσφύγων ή και (λαθρο) μεταναστών που την κατακλύζουν. Οι δυστυχισμένοι αυτοί ικέτες, που οι «πολιτισμένοι» και «ανθρωπιστές» Ευρωπαίοι απαιτούν να τους αντιμετωπίσουμε με τη βία, χρειάζονται την άμεση βοήθειά μας κι έχουμε ιερή υποχρέωση να τους παράσχουμε! Το κράτος βέβαια (εκτός των λιμενικών και αστυνομικών που επιχειρούν στη πρώτη γραμμή) συνεχίζοντας τη

δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία του, χωρίς συμμάχους στην Ευρώπη πια, με τη γνωστή ανοργανωσιά του, που έπεται πάντοτε των γεγονότων και πάντοτε αυτοσχεδιάζει την τελευταία στιγμή και στο... γόνατο. Ευτυχώς όμως ο πονόψυχος ελληνικός λαός που έχει κι ο ίδιος υποστεί το μαρτύριο της προσφυγιάς κι έχει επίσης ξενιτευτεί και σήμερα ακόμη ξενιτεύεται ως μετανάστης, παρά τις αντίξοοες συνθήκες που αντιμετωπίζει, υποκαθιστά το κράτος μαζί με τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και τους ξένους εθελοντές.

Αλέξανδρος Κουμουνδούρος

ωρίς το μεσημέρι της 10ης Απριλίου 2016 στην κατάμεστη αίθουσα εκδηλώσεων του Δήμου Περιστερίου πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του έκτου βιβλίου του Μεσσήνιου πολιτικού και δυο φορές Δημάρχου Καλαμάτας Παναγή Χρ. Κουμάντου «Σπουδή του Βίου και της Πολιτείας του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου».

Η παρουσίαση έγινε από τον κ. Ιωάννη Βαρβιτσιώτη πρώην υπουργό και τον κ. Αθανάσιο Χρήστου καθηγητή Νεώτερης και σύγχρονης Ιστορίας του πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Θερμό, επίσης χαιρετισμό απήφθηνε, στην ωραία αυτή εκδήλωση, ο Δήμαρχος Περιστερίου κ. Ανδρέας Παχατουρίδης και συντονιστής της οποίας ήταν ο κ. Γεώργιος Πανόπουλος Πρόεδρος Συλλόγου Μεσσηνίων Δυτικής Αττικής. Ο συγγραφέας-ερευνητής στο 550σέλιδο πόνημα του ιστορεί, με τη γλαφυρή γραφίδα του, το βίο και την πολιτεία του αυτοδημιούργητου, έντιμου και πολύ επιτυχημένου Μανιάτη πολιτικού που αν και διατέλεσε 10 φορές πρωθυπουργός οι ιστορικοί μας τον έχουν ξεχάσει. Όπως σημείωσε μάλιστα ο πρώτος παρουσιαστής, στη βιβλιοθήκη της βουλής υπάρχουν μόνο δυο μικρά βιβλία γι’ αυτόν και συνέχισε αστειευόμενος πως οι Έλληνες γνωρίζουν το όομά του από τα γραφεία του Σύριζα στην πλατεία Κουμουνδούρα και από την ομώνυμα λιμνούλα στον Ασπρόπουργο. Θα συμπληρώναμε και από την νησίδα απέναντι του ναυτικού Ομίλου Ελλάδος στον Πειραιά. Και ο δεύτερος ομιλητής επίσης τόνισε πως το έργο αυτό του κ. Παναγή Κουμάντου θα κάνει στον Έλληνα γνωστό «... για τον πολυίδμονα Μεσσήνιο άνδρα, ο οποίος υπήρξε αναμφίβολα ένας από τους πιο εμπνευσμένους πρωτοπόρους του αστικού μετασχηματισμού του ελληνικού κράτους και της προσέγγισης του στην Ευρώπη».

Citi, Brexit & Ακαδημία

Εμπορική μας Ναυτιλία, παρά την πρωτοκαθεδρία της στον παγκόσμιο υγρό στίβο, δεν έχει κατορθώσει να δημιουργήσει το δικό της ναυτιλιακό κέντρο στον Πειραιά και να απαγκιστρωθεί επιτέλους από το λονδρέζικο CITI. Μόνο φυσικά η ιδιωτική πρωτοβουλία και προσωπικότητες όπως του αείμνηστου Θ. Βώκου που ίδρυσε την περιώνυμη διεθνή ναυτιλιακή έκθεση «Ποσειδώνια», θα μπορούσαν να οργανώσουν έναν άθλο σαν το Πειραϊκό CITI! Με την ευκαιρία αυτή θα θέλαμε να συστήσουμε στους κυβερνώντες πως θα πρέπει να αναστείλουν τις ιδεοληψίες τους για τους εφοπλιστές και γενικά τους επενδυτές, γιατί μόνον αυτοί με την τεχνογνωσία και τα κεφάλαιά τους μπορούν να φέρουν ανάπτυξη στην οικονομία! Ο κρατισμός έχει αποτύχει παταγοδέστατα από ολόκληρο τον κόσμο και το μόνο κομμουνιστικό κράτος που «επιζεί» είναι αυτό της Βόρειας Κορέας. Σχετικά με το BREXIT τώρα, κάποιες ναυτικές επιχειρήσεις από αυτές που θα αναχωρήσουν από την Αγγλία για άλλες πόλεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα τις καλοδεχτούμε στον Πειραιά. Και κλείνοντας ερωτώνται οι κ.κ. αρμόδιοι γιατί για την ΕΜΠΟΡΙΚΗ μας ΝΑΥΤΙΛΙΑ που είναι πρώτη βιομηχανία της Χώρας, αποτελεί τη μοναδική παγκόσμια θετική, στις πάμπολλες αρνητικές, πρωτιά της Ελλάδας και τέλος προσφέρει τόσα πολλά από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα στην Πατρίδα και στην ειρήνη και στον πόλεμο, δεν έχει θεσπιστεί ακόμη έδρα της σην Ακαδημία Αθηνών.

Hot Spot σε καράβια;

τους σεισμούς της Καλαμάτας είχαν χρησιμοποιηθεί επιβατηγά πλοία, με την ευγενική προσφορά του ομίλου Λάτση, για την προσωρινή στέγαση των σεισμοπαθών με καλά έως άριστα αποτελέσματα. Η διαβίωση των προσφύγων επομένως σε καράβια θα ήταν πολύ πιο ανθρώπινη απ’ αυτή στα Hot Spots με τις παράγκες ή και τα containers, με μικρότερη δαπάνη και κυρίως ελέγξιμη! Στα σκάφη αυτά είναι εύκολο να διαμορφωθούν και χώροι πρώτων βοηθειών, διδασκαλίας ή λατρείας ακόμη και οι επιβαίνοντες μπορούν εύκολα να ελεγθούν αλλά και το πλοίο να μεθορμίσει ταχύτατα σε οποιοδήποτε άλλο λιμάνι! Ακόμη πρέπει να τονιστεί πως όταν περάσει αυτό το τσουνάμι της προσφυγιάς, όλα τα στεργιανά Hot Spots θα είναι άχρηστα ή κατεστραμμένα, όπως συνέβη και στα ολυμπιακά ακίνητα, αλλά και με την παύση «κάποτε» των εχθροπραξιών, οι πρόσφυγες (Σύροι κυρίως) θα μπορούσαν να επαναπατριστούν με τα ίδια αυτά πλοία που επιβαίνουν ή και να παραμείνουν σ’ αυτά αλλά και στη χώρα τους, μέχρι να τελειώσει η επισκευή των σπιτιών τους. Κατάλληλα επιβατηγά βαπόρια υπάρχουν, καθώς και ναυτικοί για την άμεση επάνδρωσή τους, αλλά το κράτος δυστυχώς σιωπά στις υποβληθείσες προτάσεις ενδιαφερόμενων ναυτιλιακών επιχειρήσεων! Βλέπετε οι «αρμόδιοι» καρεκλοκένταυροι σνομπάρουν συστηματικά τα «ξύλινα τείχη» που πάντα σώζουν την Ελλάδα!

ΑΡΘΡΟ // ΞΕΝΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ για τα Ποσειδώνια 2016

Σημαντικές επιχειρηματικές συμφωνίες στα Ποσειδώνια 2016 Ιδιαίτερη δραστηριότητα παρατηρείται στον τομέα επισκευής πλοίων «Κλείσαμε τρεις σημαντικές συμφωνίες μέσα στις πρώτες δύο ημέρες διεξαγωγής των Ποσειδωνίων. Οι δύο από αυτές αφορούν σε έργα επισκευής ενός πετρελαιοφόρου και ενός πλοίου μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου και η τρίτη αφορά σε ένα σημαντικό έργο μετατροπής ενός πλοίου τύπου ROPAX, ιταλικής ιδιοκτησίας», δήλωσε η κα Nedime Ozoglu, Marketing Manager, Repair Division Marketing & Estimating της Besiktas Shipyard. «Τα Ποσειδώνια μας έφεραν νέους πελάτες και είναι η μεγαλύτερη εκδήλωση στην οποία συμμετέχουμε. Οι Έλληνες πλοιοκτήτες αποτελούν το 80 τοις εκατό της πελατείας μας, τόσο λόγω της γειτνίασης των δύο χωρών όσο και της σημαντικής αύξησης της τεχνογνωσίας και του αριθμού καταρτισμένων στελεχών στα ναυπηγεία της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια», πρόσθεσε. «Το 2015 αναλάβαμε και ολοκληρώσαμε την επισκευή πολλών ελληνικών πλοίων. Δεδομένου ότι η ελληνική αγορά έχει προτεραιότητα για

εμάς, φροντίζουμε ώστε τόσο οι τιμές μας όσο και η ποιότητα που προσφέρουμε να είναι ανταγωνιστικά». Την ίδια επιτυχία είχαν τόσο η εταιρεία Lisnave από την Πορτογαλία όσο και η Gemak από την Τουρκία, οι οποίες έκλεισαν συμφωνίες για επισκευές με πλοιοκτήτες από τις πρώτες κιόλας ημέρες των Ποσειδωνίων 2016. Ο κ. Άλεξ Σκαραμαγκάς της Resolute Marine Services, αποκλειστικός αντιπρόσωπος των δύο παραπάνω ναυπηγείων στην Ελλάδα, δήλωσε: «Καταφέραμε να κλείσουμε κάποιες επιχειρηματικές συμφωνίες αυτή την εβδομάδα, που αφορούν κυρίως σε μικρά ή μεγαλύτερα έργα επισκευών. Το γεγονός αυτό μας χαροποιεί ιδιαίτερα, δεδομένων των οικονομικών συνθηκών που επικρατούν, με μια υποτονική αγορά μεταφοράς εμπορευμάτων και την πολυετή κυριαρχία της Κίνας στον τομέα μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου». Όσον αφορά τις τρέχουσες και τις μελλοντικές προοπτικές, ο κ. Σκαραμα-

γκάς εκτιμά ότι θα υπάρξει βελτίωση στον τομέα των επισκευών: «Πολλοί δεξαμενισμοί συσσωρεύτηκαν το 2015 ώστε να μετατεθεί αργότερα η εγκατάσταση συστημάτων διαχείρισης έρματος (Ballast Water Management Systems), με συνέπεια να υπάρξει ένα κενό στις εργασίες το πρώτο εξάμηνο του 2016. Ωστόσο, διατηρούμε την αισιοδοξία μας διότι η ναυτιλία είναι μια “κυκλική” βιομηχανία και, ιδίως στην αγορά των πλοίων μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου, η άποψη που επικρατεί είναι ότι θα υπάρξει βελτίωση». Την ίδια άποψη συμμερίζεται η κα Ozoglu, η οποία θεωρεί ότι οι προσδοκίες για το 2016 θα διαψευστούν ευχάριστα όσον αφορά τον τομέα επισκευής πλοίων στην Τουρκία. «Το 2015 ολοκληρώσαμε την επισκευή πολλών ελληνικών πλοίων, αλλά την 1η Ιανουαρίου 2016 είδαμε την αγορά να πέφτει ξαφνικά και την επισκευαστική δραστηριότητα να ανακόπτεται λόγω των εξελίξεων που υπήρξαν σχετικά με τον κανονισμό για τη διαχείριση έρματος. Οι πλοιοκτήτες κατάφεραν να πάρουν την παράταση που ήθελαν, οπότε όλοι τώρα βρίσκονται σε φάση αναμονής. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί πελάτες με τους οποίους έχουμε μιλήσει στα Ποσειδώνια αυτή την εβδομάδα συμμερίζονται την άποψη ότι η αγορά βελτιώνεται οριακά. Αν και το 2016 συνολικά δεν θα είναι καλύτερη χρονιά από την περσινή, αναμένουμε να είναι σαφώς καλύτερη

από ό,τι προέβλεπαν αρχικά οι αγορές», πρόσθεσε η κα Ozoglu. Συνολικά δέκα τουρκικά ναυπηγεία συμμετέχουν στα Ποσειδώνια 2016 και όλα αντιμετωπίζουν ισχυρό ανταγωνισμό από τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την Ουκρανία σε επίπεδο τιμής. Τα δυτικοευρωπαϊκά ναυπηγεία όμως, λόγω των διαφορετικών δομών κόστους και των συνθηκών αγοράς, δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τις τιμές της Τουρκίας. «Η εταιρία Lisnave παρέχει εξαιρετικές υπηρεσίες καθώς έχει τη δυνατότητα επισκευής έξι πλοίων ταυτόχρονα στη δεξαμενή του ναυπηγείου, ωστόσο δεν μπορούμε να συγκρίνουμε τα ευρωπαϊκά ναυπηγεία με εκείνα της Κίνας ή ακόμη και της Τουρκίας, που μπορούν να προσφέρουν πιο ανταγωνιστικές τιμές», σημείωσε ο κ. Σκαραμαγκάς, η εταιρεία του οποίου εκπροσωπεί και μικρότερα ναυπηγεία στη Σενεγάλη, που μπορούν να επισκευάσουν πλοία τύπου Panama Size, στο Μπαχρέιν, και ένα ακόμα πορτογαλικό ναυπηγείο που στεγάζεται στις όχθες του ποταμού Τάγη. «Τα Ποσειδώνια είναι ένας πολύ σημαντικός θεσμός για εμάς, όχι μόνο διότι μπορούμε να κλείσουμε συμφωνίες κατά τη διάρκεια της έκθεσης αλλά και διότι η αγορά αναμένει την παρουσία μας σε αυτήν. Είναι μια πολύ καλή ευκαιρία για εμάς να συναντηθούμε με πελάτες που επισκέπτονται την έκθεση και προσφέ-

ρει καταπληκτικές ευκαιρίες δικτύωσης μέσα από διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις», πρόσθεσε ο κ. Σκαραμαγκάς. Η κα Ozoglu συμφωνεί λέγοντας ότι κανείς δεν πρέπει να λείπει από τα Ποσειδώνια: «Ερχόμαστε στα Ποσειδώνια από το 2010 και αυτή είναι η τρίτη μας συμμετοχή. Θα συμμετέχουμε οπωσδήποτε και το 2018, καθώς η εκδήλωση αυτή είναι πολύ σημαντική για την εταιρεία μας. Η προσέλκυση νέων πελατών είναι σημαντικό πλεονέκτημα αλλά και η συναναστροφή με φίλους και πελάτες μας είναι το κλειδί για την εδραίωση των επαγγελματικών σχέσεων». Πάνω από 200 ναυπηγεία και επιχειρήσεις επισκευών από όλο τον κόσμο συμμετέχουν στα Ποσειδώνια 2016 τα οποία ολοκληρώνονται αύριο. Για άλλη μια φορά, ο τομέας εκπροσωπήθηκε δυναμικά από τα μεγάλα ναυπηγικά κράτη, όπως η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα. «Τα Ποσειδώνια έχουν εδραιωθεί ως ένα παγκόσμιο φόρουμ για κλείσιμο νέων επιχειρηματικών συμφωνιών και σύσφιξη σχέσεων ειδικά για τους προμηθευτές εξοπλισμού και παρόχους υπηρεσιών που απευθύνονται στους Έλληνες πλοιοκτήτες, οι οποίοι διακινούν τον μεγαλύτερο όγκο του παγκόσμιου εμπορίου. Για εμάς, τους διοργανωτές των Ποσειδωνίων, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι πέρα από μία σημαντική πλατφόρμα προβολής τω εκθετών, αυτή η έκθεση μπορεί

να τους παρέχει μετρήσιμα οφέλη με τη μορφή επιχειρηματικών συμφωνιών και γνωριμιών που μπορούν να οδηγήσουν στην προσέλκυση νέων πελατών», δήλωσε ο κ. Θεόδωρος Βώκος, Εκτελεστικός Διευθυντής, Εκθέσεις Ποσειδώνια Α.Ε. Περισσότεροι από 1.800 εκθέτες από 90 χώρες συμμετέχουν στη φετινή έκθεση, που διοργανώνεται κάθε δύο χρόνια και η οποία ξεπέρασε κάθε προηγούμενο σε εκθεσιακό χώρο καταλαμβάνοντας 40.000 τετραγωνικά μέτρα στο Εκθεσιακό Κέντρο Metropolitan Expo. Πάνω από 40 παράλληλα σεμινάρια και συνέδρια έχουν διοργανωθεί στον ίδιο χώρο την ίδια εβδομάδα, ξεπερνώντας άλλο ένα ρεκόρ των Ποσειδωνίων. Η διοργάνωση «Ποσειδώνια 2016» πραγματοποιήθηκε από τις 6 έως τις 10 Ιουνίου στο Εκθεσιακό Κέντρο Metropolitan Expo. Η διοργάνωση της έκθεσης τελεί υπό την αιγίδα της ελληνικής ναυτιλιακής κοινότητας και των πέντε σημαντικότερων ενώσεων που αντιπροσωπεύουν τα συμφέροντα των Ελλήνων πλοιοκτητών: το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, το Δήμο Πειραιά, το Ναυτικό Επιμελητήριο της Ελλάδας, την Ένωση Πλοιοκτητών Ελληνικών Σκαφών Τουρισμού, την Ελληνική Επιτροπή Ναυτιλιακής Συνεργασίας του Λονδίνου, την Ένωση Εφοπλισμών Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων και το Σύνδεσμο Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας.

Nicolas Jorge Colmaniatis Ο Υδραίος Εθνικός Ήρωας της Αργεντινής Του Φρίξου Δήμου

ο πανέμορφο τρικάταρτο ιστιοφόρο “Libertad”, μήκους 103,70 μ., εκπαιδευτικό του Πολεμικού Ναυτικού της Αργεντινής, που επιβαίνουν 400 ναυτικοί δόκιμοι και είναι ελλιμενισμένο από 3/9/16 στον Πειραιά, σαλπάρει μετά από τριήμερο για την Ύδρα όπου στις 7 Σεπτεμβρίου θα τιμηθεί ο Υδραίος εθνικός ήρωας της Αργεντινής Νικόλαος Γεωργίου Κολμανιάτης (1784-1860). Κατα την υπηρεσία (ραγιάδικη υποχρέωση των Υδραίων από τους τυράννους) αυτού του απλού ναυτικού τότε στον οθωμανικό πολεμικό στόλο, πληροφορήθηκε τη βάναυση προσβολή της συζύγου του στο νησί. Για να ξεπλύνει λοιπόν τη μεγάλη ντροπή που τον βρήκε, αναγκάστηκε να λιποτακτήσει και να επιστρέψει στην πατρίδα. Στη συνάντηση του όμως με το φταίχτη, που δεν μπορούσε βέβαια να είναι ειρηνική και στη φιλονικία που επακολούθησε, τον τραυμάτισε θανάσιμα... Τα δυσάρεστα αυτά γεγονότα δεν του επιτρέπανε τη παραμονή του στην Ύδρα πλέον, αφού θα του επικρεμότανε η ποινή του θανάτου από τους Τούρκους για τη λιποταξία και η πολύχρονη φυλάκισή του για το φονικό από τους συμπατριώτες του. Έτσι με συγγενικό του καράβι κατόρθωσε να σαλπάρει από την Ύδρα και μετά από περιπλανήσεις και περιπέτειες βρέθηκε το 1811, μαζί με ένα άλλο ελληνικό καράβι που πλοιάρχευε (ο άλλος εθνικός ήρωας της Αργεντινής) Μιχαήλ Σαμουήλ Σπύ-

ρου, στην εμπόλεμη περιοχή του Rio de la Plata. Χωρίς όμως τον παραμικρό δισταγμό εμπλακήκανε και τα δύο ελληνικά πλοία στη μάχη μεταξύ Αργεντινών επαναστατών και Ισπανών κατακτητών συμπαρατασσόμενα με τους πρώτους φυσικά! Μετά από την παύση των εχθροπραξιών οι δύο Έλληνες πλοίαρχοι καταταχθήκανε ως απλοί ναύτες στο αργεντινό Πολεμικό Ναυτικό! Ο Nicolas Jorge («Χόρχε» προφέρεται στα ισπανικά) Colmaniatis πολέμησε γενναία σε πολλές ναυμαχίες κι ιδιαίτερα σε αυτές του Μαρτίν Γκαρσία το 1814 και της Colonia αργότερα. Κυβέρνησε, με απαράμιλλη ναυτοσύνη και ηρωϊσμό αρκετά πολεμικά πλοία όπως: "Σαν Λουίς" το 1817, "Χενεράλ Βαλκάρσε" το 1826, "Λα Εντεριάνα" το 1840, "Λα Μολέσκα" το 1842 και "Τσακαβούτο" το 1844. Σε ολόκληρη τη σταδιοδρομία του έδειξε μεγάλες στρατιωτικές αρετές, ναυτοσύνη, σωφροσύνη, αυτοθυσία και ηρωϊσμό. Εξάντλησε όλη τη ναυτική ιεραρχία, προαγόμενος πάντοτε «επ’ ανδραγαθία» και αποστρατεύτηκε το 1860 με το βαθμό του υποναυάρχου!

Μάιος 1952. Ο Αργεντινός Δόκιμος ανάμεσα στους τριτοετείς συναδέλφους. του Ι. Πίτσιο, Α. Παπανδρέου και Φ. Δήμου

Η κυβέρνηση της Αργεντινής Δημοκρατίας τιμώντας αυτόν τον σπουδαίο Υδραίο στις 30/7/1937 τον ανακήρυξε εθνικό της ήρωα και έδωσε το όνομά του “Nicolas Jorge” στη Ναυτική Ακαδημία Πολεμικού Ναυτικού στο Μπουένος Αϊρες. Ομοίως τον ίδιο χρόνο έστειλε στην Ύδρα (με το πολεμικό “Sabmiento”) ορειχάλκινη πλάκα με την προσωπογραφία του μεταξύ δύο γυναικείων μορφών που παριστάνουν την Ελλάδα και την Αργεντινή, παρόμοια αυτής που βρίσκεται στο Μπουένος Αϊρες και εντοιχίστηκε στο μνημείο του Ήρωα

στους πρόποδες της Ακαδημίας Εμπορικού Ναυτικού Ύδρας. Αργότερα η πρόεδρος της Αργεντινής Εύα Περόν απέστειλε την προτομή του Κολμανιάτη που εκτίθεται στο μουσείο του νησιού. Και ακόμη, οπότε το εκπαιδευτικό πλοίο της Αργεντινής προσεγγίζει στον Πειραιά το ίδιο ή άγημα δοκίμων μεταβαίνει στην Ύδρα για απονομή τιμών στον εθνικό τους Ήρωα! Να σημειωθεί πως ο γράφων είχε την τύχη να λάβει μέρος σε δύο από τις τελετές απονομής τιμών: Το Μάϊο του 1952 όταν η τάξη του, η Τρίτη τάξη της Σχολής Εμπορικής Ναυτιλίας Ύδρας, παρέστη στην υποδοχή και στην τελετή των Αργεντινών ναυτικών Δοκίμων στην Ύδρα κατά τη φοίτηση επίσης στη Σχολή Εφέδρων Μαχίμων Αξιωματικών Πολεμικού Ναυτικού το 1956, άγημα σπουδαστών συνόδεψε την τάξη των αποφοίτων Αργεντινών Δοκίμων, που με τα ξίφη «επώμου» εκείνοι, παρελάσαμε στη λεωφόρο Β. Σοφίας και στη συνέχεια καταθέσανε στεφάνι στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη στο Σύνταγμα. Η ναυμαχία του Μαρτίν Γκαρσία το 1814, έργο του José Félix Murature.

Διαδικτυακή βιβλιογραφία: 1. Δρ. Χριστίνας Τσαρδίκος, 2. Capt. Πάνος Τριανταφυλλίδης, 3. κ. Γκίκας Κουλούρας.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Α. ΚΥΡΚΟΣ Ομότιμος Καθηγητής της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Επίτιμο Μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Του Μαρίνου Τσάμη

Βασίλειος Α. Κύρκος (1934-2016)

την Αχλαδιά, ένα μικρό χωριό σε απόσταση 30 χιλιόμετρων ΝΑ της Καρδίτσας, που σήμερα αριθμεί 430 κατοίκους, γεννήθηκε τον Μάϊο του 1934, μεγάλωσε και έλαβε τα πρώτα γράμματα ο Βασίλειος Κύρκος. Μετά το γυμνάσιο φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών από το οποίο έλαβε και το πτυχίο του. Για τις μεταπτυχιακές σπουδές του φοίτησε στο περίφημο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης στη Γερμανία και για τη διδακτορική του διατριβή εργάστηκε υπό την επίβλεψη του σπουδαίου και παγκοσμίως γνωστού φιλοσόφου Hans-Georg Gadamer (1900-2002). Ως καθηγητής δίδαξε επί σειρά ετών στις Φιλοσοφικές Σχολές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, του Καποδηστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

και από το 1996 στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης με θέμα τη γνωσιοθεωρητική αποτίμηση της ποίησης στον Αριστοτέλη. Μελετητής και άριστος γνώστης της αρχαίας και σύγχρονης Ελληνικής γραμματείας, λάτρης και άριστος χειριστής της Ελληνικής γλώσσας και με βαθειές γνώσεις του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, είχε τη δυνατότητα να αναπτύσει θέματα φιλοσοφικά, καλών τεχνών, ιστορικά, πολιτικής, αθλητισμού. Εκείνο όμως που τον ξεχώριζε από πολλούς συναδέλφους του είναι ότι συνδύαζε αυτόν τον πλούτο των γνώσεων με ένα χαρακτήρα μειλίχιο και ευγενικό που του επέτρεπε να εκτιμά και να επαινεί οποιονδήποτε προσπαθεί προς το καλύτερο, έστω και αν κάνει λάθος Η εκλεπτισμένη παιδεία

του γινόταν αντιληπτή από όλους όσους παρακολούθησαν μαθήματα ή διαλέξεις του, ή μελέτησαν τα συγγράμματά του. Ο κ. Κύρκος δεν μετέδιδε μόνο γνώσεις, αλλά και ήθος. Πολυγραφότατος, εξέδωσε πολλλά και αξιόλογα συγγράμματα. Δραστήριος και ακούραστος έδινε πολλές διαλέξεις σε πνευματικά Ιδρύματα στην Αθήνα, τα Ιωάννινα, την Θεσσαλονίκη και σε πολλές άλλες πόλεις της χώρας. Συγχρόνως δίδασκε σε διάφορους Οργανισμούς, όπως το Ανοικτό Λαϊκό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ευριπίδου 12, Αθήνα), τα πάντα δε χωρίς κανένα οικονομικό όφελος. Σ’ αυτό το Πανεπιστήμιο είχα την καλή τύχη να γνωρίσω τον μεγάλο δάσκαλο. Δύο ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά που διαμόρφωναν τον χαρακτήρα του. Το πρώτο η μεγάλη εσωτερική

Βασίλειος Α. Κύρκος 1934-2016 ανάγκη για μάθηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι ως συνταξιούχος κάθε ημέρα μελετούσε 7 ή 8 ώρες, για να εμπλουτίσει τις γνώσεις του. Το δεύτερο είναι η εσωτερική του ανάγκη να μεταδώσει γνώσεις κατά τρόπο που να γίνονται από όλους αντιληπτές. Για να το πετύχει πάντα προ του μαθήματος ή της διάλεξης έκανε μια πολύ λεπτομερή προετοιμασία. Και τις δύο αυτές αρετές του τις διαπίστωσα και τις εκτίμησα αργότερα όταν μας σενέδεσε μια στενή και ειλικρινής φιλία. Σε όλη αυτή την καθημερινή πνευματική δραστηριότητα ο κ. Κύρκος είχε σύντροφο και συμπαραστάτη όλη την οικογένειά του, τη σύζυγό του κ. Ελένη, φιλόλογο μέσης εκπαίδευσης και τα δύο αγόρια τους, τον Σταμάτη, σήμερα πτυχιούχος Φυσικής με μεταπτυχιακό στη Βοστώνη και τον Αντώνη με πτυχίο Βιολογίας και μεταπτυχιακό στην Οξφόρδη. Περί το 2003, αποσκοπώντας να εμπλουτίσω τις γνώσεις μου γύρω από την Ιστορία της Τέχνης, άρχισα να παρακολουθώ μαθήματα στο Ανοικτό Λαϊκό Πανεπιστήμιο. Η διάρκεια κάθε μαθήματος ήταν εξαμηνιαία και τα πρώτα που παρακολούθησα ήταν «η αισθητική και η φιλοσοφία της τέχνης», με καθηγητή τον κ. Νικόλαο Χρόνη. Ακολούθησαν πολλά εξάμηνα με άλλους καθηγητές και με θέματα όπως, «Η Ιστορία της Αρχιτεκτονικής», «Η Βυζαντινή φιλοσοφία», «Περί ανθρωπισμού των αρχαίων Ελλήνων», κλπ. Όλα αυτά με ενθουσίαζαν και για να μπορέσω να κάνω κτήμα μου τις νέες γνώσεις, ζητούσα την άδεια από τον εκάστοτε καθηγητή να μου επιτρέψει να μαγνητοφωνήσω το μάθημα. Έτσι με την ησυχία μου, στο σπίτι ή στο γραφείο το απομαγνητοφωνούσα και το περνούσα στον υπολογιστή. Είναι μια τέλεια μέθοδος μάθησης. Κάποια στιγμή μαθεύτηκε ότι ο Βασιλειος Κύρκος διδάσκει φιλοσοφία και μάλιστα είναι πολύ καλός. Έκτοτε δεν έχασα ούτε ένα εξάμηνο από τα μαθήματά του, όσο καιρό δίδασκε σε αυτό το τόσο καλό Πανεπιστήμιο. Θυμάμαι το πρώτο μάθημά του. Ήταν στη μεγάλη αίθουσα του Πανεπιστημίου που μπορούσε να

χωρέσει περί τα 200 άτομα και εκείνη την ημέρα ήταν σχεδόν γεμάτη, όπως και σε όλα τα μαθήματα που ακολούθησαν. Μου έκανε εντύπωση η ποικιλία του ακροατηρίου: από παιδία 25 μέχρι ηλικιωμένους 80 ετών. Όλοι περιμέναμε το δάσκαλο ο οποίος όμως άργησε περί τα δέκα λεπτά και ζητώντας συγνώμη επικαλέστηκε τη μεγάλη κίνηση στους δρόμους. Ξεκίνησε το μάθημα κάνοντας μια δήλωση που με εξέπληξε: «Κυρίες και Κύριοι, στο μάθημα που ακολουθεί θα ακουστούν παράγματα που σε μερικούς πιθανόν να μην αρέσουν. Όποιος λοιπόν διαφωνεί με αυτά που θα ακούσει μπορεί ελεύθερα να ανοιξει τη πόρτα και να φύγει». Εκείνη τη στιγμή δεν μπορούσα να καταλάβω το νόημα αυτής της δήλωσης, αισθανόμουν όμως ότι πρόκειται να ακουστούν πράγματα πρωτόγνωρα που θα επη-

ρεάζαν τη σκέψη και τον χαρακτήρα μου. Αρκούσαν μερικά μαθήματα για να δικαιώσω τον δάσκαλο, αφού οι ερωτήσεις που ορισμένοι των παρευρισκομένων του υπέβαλαν έδειχναν εμπάθεια και εμμονή σε ιδέες που ουδεμία σχέση είχαν με την πραγματικότητα. Ο Κύρκος τους απαντούσε με ευγένεια και υπομονή όπως θα έκανε κάθε καλός και ευσυνείδητος δάσκαλος. Φαίνεται ότι μερικοί δεν μπορούσαν να κατανοήσουν ότι φιλοσοφία δεν μπορεί να υπάρξει με εμπάθειες και προκαταλήψεις. Χρειάζεται σκέψη ελεύθερη και ανεπηρέαστη από κάθε παθογένεια. Εκτός από τις πολλές γνώσεις που απέκτησα παρακολουθώντας τα μαθήματα του Βασιλείου Κύρκου, ο καθαρός, ελεύθερος και χωρίς εμμονές τρόπος σκέψης του με επηρέασε αποφασιστικά. Είναι τα δύο οφέλη

Βασίλειος Α. Κύρκος 1934-2016

που αποκόμισα παρακολουθώντας τις παραδόσεις του. Υπάρχει όμως και τρίτο, πολύ σπουδαίο όφελος: η μεγάλη φιλία που μας συνέδεσε. Μια φιλία βασισμένη στην αλληλοαναγνώριση και αλληλοεκτίμηση, στοιχεία σπάνια την εποχή μας. Στο πρώτο μάθημα, πλησίασα τον δάσκαλο και του ζήτησα την άδεια να βάλω στην έδρα το μαγνητόφωνο για να μαγνητοφωνήσω όλο το μάθημα. Με ευγένεια έκανε αποδεκτό το αίτημα και έτσι είχα όλο το χρόνο να μελετήσω και να περάσω στον υπολογιστή ολόκληρη τη διδασκαλία. Στο δεύτερο μάθημα, πλησιάζοντας την έδρα ο δάσκαλος μου είπε: «δεν χρειάζεται να ζητάτε πλέον την άδεια για την μαγνητοφώνηση, μόνο θα ήθελα να σας παρακαλέσω στο τέλος του εξαμήνου να μου δώσετε αντίγραφο της κασέτας, για να έχω ολόκληρη την παράδοση». Η απάντησή μου ήταν άμεση: «δυστυχώς δεν μπορώ να σας δώσω αντίγραφο της κασέτας γιατί αποκρυπτογραφώ το κείμενο και το περνάω στον υπολογιστή. Μπορώ όμως να σας δώσω αντίγραφο από τον υπολογιστή, ώστε να έχετε γραπτή ολόκληρη τη παράδοση του εξαμήνου». Ενθουσιάστηκε. Ήταν η απαρχή της φιλίας μας. Στο τέλος του εξαμήνου του παρέδωσα

ολόκληρο το κείμενο γραμμένο από τον εκτυπωτή και δεμένο όμορφα σε βιβλίο. Το ίδιο έγινε και σε όλα τα εξάμηνα που ακολούθησαν. Ο Κύρκος εκτιμούσε βαθύτατα τη προσπάθεια που έκανα βασικά για να βελιώσω τις γνώσεις μου, αλλά και να έχω ένα πολύ σπουδαίο ενθύμιο από τις παραδόσεις του. Όταν για πρώτη φορά του μίλησα για την Λέσχη μας, ήταν ενήμερος. Θαύμαζε ήδη πολλά μέλη μας, όπως τον Νίκο Κωστάρα, τον Γιάννη Παπαδόπουλο και τον Φρίξο Δήμο, τους οποίους γνώριζε από αλληλογραφία τους που κατά καιρούς δημοσίευαν εφημερίδες της Αθήνας. Το 2000 είχε οργανώσει στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά ένα Διήμερο Συμπόσιο με θέμα την Ιστορία του Πειραιά, στο οποίο λάβαμε μέρος ως εισηγητές ο Νίκος Κωστάρας και εγώ. Τότε δεν είχαμε ακόμα γνωριστεί με τον δάσκαλο, εκείνος όμως μας θυμόταν πολύ καλά και μας συνεχάρει για τις εισηγήσεις μας, παρά το γεγονός ότι είχαν περάσει μερικά χρόνια. Στη Λέσχη γνώρισε και εντυπωσιάστηκε από τις γνώσεις και την αγάπη για την Κοσμολογία και το Χάος του Δημήτη Λαβδιώτη, πολλά δοκίμια του οποίου μελέτησε και επαίνεσε. Πολυγραφότατος εξέδωσε πολλά

συγγράμματα με θέματα κυρίως φιλοσοφικά, όπως «Αρχαίος Ελληνικός διαφωτισμός και σοφιστική» (1992), «Αφιέρωμα στον Αρχιεπίσκοπο Δημήτριο» (2002) «Ευάγγελος Παπανούτσος» (2012), «Από την αντίπερα όχθη του Ελληνικού διαφωτισμού» (2015), συμμετείχε επίσης σε συλλογικά έργα, όπως «Ευγένιος Βούλγαρης» (2009), «Η έννοια του πολίτη στην αρχαία Ελληνική φιλοσοφία» (2009), «Σωκράτης: 2400 χρόνια από τον θάνατό του» (2005). Το 2007 και 2010 μετέφρασε και επιμελήθηκε τα συγγράμματα των Diels, Harmann «Οι Προσωκρατικοί». Απολαυστικός ήταν και στις διαλέξεις του. Δεν είναι μόνο ο πλούτος των γνώσεων που μετέδιδε, αλλά είχε το χάρισμα να αποδίδει το φιλοσοφικό λόγο με ακρίβεια και σωστή αίσθηση της νεοελληνικής γλώσσας. Βαθύς γνώστης και λάτρης της ελληνικής γλώσαας, την χρησιμοποιούσε κατά τρόπο μοναδικό, για να εκφράσει δύσκολες και καμιά φορά δυσνόητες φιλοσοφικές έννοιες. Ο λόγος του με εντυπωσίαζε ακόμα περισσότερο κατά την απομαγνητοφώνηση των παραδόσεων. Πολλές φορές προσέτρεχα σε λεξικά για να μπορέσω να εμπεδώσω βαθύτατους στοχασμούς. Έτσι ανοιγόταν μποστά

Βασίλειος Α. Κύρκος 1934-2016 μου ένας κόσμος τελείως διαφορετικός, πανέμορφος, συναρπαστικός. Στη Λέσχη μας έδωσε πολλές διαλέξεις με θέματα όπως «Η ναυμαχία της Σαλαμίνος» (2006), «Από τον Ποσειδώνα στον Άγιο Νικόλαο» (2010), «Ο Πειραιάς στην Αρχαία Ελληνική γραμματία» (2011) και «Η έννοια του μέτρου στη αρχαία Ελληνική κοινωνική φιλοσοφία» (2012). Όσοι από τα μέλη και τους φίλους μας παρακολούθησαν τις διαλέξεις του, είχαν εντυπωσιαστεί από την απλότητα της έκφρασης, την έξοχη χρήση της Ελληνικής γλώσσας και τον επιστημονικό τρόπο παρουσίασης των θεμάτων, χωρίς ωραιοποιήσεις ή υπερβολές. Πολλές φορές όμως παρακολούθησε ο ίδιος δικές μας διαλέξεις και εκδηλώσεις, πάντα με τον καλό του λόγο. Ένα βράδυ ο Κύρκος μαζί με τη συμπαθεστάτη σύζυγό του κ. Ελένη μας φιλοξένησε σπίτι του. Καλεσμένοι ήταν ο Νίκος Κωστάρας, ο Γιάννης Παπαδόπουλος, δύο φίλοι που παρακολουθούσαν συνεχώς τις παραδόσεις του, ο Παύλος Νικολόπουλος και ο Παναγιώτης Γκέτσος και εγώ. Τότε με καμάρι μας έδειξε τη βιβλιοθήκη του. Είχαμε εντυπωσιαστεί από το πλήθος και την ποιότητα των τίτλων που περιλάμβανε. Είχε από τότε ρυθμίσει ώστε μετά θάνατον όλος αυτός ο πνευματικός πλούτος να αποδοθεί στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και στην Εταιρεία Ηπειρωτικών Σπουδών. Σκοπός του ήταν να βοηθήσει τους φοιτητές των επομένων γενεών να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους. Η έννοια του δασκάλου σε όλο της το μεγαλείο. Τελειώνοντας την αναφορά στον μεγάλο δάσκαλο, δεν μπορώ να μην αναφέρω ότι ο ίδιος μου ζήτησε και εγώ με περιφάνεια συμφώνησα, να προλογήσει και τα δύο μου βιβλία: «Αρχαιογνωστικά του Πειραιά» και «Η Αγία του Θεού Σοφία». Είναι το πολυτιμότερο ενθύμιο από τον αγαπημένο φίλο. Μετά από ομόφωνη απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου, την 3η Δεκεμβρίου 2012 σε πανηγυρική τελετή, απονεμήθηκε στον κ. Βασίλειο Α. Κύρκο, ο Τίτλος του Επιτί-

Επιστολή Βασίλειου Κύρκου που δημοσιεύτηκε στον Αθηναϊκό Τύπο.

μου Μέλους της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων, για τη μεγάλη και ειλικρινή συμπαράστασή του στη Λέσχη μας. Αγαπούσε τη Λέσχη και εκτιμούσε τις προσπάθειες όλων μας για βελτίωση και πρόοδο. Παράλληλα και εμείς τον αγαπούσαμε, τον σεβόμασταν και τον εκτιμούσαμε για τη μόρφωση, την παιδεία, το ήθος και τα ειλικρινή αισθήματά του. Περί τα μέσα Μαϊου μιλήσαμε τηλεφωνικά και συμφωνήσαμε να ετοιμάσουμε μία διάλεξή του στη Λέσχη μας το επόμενο φθινόπωρο. Δυστυχώς είναι η τελευταία φορά που άκουσα τη φωνή του. Το πρωί της Κυριακής

26ης Ιουνίου 2016 ξεκίνησε για το μεγάλο ταξίδι, αφήνοντας αναπλήρωτο κενό στην οικογένειά του και σε όλους εμάς τους φίλους του. Θα τον αγαπάμε και θα τον τιμούμε πάντα. Τόσο λαμπρές μορφές δεν είναι δυνατόν να ξεχαστούν. Στο μέλλον τα νεότερα μέλη μας θα μπορούν να μαθαίνουν για τον μεγάλο δάσκαλο και τον σπουδαίο Άνθρωπο, από τα άρθρα του στον Εξάντας και από τα συγγράμματά του που θα κοσμούν πάντα τη βιβλιοθήκη της Λέσχης. Καλό ταξίδι δάσκαλε & αγαπημένε φίλε... ήδη μας λείπεις...

Εξαντάκια Ζωγραφιές των μικρών μας φίλων

γος Γιώρ ίνου σταντ ύ ν ω Κ ο μοτικ Β' Δη

Αγγελικ ή Αρμπίρου Γ' Δημοτ ικού

γος Γιώρ ίνου σταντ ύ ν ω Κ ο μοτικ η Δ ' Β

Sales & Service agents

· NOVA ELECTRONICS S.A , as a commercial and technical company, provides sales and services for Deep Sea Navigation and communication equipment. · Provides quality of services offered and what reflects this is the number of manufacturer representations, as well as all the classification societies, which recognize NOVA ELECTRONICS’ services for GMDSS Safety Radio Survey and VDR surveys. · Our company’s skilled staff provides installation, commissioning, repair, Shore-based maintenance and survey work 24 hours per day, 365 days per year both in Greece and abroad. · NOVA has invested in maintaining a significant number of various equipment, consumable and spare parts in our warehouse in Piraeus ready for instant delivery. · NOVA ELECTRONICS’ ISO 9001:2008 approved Quality System is the guarantee that we offer a high quality of services.

www.novaelectronics.gr 5, Aitolikou str. & Kastoros, 185 45 Piraeus, Greece Phone: +30 2104121578, +30 210 4131058, Fax: +30 210 4136667, E-mail: info@novaelectronics.gr

Οι Έλληνες Σ μπορούν Δεν έχεις Όλυμπε Θεούς μηδέ λεβέντες η Όσσα. Ραγιάδες έχεις μάνα γη σκυφτούς για το χαράτσι. Των Ευρωπαίων περίγελοι & των αρχαίων παλιάτσοι. Κωστής Παλαμάς 1859-1943 (Για την πτώχευση του 1897) ΑΡΘΡΟ-ΣΧΟΛΙΟ

Του Μαρίνου Τσάμη

Mt Minerva Doxa της Minerva Marine Inc.

χεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια του νέου Ελληνικού κράτους, με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις, οι Έλληνες φαίνεται ότι αδυνατούν να ρυθμίσουν τα οικονομικά τους, με αποτέλεσμα τη χρεωκοπία, που συνεπάγεται την οδυνηρή επιβολή σκληρών μέτρων και συγχρόνως την περιφρόνηση των άλλων λαών της Ευρώπης. Και εδώ γεννάται το ερώτημα: είναι ανίκανοι οι Έλληνες να διαχειριστούν τα του οίκου τους; Είναι ανίκανοι να δημιουργήσουν ένα κράτος δικαίου, που να λειτουργούν σωστά η διοίκηση, η οικονομία, η παιδεία, η δικαιοσύνη; Ένα κράτος που θα σέβεται τον πολίτη και ο πολίτης θα σέβεται και θα υπεριφανεύεται για το κράτος του; Η απάντηση είναι αυθόρμητη και κατηγορηματική: Όχι, ασφαλώς όχι. Οι Έλληνες όχι μόνο δεν είναι ανίκανοι, αλλά αντίθετα έχουν την ικανότητα να δημιουργήσουν μια ευνομούμενη πολιτεία, που θα λειτουργεί τέλεια και θα μπορεί να ανταγωνίζεται τις πιο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Αυτό δεν είναι ένα αυθαίρετο συμπέρασμα, αλλά τεκμηριώνεται με δύο απτά επιχειρήματα. Το πρώτο είναι οι Έλληνες του εξωτερικού. Η επί πολλές δεκαετίες πρακτική απέδειξε ότι οι Έλληνες όταν φτάσουν σε μια ξένη χώρα, αμέσως προσαρμόζονται στις νέες ιδέες και συνήθειες. Απέδειξαν επίσης ότι όχι μόνο δεν δημιουργούν προβλήματα στις τοπικές κοινωνίες αλλά σύντομα γίνονται συμπαθείς

Οι Έλληνες μπορούν

Δημήτρης Μητρόπουλος

και αποκτούν νέους και καλούς φίλους. Σχεδόν όλοι τους προοδεύουν και μέσα σε λίγα χρόνια δημιουργούν οικογένεια, έχοντας πλέον τη δυνατότητα να ζουν άνετα. Πολλοί προχωρούν περισσότερο και διακρίνονται στον επιχειρηματικό τομέα, στις επιστήμες, στις τέχνες. Άξιο θαυμασμού όμως είναι ότι πολλοί από τους Έλληνες του εξωτερικού έχουν καταταγεί στους κορυφαίους παγκοσμίως στις επιστήμες και στις τέχνες, όπως ο γιατρός και ερευνητής Γεώργιος Παπανικολάου (1883-1962), ο αείμνηστος μαέστρος Δημήτρης Μητρόπουλος (1896-1960), η πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σορβόννης κ. Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ και ο μουσικοσυνθέτης και θεωρητικός της μουσικής Γιάννης Ξενάκης (1922-2001). Ο κατάλογος όμως δεν τελειώνει εδώ. Υπήρξαν και υπάρχουν τόσοι πολλοί καταξιωμένοι παγκοσμίως Έλληνες του εξωτερικού που και μόνο η αναφορά των ονομάτων τους θα απαιτούσε πολλές σελίδες. Το δεύτερο επιχείρημα είναι η ποντοπόρος Ελληνική Ναυτιλία. Εδώ πλέον, η ικανότητα των Ελλήνων είναι πλήρως αναγνωρισμένη από όλους. Δεν κατόρθωσαν απλά να δημιουργήσουν ένα στόλο, αλλά μια ναυτιλία που κατέχει τη πρώτη ή μια από τις πρώτες θέσεις παγκοσμίως επι σειρά δεκαετιών. Και όλα αυτά εκτός Ελλάδος, στον διεθνή στίβο, αντιμετωπίζοντας επιτυχώς τις μεγαλύτερες ναυτιλίες του κόσμου. Στο μέγα αυτό κατόρθωμα συνέβαλαν όλοι, ο καθένας από το πόστο του: οι εφοπλιστές, οι πλοίαρχοι, οι μηχανικοί, τα πληρώματα καταστρώματος και μηχανής, το βοηθητικό προσωπικό, οι εργαζόμενοι στα ναυτιλιακά γρφεία, άπαντες κρινόμενοι αξιοκρατικά. Εμείς που ζήσαμε και εξακολουθούμε να ζούμε από κοντά τη ναυτιλία διαπιστώσαμε στη πράξη τις μεγάλες αρετές των Ελλήνων, την εργατικότητα, τη μεγάλη ευστροφία, το φιλότιμο, την ικανότητα. Ταξιδεύοντας θεωρούσαμε και φροντίζαμε το πλοίο σαν το σπίτι μας. Εργαζόμενοι στα ναυτιλιακά γραφεία, ουδέποτε κοιτάξαμε το ωράριο. Ξεκινούσαμε πρωί και φεύγαμε μόνο όταν έκλειναν όλες οι εκκρεμότητες, όσο αργά και αν ήταν. Την ίδια πρακτική ακολουθούν ακόμα και σήμερα οι εργαζόμενοι στις ναυτιλιακές επιχειρήσεις πλοίαρχοι και μηχανικοί. Έτσι και μόνον έτσι δημι-

Γεώργιος Παπανικολάου

Γιάννης Ξενάκης

ουργήθηκε η μεγάλη Ελληνική ναυτιλία: με συνεχή εργασία, πολύ μεράκι, πλήρη γνώση του αντικειμένου και προπαντός πραγματική αγάπη για το πλοίο. Οι αναφορές στους Έλληνες του εξωτερικού και στην Ελληνική ναυτιλία αποδεικνύουν ότι οι Έλληνες είμαστε εργατικοί, φιλότιμοι και ικανοί να δημιουργήσουμε στη χώρα μας μια ευνομούμενη και σωστή πολιτεία. Μέχρι στιγμής όμως δεν το έχουμε κατορθώσει, παρά το γεγονός ότι σήμερα η Ελλάδα διαθέτει τους πιο μορφωμένους πολίτες της νεότερης ιστορίας της. Τι φταίει γι’ αυτό; Φταίνε οι πολιτικοί, οι δικαστικοί, οι δημοσιογράφοι, οι συνδικαλιστές, η επικρατούσα στους ταγούς και στους πολίτες νοοτροπία, ή όλοι και όλα μαζί; Για τον εκσυγχρονισμό πρώτο μέλημα είναι η διερεύνηση και εμπέδωση των αιτίων. Εάν κατορθώσουμε να εντοπίσουμε τις παθογένειες που ταλανίζουν τη χώρα, τότε μπορούμε να προχωρήσουμε στη θέσπιση συντονισμένων μέτρων για την εξάλειψής τους, με σύγχρονη την πλήρη και ειλικρινή ενημέρωση των πολιτών. Όλα αυτά προϋποθέτουν ισχυρή βούληση από όλους, αλλά και συμπόρευση κράτους-πολιτών. Οι γνωρίζοντες την Ελληνική πραγματικότητα αντιλαμβάνονται ότι αυτό είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο. Θα το τολμήσουμε όμως; Πιστεύω ότι η «ανάγκη» που πηγάζει από τη σύγχρονη πραγματικότητα θα μας αναγκάσει να το τολμήσουμε. Αν, παρ’ όλα αυτά. συνεχίσουμε να εθελοτυφλούμε εφαρμόζοντας πρακτικές που εξυπηρετούν κομματικές σκοπιμότητες ή το ίδιον συμφέρον, τότε η επόμενη χρεωκοπία δεν θα αργήσει!

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Υποβάθμιση του Περιβάλλοντος & Αειφόρος Ανάπτυξη Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

Υποβάθμιση του περιβάλλοντος & Αειφόρος Aνάπτυξη Περιβάλλον - ορισμοί

Με τη λέξη περιβάλλον ονομάζουμε όλο το χώρο που μας περιβάλλει, τον ατμοσφαιρικό αέρα, τα νερά και το έδαφος μαζί με ότι υπάρχει εντός αυτών, την χλωρίδα, την πανίδα, τον άνθρωπο και την αβιοτική ύλη. Εντός του περιβάλλοντος υπάρχει και αναπτύσσεται το ανθρωπογενές περιβάλλον, το οποίο περιλαμβάνει ότι έχει δημιουργηθεί από ανθρώπινες ενέργειες, όπως τις πόλεις, τα οδικά δίκτυα, τα λιμάνια, τα αεροδρόμια, τις βιομηχανίες, τα ορυχεία, τα μεταλλεία, τις καλλιέργειες, τις κτηνοτροφικές μονάδες και δραστηριότητες κλπ. Το μέρος του περιβάλλοντος που απομένει όταν αφαιρεθεί το ανθρωπογενές περιβάλλον ονομάζεται φυσικό περιβάλλον. Υποβάθμιση του περιβάλλοντος ονομάζεται η μείωση του φυσικού περιβάλλοντος, η οποία μπορεί να οφείλεται είτε σε φυσικά αίτια είτε στην επέκταση του ανθρωπογενούς εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος. Το φυσικό περι-

βάλλον με τα οικοσυστήματα που περιέχει είναι πολύ σημαντικό για την διατήρηση της ζωής, επομένως και του ανθρώπου, επομένως θα πρέπει να καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια όχι μόνο για την αποφυγή της ρύπανσης και της μόλυνσης αλλά και της υποβάθμισής του.

Υποβάθμιση φυσικού περιβάλλοντος από φυσικά αίτια

Το φυσικό περιβάλλον έχει υποστεί κατά το παρελθόν διάφορες μεταβολές από φυσικά αίτια, είτε κατά έκτακτο τρόπο όπως από σεισμούς, πλημμύρες, εκρήξεις ηφαιστείων, απότομες αλλαγές κλιματολογικών συνθηκών κλπ. είτε σταδιακά με την πάροδο του χρόνου όπως από προσχώσεις, καταβύθιση τμημάτων, ξηράς και ανάδυση άλλων, αποσάθρωση ή ξήρανση του εδάφους μεγάλων περιοχών κλπ.

Υποβάθμιση του περιβάλλοντος & Αειφόρος Aνάπτυξη • Χρήση μεγάλων εκτάσεων γης για καλλιέργειες, για κτηνοτροφικές και πτηνοτροφικές μονάδες και για βοσκοτόπους. • Κατασκευή πολεμικών βιομηχανιών, πεδίων στρατιωτικών ασκήσεων και εκτεταμένων οχυρωματικών έργων και λοιπών στρατιωτικών αμυντικών εγκαταστάσεων. •Κ ατασκευή μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. • Για την κατασκευή όλων των ανωτέρω έργων απαιτήθηκε να δημιουργηθούν λατομεία, ορυχεία και μεταλλεία, να γίνουν εξορύξεις υλικών από κάποιες περιοχές και να γίνουν εναποθέσεις μεγάλων ποσοτήτων άχρηστων οικοδομικών υλικών σε άλλες περιοχές. Τα ανωτέρω είχαν σαν αποτέλεσμα την καταπάτηση εκτάσεων του φυσικού περιβάλλοντος και την εξαφάνιση της χλωρίδας, της πανίδας και γενικά των οικοσυστημάτων που υπήρχαν σε όλες τις ανωτέρω περιοχές που παραδόθηκαν στις προαναφερθείσες ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Επίσης οι εργασίες για την κατασκευή των ανωτέρω έργων μετέβαλαν την γεωμορφολογία μεγάλων εκτάσεων με αντίστοιχη αρνητική επίδραση στους βιοτόπους που φιλοξενούσαν πριν. Παρομοίως άλλες ανθρώπινες παΈκρηξη ηφαιστείου, ρεμβάσεις που προκαλούν υποβάθπρόκληση φυσικής υποβάθμισης του περιβάλλοντος. μιση του φυσικού περιβάλλοντος είναι και οι ακόλουθες: • Κατασκευή πλήθους φραγμάτων για την δημιουρΥποβάθμιση φυσικού περιβάλλοντος γία υδροηλεκτρικών έργων ή εκτροπή της φυσικής από ανθρωπογενείς δραστηριότητες ροής ποταμών και την μεταφορά του νερού σε άλΔεν συμβαίνει όμως το ίδιο από την επίδραση του ανλες περιοχές είτε για την ύδρευση μεγάλων πόλεων θρωπογενούς περιβάλλοντος στο φυσικό περιβάλλον. είτε για την δημιουργία αρδευτικών καναλιών. Αυτό Ο άνθρωπος στα πρώιμα χρόνια της εμφάνισής του στη όμως είχε σαν αποτέλεσμα την αλλαγή της κοίτης γη ήταν ένας απλός συντελεστής του φυσικού περιβάλλοντος και ζούσε σε αρμονική συνύπαρξη με αυτό. Με ρεμάτων, την κατάργηση και την ξήρανση ποταμών την πάροδο του χρόνου όμως, την αύξηση του πληθυαπό τους οποίους διερχόταν το νερό πριν γίνουν σμού του, την δημιουργία πολυπληθών κοινοτήτων και τα εν λόγω έργα, την μεταφορά ή κατάργηση του την τεχνολογική ανάπτυξη άρχισε να δημιουργεί ένα σημείου εκβολής των και την κατά συνέπεια υποανθρωπογενές περιβάλλον, το οποίο επεκτεινόταν και βάθμιση ή και εξαφάνιση ολόκληρων βιοτόπων, οι εξακολουθεί αυτή την επέκταση και την παρέμβαση εις οποίοι βρίσκονταν γύρω από τους ποταμούς αυβάρος του φυσικού περιβάλλοντος κατά τρόπο συνεχή. τούς και όφειλαν την ύπαρξή τους στη διέλευση Μερικές από τις πιο σημαντικές αυτές παρεμβάσεις είτου νερού διαμέσου αυτών. ναι οι ακόλουθες: •Η ληστρική υλοτομία, οι εκχερσώσεις και η υπερ• Δημιουργία πόλεων στην αρχή μικρών και κατόπιν βόσκηση που μειώνουν την βλάστηση διαφόρων μεγαλύτερων, δημιουργία οδικών και σιδηροδροπεριοχών με αποτέλεσμα τις πλημμύρες και την μικών δικτύων, γεφυρών, αεροδρομίων, λιμένων εξαιτίας αυτών έκπλυση διαφόρων περιοχών από και λοιπών έργων για την διακίνηση ανθρώπων και το χώμα και την μεταφορά του και το μπάζωμα άλεμπορευμάτων, διαμόρφωση, δημιουργία τεχνητών λων περιοχών. παραλιών, τεχνητών λιμνών και ποταμών για ψυχα•Η εκμετάλλευση του πλούτου διαφόρων δασών γωγία, ανάπτυξη της βιομηχανίας για την παραγωγή που έχει σαν αποτέλεσμα την αλλαγή ή υποβάθμισε μεγάλη κλίμακα προϊόντων για την ικανοποίηση ση του οικοσυστήματός του. Η ανορθόδοξη καλόσο το δυνατόν περισσότερων αναγκών των ανλιέργεια, η τεχνητή αποξήρανση λιμνών για την θρώπων και με το μικρότερο δυνατόν κόστος. μετατροπή τους σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις και η

Απ’ όλες αυτές τις μεταβολές ενώ υπήρχαν προσωρινές διαταράξεις στα οικοσυστήματα του περιβάλλοντος σταδιακά επανερχόταν η ισορροπία. Οι διαταράξεις αυτές δεν συνέβαιναν κατά συνεχή τρόπο και έτσι το περιβάλλον είχε το χρόνο σιγά-σιγά να επανέλθει σε ισορροπία. Μπορεί να υπήρχε εξαφάνιση ή μείωση του πληθυσμού κάποιων ειδών στην χλωρίδα και την πανίδα αλλά ταυτόχρονα παρουσιαζόταν εμφάνιση νέων ειδών ή αύξηση του πληθυσμού κάποιων άλλων. Μπορεί προσωρινά να είχαμε κάποια διατάραξη σε κάποιους βιογεωχημικούς κύκλους πχ. αύξηση του CO2 στην ατμόσφαιρα αλλά σταδιακά όλα επανέρχονταν σε ισορροπία με αποτέλεσμα την σταθερότητα της συνολικής ποσότητας της χλωρίδας και της πανίδας και των διαφόρων στοιχείων και ενώσεων στο περιβάλλον.

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού υπερεντατική καλλιέργεια που δημιουργούν πτώση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, διάβρωση και απογύμνωση του εδάφους, μείωση της διηθητικής του ικανότητας και αντίστοιχη υποβάθμιση της χλωρίδας και της πανίδας των εν λόγω περιοχών. • Επίσης οι αλλαγές σε καλλιέργειες και δενδροφυτεύσεις για οικονομικούς ή καλλωπιστικούς λόγους μπορεί να αλλάξει τις κλιματολογικές συνθήκες μίας περιοχής και να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη χλωρίδα και την πανίδα της ευρύτερης περιοχής. Παρόμοια αποτελέσματα μπορεί να έχουν και οι προσπάθειες των τελευταίων ετών για την αλλαγή και τον επηρεασμό του κλίματος της γης. Παρατηρούμε λοιπόν ότι η αύξηση του πληθυσμού των ανθρώπων με την ταυτόχρονη οικονομική και τεχνολογική πρόοδο δημιουργούν ένα ανθρωπογενές περιβάλλον, το οποίο προκαλεί αλλαγή της γεωμορφολογίας και συνεχή υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος.

Αντιμετώπιση της υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος από ανθρωπογενή αίτια

Η ανωτέρω υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος από τις διάφορες ανθρωπογενείς δραστηριότητες που γίνεται είτε από άγνοια είτε από την παράλογη και άπληστη και εν γένει δυσμενή συμπεριφορά του ανθρώπου προς τη φύση έχει λάβει πολύ ανησυχητικές διαστάσεις τις τελευταίες δεκαετίες και εάν συνεχιζόταν θα είχαμε σαν αποτέλεσμα δυσάρεστες εξελίξεις μη επιδεχόμενες επαναφοράς στα φυσιολογικά επίπεδα ισορροπίας των διαφόρων διεργασιών του περιβάλλοντος. Αυτό βέβαια θα ήταν ιδιαίτερα δυσάρεστο και θα επιβάρυνε κατ’ εξοχήν τις επόμενες γενεές. Για τους λόγους αυτούς δημιουργήθηκε κατ’ αρχήν σε

διεθνές και κατόπιν σε κυβερνητικό επίπεδο μία κίνηση που έχει σκοπό την εναρμόνιση της οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης των διαφόρων κρατών με την ταυτόχρονη αποφυγή της περαιτέρω υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος. Η κίνηση αυτή ονομάζεται “αειφόρος και βιώσιμη ανάπτυξη” και υλοποιείται με την πολιτική που χαράσσουν οι διάφορες κυβερνήσεις. Ο όρος “αειφόρος” ή “αειφορία” αναφέρεται για πρώτη φορά στο Σοφοκλή και έχει υιοθετηθεί από τη δασοπονία, όπου σημαίνει μια συγκεκριμένη μέθοδο διαχείρισης του δάσους, κατά την οποία “όταν αφαιρείται από το δάσος όγκος ξύλου ίσος ή και λιγότερος με αυτόν που έχει παραχθεί κατά το θεωρούμενο διάστημα, λέγεται ότι το δάσος αειφορεί”». Η αειφόρος ανάπτυξη αποσκοπεί σε μία ανάπτυξη που να ανταποκρίνεται στις παρούσες ανάγκες του ανθρώπου χωρίς να υποθηκεύει τις δυνατότητες των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους. Προσβλέπει στο να βελτιώνει το βιοτικό του επίπεδο και τις συνθήκες διαβίωσής του ανθρώπου και παράλληλα να προστατεύει το περιβάλλον βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Στοχεύει σε μία αρμονική συνύπαρξη της κοινωνίας, της οικονομίας και του περιβάλλοντος. Η επιτακτική ανάγκη χαλιναγώγησης της ληστρικής και άσκοπης εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων της γης και η προστασία του περιβάλλοντος ώθησε τα κράτη μέλη του ΟΗΕ αρχής, γενομένης από το 1970 στην Νεβάδα των ΗΠΑ, να συνέρχονται σε διεθνείς συνδιασκέψεις κατά τακτά χρονικά διαστήματα για την συζήτηση, μελέτη και την απόφαση για τη λήψη μέτρων προκειμένου να αποφευχθεί η υποβάθμιση του περιβάλλοντος από την τεχνολογική ανάπτυξη. Στα συνέδρια αυτά τονίστηκε αφενός η κρισιμότητα του θέματος της συνεχούς

Υποβάθμιση του περιβάλλοντος & Αειφόρος Aνάπτυξη

Αειφόρος ανάπτυξη. Αρμονία προόδου και φυσικού περιβάλλοντος.

υποβάθμισης του περιβάλλοντος και η ανάγκη παιδείας για την ευαισθητοποίηση των πολιτών και των κυβερνήσεων σχετικά με τα οικολογικά θέματα, αφετέρου η χάραξη στρατηγικής και η λήψη συγκεκριμένων μέτρων από τα διάφορα κράτη, υπό την καθοδήγηση και της UNESCO, ώστε να μην σταματήσει η ανάπτυξη για την ευημερία των πολιτών αλλά να έχει στο εξής την μορφή αειφόρου ανάπτυξης. Για την αειφόρο ανάπτυξη (sustainable development) έχουν δοθεί οι ακόλουθοι ορισμοί: Ορισμός Ι: Η WCED (Word Commission for the Environment and Development - Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη), με την έκθεση Brundtland (1987), όρισε ως Αειφόρο ανάπτυξη «την ανάπτυξη αυτή που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να μειώνει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών ανθρώπων να ικανοποιήσουν τις δικές τους». Ορισμός ΙΙ: Των IUCN (International Union for Conservation of Nature - Διεθνής Ένωση για την Προστασία της Φύσης), UNEP (United Nations Environmental Programme - Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών), WWF (World Wildlife Fund - Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση): «Η ανάπτυξη είναι αειφόρος όταν βελτιώνει την ποιότητα ζωής στο πλαίσιο των ορίων που θέτει η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων που υποστηρίζουν τη ζωή». Ορισμένα από τα προτεινόμενα μέτρα για την αειφόρο ανάπτυξη, την εκμετάλλευση δηλαδή των πόρων ενός κράτους χωρίς την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος είναι τα ακόλουθα: • Ελεγχόμενη υλοτόμηση δασών κατά τρόπο που η αφαιρούμενη ποσότητα να είναι μικρότερη ή το πολύ ίση με αυτή που μπορεί να αναπληρωθεί κατά φυσικό τρόπο στον ίδιο χρόνο. • Βιολογικές καλλιέργειες για την προστασία του εδάφους από την ρύπανση με φυτοφάρμακα, από την γρήγορη αποδυνάμωσή του, την αποσάθρωση και την καταστροφή του.

• Δημιουργία τεχνητών χώρων πράσινου σε χέρσες, ανεκμετάλλευτες και εγκαταλελειμμένες περιοχές σε αντικατάσταση χώρων που έχουν απαλλοτριωθεί για δημιουργία τεχνικών έργων. • Κατά το δυνατόν ανακύκλωση υλικών εκσκαφής και ελεγχόμενη απόθεση περισσευμάτων ώστε να μην καταστρέφονται βιότοποι διαφόρων περιοχών. • Προστασία δασών από πυρκαγιές και άμεση αναδάσωση των περιοχών που έχουν καεί, δημιουργία αντιπυρικών ζωνών και δικτύων πυρόσβεσης. • Προστασία και κήρυξη διαφόρων εκτάσεων ως προστατευόμενων χώρων για την διατήρηση της φυσικής βλάστησης και της άγριας πανίδας αυτών. • Προστασία και ανάδειξη περιαστικού και αστικού πράσινου, ευαίσθητων οικοσυστημάτων-ρεμάτων, ακτών, υδροβιότοπων κλπ. • Εποχιακή απαγόρευση κυνηγίου, δημιουργία εκτροφείων θηραμάτων, απαγόρευση παράνομης αλιείας, βιώσιμη εκμετάλλευση του πλούτου αλιευτικών περιοχών. • Μείωση κατά το δυνατόν της τσιμεντόστρωσης των πόλεων, με δενδροφυτεύσεις, θαμνοφυτεύσεις και δημιουργία χλοοταπήτων για συγκράτηση και του νερού από το χώμα. • Αποκατάσταση των χώρων των λατομείων, ορυχείων και μεταλλείων, των οποίων η εκμετάλλευση πλέον δεν είναι βιώσιμη. • Εκπαίδευση καλλιεργητών και καθοδήγηση αυτών για τον τρόπο και το είδος των καλλιεργειών για την αποφυγή αποσάθρωσης του εδάφους και διατήρηση της διηθητικότητάς του. Επίσης για την ορθολογική χρήση των φυτοφαρμάκων προς αποφυγή ρύπανσης των υπόγειων νερών και των ρεμάτων αλλά και την προστασία και την διατήρηση της ζωής της πανίδας. • Ορθολογική εκμετάλλευση ρεόντων και υπόγειων νερών. Διατήρηση υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα σε κατάλληλα επίπεδα για την αποφυγή άντλησης υφάλμυρου νερού. Μη παρεμπόδιση ροής υπόγειων νερών για την αποφυγή υπερβολικής ανόδου του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και την μεταφορά αλάτων στο χώμα. Αποφυγή επιχωμάτωσης φυσικών ρεμάτων και λιμνών. Παρεμπόδιση δημιουργίας ιζημάτων σε λίμνες και ποτάμια για την αποφυγή θολότητας, παρεμπόδισης εισόδου του φωτός και καταστροφής της υδάτινης πανίδας. • Εναρμόνιση της χρήσης των ανανεώσιμων πόρων, όπως τροφές, υλικά για ρουχισμό, φάρμακα, κτιριακές κατασκευές κλπ. ώστε η κατανάλωσή τους να μην υπερβαίνει τον ρυθμό ανανέωσής τους. • Αντικατάσταση κατά το δυνατόν μη ανανεώσιμων πόρων με ανανεώσιμους πχ. καύσιμα με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, εφαρμογή μεθόδων ανακύκλωσης, επαναχρησιμοποίησης για μέταλλα κλπ. • Καταπολέμηση υπερκαταναλωτισμού. Αλλαγή συνηθειών. Παραγωγή ανθεκτικών προϊόντων και αποφυγή προϊόντων μίας χρήσεως. • Διακυβέρνηση και διαχείριση βιοποικιλότητας οι-

ν ά πτ υ ξ η

στ

ΕΕ

Α ει

Α ος

ην

κοσυστημάτων. Η βιοποικιλότητα είναι ένας παράγοντας, ο οποίος διασφαλίζει την σταθερότητα και την βιωσιμότητα των διαφόρων οικοσυστημάτων επομένως και της ανθρώπινης ζωής. Εκτός αυτού προσφέρει στον άνθρωπο και από αισθητικής πλευράς μία ευχάριστη διαβίωση εντός του περιβάλλοντος. Δυστυχώς από τις παρεμβάσεις του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος τις τελευταίες δύο εκατονταετίες η βιοποικιλότητα έχει υποστεί σοβαρή υποβάθμιση. 12% από τα είδη των πτηνών, 25% των θηλαστικών και 32% των αμφίβιων ζώων έχουν υποστεί σοβαρή μείωση του πληθυσμού των και απειλούνται με εξαφάνιση. Για την αντιμετώπιση του κρίσιμου αυτού θέματος απαιτείται βιώσιμη διακυβέρνηση και διαχείριση των διαφόρων οικοσυστημάτων. Ο άνθρωπος θα πρέπει να εκμεταλλεύεται τα διάφορα οικοσυστήματα κατά αειφόρο τρόπο. Να λαμβάνει δηλαδή από αυτά ότι του είναι απαραίτητο για την τροφή, την ένδυση, την κατοικία του και γενικά για την διαβίωσή του, διασφαλίζοντας όμως παράλληλα και την βιοποικιλότητά και την βιωσιμότητά τους. Στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης και η ΕΕ έχει χαράξει μία στρατηγική που αφορά στους τρεις βασικούς πυλώνες της Οικονομίας, της Κοινωνίας και του Περιβάλλοντος με σκοπό την εναρμόνιση της ανάπτυξης και της κοινωνικής δικαιοσύνης και της υγείας των πολιτών με την προστασία του περιβάλλοντος. Κύριοι στόχοι της στρατηγικής αυτής είναι ο περιορισμός της κλιματικής αλλαγής, η ασφάλεια της ποιότητας των τροφίμων, η προστασία της υγείας των πολιτών και η διασφάλιση της ποιότητας της ζωής των, η εξάλειψη των κινδύνων καταστροφής του περιβάλλοντος από χημικές ουσίες, η μείωση της υποβάθμισης της βιοποικιλότητας, η βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση, η καταπολέμηση των δυσμενών συνεπειών από τα μεταφορικά μέσα στο περιβάλλον και γενικά η εναρμόνιση της ανάπτυξης με την αειφορία.

φό

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

OIKOΝΟΜΙΑ

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Η σημασία της παιδείας για την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης

Θα θέλαμε τέλος να τονίσουμε ότι εκτός από όλες τις ανωτέρω οδηγίες, τεχνικής ως επί το πλείστον φύσεως, οι οποίες καθορίζουν μία πολιτική αειφόρου ανάπτυξης, συμβάλλει πολύ και παίζει σπουδαίο ρόλο για την επίτευξη του σκοπού αυτού η ορθή διαπαιδαγώγηση του ανθρώπου στο σπίτι, στο σχολείο, από τα ΜΜΕ, στη δουλειά με ειδικά επιδοτούμενα σεμινάρια, από τους δήμους, τις κοινότητες και το κράτος. Η διαπαιδαγώγηση αυτή δεν πρέπει να έχει τη μορφή μόνο μιας απλής τεχνικής ενημέρωσης αλλά θα πρέπει να έχει και ηθικοπλαστικό χαρακτήρα. Να αποτρέπει μεν τον άνθρωπο από τις μάταιες και ψεύτικες αξίες, όπως τον εύκολο πλουτισμό που στηρίζεται στην αδικία, τον ατομισμό και κάθε άλλη υλιστική αξία αλλά να τον στρέφει δε στην επιδίωξη των αληθινών αρετών της αγάπης προς τον άλλον και το περιβάλλον, της φιλίας της ειλικρίνειας της πειθαρχίας στους νόμους και κάθε άλλης αληθινής αρετής.

Βιβλιογραφία 1. www.metal.ntua.gr/uploads/4407/perivallonI_rev.pd, Μάριος Τσέζος, Εμμανουέλα Ρεμουντάκη, Σημειώσεις ΕΜΠ. 2. mio-ecsde.org/epeaek09/book/kef1.pdf, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο- MIO-ECSDE, Οικολογικές Αρχές και Χαρακτηριστικά Λειτουργίας Φυσικών Συστημάτων 3. http://www.tovima.gr/http://limoktonia.blogspot.com/http://www.neoskosmos.com 4. http://www.geo.auth.gr/courses/gge/ gge769e a. Φυσικό και ανθρωπογενές και περιβάλλον -Τμήμα Γεωλογίας 5. http://users.sch.gr/organopoulos/glossari.htm a. Λεξιλόγιο όρων (Γλωσσάρι), Users.sch.gr 6. http://www.medies.net/_uploaded_files/desd_manmade_2012/scoullos.pdf , Το ανθρωπογενές περιβάλλον στην εκπαίδευση, …-MEdIES 7. www.slideshare.net/promavroudis/ss-46442252 a. Ανθρωπογενές περιβάλλον-slide share.ne 8. Κοσμάκη, Π., (1999), «Πρόλογος», στο Αραβαντινός Α., Βλαστός Θ., Εμμανουήλ Δ., Μαρίνος - Κουρής Δ., Μέμος Κ., Σκίκος Γ., Σμπόνιας Κ., Τσούτσος Θ., Εισαγωγή στο Φυσικό και Ανθρωπογενές Περιβάλλον: Το Ανθρωπογενές Περιβάλλον, Τόμ. Β1, σελ. 17, Πάτρα, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. 9. Σακιώτης, 2003 στο Αγγελίδης Ζ., Παπαδοπούλου Π., Αθανασίου Χρ., επιμ., (2004), Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και τη Βιωσιμότητα, Θεσσαλονίκη, Δ/νση Δ/θμιας Εκπ/σης Ανατ. Θεσ/νίκης, Γραφείο Π.Ε. 10. Φλογαΐτη, Ευ. (2006), Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την αειφορία, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα 11. www.moa.gov.cy/moa/environment/environment.nsf/All/FCE542845E a. Τμήμα Περιβάλλοντος-Αειφόρος ανάπτυξη 12. lokroi-dasos29.blogspot.com a. Προτάσεις για μια αειφόρο ανάπτυξη. 13. ebooks.edu. gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C106/.../1087,3996/ 2.2 ροή ενέργειας. 14. www.ec.gov.cy/.../Αειφόρος%20Ανάπτυξη%20Εκπαίδευση.pdf. Αειφόρος Ανάπτυξη και Εκπαίδευση - Επίτροπος. 15. www.moa.gov.cy/moa/.../97100E5511AAC492C225795200325062? ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ- ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. 16. Βιολογική Γεωργία, Δημήτριος Τσελές, Ασπασία Ευθυμιάδου, Μαρία Γκούλτα, Τ.Ε.Ι. Πειραιά, Πρόγραμμα Γ.Γ.Ν.Γ. Επιστημονική Υποστήριξη νέων αγροτών. 17. www.env-edu.gr. Documents, Βιοποικιλότητα, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Διεύθυνση Σπουδών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Οδηγός Σπουδών, Βιοποικιλότητα, Α. Μελιάδου. 18. https://student.cc.uoc.gr/.../Αραμπατζής%20Μάνος%20Παπαθανασίου.pd, Διακυβέρνηση και Διαχείριση οικοσυστημάτων.

Του Κώστα Γ. Τσάμη

Η ζωή θέλει και τα κόλπα της...

ι φωνές που έρχονταν από την κουζίνα τον ξύπνησαν κάπως απότομα από έναν ύπνο που εκτός του ότι δεν τον είχε χορτάσει, είχε και τη ζέστη από πάνω να τον τυραννάει μιας και βρισκόμαστε στα μέσα του Ιουλίου. Είδε στο ρολόι του κομοδίνου ότι η ώρα ήταν οκτώ και μισή. Ήταν πολύ κουρασμένος αφού οδηγούσε όλη τη νύχτα, ένα φορτηγό από τη Θεσσαλονίκη, γεμάτο ζαρζαβατικά, με τελικό προορισμό την κεντρική λαχαναγορά του Ρέντη. Όταν το παρέδωσε η ώρα ήταν τέσσερις και μισή. Ξάπλωσε στις πέντε, πτώμα στην κούραση, αγκάλιασε την Ελένη τη γυναίκα του, που μόλις που τον πήρε χαμπάρι μέσα στον ύπνο της, και αποκοιμήθηκε. Τώρα τρεισήμισι ώρες μετά, αισθανόταν σαν δαρμένος. Οι φωνές συνεχίζονταν από μέσα, όμως τώρα ξεχώριζε η φωνή της γυναίκας του που κάλυπτε τις φωνές των δύο αγοριών. «Να χαθείτε γαϊδούρια, δεν ντρέπεστε που θα ξυπνήσει ο πατέρας σας με τις αγριοφωνάρες σας; Ξέρετε τι ώρα κοιμήθηκε; Στις πέντε το πρωί! Τ’ ακούτε; Πέντε η ώρα ξάπλωσε και εσείς με τα μαλώματά σας θα τον ξυπνήσετε. Ντροπή πια!» Οι φωνές σταμάτησαν όμως είχε σηκωθεί από το κρεβάτι και πήγε στην κουζίνα που ήταν δίπλα. Ο Γιώργος Χρηστάκος στα

τριάντα πέντε του ήταν ένα θηρίο δύναμης και αντοχής. Όλοι οι γνωστοί είχαν να το λένε το πόσο ακάματος και αφοσιωμένος ήταν στη δουλειά του. Παντρεμένος δώδεκα χρόνια με την Ελένη του, τη μεγάλη του αγάπη, είχε δύο γιους, το Νίκο δέκα ετών και τον Κωνσταντίνο οκτώ, που λάτρευε στην κυριολεξία. Ζούσαν σε μία μονοκατοικία δύο δωματίων, κάπου στις Τζιτζιφιές, μετά το στραπάτσο που έπαθε στις αρχές της κρίσης που εκτός από τον ίδιο είχε κλείσει πολλά ακόμα σπίτια στην Ελλάδα. Είχε πάρει μεγάλο δάνειο από την Τράπεζα πριν από έξι χρόνια και αγόρασε ένα φορτηγό. Όλα πήγαιναν καλά, πλήρωνε τακτικότατα τις υποχρεώσεις του ενώ του έμεναν και αρκετά για να ζούνε κάπως πιο άνετα. Η κρίση ήρθε σαν τυφώνας και σάρωσε τα πάντα στο πέρασμά του, με πρώτους τους φορτηγατζήδες και το επάγγελμά τους γενικά. Δύο χρόνια μετά βρέθηκε να πουλάει το φορτηγό, που κανείς δεν το αγόραζε, για να προλάβει την κατάσχεση, από την Τράπεζα, που έβλεπε να έρχεται. Τελικά το αγόρασε το σημερινό του αφεντικό, ένας καλός άνθρωπος που τον κράτησε και στη δουλειά και μάλιστα με αρκετά καλό μισθό μιας και ο Γιώργος πηγαινοερχόταν φορτωμένος

Η ζωή θέλει και τα κόλπα της σε όλη την Ευρώπη και έφερνε σε πέρας αποστολές που πολλοί άλλοι θα αδυνατούσαν. Με τα λεφτά που πήρε από την πώληση του φορτηγού, πλήρωσε ένα αρκετά μεγάλο μέρος του δανείου ενώ για τα υπόλοιπα έκανε διακανονισμό και τα πλήρωνε λίγα–λίγα. Το ενοίκιο για το σπιτάκι που ζούσαν ήταν περίπου αστείο και έτσι, με την επίπονη δουλειά του ο Γιώργος τα κατάφερνε κούτσα–κούτσα να ζουν. Άλλα, βέβαια, ήταν τα όνειρά του για την οικογένεια αλλά τι όνειρα να κάνεις σε μια χώρα που η ίδια σε σπρώχνει στον Καιάδα; Μπήκε στην κουζίνα με ένα πελώριο χασμουρητό. «Τι κάνει η αγαπημένη μου οικογένεια;» Το είπε και έβαλε τα γέλια ενώ η γυναίκα του τον μάλωνε γλυκά. «Είδες που τους κακομαθαίνεις; Σε ξυπνήσανε και εσύ τους χαϊδεύεις». Πήγε δίπλα της και την αγκάλιασε. «Τι να κάνω μωρέ Ελένη αφού τους αγαπάω τους μπαγάσηδες!» Γέλασε και εκείνη μαζί με τους μικρούς που τον είχαν περιτριγυρίσει και τον τραβολογούσαν. «Μπαμπάκα πάμε για μπάνιο στη Βάρκιζα;» Χάιδεψε τα μαλλιά του Κωνσταντίνου και έριξε μια ψεύτικη μπουνιά στο Νικόλα που τον πλησίασε δήθεν επιθετικά. «Αφήστε με να πιω τον καφέ μου με ησυχία και σε καμιά ωρίτσα θα φύγουμε αν το θέλει και η μανούλα». Τέσσερα μάτια γύρισαν παρακλητικά προς εκείνη. Τους κοίταξε αυστηρά. «Θα πάμε αν ορκιστείτε ότι δεν θα ξαναξυπνήσετε το μπαμπά όταν κοιμάται». Έδωσαν το λόγο τους όλο προθυμία και βγήκαν χοροπηδώντας στην αυλή. Εκείνος ένιωσε λίγες τύψεις που της χάλασε την αυστηρότητα αλλά το ξεπέρασε και την πήρε στα γόνατά του. «Μαζί με τη σημερινή, έχω τρεις μέρες ρεπό, συνεπώς μην στενοχωριέσαι κοριτσάκι μου, θα ξεκουραστώ αρκετά». Δεν του απάντησε, μόνο έσκυψε και τον φίλησε απαλά στα χείλη… Σήμερα ο Γιώργος ξύπνησε ξεκούραστος αφού κοιμήθηκε δέκα ώρες συνέχεια. Χτες βράδυ, μετά την ταλαιπωρία του ημερήσιου μπάνιου με τα παιδιά γύρισαν αργά, μετά τις δέκα το βράδυ, έφαγαν και έπεσαν ξεροί όλοι από την κούραση. Έπινε τον πρωινό καφέ όταν χτύπησε το τηλέφωνο. Η Ελένη που το σήκωσε του είπε ότι τον ζητούσε κάποιος συμβολαιογράφος. Έπιασε το ακουστικό παραξενεμένος. «Ορίστε!» Ο άλλος τον ρώτησε αν ήταν όντως ο Γεώργιος Χρηστάκος. «Μάλιστα εγώ είμαι». Αυτά που άκουσε τον έριξαν από τα σύννεφα. «Ακούστε κύριε Χρηστάκο. Είχατε ένα θείο, τον κύριο Γιάννη Χρηστάκο, πρώτο ξάδελφο του πατέρα σας, ο οποίος δυστυχώς μας άφησε χρόνους πριν από ένα μήνα». Ο Γιώργος του είπε ότι τον είχε γνωρίσει κάποτε σε κάποια δύσκολη στιγμή του και έκτοτε δεν είχαν άλλες παρτίδες. «Ακριβώς κύριε Χρηστάκο, όμως φαίνεται ότι ο συχωρεμένος δεν ξέχασε τη δύσκολη στιγμή του και πόσο τον βοηθήσατε τότε και γι αυτό σας κληροδότησε ένα ακίνητο στα βόρεια προάστια μαζί με το οικόπεδό του που είναι 1,5 στρέμμα. Το σπίτι είναι κατεδαφιστέο αλλά το οικόπεδο κύριε Χρηστάκο, με τα σημερινά δεδομένα, μπορεί να πιάσει και πεντακόσια χιλιάρικα». Τρελάθηκε! Πεντακόσια χιλιάρικα! Του ήρθε ζάλη. Μετά σκέφτηκε την εφορία και όλα τα

επί πλέον που έπρεπε να πληρώσει και απογοητεύτηκε. Ο άλλος συνέχισε. «Ξέχασα να σας πω κύριε Χρηστάκο ότι ο θείος σας, πλήρωσε τα πάντα, εφορίες, δικηγόρους, συμβολαιογράφους, τα πάντα και επίσης σας άφησε και ένα μικρό ποσό, περίπου είκοσι χιλιάρικα, για τα μικροέξοδά σας, όλα πληρωμένα και τακτοποιημένα». «Μα ο θείος μου είχε δικά του παιδιά, τι θα πουν όταν μάθουν ότι τα άφησε αυτά σε έναν περίπου άγνωστό τους;» «Δεν είπαν τίποτα κύριε Χρηστάκο. Σας πληροφορώ ότι έκαναν αποδοχή της κληρονομιάς και όπως ξέρετε αυτό σημαίνει ότι αυτά που σας κληροδότησε σας ανήκουν. Όσον αφορά τους γιους του κύριε Χρηστάκο, κληρονόμησαν τόσα που είναι αδύνατον να τα φάνε σε μια ζωή. Ελάτε το απόγευμα από το γραφείο μου και θα σας τα έχω όλα έτοιμα». Πήρε τη διεύθυνση, τον ευχαρίστησε και έκλεισε. Γύρισε στη γυναίκα του που τον κοιτούσε αλαφιασμένη. «Κατάλαβα καλά Γιώργο;» Κούνησε το κεφάλι του καταφατικά. «Ναι Ελένη μου, καλά κατάλαβες. Φαίνεται ότι ο θείος δεν ξέχασε πως όταν χρειάστηκε αίμα ο μικρός του γιος, που είχε τραυματιστεί σε τροχαίο, πήγαμε και δώσαμε και οι δύο αλλά του βρήκα και άλλους τέσσερις συναδέλφους που έδωσαν και εκείνοι». Μέχρι το απόγευμα που πήγε στο συμβολαιογράφο καθόταν σε αναμμένα κάρβουνα. Αυτά τα είκοσι χιλιαρικάκια που θα έπαιρνε μετρητά θα ήταν ένα καλό στήριγμα, όσον αφορά στο οικόπεδο θα πήγαινε αύριο με ένα φίλο του δικηγόρο να δει τι ακριβώς παιζόταν. Στις έξι και μισή βρισκόταν στον συμβολαιογράφο και εκεί ξετυλίχθηκε όλη η ιστορία μπροστά στα μάτια του. Ο Θείος του πράγματι δεν είχε ξεχάσει το καλό που του έκανε τότε και το απέδειξε με τη χειρονομία του αυτή που τον καθιστούσε κληρονόμο μιας μικρής περιουσίας. Ανάμεσα στα χαρτιά που υπέγραψε και παρέλαβε τα αντίγραφά τους, ήταν και μία σφραγισμένη επιστολή. Ο συμβολαιογράφος τον πληροφόρησε ότι, επιθυμία του θανόντος ήταν να την διαβάσει ο Γιώργος και να πράξει αναλόγως. Έτσι ακριβώς! Να πράξει αναλόγως! Τακτοποίησε τα χαρτιά σε μία τσάντα που είχε μαζί του, έβαλε την επιστολή στην τσέπη και ετοιμάστηκε να χαιρετήσει και να φύγει. «Καθίστε κύριε Χρηστάκο. Έχουμε μια μικρή εκκρεμότητα ακόμα να τακτοποιήσουμε». Έβγαλε από το συρτάρι του έναν ακόμα φάκελο και του τον έδωσε. «Εδώ είναι τα είκοσι χιλιάδες ΕΥΡΩ που σας είπα το πρωί. Στην επιστολή που βάλατε στην τσέπη σας υπάρχουν οδηγίες από τον εκλιπόντα για το που πιθανόν θα σας χρειαστούν αυτά τα λεφτά». Ευχαρίστησε και πάλι τον ευγενέστατο αυτόν άνθρωπο και έφυγε. Στο σπίτι άνοιξε το γράμμα του θείου του έχοντας την, γεμάτη περιέργεια, Ελένη δίπλα του. Διάβασε με πολλή προσοχή και αρκετή συγκίνηση τα τελευταία λόγια του θείου που, όπως και να το κάνουμε, με τη χειρονομία του αυτή τον έφερνε πάλι στην επιφάνεια. Η επιστολή άρχιζε με τις θερμές του ευχαριστίες για τον ίδιο και τη γυναίκα του και κατέληγε με την αναγνώριση εκ μέρους του ότι ο γιόκας του ο μικρός ζούσε χάρη σε εκείνον. Τα μάτια του γέμισαν δάκρυα ενώ

Του Κώστα Γ. Τσάμη

η Ελένη δίπλα του έκλαιγε με λυγμούς. Αυτό που ήταν πολύ περίεργο όμως ήταν το υστερόγραφο. Λίγες λέξεις που τον έκαναν να ευθυμήσει στην αρχή και μετά να βάλει τα γέλια. «Δεξιά και αριστερά από το κτήμα μένουν δύο καθάρματα! Θερμή παράκληση, πριν πουλήσεις το κτήμα, χόρεψέ τους λίγο!!!» Ο συμβολαιογράφος του είπε πριν φύγει ότι αυτό το κτήμα, πριν από την κρίση, κόστιζε γύρω στα οκτώ εκατομμύρια ευρώ. Η διαφορά ήταν τραγική. Έκλεισε το γράμμα και αγκάλιασε την Ελένη που χαμογελούσε για την ανέλπιστη τύχη που βρήκε την οικογένειά της. «Να είσαι έτοιμη αύριο το πρωί να πάμε να επισκεφτούμε την "περιουσία" μας. Είμαι περίεργος να δω τι παίζει εκεί και τι συμβαίνει δεξιά και αριστερά του κτήματος που τόσο είχε τσαντίσει τον συχωρεμένο». Ο δικηγόρος, τους περίμενε στο κτήμα. Ήταν ο Γιάννης Τριανταφύλλου, φίλος του Γιώργου από τα μικράτα τους. Μαζί μεγάλωσαν, μαζί πήγαν στο σχολείο και εκείνος συνέχισε στη νομική όταν τελείωσαν το λύκειο, ενώ ο Γιώργος μπήκε στη δουλειά του πατέρα του, στα φορτηγά. Δικηγόρος καριέρας, είχε δικό του γραφείο μαζί με έναν ακόμα δικηγόρο συνέταιρο. Το μάτι του όμως έπαιζε, ήταν αυτό που λέμε σαΐνι, αετός στη δουλειά του και πολύ φίλος της οικογένειας. Τους καλημέρισε, αγκάλιασε την Ελένη που είχε καιρό να την δει και προχώρησαν μαζί προς την πόρτα του κτήματος. Σιδερένια πόρτα, πολύ παλιάς κατασκευής έτριξε απαίσια καθώς προσπάθησαν να την ανοίξουν. Τελικά άνοιξε και τους αποκάλυψε έναν απεριποίητο κήπο και στο βάθος ένα σπίτι αρκετά μεγάλο που οπωσδήποτε χρειαζόταν τουλάχιστον βάψιμο. Προχώρησαν προς το σπίτι όταν άκουσαν παιδικές φωνές από το ένα σπίτι αριστερά τους, καθώς και πλατσουρίσματα στο νερό. Η μάντρα που χώριζε

τα δύο σπίτια ήταν αρκετά υψηλή και δεν είχαν θέα στα τεκταινόμενα δίπλα. Ο δικηγόρος τους ζήτησε συγνώμη, τους άφησε και βγήκε στο δρόμο. Μετά από δέκα λεπτά ξαναγύρισε με ένα χαμόγελο μέχρι τα αυτιά. «Τι σου είπε ο συμβολαιογράφος Γιώργο; Σου είπε ότι αυτό εδώ το κτήμα πουλιέται πεντακόσιες χιλιάδες ευρώ;» Έκανε το σταυρό του. «Ήμαρτον Κύριε! Δεν είμαστε καλά μου φαίνεται». Ο Γιώργος, έχοντας εμπιστοσύνη στο φίλο του, τον ρώτησε από πού αντλούσε τόση αισιοδοξία. «Άκου Γιώργο. Αν αυτό το κτήμα πουληθεί σαν οικόπεδο σήμερα πράγματι πιάνει δεν πιάνει πεντακόσια χιλιάρικα, εδώ όμως τυγχάνει η περιουσία σου να βρίσκεται ανάμεσα σε δύο χρυσορυχεία. Έριξα μια ματιά, τώρα που βγήκα και έπεσα από τα σύννεφα. Μιλάμε για δύο παλάτια με πισίνες, με τερέν τένις και τουλάχιστον δέκα πέντε δωμάτια το καθένα. Άσε τη Ferrari που είδα παρκαρισμένη στον κήπο του ενός παλατιού. Καταλαβαίνεις λοιπόν ότι έχεις υποχρέωση στο θείο σου να τους κάνεις τη ζωή πατίνι». Τον κοίταξε παραξενεμένος. «Πως θα γίνει αυτό ρε Γιάννη; Δεν μου αρέσουν ξέρεις οι φασαρίες». Ο φίλος του γέλασε σαρδόνια. «Αυτό άστο σε μένα. Από αύριο θα βάλεις μπροστά να καθαρίσεις τον κήπο και να ανοίξεις δήθεν το σπίτι. Λέω δήθεν γιατί δεν σας βλέπω να μετακομίζετε εδώ. Με δύο λόγια θα δώσετε ζωή σε ένα κτήμα ‘’πεθαμένο’’ για να δηλώσετε την παρουσία σας. Εννοείται ότι το ραδιόφωνο θα παίζει λαϊκά στη διαπασών, όλη την ημέρα. Προσέξτε όμως, πρέπει να είμαστε πάντα στα πλαίσια του νόμου. Η φασαρία που θα κάνετε πρέπει να γίνεται πάντοτε στις ώρες που επιτρέπεται. Θα σέβεστε απόλυτα τις ώρες κοινής ησυχίας. Καλέστε και κανένα φιλαράκο τα βράδια για κανένα κρασάκι, αλλά ποτέ τραγούδια και μουσική μετά τις έντεκα». Τα μάτια

Η ζωή θέλει και τα κόλπα της του γυάλιζαν από την υπερένταση που του προκαλούσε η ‘’εκδίκηση’’ του πεθαμένου θείου αλλά και η προσμονή ότι αυτή η υπόθεση θα έφερνε λεφτά. «Βλέπω ότι το μάτι σου γυαλίζει μαγκάκι! Τι σκέφτηκες ή για να το πω απλούστερα ποια θα είναι η αμοιβή σου από αυτή τη δουλειά;» «Θα στο πω με απλά Ελληνικά Γιώργο μου. Εσύ θέλεις πεντακόσια χιλιάρικα. Πες ότι αυτά είναι σίγουρα. Από εκεί και πάνω όσα κερδίσεις, με τον τρόπο που σου υποδεικνύω, θα μου βγάλεις ένα ποσοστό είκοσι τις εκατό. Πιστεύω ότι είναι πολύ εντάξει και για τους δύο μας». Συμφώνησε αμέσως και έδωσαν τα χέρια σαν φίλοι που ήταν, αλλά και σαν συνεργάτες που έγιναν σήμερα. «Από αύριο θα πάρεις άδεια από τη δουλειά και θα αφοσιωθείς στο σχέδιο ‘’κέρδος’’ με όλη σου την καρδιά. Θα φέρεις και τα παιδιά να κάνουν και εκείνα τη φασαρία τους. Σε τρεις τέσσερις μέρες θα σε πλησιάσουν για πληροφορίες. Εσύ θα κάνεις το Γερμανό. Θα τους πεις ότι σκοπεύεις να εγκατασταθείς εδώ μόνιμα και το κυριότερο ότι δεν σκοπεύεις να το πουλήσεις. Αυτά προς το παρόν και βλέπουμε!» Αυτές ήταν οι τελευταίες κουβέντες του δικηγόρου πριν φύγει και τους αφήσει μόνους να εξερευνήσουν το σπίτι. Η λέξη εγκατάλειψη άρμοζε τέλεια σ’ αυτό το οίκημα που φτιαχνόταν μεν, αλλά ήθελε πολύ κόπο και πολύ χρήμα για να κατοικηθεί. Έκλεισαν πάλι την πόρτα και γύρισαν στο σπίτι τους αρκετά προβληματισμένοι. Την άλλη μέρα στις οκτώ και μισή έπιασαν δουλειά. Ο Γιώργος είχε φέρει και έναν εργάτη για το καθάρισμα του κήπου, είχαν φέρει τα παιδιά τους καθώς και τα δύο αγόρια της αδελφής της Ελένης που ήταν λίγο πιο μεγάλα από τα δικά τους. Όπως καταλαβαίνετε έγινε της τρελής. Τέσσερα πιτσιρίκια, με ανεξάντλητη ζωτικότητα, να αλωνίζουν πάνω κάτω το οικόπεδο και κανείς να μην τα σταματάει ήταν ό,τι χρειάζονταν τα νεύρα των γειτόνων για να σπάσουν. Το ραδιόφωνο στη διαπασών να παίζει λαϊκά ήταν το αποκορύφωμα των θορύβων που δονούσαν πια την ατμόσφαιρα. Η υπόθεση σήκωνε πολύ γέλιο, ιδίως όταν η λέξη ‘’ησυχία’’ ακούστηκε, δειλά στην αρχή αλλά μετά πιο επίμονα. Έτσι πέρασε και η δεύτερη μέρα ενώ ο Γιώργος είχε κανονίσει για την άλλη μέρα που ήταν Σάββατο να έρθουν το βράδυ μερικοί φίλοι να πιουν κανένα κρασάκι. Το επόμενο πρωί ένας από τους φίλους έφερε με το φορτηγό του μια ψησταριά, ένα μεγάλο πλαστικό τραπέζι και αναρίθμητες πλαστικές καρέκλες που όλα αυτά τοποθετήθηκαν σε κάποιο σημείο του κήπου που είχε καθαριστεί. Το βράδυ θα γινόταν το ‘’πάρτι’’ των φορτηγατζήδων. Έτσι το ονόμασαν οι ίδιοι. Εκεί που έστηνε το σκηνικό ο Γιώργος άκουσε να τον φωνάζουν με το όνομά του. Ήταν δύο κύριοι γραβατωμένοι με τις τσάντες τους σαν περιοδεύοντες αντιπρόσωποι. «Είσαστε ο κύριος Χρηστάκος;» Ήξεραν και το όνομά του. «Μάλιστα. Με ποιους έχω την τιμή;» Τον χαιρέτησαν δια χειραψίας και του ανέφεραν τα ονόματά τους και ότι ήταν δικηγόροι που εκπροσωπούσαν τους δύο ιδιοκτήτες των οικημάτων που βρίσκονταν δεξιά και αριστερά του κτήματός του. «Μάλιστα! Και τι θέλετε;» Μίλησε ο πιο ηλικιωμένος από τους δύο. «Αυτό που θέλουμε

κύριε Χρηστάκο είναι να σας κάνουμε μια πρόταση που οπωσδήποτε θα σας φανεί πολύ συμφέρουσα. Οι κύριοι που εκπροσωπούμε ενδιαφέρονται να αγοράσουν αυτό εδώ το κτήμα». «Ακούστε κύριέ μου, δεν ενδιαφέρομαι να το πουλήσω γιατί σκοπεύω να εγκατασταθώ μόνιμα εδώ με την οικογένειά μου. Καταλάβατε;» «Ούτε και αν σας προσέφεραν οκτακόσιες χιλιάδες ευρώ;» Ε ρε Γιάννη πόσο δίκιο είχες!’’ σκέφτηκε. Ούτε δύο μέρες δεν είχαν περάσει και αμέσως τσίμπησαν. Τι σου κάνουν αυτές οι κοινωνικές διαφορές! Σκέτος ρατσισμός! Δεν είσαι μέσα στην κάστα τους, δεν μπορείς να μένεις δίπλα τους! Τσαντίστηκε. «Σας εξήγησα ότι δεν πουλάω και αυτή είναι η τελευταία μου κουβέντα». Τους έδειξε την έξοδο πράγμα που σήμαινε ότι η κουβέντα τους είχε τελειώσει. Εκείνοι έσκυψαν το κεφάλι και έφυγαν μουτρωμένοι. Η υπόλοιπη μέρα πέρασε με τα παιδιά να παίζουν, τον εργάτη να τραγουδάει φάλτσα τα λαϊκά που έπαιζε το ραδιόφωνο και το Γιώργο να τακτοποιεί την τεράστια ψηστιέρα για το βραδινό τσιμπούσι. Το ‘’πάρτι’’ των φορτηγατζήδων θα έμενε στην ιστορία της γειτονιάς σαν ‘’οι κατά συρροή αντιθέσεις’’ και ‘’η συνάντηση δύο εντελώς αντίθετων κοινωνικών τάξεων’’ αφού ο Γιώργος, χωρίς να ξέρει ότι ο διπλανός του είχε δεξίωση, κάλεσε πέντε φιλαράκια με την παράκληση να έρθουν με τα φορτηγά τους. Όπως γίνεται κατανοητό έγινε της μουρλής όταν τα φορτηγά έκλεισαν όλο το δρόμο και δεν υπήρχε χώρος, όχι να παρκάρουν αλλά ούτε να περάσουν τα αυτοκίνητα των καλεσμένων του διπλανού. Έπεσε πολύ γέλιο ενώ την ώρα που άρχισε το πραγματικό γλέντι και τα δέκα περίπου παιδιά που έπαιζαν ξεφωνίζοντας έκαναν τέτοια φασαρία που ο Γιώργος αναγκάστηκε να επιβάλει λίγη τάξη. Είχε και ο ίδιος ενοχληθεί από την οχλοβοή. Έτσι πέρασε μια βραδιά γλεντιού που παρά τις αντιρρήσεις των φίλων ο Γιώργος το διέκοψε στις έντεκα ακριβώς. Με λίγο τραγουδάκι και τα υπόλοιπα μεζεδάκια και το κρασί έκλεισε αυτή η συγκέντρωση που παρά το σκοπό που είχε, τελικά εξελίχθηκε σε μια πολύ όμορφη οικογενειακή βραδιά. Κατά τις έντεκα και μισή τους επισκέφθηκε η αστυνομία, ειδοποιημένη από τον ‘’καλό’’ γείτονα, αλλά είχαν ήδη τελειώσει και μη βρίσκοντας τίποτα το μεμπτό, έφυγαν άπρακτοι. Όλα αυτά τα μάθαινε ο δικηγόρος και έτριβε τα χέρια του ικανοποιημένος, όμως ο Γιώργος, μετά από πέντε μέρες ακόμα, είχε αρχίσει να κουράζεται και ήταν έτοιμος να παραδοθεί. «Μην το κάνεις ρε Γιώργο! Κάνε λίγη υπομονή ακόμα. Όπου νάναι θα ξαναφανούν και τότε ζήτα τους ό,τι θέλεις. Έχε μου εμπιστοσύνη και δεν θα βγεις χαμένος». Λες και ο φίλος ήταν μάγος, φάνηκαν τρεις μέρες μετά. «Κύριε Χρηστάκο έχουμε ευχάριστα νέα για σας. Η προσφορά των πελατών μας αυτή τη φορά είναι τόσο δελεαστική που είναι αδύνατον να την αρνηθείτε». «Σοβαρά; Για να ακούσουμε λοιπόν την προσφορά σας, αν και σας είπα ότι δεν πουλάω». Είχε ρίξει πολύ δουλειά αυτές τις μέρες και παρά του ότι το κτήμα παρουσίαζε τελείως διαφορετική όψη, ήταν πάρα πολύ κουρασμένος τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. Η προσφορά τους όμως του έσπασε τα νεύρα κυριολεκτι-

Η ζωή θέλει και τα κόλπα της κά και τον νευρίασε τόσο που παρά λίγο να παραφερθεί. Η προσφορά τους ήταν ένα εκατομμύριο ευρώ. «Λοιπόν πάρτε δρόμο από το κτήμα μου και να μεταφέρετε στους πελάτες σας ότι η τελευταία τιμή που δέχομαι να πουλήσω είναι δυόμισι εκατομμύρια ευρώ και δεν είναι μόνο αυτό. Θα πληρώσουν και τις εφορίες, τα κτηματολόγια, τα πάντα έτσι που εγώ θα πάρω καθαρά τα δυόμιση εκατομμύρια. Με οποιαδήποτε μικρότερη προσφορά μην τολμήσετε να με ξαναενοχλήσετε γιατί θα παραφερθώ». Έφυγαν με την ουρά κάτω από τα σκέλια για να μεταφέρουν τις απαιτήσεις του στους πελάτες τους. Το άλλο πρωί τον βρήκε στο κρεβάτι του να κοιτάζει το ταβάνι συνοφρυωμένος. Η γυναίκα του μόλις ξύπνησε κατάλαβε ότι κάτι τον τυραννούσε. «Τι έχεις Γιώργο μου;» Την αγκάλιασε τρυφερά. «Τίποτε ιδιαίτερο Ελένη μου. Απλά σκέπτομαι να σταματήσω αυτή την κωμωδία. Κουράστηκα κορίτσι μου! Κουράστηκα!» Σφίχτηκε πάνω του σε ένδειξη ότι τον εμπιστευόταν, ότι τον αγαπούσε, ότι θα τον ακολουθούσε σε οποιαδήποτε απόφασή του. «Σήκω!» της είπε αποφασιστικά. «Πάμε να τα κλείσουμε όλα και να γυρίσουμε για να ετοιμαστώ να επιστρέψω αύριο στη δουλειά». Τον ακολούθησε και όταν έφτασαν η γυναίκα έβαλε τα κλάματα. «Το έκανες τόσο όμορφο Γιώργο μου που λυπάμαι που θα το δώσεις». Πραγματικά είχε γίνει κουκλί. Ακόμα και το σπίτι έδειχνε διαφορετικό παρά τις αβαρίες που είχε υποστεί από το χρόνο. Έκλεισαν τα πάντα και όταν ετοιμάστηκαν να φύγουν κάποιος άγνωστος κύριος μπήκε στον κήπο. «Καλημέρα σας, με συγχωρείτε που ενοχλώ αλλά ήθελα να γνωρίσω τους καινούργιους γείτονες. Μένω στο απέναντι σπίτι και λέγομαι Ιωάννου». Τον καλημέρισαν ευγενικά, του συστήθηκαν και ο Γιώργος του εξήγησε ότι δεν θα έμεναν εκεί αλλά ότι θα το πουλούσαν. «Κρίμα κύριε Χρηστάκο. Πολύ κρίμα!» Τον κοίταξαν παραξενεμένοι μέχρι που άκουσαν την ιστορία που τους είπε. «Ο Θείος σας κύριε Χρηστάκο ήταν ένας φιλήσυχος άνθρωπος που από τότε που έχασε τη γυναίκα του ζούσε μόνος με μία μαγείρισσα και έναν κηπουρό που φρόντιζε τον κήπο που από ότι βλέπω τον συμμορφώσατε πάλι. Ζούσε ήσυχα που λέτε μέχρι που ήρθαν τα δύο γαϊδούρια δεξιά και αριστερά του και του έκαναν τη ζωή μαρτύριο. Μέχρι μεγάφωνα έβαλαν για να ακούνε μουσική. Τον τρέλαναν τον άνθρωπο. Σκοπός τους βέβαια ήταν να αγοράσουν το κτήμα που, όπως και να το κάνουμε, είναι το φιλέτο της περιοχής. Ο θείος σας όμως ήταν ζάπλουτος, πιο πλούσιος από αυτούς και έγραψε στα παλιά του παπούτσια τις προσφορές τους. Αυτοί συνέχισαν με καθημερινά πάρτι μέχρι που τον ανάγκασαν να φύγει και να πάει να ζήσει στο Λονδίνο μαζί με τους γιους του». Ο Γιώργος είχε συγκινηθεί από την

κραυγή αγωνίας που του έστελνε από τον τάφο ο θείος του. Ο άλλος συνέχισε. «Όταν άκουσα τη φασαρία και τα λαϊκά στη διαπασών ευχαριστήθηκε η ψυχή μου που επιτέλους κάποιος τους πλήρωνε με το ίδιο νόμισμα. Το δε πάρτι σας του Σαββάτου ήταν το επιστέγασμα της εκδίκησης που τους άξιζε. Είχαν και αυτοί δεξίωση και τους την καταστρέψατε. Πολύ γουστάρω φίλε μου!» Μετά από αυτές τις αποκαλύψεις ο Γιώργος πείσμωσε τόσο πολύ που αποφάσισε να συνεχίσει. Το είπε στο άνθρωπο με την ειδοποίηση ότι θα τον ενοχλούσαν για λίγο καιρό ακόμα. «Μην ανησυχείτε καθόλου. Θα χαιρόμαστε να σας ακούμε εγώ και η γυναίκα μου». Έφυγε και έμειναν να κοιτάζονται ο Γιώργος με τη γυναίκα του και ξαφνικά αγκαλιάστηκαν ενώ εκείνη του ψιθύρισε. «Πρέπει να το τελειώσεις αγάπη μου. Πρέπει!» Αυτή η ιστορία τράβηξε δέκα μέρες ακόμα. Κάθε βράδυ μαζεύονταν τα φιλαράκια, η ψησταριά δούλευε στο φουλ, τα παιδιά ξεσάλωναν, οι μεγάλοι ξελαρυγγιάζονταν να τραγουδούν τα λαϊκά που έπαιζε το ραδιόφωνο και γενικά η όλη κατάσταση έγινε εφιάλτης για τους γείτονες. Τα πρωινά ήταν μαζί τους και ο δικηγόρος ο οποίος το διασκέδαζε αφάνταστα. «Λίγη υπομονή Γιώργο μου και όπου νάναι θα φανούν. Θα το δεις!» Δεν έγινε την επόμενη μέρα αλλά μετά από τρεις μέρες. Οι ίδιοι πάλι άνθρωποι ήρθαν να θέσουν τα πράγματα στη σωστή τους βάση όπως είπαν. «Ο ένας από τους δύο δέχεται την τιμή των δυόμιση εκατομμυρίων ευρώ με την προϋπόθεση ότι οι εφορίες κλπ θα πληρώνονταν από εσάς». Σηκώθηκε τσαντισμένος. «Τι σας είπα φίλοι μου; Δεν σας είπα ότι θέλω δυόμιση εκατομμύρια καθαρά; Πιστέψτε το, χάρη τους κάνω. Αν δεν είχα δώσει το λόγο μου τώρα θα τους ζητούσα τέσσερα και αυτά καθαρά!» Έφυγαν και πάλι απογοητευμένοι. Ο φίλος του ο Γιάννης χαμογέλασε ικανοποιημένος. Ήταν φανερό πια ότι θα πλήρωναν. Το νερό είχε μπει στο αυλάκι! Δεν χρειάστηκαν παρά δέκα μέρες ακόμα για να υποκύψει αυτός που του είχε κάνει την τελευταία πρόταση. Ο Γιώργος τσέπωσε δυόμισι εκατομμύρια καθαρά. Μετά την αμοιβή του δικηγόρου του, του Γιάννη και κάτι μικροέξοδα του έμειναν κάτι παραπάνω από δύο εκατομμύρια ευρώ. Με δύο τρεις κινήσεις που έκανε εξασφάλισε την οικογένειά του. Πρώτα εξόφλησε την τράπεζα, μετά αγόρασε στο Παλαιό Φάληρο, πολύ κοντά στην παραλία, ένα τεσσάρι διαμέρισμα σε τιμή ευκαιρίας, και μεταφέρθηκαν πολύ σύντομα εκεί και τελευταία έριξε ένα σεβαστό ποσό στη δουλειά του που τον έκανε συνεταίρο. Με δύο λόγια με μία κίνηση είχε δύο πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα. Έφτιαξε τη ζωή του οριστικά και το κυριότερο ικανοποίησε την τελευταία θέληση ενός μακρινού αλλά αγαπημένου συγγενή…

Μαθήματα Πιάνου Ο νεαρός Πύρρος-Γεώργιος Μαρματάκης κάτοχος, με άριστα, ανωτάτου διπλώματος πιάνου, παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα πιάνου.

210 64 68 628

Του Τάσου Ρήγα

ρισκόμαστε στο τέλος του καλοκαιριού. Να θυμίσω για τους νέους ότι τα σπαρτά από τον Ιούνιο, ώριμα πλέον, έχουν ήδη θεριστεί. Γι’ αυτό και το μήνα αυτό, οι παλιοί τον έλεγαν θεριστή, ενώ τον Ιούλιο που ακολουθούσε το αλώνισμα (διαχωρισμός των κόκκων του σταριού από τα στάχυα) τον έλεγαν αλωνάρη. Στη συνέχεια έρχεται ο αμητός (η συγκομιδή) τόσον του σταριού όσον και μιας απέραντης ποικιλίας των καρπών της ευλογημένης Ελληνικής γης (σύκα, σταφύλια, ντομάτες κ.λπ.), ίσως η πλουσιότερη του κόσμου. Με αφορμή τα πάρα πάνω σκεφτόμουν τι νοστιμιά που είχε τότε η ντομάτα και που τη συνόδευε εξίσου ανταγωνιστικά τόσον η όσφρηση όσον και η όραση. Μια πανδαισία των αισθήσεων μόνο από αυτό τον καρπό. Σκεπτόμουν λοιπόν με απορία τι έτρωγαν και τι μαγειρική τέχνη είχαν οι Έλληνες και αυτοί ακόμη οι Βυζαντινοί καλοφαγάδες προτού εμφανιστούν τόσον η ντομάτα όσον και η πατάτα. Ευρήκα λοιπόν ότι η ντομάτα πρωτοκαλλιεργήθηκε στην Ελλάδα το 1815 στους κήπους της μονής των Καπουκίνων Αθηνών που ήταν κτισμένη δίπλα στο μνημείο του Λυσικράτους και το οποίο μάλιστα αποτελούσε την βιβλι-

οθήκη της, από τον Γάλλο ηγούμενο της μονής Παύλο δ’ Ιμβρέ, μαζί με άλλους σπόρους που έφερε από την Γαλλία για να πλουτίσει το κηπάριο της μονής. Από εκεί μεταδόθηκε η καλλιέργειά της, πρώτα στο περιβόλι του υποπρόξενου της Γαλλίας, Δημητρίου Γάσπαρη κοντά στην Αγία Ζώνη στα Πατήσια και έπειτα σε όλη την Ελλάδα. Η αποδοχή που της έκαμαν οι Αθηναίοι ήτο συμπαθής αλλά όχι ενθουσιώδης. Αρχικά δεν γνώριζαν πώς να τις φάνε. Δεν άργησαν όμως να το μάθουν. Η ολοπόρφυρη ξένη ευρήκε εδώ πολύτιμο σύντροφό της το λάδι του πανάρχαιου Αττικού ελαιώνα και μαζί του χάρισε νοστιμότατα τέκνα την ντοματοσαλάτα και με συντροφιά άλλων κηπουρικών καρυκευμάτων το γιαχνί και το πλακί. Επίσης μαζί με το αρχοντικό βούτυρο μας έδωσε τον καπαμά και τελικά θριάμβευσε με τον θετικότερο συμπαραστάτη της την πατάτα, η οποία, όπως είναι γνωστό, εισήχθη στην Ελλάδα το 1825. Συνεπώς νομίζω είναι δικαιολογημένη η αρχική απορία μου. Τι έτρωγαν οι καλοφαγάδες προτού εμφανιστούν οι δύο αυτοί ευεργέτες και στυλοβάτες της γαστριμαργίας;

Μια ξεχωριστή

καπετάνισσα

Καλή Ξεκούραση Μάντα Αγωνίστηκε σκληρά εδώ στη γη τα τελευταία χρόνια η καπετάνισσά μας Μάντα, ορτσάροντας συνέχεια και πεισματικά για να ορθοπλωρίσει και στη συνέχεια να φέρει τον άνεμο σταβέντο μάσκα. Ο φοβερός όμως αγέρας δεν της το επέτρεψε κι έτσι με τη βοήθεια του Θεού, ποδίζοντας πήρε τον καιρό πρίμα και με ούριο τώρα πια άνεμο ανέβηκε στις 12 Ιουλίου 2016, μέσω της μακάριας οδού στους ουρανούς. Καλό παράδεισο φίλη μας.

Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένεια του καπετάν Πρίαμου Τζίμητρα για τον χαμό της αγαπημένης συζύγου του

ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ Και είπεν ο Θεός • γεννηθήτω φως • και εγένετο φως. Και είδεν ο Θεός το φως, ότι καλόν. Γεν. 1:3,4 Χαράλαμπος Π. Βαρυμπόπης | Φυσικός-Αστροφυσικός Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι οι πρώτες επιστημονικές σκέψεις που πέρασαν από το μυαλό του πρωτόγονου ανθρώπου είναι αστρονομικές και το σπουδαιότερο εργαλείο που η φύση έβαλε στην διάθεσή του είναι τα μάτια. Με τα μάτια ανιχνεύει το ΦΩΣ (ηλεκτρομαγνητικά κύματα) και με την βοήθεια του εγκεφάλου του κυριολεκτικά «κατασκευάζει» τον κόσμο. Με το ΦΩΣ ταξίδεψε στις εσχατιές του Σύμπαντος και στις απαρχές του χρόνου. Όμως έκανε ένα σοβαρό λάθος. Έδωσε υπερβολική εμπιστοσύνη στις εικόνες με αποτέλεσμα να τις ταυτίσει με τον ίδιο κόσμο. Μέγα σφάλμα. Μόνο με την ΝΟΗΣΗ μπορεί να ανιχνεύσει την πραγματικότητα που ξεδιπλώνει μπροστά του το Σύμπαν.

Βαρυτικά Κύματα του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Ένα μνημειώδες σήμα από το διάστημα επιβεβαίωσε θεωρητικές έρευνες δεκαετιών στις μαύρες τρύπες εγκαινιάζοντας έτσι μια νέα εποχή στην εξερεύνηση και κατανόηση του Σύμπαντος.

ριν από περίπου 1,3 δισεκατομμύρια χρόνια δύο μαύρες τρύπες σφιχταγκαλιασμένες σ’ ένα τρελό χορό που κάθε στροφή του τις έφερνε όλο και πιο κοντά συγκρούσθηκαν με μια φοβερή έκρηξη. Με μάζα ίση περίπου με 30 περίπου φορές τη μάζα του δικού μας Ήλιου η κάθε μια και με μέγεθος όσο μια πόλη, έπεσαν η μια πάνω στην άλλη σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός. Το αποτέλεσμα της σύγκρουσης αυτής ήταν η δημιουργία μιας καινούριας μαύρης τρύπας και ενός βαρυτικού πεδίου τόσο ισχυρού που παραμόρφωσε τον χωροχρόνο δημιουργώντας κύματα που εξαπλώθηκαν στο χώρο με ισχύ περίπου 50 φορές μεγαλύτερη από όση δημιουργούν όλοι οι αστέρες και οι γαλαξίες μαζί στο Σύμπαν που βλέπουμε. Μετά από 1,3 δισεκατομμύρια χρόνια, στις 14 Σεπτεμβρίου 2015 στις 09:51 UTC, σε έναν μικρό πλανήτη 1,3 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά, τη Γη, τα βαρυτικά αυτά κύματα δημιουργούν μια

παραμόρφωση χίλιες φορές μικρότερη από την διάμετρο ενός πρωτονίου στους σωλήνες δύο πειραματικών διατάξεων που βρίσκονταν στις ΗΠΑ (στο Livingston της Louisiana η μία και στο Hanford της Washington η άλλη) και η οποία καταγράφεται και σκορπά ενθουσιασμό στα μέλη της επιστημονικής ομάδας LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory), που σχεδίασε, εγκατάστησε και παρακολουθεί τη λειτουργία αυτών των πειραματικών διατάξεων. Για πρώτη φορά στην ιστορία της η ανθρωπότητα καταγράφει βαρυτικά κύματα, ανοίγοντας έτσι ένα νέο παράθυρο στο Σύμπαν. Η επιστημονική αυτή ομάδα με επικεφαλής τον David Reitze κατέγραψε για δεύτερη φορά βαρυτικά κύματα στις 26 Δεκεμβρίου 2015 και ανακοίνωσε τα αποτελέσματά της στις 11 Φεβρουαρίου 2016. Γιατί όμως η ανακοίνωση της 11ης Φεβρουαρίου σκόρπισε ενθουσιασμό στον επιστημονικό κόσμο; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Κάτω: Βαρυτικά Κύματα που δημιουργούν δύο μαύρες τρύπες.

Βαρυτικά Κύματα Τα βαρυτικά κύματα είναι περιοδικές στρεβλώσεις του χωροχρόνου. Οι κινούμενες μάζες παράγουν βαρυτικά κύματα όπως τα κινούμενα φορτία δημιουργούν ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Οι πιο σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο αυτών κυμάτων είναι: 1. Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα ταξιδεύουν μέσα στο χωροχρόνο, ενώ τα κύματα βαρύτητας είναι μια διαταραχή του ίδιου του χωροχρόνου. 2. Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα έχουν σπιν ένα, ενώ τα κύματα βαρύτητας έχουν σπιν δύο1. 3. Η κυρίαρχη ηλεκτρομαγνητική εκπομπή προέρχεται από την διπολική ροπή (που συνήθως χρησιμοποιείται π.χ. για τις κεραίες των πομπών), αλλά τα κύματα βαρύτητας δεν έχουν διπολική ροπή (μια συνέπεια της διατήρησης της ορμής). Εδώ αντίθετα έχουμε κυρίως εκπομπή τετραπόλου.

έχει έκτοτε έμμεσα επιβεβαιωθεί, διότι η εκπομπή βαρυτικών κυμάτων οδηγεί σε απώλεια ενέργειας, η οποία έχει ως συνέπεια δύο αστέρες που κινούνται σε τροχιά γύρω από το κοινό κέντρο μάζας τους να επιταχύνονται με την πάροδο του χρόνου. Τα κύματα βαρύτητας έχουν ήδη παρατηρηθεί έμμεσα σε ένα σύστημα δύο αστέρων νετρονίων που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από το κοινό τους κέντρο μάζας από τον Joe Taylor και τον μεταπτυχιακό φοιτητή του Russell Hulse το 1974 και η επιτυχία αυτή τους χάρισε το βραβείο Νόμπελ για τη Φυσική το 1993. Μέχρι τώρα, υπάρχουν και άλλα παραδείγματα από παρόμοια ζεύγη άστρων νετρονίων, που χάνουν ενέργεια με τον ίδιο τρόπο, πάντα σε αξιοσημείωτη συμφωνία με τις εξισώσεις του Αϊνστάιν, αλλά άμεσα βαρυτικά κύματα δεν είχαν ανιχνευθεί μέχρι την επιτυχία της ομάδας LIGO.

Αριστερά: Σωλήνας χωρίς παραμόρφωση.. Δεξιά: Ο ίδιος σωλήνας όπως παραμορφώνεται κατά την διέλευση βαρυτικών κυμάτων.

Έχοντας αυτές τις διαφορές κατά νου, αντιλαμβανόμαστε τα βαρυτικά κύματα με τον ίδιο τρόπο όπως και τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Μπορούν να έχουν οποιοδήποτε μήκος κύματος και κινούνται με την ταχύτητα του φωτός. Τα είδη των βαρυτικών κυμάτων που υπάρχουν σε ένα ορισμένο μήκος κύματος εξαρτώνται από το ποιες διαδικασίες υπάρχουν για την παραγωγή τους. Τα κύματα βαρύτητας περνούν μέσα από όλα τα σώματα και τα παραμορφώνουν έστω και ελάχιστα. Τα μήκη κύματος των βαρυτικών κυμάτων που εκπέμπονται είναι τυπικά της ίδιας τάξης μεγέθους με τις διαστάσεις του συστήματος. Δηλαδή, αν πρόκειται για μαύρες τρύπες με μάζες μεταξύ 10 και 100 φορές την ηλιακή μάζα, τα μήκη κύματος είναι συνήθως εκατό έως χίλια χιλιόμετρα. Τα βαρυτικά κύματα είχαν προβλεφθεί πριν από εκατό χρόνια ως μία από τις συνέπειες της θεωρίας της Γενικής Σχετικότητας του Αϊνστάιν. Η ύπαρξή τους 1

Ένας ανιχνευτής βαρυτικών κυμάτων είναι βασικά μια κεραία συντονισμένη σε μια συχνότητα στην οποία υπάρχουν ελπίδες καταγραφής βαρυτικών κυμάτων. Αφού όλη η ύλη αλληλεπιδρά βαρυτικά, οποιαδήποτε κίνηση της ύλης γενικά δημιουργεί κύματα βαρύτητας. Κάθε φορά που κινούμαστε δημιουργούνται βαρυτικά κύματα, και μάλιστα πολλά. Όμως, είναι τόσο αδύναμα ώστε να είναι αδύνατο να ανιχνευθούν. Τα βαρυτικά κύματα που αναζητούσε η ομάδα LIGO προέρχονταν από τα πιο βίαια γεγονότα στο σύμπαν που γνωρίζουμε: συγχωνεύσεις μελανών οπών. Σε αυτά τα γεγονότα, ο χωρόχρονος παραμορφώνεται έντονα καθώς οι δύο μαύρες τρύπες συνενώνονται σε μία, προκαλώντας σημαντική εκπομπή κυμάτων βαρύτητας. Το σύστημα που προκύπτει από τον συνδυασμό δύο μελανών οπών σιγά σιγά καταλήγει σε μια νέα σταθερή κατάσταση αφού πρώτα εκπέμψει ένα χαρακτηριστικό μοτίβο βαρυτικών κυμάτων.

Το σπιν είναι ένα μέγεθος που εκφράζει το πόσο θα πρέπει να περιστραφεί το κύμα για να συμπέσει με τον εαυτό του. Για τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, που αποτελούν το ηλεκτρομαγνητικό κύμα, χρειάζεται είναι μία πλήρη περιστροφή, για το βαρυτικό πεδίο είναι μόνο μισή περιστροφή.

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Η διάταξη LIGO (σχηματικά).

Στην καρδιά της διάταξης LIGO βρίσκεται ένα συμβολόμετρο Fabry-Ρerot. Στα συμβολόμετρα αυτού του τύπου χρησιμοποιείται μια μέθοδος κατά την οποία το φως ανακλάται μπρος – πίσω στους βραχίονες του συμβολομέτρου αρκετές φορές πριν από την πραγματοποίηση των μετρήσεων, μέθοδος η οποία αυξάνει αποτελεσματικά το μήκος των βραχιόνων. Αυτός είναι ο λόγος που η διάταξη LIGO είναι ευαίσθητη σε μήκη κύματος πολύ μεγαλύτερα από το πραγματικό μήκος του βραχίονα του. Η διάταξη αποτελείται από δύο ανιχνευτές που βρίσκονται 3.000 χιλιόμετρα μακριά ο ένας από τον άλλο, ο ένας στην πολιτεία της Washington και ο άλλος στη Louisiana. Οι ανιχνευτές αυτοί έχουν ως αποστολή να ανιχνεύσουν τις παραμορφώσεις που υφίσταται ο χώρος όταν τα βαρυτικά κύματα περνάνε από τη Γη. Κάθε ανιχνευτής έχει το σχήμα ενός γιγαντιαίου L, του οποίου τα σκέλη έχουν μήκος τέσσερα χιλιόμετρα. Μέσα σε αυτά τα σκέλη ακτίνες laser ανακλώνται μπρος – πίσω με την βοήθεια ειδικών κατόπτρων, ενώ ατομικά ρολόγια μετράνε συνεχώς το χρόνο που χρειάζεται να καλύψουν την διαδρομή μέχρι το άκρο του κάθε σκέλους και να επιστρέψουν. Κανονικά τα δύο σκέλη έχουν ακριβώς το ίδιο μήκος και επομένως το φως κάνει ακριβώς τον ίδιο χρόνο να καλύψει τις δύο διαδρομές. Όταν οι δύο ακτίνες συναντώνται στον ανιχνευτή μία εξουδετερώνει την άλλη και ο ανιχνευτής δεν καταγράφει τίποτα. Όταν όμως περάσει κάποιο βαρυτικό κύμα το έδαφος και μαζί του το κάθε σκέλος διαστέλλονται και συστέλλονται ελάχιστα, οπότε δεν έχουν το ίδιο μήκος. Η μία από τις δύο ακτίνες Laser θα φθάσει στον ανιχνευτή λίγο αργότερα από την άλλη και ο ανιχνευτής τώρα θα καταγράψει ένα σήμα που δηλώνει αυτή την παραμόρφωση. Αυτό γίνεται με τη χρήση εξαιρετικά σταθερών λέιζερ που ανακλώνται από εξαιρετικά τέλειους καθρέφτες, και απαιτούν τη χρήση εξελιγμένων τεχνικών ώστε να μετριασθούν όλοι

οι τυχόν κραδασμοί ακόμα και τα κβαντικά τινάγματα που προέρχονται από την αρχή της αβεβαιότητας του Heisenberg. Με αυτά τα εργαλεία, η διάταξη LIGO μπορεί να ανιχνεύσει μεταβολές στα μήκη των σκελών κατά τη διέλευση των βαρυτικών κυμάτων με μια απίστευτη ακρίβεια (λιγότερο από ένα προς ένα δισεκατομμύριο τρισεκατομμύρια (1.000.000.000.000.00 0.000.000). Μια εκπληκτικά μικρή απόσταση: χίλιες φορές μικρότερη από την ακτίνα ενός πρωτονίου. Από κάθε άποψη η δουλειά που έχει γίνει είναι εξαιρετική. Είναι φανερό λοιπόν ότι δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι υπάρχουν τα βαρυτικά κύματα, ότι διαδίδονται με την ταχύτητα του φωτός, όπως ακριβώς και τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα. και ότι έχουν ιδιότητες που προβλέπονται από συγκεκριμένες εξισώσεις του Αϊνστάιν για τη βαρύτητα. Αν συνέβαινε κάτι σημαντικά διαφορετικό, τότε τα άστρα νετρονίων των Hulse & Taylor θα συμπεριφερόταν διαφορετικά από ό,τι αναμενόταν. Που ακριβώς λοιπόν έγκειται η τεράστια σημασία της ανακοινώσεως της ομάδας LIGO; Τα πραγματικά σοβαρά ερωτήματα στα οποία απάντησε η ανακοίνωση είναι: (α) θα μπορούσε να λειτουργήσει η LIGO όπως είχε σχεδιαστεί; (β) αν λειτουργούσε, πόσο σύντομα θα έκανε την πρώτη ανακάλυψή της; και (γ) η ανακάλυψη αυτή θα συμφωνούσε με τις εξισώσεις του Αϊνστάιν; Το πρώτο καλό νέο είναι ότι η διάταξη LIGO πράγματι ΔΟΥΛΕΥΕΙ! Αυτό το πείραμα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα τεχνολογικά επιτεύγματα στην ανθρώπινη ιστορία. Συγχαρητήρια οφείλονται στους σχεδιαστές, κατασκευαστές και φορείς αυτού του πειράματος, στο Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των Ηνωμένων Πολιτειών, που είναι η μεγαλύτερη πηγή χρηματοδότησης του LIGO. Οι φορολογούμενοι των ΗΠΑ, οι οποίοι κατά μέσο όρο κάθε συνέβαλαν μερικά σεντς κάθε χρόνο κατά τις τελευταίες δύο και πλέον δεκαετίες, μπορούν να είναι υπερήφανοι. Επίσης λόγω της νέας τεχνολογίας που απαιτείται για να γίνει λειτουργική η μέθοδος LIGO, είναι σίγουρο ότι, μακροπρόθεσμα, οι φορολογούμενοι θα δουν μια θετική οικονομική απόδοση για την επένδυσή τους. Από τα βαρυτικά κύματα που η LIGO έχει ανιχνεύσει, θα μάθουμε αν δύο μαύρες τρύπες συγχωνεύονται λίγο πολύ, όπως προβλέπει η θεωρία του Αϊνστάιν. Η επιτυχία αυτής της πρόβλεψης σχετικά με το πώς θα πρέπει να είναι το μοτίβο των βαρυτικών κυμάτων είναι μια πολύ ισχυρή δοκιμασία των εξισώσεων του Αϊνστάιν, ισχυρότερη και από την απλή ύπαρξη των βαρυτικών κυμάτων! Αρκεί να φανταστεί κάποιος δύο μαύρες τρύπες με μέγεθος όσο μια πόλη, που η καθεμιά τους έχει μάζα (μάζα ηρεμίας!) δεκάδες φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο και που απέχουν μεταξύ τους λίγες δεκάδες χιλιόμετρα, να περιστρέφονται γύρω από το

Βαρυτικά Κύματα

Πάνω & Δεξιά: Φωτογραφίες των εγκαταστάσεων LIGO στο Livingston της Louisiana.

κοινό κέντρο μάζας τους. Περιστρέφονται όλο και ταχύτερα με συχνότητα που στα τελευταία δευτερόλεπτα του παράξενου χορού τους μπορεί να φθάσει και τις 100 φορές ανά δευτερόλεπτο. Κινούνται με ταχύτητα που πλησιάζει την ταχύτητα του φωτός, το ανώτατο όριο της ταχύτητας. Αυτή η ακραία κίνηση δημιουργεί ολοένα μεγαλύτερες και πιο γρήγορες δονήσεις στο χωρόχρονο, δημιουργώντας μεγάλα βαρυτικά κύματα που διαδίδονται προς τα έξω στο διάστημα. Τέλος, οι δύο μαύρες τρύπες κινούμενες σπειροειδώς η μία προς την άλλη, συγκρούονται και συγχωνεύονται για να δημιουργήσουν μια ενιαία μαύρη τρύπα, μεγαλύτερη από τις δύο πρώτες και η οποία περιστρέφεται με ένα απίστευτο ρυθμό. Μέσα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα, κατά την διάρκεια του οποίου εκπέμπονται και άλλα βαρυτικά κύματα η νέα μαύρη τρύπα παίρνει την τελική της μορφή. Κατά τη διάρκεια όλης αυτής της διαδικασίας, το συνολικό ποσό της ενέργειας που εκπέμπεται μέσω των δονήσεων του χωροχρόνου είναι μερικές φορές μεγαλύτερο από εκείνο που θα παίρναμε αν η συνολική μάζα του Ήλιου μετατρέπονταν σε ενέργεια (E = mc²). Πρόκειται για μια τεράστια ποσότητα ενέργειας, πολύ μεγαλύτερη από ό, τι εκπέμπεται σε μια τυπική έκρηξη σουπερνόβα. Το φαινόμενο που κατέγραψε η LIGO ίσως είναι ένα από τα πιο ενεργητικά φαινόμενα που έχουν ανιχνευθεί ποτέ από τους ανθρώπους! Αυτός ο βίαιος χορός του σκότους δημιουργεί μια πολύ ισχυρή και περίπλοκη στρέβλωση του χώρου και του χρόνου. Ο υπολογισμός της όλης διαδικασίας συμπληρώθηκε μόλις το 2005 και θα ήταν αδύνατο να γίνει αν δεν χρησιμοποιούνταν εξαιρετικά προηγμένες μαθηματικές τεχνικές και ισχυρότατοι υπερυπολογιστές!

Αντίθετα, τα κύματα που δημιουργούνται και τα οποία έχουμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε, δισεκατομμύρια χρόνια αργότερα, είναι πολύ πιο εύκολο να μελετηθούν. Καθώς εξαπλώνονται όλο και μακρύτερα στο Σύμπαν συνεχώς εξασθενούν. Σήμερα δημιουργούν πολύ μικρές και σχεδόν ανεπαίσθητες διαταραχές στο χώρο και το χρόνο. Σε οποιοδήποτε πανεπιστημιακό σύγγραμμα για τις εξισώσεις του Αϊνστάιν υπάρχουν τα απαραίτητα θεωρητικά εργαλεία για να προβλέψει κανείς τις ιδιότητές τους. Το επίπεδο μπορεί να είναι προχωρημένο αλλά δεν χρειάζονται υπερυπολογιστές. Έτσι, τα βαρυτικά κύματα είναι το (σχετικά) εύκολο μέρος. Το να προβλέψει κανείς τις ιδιότητες της συγχώνευσης είναι η πραγματικά μεγάλη πρόκληση, και η επιτυχία στο τομέα αυτό θα αποτελέσει ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα για τους θεωρητικούς της βαρύτητας. Επίσης θα δημιουργήσει το κατάλληλο έδαφος για τη διενέργεια νέων πειραμάτων που θα μας επιτρέψουν να ελέγξουμε με ακόμα μεγαλύτερη ακρίβεια αν οι εξισώσεις του Αϊνστάιν είναι κατά οιονδήποτε τρόπο ελλιπείς ως προς την περιγραφή της βαρύτητας, των μελανών οπών, του χώρου και του χρόνου.

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Τα σήματα της 14ης Σεπτεμβρίου 2015, όπως τα κατέγραψαν οι δύο ανιχνευτές LIGO.

Τρίτο και σπουδαιότερο: με την ανακάλυψη αυτή, γινόμαστε μάρτυρες της γέννησης ενός εντελώς νέου τομέα της επιστήμης: της αστρονομίας βαρυτικών κυμάτων. Αυτό το είδος της αστρονομίας είναι συμπληρωματικό προς τις πολλές άλλες μεθόδους που έχουμε για να «κοιτάζουμε» στο σύμπαν. Παρόλο που μπορεί να συμβούν εξαιρετικά βίαια γεγονότα στο σύμπαν, χωρίς να αφήσουν κανένα ορατό σημάδι, ακόμα και χωρίς να δημιουργήσουν καθόλου ηλεκτρομαγνητικά κύματα, τίποτα βίαιο δεν μπορεί να συμβεί στο σύμπαν, χωρίς να δημιουργήσει βαρυτικά κύματα στο χωρόχρονο. Κάθε αντικείμενο δημιουργεί βαρύτητα, μέσα από την καμπύλωση του χωροχρόνου, και κάθε αντικείμενο επίσης υφίσταται τη βαρύτητα. Μπορεί κανείς να κρυφτεί από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία στο σκοτάδι, αλλά είναι αδύνατο να αποφύγει τη βαρύτητα. Ακόμα, όπως είναι γνωστό, η βαρύτητα είναι και ο μόνος τρόπος με τον οποίο αλληλεπιδρά με την συνηθισμένη ύλη, που αποτελεί το 4% της ύλης του σύμπαντος, το υπόλοιπο 96% του σύμπαντος αυτή η μυστηριώδης σκοτεινή ύλη και η σκοτεινή ενέργεια. Η αστρονομία των βαρυτικών κυμάτων, θα ανοίξει ένα νέο παράθυρο στο σύμπαν, που ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα μας δείξει. Στην επιστημονική επιδίωξη της αλήθειας για το σύμπαν κατά το παρελθόν σίγουρα έχουν γίνει σπου-

δαίες ανακαλύψεις (ανίχνευση ραδιοκυμάτων, ακτίνων γ και Χ, υπεριώδες - υπέρυθρο φως, νετρίνα, υψηλής ενέργειας κοσμικές ακτίνες, καθαρά διαπλανητικά μαγνητικά πεδία, κ.ά.). Ωστόσο, στην περίπτωση των βαρυτικών κυμάτων υπάρχει κάτι που δημιουργεί μια διαφορετική αίσθηση. Τα βαρυτικά κύματα είναι η συμπίεση και το τέντωμα του χώρου και του χρόνου. Είναι σαν να έχουμε καταφέρει να ρίξουμε μια φευγαλέα ματιά στον μικρόκοσμο. Έχουμε κάνει ένα βήμα στη κατανόηση της βασικής δομή της πραγματικότητας, όπως όταν κοιτάζουμε μέσα από τα μεγάλα μικροσκόπια που είναι οι επιταχυντές σωματιδίων, εκεί όπου φευγαλέα υποατομικά σωματίδια και δυνάμεις αποκαλύπτουν τον εαυτό τους. Κατά κάποιο τρόπο όμως ο χαρακτήρας, αυτού του νέου βασιλείου της πραγματικότητας είναι πιο εσωτερικός. Ίσως αυτό να συμβαίνει γιατί τα αρχαία βαρυτικά κύματα που πέρασαν από τη Γη το Σεπτέμβριο του 2015, όπως και όλα εκείνα που έχουν περάσει στο παρελθόν, δεν περιορίσθηκαν στο στενό δοκιμαστικό σωλήνα του πειράματος. Αντίθετα ξεχύθηκαν μέσα μας, μέσα από τον πλανήτη που κατοικούμε και το ηλιακό μας σύστημα αλλάζοντας στην πορεία τους τα ίδια τα θεμέλια του χρόνου και του χώρου. Είναι σαν να έχουμε βρεθεί σε εκείνο το μυστικό δωμάτιο, όπου νέα μυστήρια σχετικά με τη φύση του σύμπαντος περιμένουν τους τολμηρούς εξερευνητές. Είναι φανερό ότι αυτή η επιτυχία αποτελεί πραγματικά ένα νέο σημαντικό σταθμό. Ένα ον με ευφυΐα ικανή να κάνει αυτές τις μετρήσεις - που μπορεί ακόμη και να συλλάβει την ιδέα να κάνει αυτές τις μετρήσεις – σίγουρα είναι κάτι πολύ εξαιρετικό. Έχουν υπάρξει, υπάρχουν τώρα, ή θα υπάρξουν στο μέλλον κάποιες άλλες διάνοιες ίσως σε μια άλλη γωνιά του σύμπαντος που να έφτασαν σ’ αυτό το σημείο; Ποιο είναι άραγε το επόμενο μεγάλο βήμα στο δρόμο μας προς την πραγματική κατανόηση του σύμπαντος και επομένως της ίδιας μας της φύσης; Ίσως η μοίρα μας, πραγματικά να βρίσκεται στ’ αστέρια, ή σε ένα τεχνολογικά λαμπρό μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης και της υπέρβασης των προσωρινών μικροκαμωμένων εγκεφάλων μας.

του Δημήτρη Λαβδιώτη

Μέσα από την Επιστημονική Έρευνα οι στίχοι μου αποτελούν «Δοκίμια και όχι Ποιήματα». Είναι μια «Ιδιόρρυθμη Έκφραση» στο δέος απέναντι στη Φύση και στην Ανθρώπινη Υπόσταση μέσα στο Χάος. ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΔΕΟΣ Χωρόχρονος, Απείρου Κέλυφος Κενό και Χάος Γόνιμος Έρημος Μάζα, Ηλεκτρονίων Υπέρηχος Τα Πάντα Κβαντισμένα Με Το Τίποτε Συσχετισμένο Υπερθέσεων Πλέγμα Εισαγωγή στην Απροσδιοριστία Κενού και Χάους Ακολουθία Απειροστική Αιτιοκρατία Απροσδιοριστίας Δεδομένα στην Εντροπία Εφαρμοσμένα Ρίζες Από Τα Μη Πεπερασμένα Αλγορίθμων Τοπίο Λογαρίθμων Πεδίο Απροσδιοριστίας Μεγαλείο Υπερθέσεις το Αχανές Νεφελωμάτων Αρμονικές Αναδυόμενες ΑστροΜορφές Κενού και Χάους ΠανΣυμμετρία Υπερθέσεων Ολογραφία Κβαντική Αρμονία Βαρύτητας Υπερχορδών Αχός ΑπειροΓονίας ΚβαντοΚυματισμός ΚοσμοΓονίας Υπερθέσεων Ολισμός ΑριθμοΓεωμετρία Δίχως Αρχή και Τέλος Απροσδιοριστίας Εύρος Απανταχού Δέος!!! *Υπερθέσεις, Δεσμοί Απείρου 59

The Trinity House By Malcolm MacKenzie

n Britain there are many organisations of master mariners. It seems that foreign going ship masters like to have an association with a group working ashore, to keep them informed of developments and trends, to advise them of opportunities and to provide them with a social link with others in the business – in much the same way as these objectives are achieved by our Piraeus Port Captains’ Club. Then, on retirement, many ship masters like to be kept in touch with old ship mates, the old ships and the news of the business. However, with the British fleet at so low an ebb, it must be difficult for them to retain their membership numbers. Some of these organisations flourish by extending their activities overseas, deleting the customary oaths of allegiance to the British monarch and the need for a British qualification-in this category are the Nautical Institute and the Institute of Chartered Shipbrokers. Others keep numbers up by accepting naval officers and others working ashore in the business. There are international and national organisations but some just concentrate their activities on their particular home ports such as the ‘Cachalots’ in Southampton, so named to recognise that the ‘Cachalot whale has the thickest skin, blows the hardest and spouts the most’ or the Master Mariners Club in Liverpool where an old LCT (Landing Craft Tanks) from World War II was used as their headquarters. In London, we have the ‘Honourable Company of Master Mariners’; it is a City of London livery company – the first to have been created since the Middle Ages. In those days, the

livery companies regulated their various business activities in the City by Royal Charter – for training by apprenticeship and qualification, for setting standards of admission to the membership, for restricting the number of practioners, for establishing business procedures, for providing disciplinary tribunals

and measures over the membership and for the charitable support of members who had fallen on hard times. As the number of members has to be restricted, by the practice of the City of London, the Honourable Company is also confined. The oldest of all these organisations is The Corporation of Trinity House in London. Its foundations are lost in the mists of time but it is evident that riverside orders of religious brothers took it upon themselves to light fires on the banks of the River Thames – to guide ship masters on their river passages by night and in poor visibility. These brothers gradually gathered together to belong to the religious guild named The Trinity House at Deptford in Kent; it is on the south side of the river a little upstream from Greenwich. In time, the work of these brethren came to be recognised for its essential value when King Henry VIII granted The Trinity House of Deptford Stroud a Royal Charter. By the words of this charter, dated in 1514, the Trinity Brethren were required to: - Improve the art and science of mariners, - Examine into the qualifications and to regulate the conduct of those who take upon them the charge of conducting ships, - Preserve good order and (when desired) to compose differences in marine affairs, - Consult on the conservation, good estate, wholesome government, maintenance and increase of navigation and sea-faring men - And (withal) to-Relieve decayed seamen and their relatives. The income, to provide these services, was to be created by awarding The Trinity House the sole local right to provide empty ships with sand and shingle as ballast.The Trinity House continues this work to this day. Of course, over so long a period, practices and routines have changed. However, the House is still under the direction of a Master – presently HRH, The Princess Royal. The chairman of the board has the title of Deputy Master – usual-

ly a long serving ship master from the merchant fleet; he is supported by a Board of Elder Brethren – also long serving masters or former senior naval officers. Then there are a number of Honorary Elder Brethren – usually including leading ship owners and former national Prime Minsters. The active Elder Brethren are elected from the list of Younger Brethren – also ship masters, usually with a minimum of two years in command. There are about 400 of these Younger Brethren. They are listed chronologically by the date of being sworn in. As I was admitted in 1969, I am now rated as being number 9 on the List. Today Trinity House, as a light house authority, owns, maintains and manages the electronic systems for coastal navigation, for the light houses, light ships, buoys and beacons and for the prompt marking of dangerous wrecks around the coasts of England and Wales. Three special ships are employed for this duty with depots in Harwich and Swansea – mostly for buoy maintenance, for the replenishment of these ships and for administration. Trinity House also licences, provides and regulates coastal pilots in British and North Sea waters. It has an active programme for recruiting and training apprentices to be officers in the merchant fleet and in major yachts. The Elder Brethren regularly sit on the High Courts of Justice as nautical assessors when cases arise concerning navigation or collision. And Trinity House has an extensive charitable network, including the relief of those ‘decayed seamen and their relatives’, which is supported by its income from its holdings of property in London and the English countryside. So it is that King Henry’s charter has hardly lost anything of its relevance though the income from the supply of sand and gravel as ballast has been replaced by the collection of light dues by the Institute of Chartered Shipbrokers on behalf of the national government which allocates a portion to Trinity House for the continuation of its regular work.

Της Άννας Βογιατζή

εννήθηκε στην Άρτα το 1916 και ήταν το δεύτερο από τα τέσσερα παιδιά του φιλόλογου Κωνσταντίνου Μόραλη και της Βασιλικής, το γένος Αναστασίου Μιχάλη. Το 1922 η οικογένεια μετακομίζει στην Πρέβεζα, όπου ο πατέρας διορίστηκε εκεί ως γυμνασιάρχης, και το 1927 εγκαθίστανται μόνιμα στην Αθήνα. Ο ενδεκάχρονος Γιάννης, που φεύγοντας πήρε μαζί του μνήμες από το πατρικό του αλλά και τις μυρωδιές από τις μπογιές και τους μουσαμάδες της ζωγράφου θείας του, Βιργινίας Μιχάλη, είχε ήδη αποφασίσει ότι θα γινόταν ζωγράφος. Στην Αθήνα, συνοδευόμενος από τον πατέρα του, παρακολουθεί τις κυριακάτικες παραδόσεις μαθημάτων στη Σχολή Καλών Τεχνών, ενώ παράλληλα διαβάζει και γνωρίζει τους μεγάλους ζωγράφους από τα γαλλικά βιβλία της βιβλιοθήκης του πατέρα του και από την εγκυκλοπαίδεια «Πυρσός». Στα δεκαπέντε του, προετοιμασμένος από τον μετέπειτα γαμβρό του ζωγράφο Ιω. Γεωργόπουλο, δίνει εξετάσεις στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (=ΑΣΚΤ), πετυχαίνει, και, το 1931, εγγράφεται στο προπαρασκευαστικό τμήμα με καθηγητή τον Δ. Γερανιώτη. Εκεί συναντάται με τους, Γιάννη Τσαρούχη, Χρήστο Καπράλο, καθώς και με τον, μετέπειτα επιστήθιο φίλο του, Νίκο Νικολάου και σε έκθεση των σπουδαστών της Σχολής αποσπά, το 1932, την πρώτη ενθουσιώδη για το έργο του κριτική από τον Δ. Κόκκινο(στο περιοδικό Νέα Εστία τεύχ. 135), ο οποίος αγοράζει πίναΤοπίο Αθήνας. Λάδι σε μουσαμά 87x43, 1936. Εθν. Πινακοθήκη. Μουσείο Σούτζου.

κά του και τον αποκαλεί «καλλιτέχνη του μέλλοντος». Συγχρόνως μαθήτευε και στο «αυστηρό», κατά τα λεγόμενά του, εργαστήρι του Κ. Παρθένη: «...αλλά για πολύ μικρό διάστημα. Γράφτηκα στο εργαστήρι του Ουμβ. Αργυρού όπου όλη η παρέα, Νικολάου, Καπράλος κ.ά. ήταν εκεί. Ο Αργυρός ήταν “Ελευθέρα Κέρκυρα «σ΄ άφηνε να κάνεις ό, τι θέλεις... Είχα απόλυτη ελευθερία». Παρακολουθούσε και μαθήματα χαρακτικής μαζί με τους, Τάσσο, Γ. Δήμου, Κ.Ντάκο και Μ. Ραφαήλ, στο εργαστήρι του Ιω. Κεφαλληνού. Συμμετείχε και σε ομαδικές εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό. Το 1935 σε μεγάλο διαγωνισμό για τη διακόσμηση της Αθήνας, λόγω της επίσκεψης του βασιλιά της Αιγύπτου Φουάντ, πήρε το τρίτο βραβείο αλλά και από τη σχολή του (την ΑΣΚΤ) τιμάται διαρκώς με βραβεία και επαίνους, έχοντας κερδίσει και την εύνοια του Διευθυντού της –γλύπτη– Κων/νου Δημητριάδη. Καλλιτέχνες που θαύμαζε και που επηρέασαν εξαρχής το έργο του, ήταν ο Νικ.Λύτρας (κυρίως ως προς την τεχνική), ο Δ.Γαλάνης και ο Αντρέ Ντεραίν. Κάποια από τα πρώιμά του έργα «κινούνται σε μια εξπρεσιονιστική κατεύθυνση και άλλα διακρίνονται για την πλαστικότητα και τη ρυθμική ανάπτυξη των γραμμικών στοιχείων», όπως: ο κήπος του Μουσείου, 1935· Σαντορίνη 1936, Μύκονος, 1936), προσωπογραφίες όπου είναι εμφανείς οι επιρροές από τη βυζαντινή ζωγραφική του Φώτη Κόντογλου, νεκρές φύσεις, αλλά και μερικά τοπία -όπως

2016: Τιμητικό Έτος ζωγράφου ΓΙΑΝΝΗ ΜΟΡΑΛΗ το Τοπίο, αλλά και το Τοπίο της Αθήνας, συγκροτούν τη θεματογραφία της ζωγραφικής του. Σε δύο αυτοπροσωπογραφίες του, του 1934, είναι εμφανείς οι επιρροές από τη βυζαντινή ζωγραφική του Φώτη Κόντογλου. Το 1936, μόλις αποφοίτησε από την ΑΣΚΤ, κέρδισε υποτροφία σε διαγωνισμό της Ακαδημίας Αθηνών, από το κληροδότημα της Ουρανίας Κωνσταντινίδου, για σπουδές ψηφοθετικής στη Ρώμη. Το 1937 τον συγκλόνισε συθέμελα ο ξαφνικός θάνατος του πατέρα του, από αυτοκινητιστικό δυστύχημα, στου οποίου την αδήριτη πνευματική επιρροή όφειλε και τη φιλολογική του μόρφωση και τα γενικευμένα ενδιαφέροντά του για: θέατρο, αρχιτεκτονική, ιστορία, λογοτεχνία, ποίηση και μουσική, αλλά και την τελική διαμόρφωση του χαραχτήρα και της προσωπικότητάς του. Στις 16 Ιουνίου αναχωρεί μαζί με το φίλο του Ν. Νικολάου για την Ρώμη, όπως το είχαν συμφωνήσει, ότι θα πήγαιναν μαζί όποιος κι αν κέρδιζε την υποτροφία. Στη Ρώμη όμως ανακάλυψε ότι η σχολή ψηφοθετικής ήταν στη... Ραβέννα, και όπως λέει: «...δεν είχα καμιά διάθεση να θαφτώ στη Ραβέννα, ενώ στο Παρίσι υπήρχε η ‘Ecole des Arts et Metiers δίπλα στην Εθνική βιβλιοθήκη». Καταφέρνει λοιπόν να πείσει τους αρμόδιους της ΑΣΚΤ στην Αθήνα και με την αρωγή και του Διευθυντού της σχολής Κων/νου Δημητριάδη, αλλάζει την υποτροφία και φεύγουν για το Παρίσι. Κατά την παραμονή τους στη Ρώμη ζωγράφισε τη γνωστή προσωπογραφία του με τον Ν. Νικολάου, όπου «η προσπάθεια αποτύπωσης της ψυχικής διάθεσης συνδυάζεται με την εξωτερική πιστότητα της απόδοσης των εικονιζόμενων». Στο έργο αυτό διαφαίνεται η αναγεννησιακή επιρροή της ζωγραφικής παράδοσης, ενώ «η απόδοση των προσώπων και

στάση των σωμάτων συνδέονται άμεσα με τα κηρύγματα του Φ. Κόντογλου». Στο Παρίσι εγκαθίστανται τον Νοε. του 1937· εγγράφεται στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, σύμφωνα με τους όρους της υποτροφίας του, και παράλληλα φοιτά στη Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων όπου ασκείται στην ψηφοθετική, καθώς και στο εργαστήρι του Ducos de l’ Haille όπου ασκείται στη νωπογραφία. Έργα του αυτής της εποχής, όπως « ο Χορός -νωπογραφία του, 1938, στην ‘Ecole des beaux Arts- με τις νεοκλασικές ογκώδεις γυναικείες μορφές καθώς και άλλες τοιχογραφικές συνθέσεις του μαρτυρούν τις επιδόσεις του αλλά και την εξοικείωσή του με τις διαστάσεις και τα προβλήματα της μνημειακής ζωγραφικής». Στο μεταξύ η ελληνική παρέα αυξάνεται με τον γλύπτη Γιάννη Παπά (ο οποίος το 1938 πλάθει το πρόπλασμα του αγάλματος του ζωγράφου), τον Μανόλη Χατζηδάκη και Χρήστο Καπράλο. Δουλεύει σκληρά· ύστερα από τις γνώσεις που απέκτησε από τους μεγάλους δασκάλους στην Ιταλία συνεχίζει να μελετά στο Λούβρο και να εμπλουτίζει το πηγαίο ζωγραφικό του τάλαντο. Επισκέπτεται αδιάκοπα μουσεία και εκθέσεις και δηλώνει το θαυμασμό του για τους Πικάσο, Μπρακ και Ματίς: «...αυτήν την τριανδρία τους θεωρούσα θεούς». Η «αυτοπροσωπογραφία με τραγιάσκα», τα «Καπέλα» και η «προσωπογραφία του Γιάννη Παπά» αντιπροσωπεύουν την παρισινή περίοδο της ζωγραφικής του. Το Σεπτέμβρη του 1939 επιστρέφει στην Ελλάδα στρατεύεται λόγω Β’ παγκοσμίου πολέμου, αλλά δεν παύει να σχεδιάζει. Στην τελευταία προπολεμική Πανελλήνια ΈκθεΠάνω: Προσωπογραφία γλύπτη Ι. Παπά. Λάδι σε μουσαμά 46x54εκ. Παρίσι 1938. Ίδρυμα Ε. Κουτλίδη. Αριστερά: Ο ζωγράφος και ο Νίκος Νικολάου, Λάδι σε μουσαμά, 72x91εκ. Ρώμη 1937. Ίδρυμα Ε. Κουτλίδη.

Της Άννας Βογιατζή μαζί με κορυφαίους ζωγράφους και γλύπτες, όπως οι: Χ”Κυριάκος - Γκίκας, Τσαρούχης, Εγγονόπουλος, Νικολάου κ.ά. ίδρυσαν την καλλιτεχνική ομάδα Αρμός που εκφράζει «την πιο ακραία εκδήλωση της μοντέρνας τέχνης»στην Ελλάδα. Ο ΜΟ παρουσιάζει έργα του και στις τρεις εκθέσεις του Αρμού σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Χαρακτηριστικά, στη β΄ έκθεση στο Ζάππειο, 1950, ό εισαγγελέας ζητά τη δίωξη της εφημερίδας Αλλαγή, λόγω προσβολής της δημοσίας αιδους για τη δημοσίευση των γυναικείων γυμνών του ΜΟ, ο οποίος παραδέχεται ότι: «...ο έρωτας και ο θάνατος διαπερνούν και εξαντλούν το σύνολο του έργου μου». Αρχές της δεκαετίας του 1950 ο ΜΟ επιστρέφει στην κλασική αρχαιότητα και δη στις επιτύμβιες στήλες και «...οδηγείται σε μια ζωγραφική με έντονα και ευδιάκριτα στοιχεία ελληνικότητας».Όμως ο ίδιος λέει: «Δεν τους καταλαβαίνω αυτούς που μιλούν για την «Ελληνικότητα» που υπάρχει στα έργα του Μόραλη. Λες και ζωγράφιζα κατόπιν αποφάσεως. Αυτά είναι βιώματα…Αφού είμαι Έλληνας, γεννήθηκα και μεγάλωσα εδώ, μου αρέσει η Ελληνική φύση, αυτομάτως ζωγραφίζω έτσι. Όχι κατόπιν αποφάσεως, όλα αυτά συναιρούνται μέσα μου. Ζωγράφιζα όπως ζωγράφιζα, διότι αυτό ήταν το φυσικό…». Το 1955 χωρίζει από την Αγλαϊα Λυμπεράκη. Το 1957 εκλέγεται τακτικός καθηγητής στην ΑΣΚΤ. Επί μία 15ετία συνεργάζεται με τη Ραλλού Μάνου για το Ελλ. Χορόδραμα, καθώς και με το Εθν. Θέατρο, σε σκηνικά

ση τιμάται με χάλκινο μετάλλιο. Το 1941 παντρεύεται τη Μαρία Ρουσσέν, και, για να εξασφαλίσει τα προς το ζειν, ασχολείται εντατικά με την προσωπογραφία. Στην ολόσωμη αυτοπροσωπογραφία με τη σύζυγό του «είναι χαρακτηριστική η προσπάθεια να συλλάβει και να ανασυνθέσει ήθος και οντολογική πυκνότητα. Οι στάσεις των σωμάτων και η έκφραση των προσώπων αποκαλύπτουν το πνευματικό υπόβαθρο και χαρακτήρα των εικονιζόμενων». To 1945 χωρίζει από τη Μαρία Ρουσσέν. Το1947 παντρεύεται με τη γλύπτρια Αγλαϊα Λυμπεράκη και αποκτούν το γιό τους Κωνσταντίνο. Τότε εκλέχθηκε και τακτικός καθηγητής της προπαρασκευαστικής τάξης στην ΑΣΚΤ. Το 1948 εκθέτει έργα του στην Πανελλήνια Έκθεση Ζαππείου. Το 1949 Αριστερά: Ο Ζωγράφος με τη σύζυγό του. Λάδι σε μουσαμά 74x148 εκ. 1942-43. Εθν. Πινακοθήκη & Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου. Δεξιά: Η έγκυος γυναίκα. Λάδι σε μουσαμά, 65x102εκ., 1948. Εθν. Πινακοθήκη & Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.

2016: Τιμητικό Έτος ζωγράφου ΓΙΑΝΝΗ ΜΟΡΑΛΗ

και κοστούμια. Το 1959 παρουσιάζει την πρώτη του ατομική έκθεση στον Αρμό και παράλληλα εγκρίνονται από επιτροπή αρχιτεκτόνων τα σχέδιά του για το διάκοσμο των εξωτερικών τοίχων της ΒΔ και ΝΑ πλευράς του «Χίλτον» (Αθήνας). Το 1960-61 φιλοτέχνησε συνθέσεις για το «Μοντ Παρνές», Πάρνηθας, και το ξενοδοχείο ΕΟΤ, Φλώρινας. Το 1968 φιλοτέχνησε τα σκηνικά και κοστούμια της παράστασης Οιδίπους Τύραννος που παρουσίασε το Θέατρο Τέχνης, Καρόλου Κουν, στο Aldwych theatre Λονδίνου, στο πλαίσιο Παγκοσμίου Φεστιβάλ Θεάτρου. Το 2000-01 φιλοτέχνησε κεραμικές συνθέσεις και ορειχάλκινα ανάγλυφα στο σταθμό «Πανεπιστήμιο» του Αττικού μετρό. Μέχρι και το 2005 παρουσίασε ατομικές εκθέσεις του, στις γκαλερί «Χίλτον» και Ιόλα-Ζουμπουλάκη, επίσης άλλες πέντε εκθέσεις του στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη και πάρα πολλά άλλα έργα του σε Ελλάδα και εξωτερικό. Μέσα στη 10ετία του 1970 ο ΜΟ «επηρεάζεται από τον Κονστρουκτιβισμό* και το Μπάουχάους* και μεταβάλλει την ανθρώπινη μορφή, που κυριαρχεί μέσα στο έργο του σε αυστηρό γεωμετρικό σύστημα». Το σπίτι του στην αγαπημένη του Αίγινα είναι τόπος της έμπνευσης και της δημιουργίας του πολυτάλαντου και πολυσχιδούς έργου του, καθώς και των φίλων του, του ζωγράφου Ν. Νικολάου και του γλύπτη Χ. Καπράλου. Στους κήπους του φιλοξένησε τον ΟΔ. Ελύτη και άλλες

προσωπικότητες. Ο Μόραλης επικράτησε ως ένας από τους Κορυφαίους της Ελλ.Τέχνης του 20ου αιω. Είναι ο «ευπατρίδης» και ο κύριος εκπρόσωπος της γενιάς του 1930 «που με το έργο του, μεταπολεμικά, εκφράζει μια από τις καλύτερες και πιο τεκμηριωμένες εκδοχές του Ελληνότροπου μοντερνισμού». Για την τέχνη της ζωγραφικής, δηλώνει: «Αυτό δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνάμε, ότι δηλαδή στη ζωγραφική, όπως άλλωστε και στη μουσική και σ’ όλες τις τέχνες υπάρχει αυτό το αστάθμητο στοιχείο, το μυστήριο. Αυτό παλεύεις, αυτό προσπαθείς να το συλλάβεις και να το εκφράσεις με τη γλώσσα της ζωγραφικής. Αυτή η γλώσσα, δηλαδή το πώς ηχεί ένα χρώμα δίπλα στ’ άλλο, οι κλίμακες... Άμα οργανώσεις το έργο και δεις ότι πλησιάζει σ’ αυτό που θες να εκφράσεις, τότε σταματάς και λες: «Εντάξει, εδώ σταματώ». Το 1965 ο βασιλιάς Κωνσταντίνος του απένειμε το παράσημο του «Ταξιάρχη του Φοίνικος» και το 1973 πήρε χρυσό μετάλλιο στη διεθνή έκθεση του Μονακό. Το 1988 χάρισε γενναιόδωρα 113 έργα του στην Εθνική Πινακοθήκη Αθήνας, η οποία, ένα χρόνο μετά το θάνατό του, τίμησε το μεγάλο καλλιτέχνη με εντυπωσιακή παρουσίαση αυτής της δωρεάς του. Το 1996 παντρεύτηκε την Γιάννα Βασσάλου. Το 1999 του απονεμήθηκε το Μετάλλιο του Ταξιάρχη της Τιμής. Στις 20 Δεκεμβρίου, 2009, ο Γιάννης Μόραλης, αφήνοντας την τελευταία πνοή του στο σπίτι του της Αθήνας, πήρε τα Ύψη προς το «Πάνθεον» των ομοτέχνων του. * Κονστρουκτιβισμός: Καλλιτεχνικό ρεύμα (Ρωσία 1913-30) με απολύτως αφηρημένες κατασκευές· συνδέθηκε με τη Γερμανική σχολή Μπάουχάους και με το νεοκλασικισμό. Βοηθήματα: Το εξαίρετο βιβλίο του Γιάννη Μπόλη και Τομέας βιογραφιών ΕΟΕ Σοφ.Μπουγλιώτη.

Πάνω: Επιτύμβια σύνθεση. 73x79 εκ., 1963. Εθν. Πινακοθήκη & Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου. Δεξιά: Ερωτικό. Λάδι σε μουσαμά, 200x200 εκ.,1990. Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης.

Θερμές ευχαριστίες προς την Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Αθήνας, κα Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, για την άδεια δημοσίευσης των ανωτέρω πινάκων του Γιάννη Μόραλη, καθώς και στον εξαίρετο κο Σταύρο Ψηρούκη, φωτογράφο της Εθν. Πινακοθήκης Αθήνας.

Κάποια Χριστούγεννα στο Ρόττερνταμ Έ

φτασε κι αυτή η χρονιά στο τέλος της. Άφησε πίσω της χαρές, λύπες, προβλήματα, στενοχώριες που προστέθηκαν σαν ανάμνηση στις υπόλοιπες αναμνήσεις των προηγούμενων χρόνων. Παραμονές Χριστουγέννων! Παρά την οικονομική κρίση και τις δυσκολίες, τα σπίτια είναι στολισμένα, τα μπαλκόνια φωταγωγημένα, λίγο ως πολύ, οι δρόμοι με λίγο κόσμο παραπάνω από τις προηγούμενες μέρες. Κι εκείνη ετοίμασε και φέτος το σπίτι για τις γιορτές! Δεν είναι στολισμένο όπως άλλοτε, παρ’ όλα αυτά τα γλυκά στις πιατέλες, τα λιγοστά στολίδια και μία όμορφη φάτνη, απαλά φωτισμένη, θυμίζουν τις γιορτές που έφτασαν! Καθισμένη στην πολυθρόνα της, με ένα φλιτζάνι καφέ στο χέρι, απέναντι από την άδεια πολυθρόνα του συντρόφου της ,που έχει φύγει εδώ και

Της Λίνας Ποταμιάνου λίγα χρόνια από την ζωή, θυμάται…. Θυμάται κάτι μαγικά Χριστούγεννα που έζησε πριν μερικές δεκαετίες στην Ολλανδία!! «Φαντάσου!!! Χριστούγεννα στο Ρόττερνταμ !!!» της είχε γράψει ο σύζυγός της. Κι εκείνη τρελάθηκε από τη χαρά της. Ήταν παντρεμένοι λίγο καιρό και εκείνος ταξίδευε ήδη γύρω στους 6 μήνες! Η δουλειά της δεν της είχε επιτρέψει να τον ακολουθήσει στο βαπόρι, αλλά να που παρουσιαζόταν η ευκαιρία να συναντηθούν, να δει ο ένας τον άλλον και, το κυριότερο, να περάσουν μαζί τις γιορτές των Χριστουγέννων! Τα ταξίδια της στο εξωτερικό μέχρι τότε ελάχιστα. Την Ολλανδία την ήξερε από φωτογραφίες και από διηγή-

σεις του συζύγου της και των άλλων ναυτικών της οικογένειας. Τακτοποίησε λοιπόν τις υποχρεώσεις της στην Ελλάδα και 2-3 ημέρες πριν τα Χριστούγεννα έφτασε στο Άμστερνταμ! Όσο περίμενε για να παραλάβει τις αποσκευές της, προσπαθούσε να ξεχωρίσει την φιγούρα το άντρα της ανάμεσα σε αυτούς που περίμεναν τους δικούς τους… Τελικά, είδε να ξεπροβάλει το γελαστό του πρόσωπο, πίσω από ένα μπουκέτο λουλούδια! Τι χαρά Θεέ μου!!! Στην έξοδο τους περίμενε ένα αυτοκίνητο, για να τους πάει μέχρι το βαπόρι. Άρχιζε σιγά-σιγά να πέφτει το σκοτάδι! Τα φώτα των δρόμων άναψαν καθώς και των σπιτιών που υποδέχονταν, καταστόλιστα, τους ξένους. Η αρχιτεκτονική των παλαιών σπιτιών την εντυπωσίασε. Νόμιζε ότι έβγαιναν από κάποιο παραμύθι. Σε όλη την διαδρομή, μι-

λούσαν ασταμάτητα. Παρ’ όλο που στα γράμματα και στα τηλεφωνήματα μάθαιναν, ο ένας τα νέα του άλλου, υπήρχαν τόσες λεπτομέρειες να ειπωθούν ακόμα: πως είναι οι γονείς, πως πάει η υγεία τους, τι κάνουν τα αδέλφια, τα παιδιά τους, όλα, μα όλα βγήκαν στην επιφάνεια. Φτάνοντας στο βαπόρι, ο ναύτης που είχε βάρδια, βοήθησε να ανεβάσουν τις αποσκευές της στο διαμέρισμα του καπετάνιου. Καλωσορίσματα, ευχές… και η πρώτη δουλειά, να δοθούν τα γράμματα και κάτι μικρά πακέτα, που έφερνε από το γραφείο, στους παραλήπτες τους. Το βραδινό τους περίμενε στην στολισμένη τραπεζαρία! Οι αξιωματικοί της ευχήθηκαν το «καλώς ήλθατε» και εκείνη τους πρόσφερε σπιτικά γλυκά που είχε φέρει από την Ελλάδα. Οι επόμενες ημέρες ήταν μοναδι-

κές! Το πρωί, μετά τις υποθέσεις που έπρεπε να διεκπεραιώσει ο σύζυγός της και αφού ήταν βέβαιος ότι δεν υπήρχε κάποιο πρόβλημα στις εργασίες του δεξαμενισμού (διότι το βαπόρι ήταν στην δεξαμενή) πήγαιναν στην πόλη. Πρώτη στάση το πρακτορείο, το οποίο στεγαζόταν σε ένα υπέροχο, αναπαλαιωμένο κτίριο. Στο μικρό γραφείο, προορισμένο για να μπορούν οι καπετάνιοι να επικοινωνούν με τους πλοιοκτήτες τους, υπήρχαν πάντα, εκτός από την απαραίτητη γραφική ύλη, ζεστός καφές και νόστιμα βουτήματα. Τελειώνοντας, παρά το τσουχτερό κρύο, περπατούσαν στους κεντρικούς δρόμους, έκαναν ψώνια για τους δικούς τους, θαύμαζαν τα μεγαλόπρεπα κτίρια και μετά, ζεστός καφές ή τσάι σε κάποια από τις φιλόξενες καφετέριες της πόλης. Εκείνο

που τους άρεσε περισσότερο, ήταν η ωραία μυρωδιά του καφέ, αλλά και το φιλόξενο περιβάλλον με τις χαμογελαστές σερβιτόρες. Στο Ρόττερνταμ υπήρχαν τότε και πολλοί Έλληνες, οι οποίοι εργάζονταν σε επιχειρήσεις σχετικές με την ναυτιλία: ανταλλακτικά, προμήθειες διάφορες, τροφοδοσίες κ.λ.π. Πολλοί από αυτούς ήταν γνωστοί ή και φίλοι και καλούσαν το ζευγάρι, τον καπετάνιο με την γυναίκα του δηλαδή, είτε στο σπίτι τους είτε για μια βόλτα έξω από την πόλη, πράγμα που τους επέτρεψε να γνωρίσουν διάφορες περιοχές εκτός Ρόττερνταμ, να θαυμάσουν γραφικά ψαρολίμανα και υπέροχους κήπους, αλλά και τα περίφημα κανάλια του Άμστερνταμ, με τα πλωτά σπίτια ,γεμάτα με λουλούδια στα παραθυράκια τους. Την ημέρα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, στο βαπόρι, όλοι μαζί, αξιωματικοί και πλήρωμα, κάθισαν στο γιορτινό τραπέζι, έφαγαν τα νόστιμα φαγητά που είχε ετοιμάσει ο μάγειρας, ήπιαν, χόρεψαν, αλλά και νοστάλγησαν την πατρίδα και τις οικογένειές τους!!! Για την νεαρή κυρία, ένας κόσμος διαφορετικός είχε ξετυλιχτεί στα μάτια της αυτές τις ημέρες, ένας κόσμος με τους κανόνες του και τις υποχρεώσεις του, που χαρακτήριζε την ζωή των ναυτικών. Εκείνα τα Χριστούγεννα παρέμειναν στην μνήμη της σαν κάτι το μαγικό και το ανεπανάληπτο, αφού ήταν μαζί με τον αγαπημένο της, έτσι χωρίς πρόγραμμα. Πέρασαν πολλές γιορτές Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς από τότε. Άλλοτε ήταν γιορτές πραγματικές, αλλά τα τελευταία χρόνια, γιορτές κατ’ όνομα, διότι όταν χάνεις τον άνθρωπό σου μένεις μισός, ακόμα κι αν έχεις την αγάπη των δικών σου. Όλες αυτές οι σκέψεις λοιπόν και οι αναμνήσεις συντρόφευαν την φίλη μας εκείνο το απόγευμα, μέχρι που…. Ντριν! Ντρινν!!! Ντριιιινννν!!!! Το κουδούνι της πόρτας, την επανέφερε στην πραγματικότητα. «Χρόνια πολλά μαμά! Καλά Χριστούγεννα!» «Χρόνια πολλά γιαγιά! Σου φέραμε τα δώρα σου! Έλα να τα ανοίξεις!» «Χρόνια πολλά αγάπες μου και ο Θεός να σας έχει πάντα καλά!»

ΤΟ ΙΕΡΟ των δελφων Αφήνοντας τον ναό του Απόλλωνα, στον οποίο αναφερθήκαμε στο προηγούμενο τεύχος του «Εξάντα», προχωράμε στη περιγραφή του βόρειου τμήματος του Ιερού των Δελφών, όπου θα συναντήσουμε σπουδαίες κατασκευές, αλλά και πολλά αναθηματικά μνημεία, θησαυρούς και αγάλματα. Του Μαρίνου Τσάμη

Του Μαρίνου Τσάμη

λησίον του βόρειου περιβόλου του ναού του Απόλλωνα βρέθηκε το χάλκινο άγαλμα του Ηνίοχου (αρ. 71 στο σχέδιο), το οποίο σήμερα κοσμεί το Μουσείο των Δελφων και αποτελεί ένα από τα γνωστότερα εκθέματά του. Θεωρείται δε από τα σημαντικότερα γλυπτά της αρχαίας ελληνικής τέχνης της πρώιμης κλασικής εποχής. Δημιουργός του πιθανόν να είναι ο Πυθαγόρας από το Ρήγιο ή ο Κριτίας. Το κεφάλι του αγάλματος φέρει την ταινία του νικητή, δεμένη στο πίσω μέρος της κόμης, ενώ οι οφθαλμοί είναι ένθετου, οι μεν βολβοί από λευκή, οι δε κόρες από γυαλιστερή ύλη σε δύο αποχρώσεις και μικρά μπρούτζινα νήματα έχουν τοποθετηθεί στη θέση των βλεφαρίδων. Δυτικότερα του σημείου που βρέθηκε ο Ηνίοχος υπήρχε το ανάθημα του Κρατέρου, σε σχήμα μικρής ορθογώνιας στοάς, με δωρική κιονοστοιχία προς νότο (αρ. 65 στο σχέδιο). Εκεί ο Κράτερος, γιός του ομώνυμου στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου, προσέφερε μια σειρά χάλκινων αγαλμάτων με θέμα σκηνή κυνηγιού, ατά τη διάρκεια του οποίου ο Αλέξανδρος κινδύνευσε από ένα λιοντάρι που του επιτέθηκε και τον έσωσε ο στρατηγός Κράτερος. Πλησίον των αναθημάτων του Κρατέρου βρέθηκε όρθιο, με το βάθρο του και σχεδόν ακέραιο το άγαλμα του Αντίνοου, ο οποίος επίσης κοσμεί το Μουσείο των Δελφών. O Αντίνοος (111-130) γεννήθηκε στη Βιθυνία και ήταν ένας εξαιρετικής ομορφιάς νέος, που τον συνέδεε μια μεγάλη φιλική, πιθανόν και ερωτική σχέση με τον αυτοκράτορα Αδριανό (117 -138 μ.Χ.).

Το θέατρο των Δελφών, εντός του ιερού του Απόλλωνα.

Ο Αντίνοος όμως δεν είχε την τύχη να απολαύσει για πολύ καιρό την εύνοια, τις τιμές και την λαμπρότητα του βίου την οποία του παρείχε η αυτοκρατορική εύνοια. Το 130 μ.Χ., σε ηλικία μόλις 19 ετών, πνίγηκε στον Νείλο, θυσιάζοντας εκούσια την ζωή του για χάρη του Αδριανού, διότι οι μάγοι που ακολουθούσαν τον Αυτοκράτορα στα ταξίδια του δήλωσαν ότι επιθυμία των Θεών είναι ο σύντομος θάνατός του, εκτός εάν ένας από τους αφοσιωμένους φίλους του θυσίαζε τη ζωή του για να τον σώσει. Έτσι, ο θάνατος κατέστησε τον ωραίο νεανία αθάνατο. Ο Αδριανός αφού θρήνησε τον Αντίνοο, διέταξε να αποδοθούν σε αυτόν θείες τιμές σε κάθε επαρχία της αυτοκρατορίας. Για να τον τιμήσουν ναοί και βωμοί ανεγέρθησαν και ιδρύθηκαν εορτές και αγώνες στις μεγαλύτερες πόλεις. Στα βάθρα

των αφαλμάτων του εγγράφονταν «Αντίνοω συνθρόνω τω εν Αιγύπτω θεώ». Το όνομά του δόθηκε σε ένα από τα αστέρια, το οποίο πίστευαν ότι πρώτη φορά εμφανίσθηκε στον ουρανό. Ο νέος θεός είχε τους ιερείς του και έδιδε χρησμούς, Οι δε αφοσιωμένοι στην λατρεία του άνθρωποι ονομάζονταν Φιλαντίνοοι. Ο Αδριανός ήταν ένθερμος οπαδός της κλασικής ελληνικής αρχαιότητας αλλά και ευεργέτης πολλών ελληνικών ιερών και πόλεων, μεταξύ αυτών και του ιερού των Δελφών. Έτσι, το άγαλμα του Αντίνοου στήθηκε και στο ιερό των Δελφών, αποτελώντας ένα από τα ωραιότερα και εντυπωσιακότερα λατρευτικά αγάλματα. Οι τιμές προς τον Αδριανό και τον Αντίνοο αποφασίστηκαν από τους αμφικτύονες και τον ιερέα Αριστότιμο. Συγχρόνως κόπηκε νόμισμα με την επιγραφή «Αντίνο-

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ

Σχέδιο του Ιερού του Απόλλωνα στους Δελφούς, από «Παυσανίου, Ελλάδος Περιήγησης- Φωκικά» της Εκδοτικής Αθηνών Α.Ε. σελ. 316.

ον ήρωα πρόπυλοι αμφικτύονες και ιερεύς Αριστότιμος ανέθηκαν». Ως έργο τέχνης ανήκει στη Ρωμαϊκή περίοδο και χρονολογείται περί το 130 μ.Χ. Τα εξιδανικευμένα χαρακτηριστικά του καθώς και η έντονη στίλβωση με λάδι της μαρμάρινης επιδερμίδας του, η οποία το βοήθησε να διασωθεί λαμπερό και καλοδιατηρημένο, είναι ενδεικτικά της εποχής του Αδριανού. Ο Παυσανίας (Ελλάδος Περιήγησις, Φωκικά, Χ,24,6) αναφέρει ότι βγαίνοντας από μεγάλο ναό του Απόλωνα στους Δελφούς και προχωρώντας προς τα αριστερά συναντάμε ένα περίβολο, μέσα στο οποίο υπάρχει ο τάφος του Νεοπτόλεμου, γιού του Αχιλλέα. Ο Νεοπτόλεμος υπήρξε ήρωας που πολέμησε γενναία στον πόλεμο της Τροίας, ήταν από τους πρώτους που κρύφτηκε στη κοιλιά του Δούρειου Ίππου και μετά την πτώση της πόλης, τιμώρησε σκληρά όσους συνέβαλαν στη δολοφωνία του πατέρα του. Παντρεύτηκε

την Ερμιόνη, κόρη του Μενέλαου και της ωραίας Ελένης. Αργότερα για να εκδκηθεί τον θεό Απόλλωνα για τον θάνατο του πατέρα του, εκστράτευσε εναντίον του Μαντείου των Δελφών και το λεηλάτησε. Μετά από χρόνια τον σκότωσε στους Δελφούς ο γιός του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας Ορέστης, για να τον εκδικηθεί επειδή παντρεύτηκε την Ερμιόνη, η οποία ήταν τότε αρραβωνιασμένη μαζί του. Σύμφωνα με την παράδοση ο Νεοπτόλεμος είχε ταφεί στο κατώφλι του μεγάλου ναού κα αργότερα μεταφέρθηκε στο τέμενος (αρ. 77 στο σχέδιο). Ο τάφος ήταν εντός ορθογωνίου περιβόλου (11 Χ 7μ), το οποίο περιλάμβανε ένα πολύ μικρό άλσος και βωμό. Το τέμενος του Νεοπτολέμου ήταν ιδιαίτερα σεβαστό από τους Θεσσαλούς και κάθε χρόνο έκαναν εκεί εναγισμούς (αιματηρή θυσία ζώου, προσφρά στον τάφο του ήρωα). Ο Παυσανίας λέει επίσης ότι βορειότερα από

τον τάφο υπήρχε ένας όχι μεγάλος λίθος (αρ. 82 στο σχέδιο) που πίστευαν ότι ήταν ο λίθος που η Ρέα έδωσε σπαργανωμένο στον Κρόνο. Ο Κρόνος τον κατάπιε, νομίζοντας ότι είναι ο Δίας, τον ξέρασε όμως και τότε τον πήρε ο Δίας και τον έστησε στους Δελφούς «για να μείνει κειμήλιο για το μέλλον». Ανατολικά του τεμένους του Νεοπτολέμου ο βασιλιάς της Περγάμου Άτταλος Α΄ έχτισε μια στοά, το 220 π.Χ. (αρ. 78 στο σχέδιο). Ο Άτταλος Α΄ (269-197 π.Χ.) υπήρξε εξαίρετος στρατηγός και διπλωμάτης και κατόρθωσε να αναδείξει την Πέργαμο σε μεγάλη δύναμη. Ανέλαβε το 241 π.Χ., είναι ο πρώτος που ονομάστηκε βασιλιάς της Περγάμου και βασίλευσε επί 44 χρόνια. Η σπουδαία νίκη του κατά των Γαλατών, οι οποίοι είχαν γίνει το φόβητρο όλων των πόλεων της Μικράς Ασίας, επιβάλλοντας εξοντωτικούς φόρους σε όλους, του έδωσε την προσωνυμία «Σωτήρ». Η πολιτική όμως που

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ εφάρμωσε υπέρ των Ρωμαίων και κατά των Μακεδόνων είχε ολέθρια αποτελέσματα για τους Έλληνες. Η ενδυνάμωση των Ρωμαίων συνέτεινε στη γρηγορότερη κατάκτηση όλων των Ελληνικών πόλεων. Αυτά τα αποτελέσματα έχουμε πάντα, όταν ο πολιτικός στερείται πολιτικής διορατικότητας. Φρόντισε να συμπαραταχθεί με τους Ρωμαίους για να ενισχύσει την πόλη του, εγνοώντας ότι αυτό μακροχρόνια θα έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Η στοά του Αττάλου στους Δελφούς ήταν διόροφη και διακόπτει το ανατολικό περίβολο του ιερού του Απόλλωνα. Μια επιγραφή βρέθηκε σε βάθρο υπό τη στοά «ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΑΤΤΑΛΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΙ». Βρέθηκε επίσης ψήφισμα των αμφικτυόνων, να μη στήνουν αναθήματα στη στοά, ούτε να διαιτώνται σε αυτή. Αργότερα, στα αυτοκρατορικά ρωμαϊκά χρόνια η στοά έγινε δεξαμενή. Η στοά του Αττάλου στην αρχαία αγορά των Αθηνών δεν χτίστηκε από τον Άτταλο Α’ «Σωτήρα», αλλά από τον γιο του, Άτταλο Β΄ «Φιλάδελφο», περί το 150 π.Χ. Κατά τον Παυσανία (Χ, 24, 7) επιστέφοντας με κατεύθυνση τον ναό του Απόλλωνα, συναντάμε τη λεγόμενη Κασσοτίδα πηγή. Η κρηνικής κατασκευή πηγή, για την οποία μιλάει ο Παυσανίας, προσδιορίστηκε τελευταία (αρ. 81 στο σχέδιο), πάνω από τη ΒΑ’ γωνία του ναού. Το νερό ερχόταν στην κρήνη με αγωγό από πηγή κοντά στο στάδιο και με κρουνούς διοχετευόταν στη επάνω λεκάνη, μετά το γέμισμα της οποίας χυνόταν σε μια χαμηλότερη δεξαμενή. Από εκεί διοχετευόταν στο άδυτο του ναού, για να δώσει, όπως λέει ο Παυσανίας «τις μαντικές ικανότητες στις γυναίκες», και στη συνέχεια τροφοδοτούσε κρίνες που είχαν δημιουργηθεί κυρίως στα νότια του ναού. Κατά τον Παυσανία η Κασσοτίδα πηγή οφείλει το όνομά της σε μία από τις νύμφες του Παρνασού. Βορειότερα της Κασσοτίδος πηγής υπήρχε η «Λέσχη των Κνιδίων». Η λέξη «λέσχη» ετυμολογείται από το ρήμα «λέγω», το οποίο εμπεριέχει δύο διαφορετικές έννοιες: το λέγω-ομιλώ και το λέγω-ξαπλώνω.

Πάνω: Το μαρμάρινο άγαλμα του Αντίνου, συντρόφου του αυτοκράτορα Αδριανού. Κάτω: Το χάλκινο άγαλμα του Ηνιόχου κοσμεί το Μουσείο των Δελφών..

Από το λέγω-ομιλώ προέρχονται οι λέξεις «αδολεξία» (πολυλογία, φλυαρία) και «λέσχης» (πολυλογάς). Στην περίπτωση αυτή η λέσχη σημαίνει τόπο συνάντησης και συνομιλίας. Στον Όμηρο συναντάμε το λέγω-πλαγιάζω, όταν η υπηρέτρια της Πηνελόπης Μελανθώ, κακκίζει τον Οδυσσέα λέγοντάς του «...και δεν θέλεις να πας στο χαλκουργείο να κοιμηθείς ή σε καμιά λέσχη, παρά κάθεσαι και φλυαρείς εδώ» (Οδύσσια σ. 328). Στην περίπτωση αυτή η λέσχη σημαίνει τόπο συνάθροισης και ανάπαυσης. Ο Παυσανίας δέχεται την πρώτη εκδοχή, δηλαδή ότι η Λέσχη των Κνιδίων ήταν τόπος συνάθροισης και συνομιλίας. Οι Κνίδιοι πρέπει να έχτισαν τη λέσχη τους στους Δελφούς μετά τα Μηδικά και πιθανόν περί τα μέσα ή αμέσως μετά τα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα. Επειδή το έδαφος είναι κατηφορικό, δημιούργησαν ένα ανάλημμα στη νότια πλευρά, πιθανόν όταν ο Αλέξανδρος απελευθέρωσε την Κνίδο από τους Πέρσες, μετά τη μάχη της Ισσού, το 333 π.Χ. H κάτοψη της οικοδομής είχε σχήμα ορθογώνιου παραλληλόγραμμου, διαστάσεων 18,70 Χ 9,53 μ. Διέθετε μία μόνο θύρα, προς νότο, που οδηγούσε σε μια τεράστια αίθουσα. Η οροφή στηριζόταν από 8 ξύλινους κίονες με λίθινες βάσεις, στο δε κέντρο της υπήρχε ένα ορθογώνιο τμήμα της αστέγαστο ώστε η αίθουσα φωτιζόταν από την είσοδο και από το αίθριο της οροφής. Κατά μήκος των τοίχων υπήρχε πάγκος, για να κάθονται οι θαμώνες της λέσχης και να συζητούν. Στους προς ανατολή και δύση τοίχους, και πάνω από τους πάγκους, ο Πολύγνωτος είχε δημιουργήσει δύο εξόχου ομορφιάς πολυπρόσωπες συνθέσεις, τις οποίες ο Παυσανίας αναφέρει με κάθε λεπτομέρεια (Χ, 25, 1 κπ). Σε αντίθεση με τα γλυπτικά αριστουργήματα της αρχαιότητας που κοσμούν όλα τα μουσεία του κόσμου, πολύ λίγα έργα Ελλήνων ζωγράφων της αρχαιότητας έχουν διασωθεί. Από φιλολογικές πηγές όμως, όπως ο Πλούταρχος, ο Λουκιανός, ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος κ.α. γνωρίζουμε ότι η τέχνη της ζωγραφικής

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ στην αρχαιότητα έδωσε μοναδικά αριστουργήματα. Ένας από τους πιο σπουδαίους ζωγράφους ήταν ο Πολύγνωτος. Η καταγωγή του ήταν από τη Θάσο, αλλά πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αθήνα, όπου και απέκτησε το δικαίωμα του Αθηναίου πολίτη. Η καλλιτεχνική του δραστηριότητα καλύπτει την περίοδο 480-440 π.Χ. και τα περισσότερα έργα του τα δημιούργησε στην Αθήνα, εργάστηκε όμως και στη Βοιωτία και στούς Δελφούς. Ανάμεσα στα πολλά έργα του ήταν η διακόσμηση της Ποικίλης Στοάς με παράσταση της άλλωσης της Τροίας και έργα του στην Πινακοθήκη των Προπυλαίων της Ακρόπολης. Η ζωγραφικές συνθέσεις του Πολυγνώτου στη λέσχη των Κνιδίων στους Δελφούς πρέπει να ήταν πολύ σημαντικές, αφού αναφέρονται από πάμπολλους αρχαίους συγγραφείς. Το θέμα της σύνθεση τον ανατολικό τοίχου της Λέσχης των Κνιδίων, ήταν «Ιλίου Πέρσις» ( Η άλωση της Τροίας). Το έργο όμως δεν αναφέρεται κυρίως στην άλωση της Τροίας, αλλά στην μετά την άλωση περίοδο, όταν οι Έλληνες ετοιμάζονται για το ταξίδι της επιστροφής στη πατρίδα. Ο Παυσανίας αρχίζει τη περιγραφή της σύνθεσης από τα δεξιά, δηλαδή από το τέλος προς την αρχή, αφού δείχνει το πλοίο του Μενάλαου έτοιμο να αποπλεύσει. Στην αριστερή πλευρά αρχίζει με τις μορφές μερικών Τρώων που προσπαθούν να σωθούν, τον Νεοπτόλεμο να μάχεται μέσα στην Τροία, αιχμάλωτους τρώες κλπ. Στο ενδιάμεσο παρουσιάζει πολλές μορφές, όπως της ωραίας Ελένης που παριστάνεται καθιστή και κοντά της ο Ευρυβάτης. Δίπλα, όρθια στέκεται η Βρισηίδα, πιο πάνω η Διομήδη και μπροστά τους η Ίφις φαίνονται όλες οτι εξετάζουν την ομορφιά της Ελένης. Κάθε μορφή διαθέτει πινακίδα με το όνομά της. Ο Παυσανίας πιστεύει ότι τα ονόματα των περισσοτέρων μορφών τα επενόησε ο ίδιος ο Πολύγνωτος. Η σύνθεση στο δυτικό τοίχο της Λέσχης των Κνιδίων έφερε το τίτλο «Νέκυια» και αφηγείται την κάθοδο του Οδυσέα στον Άδη, στο κόσμο

Η Κασταλία πηγή είναι φυσική πηγή στους πρόποδες του Παρνασσού. Πήρε το όνομά της από την μυθική νύμφη Κασταλία, η οποία στην προσπάθειά της να ξεφύγει από τον Απόλλωνα έπεσε στην πηγή αυτή και πνίγηκε.

των νεκύων (των νεκρών, νέκυς– νέκυος = νεκρός), σύμφωνα με την 11η ραψωδία της Οδύσειας του Ομήρου. Σκοπός της καθόδου του Οδυσσέα στον Άδη ήταν για να ρωτήσει τον Τειρεσία για τη σωτηρία του στην πατρίδα. Το έργο ξεκινά με την απεικόνιση νερού, προφανώς τον Αχέροντα, με φυτρωμένα καλάμια και ψάρια, που φαίνονται μάλλον σαν σκιές. Μια βάρκα παριστάνεται με βαρκάρη τον γηραιό Χάροντα στα κουπιά και επιβάτες μη διάσημα πρόσωπα. Στις όχθες του ποταμού εμφανίζονται μορφές που τιμωρούνται στον Άδη, ανάλογα με τις πράξεις τους στη ζωή. Ο Οδυσσέας παρουσιάζεται να κάθεται στα γόνατα και να κρατάει σπαθί στρεμμένο προς ένα βόθρο αίματος, ο Τειρεσίας προχωρεί προς τον βόθρο και ακολουθεί πάνω σε βράχο η μορφή της μητέρας του Οδυσσέα, Αντίκλεια. Σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες, η Νέκυια προηγήθηκε της Ιλίου Πέρσιδος. Από την περιγραφή των τοιχογραφειών στη λέσχη των Κνιδίων, τόσο του Παυσανία όσο και άλλων συγγραφέων της αρχαιότητας, φαίνεται ότι το βασικό χαρακτηριστικό

των συνθέσεων του Πολυγνώτου ήταν η βαθμιδωτή τοποθέτηση των μορφών με σκοπό να δημιουργηθεί προοπτική και η απόκρυψη του κάτω μέρους τους πίσω από γραμμές που που δήλωναν το ανάγλυφο του εδάφους. Τα στοιχεία αυτά έχουν εντοπισθεί σε αρκετά αγγεία των μέσων του 5ου π.Χ. αιώνα, συμβάλλοντας στην κατανόηση της τεχνικής του Πολυγνώτου. Το επόμενο οικοδόμημα, εντός του Ιερού του Απόλλωνα, που αναφέρει ο Παυσανίας, χωρίς όμως να το περιγράφει, είναι το θέατρο (Χ, 32, 1). Βρίσκεται στη ΒΔ΄ γωνία του Ιερού και αποτελεί συνέχεια του περιβόλου του (αρ. 67 στο σχέδιο). Νότια της ορχήστρας βρίσκεται το προσκήνιο και η σκηνή του θεάτρου (αρ. 66 στο σχέδιο). Η δημιουργία του θεάτρου εντός του Ιερού του Απόλλωνα θεωρήθηκε αναγκαία κυρίως για τη διεξαγωγή των μουσικών αγώνων, που γίνονταν στο πλαίσο των Πυθίων. Τα Πύθια ήταν, μετά τους αγώνες της Ολυμπίας, οι σπουδαιότεροι Πανελλήνιοι αγώνες της αρχαιότητας. Διεξαγόντουσαν ανά οκταετία και αργότερα ανά πενταετία, πάντα κατά το τρίτο έτος

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ κάθε Ολυμπιάδος και τον μήνα Βουκάτιο (Αύγουστο-Σεπτέμβριο), την δε εποπτία είχαν οι Αμφικτύονες. Πριν από την έναρξη των Πυθίων κηρυσσόταν ιερή εκκεχειρία, ώστε να εξασφαλιστεί η ασφαλής μετακίνηση προς το ιερό των αθλητών, των προσκυνητών και των επισκεπτών. Οι μουσικοί αγώνες, είχαν πάντα την πρώτη θέση, διεξάγονταν στο θέατρο και περιλάμβαναν αγώνες μουσικών οργάνων, άσματος και ποίησης. Οι νικητές (πυθιονίκες) λάβαιναν ως βραβείο ένα δάφνινο στεφάνι από το ιερό δένδρο του θεού στην κοιλάδα των Τεμπών και σε ανάμνηση της νίκης τους έστηναν ανδριάντες στο ιερό. Το λίθινο θέατρο χτίστηκε περί τις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα, ο χώρος όμως είχε πολύ πιο πριν διαμορφωθεί, ώστε οι θεατές να μπορούν να παρακολουθούν τους μουσικούς αγώνες καθησμένοι στη πλαγιά του βουνού ή σε ξύλινα εδώλια. Πολύ πιθανόν ο Ευμένης Β’ της Περγάμου, πριν το τέλος της βασιλείας του, το 159 π.Χ., έδωσε στο δελφικό θέατρο μια πιο μνημειακή όψη. Αργότερα, στα ρωμαϊκά αυτοκρατορικά χρόνια έλαβε την τελική μορφή, την οποία βλέπουμε σήμερα. Το προσκήνιο της σκηνικής κατασκευής (αρ. 66 στο σχέδιο) έχει μήκος 9 μέτρα. Την πρόσοψή του κοσμούσε μια ζωφόρος με 6 ανάγλυφες πλάκες με παραστάσεις άθλων του Ηρακλή. Η ορχήστρα του θεάτρου είναι πλακόστρωτη, έχει σχήμα πετάλου και διάμετρο 18,50 μ. Οι σειρές των εδωλίων είναι 35 και χωρίζονται σε άνω / κάτω ζώνες με ένα διάζωμα στην 28η σειρά. Τα εδώλια της κάτω ζώνης χωρίζονται με χτιστές σκάλες σε 7 κερκίδες, ενώ τα εδώλια της πάνω ζώνης σε 6 κερκίδες. Το θέατρο, στις 13 κερκίδες που διαθέτει, μπορεί να χωρέσει 5.000 καθήμενους θεατές. Με το δελφικό θέατρο κλείνει η περιγραφή των τόσο σπουδαίων ιερών, οικοδομών, αναθημάτων στο Ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς. Στο επόμενο άρθρο θα ασχοληθούμε με την περιγραφή του Τεμένους της Προναίας Αθηνάς και το Στάδιο στους Δελφούς.

Έλινορ Ρούσβελτ: «το μέλλον ανήκει σε αυτούς που πιστεύουν στην ομορφιά των ονείρων τους». Την επιβεβαίωσαν οι φετινοί Έλληνες Ολυμπιονίκες. Μαρίνος Τσάμης ................................................................................................... Εάν η σκέψη είναι τόσο γρήγορη και δεν προλαβαίνει να... ξεπλυθεί από το μυαλό, τότε καλό θα είναι να ενεργοποιείται ο αυτόματος «κόφτης» και να απενεργοποιείται η γλώσσα. Πάνος Μηνόγιαννης ................................................................................................... Τα πλοία, σύμφωνα με τον Διεθνή Κανονισμό Αποφυγής Συγκρούσεων, σημαίνουν τις αλλαγές της πορείας τους με ένα βραχύ σφύριγμα όταν στρέφουν δεξιά, δύο όταν στρέφουν αριστερά και τρία όταν αναποδίζουν. Πρακτικά δηλαδή τόσα σφυρίγματα όσα και το «α» που περιέχεται στις λέξεις «δεξιά», «αριστερά» και «ανάποδα». Φρίξος Δήμου ................................................................................................... Με ενδιαφέρον διάβασα στη στήλη ΟΡΤΣΑ του προηγούμενου τεύχους του περιοδικού Εξάντας, το σχόλιο για την αξία της γνώσης του φίλου Αρχιπλοιάρχου και Γενικού Γραμματέα της Λέσχης μας, Πάνου Μηνόγιαννη. Ήθελα να συμπληρώσω ότι αιώνες πριν ο Πλούταρχος είπε χαρακτηριστικά: «Όλβιος όστις της ιστορίας έσχε μάθησιν». Βασίλης Παπαγιάννης ................................................................................................... Τη θάλασσα κοιτάζει τη ζωή του διαβάζει στη μέση του ωκεανού παρέα με τα φεγγάρια και τ’ αστέρια τα λαμπερά το πνεύμα του σκλαβώθηκε και ο τρομερός βοριάς που παντοτινά φυσάει τον έπεισε να συνεχίσει τον έπεισε να ταξιδεύει

Έτσι νομίζουν Ούτε ο ανέμελος, ούτε ο ψεύτης ταιριάζει σε μένα. Ο αληθινός μου πάει. Μόνο που οι άλλοι νομίζουν ψέματα τις αλήθειες μου...

Σπύρος Ραδίτσας Μάρω Δήμου ...................................................................................................

C ARBON FREE PRESS | SKIPPER ONDECK CRE ATIVE

We Will go further • MARINE WORKS AND SERVICES • SHIPYARD SERVICES : Salamis yard for new buildings & commercial vessels. Perama yard dedicated to luxury mega yachts. • OCEAN TOWAGE, HARBOUR-TERMINAL SERVICES • SALVAGE, EMERGENCY RESPONSE, WRECK REMOVAL

web www.spanopoulos-group.com e-mail info@spanopoulos-group.com

• MARINE ENVIRONMENT DEPOLLUTION SERVICES • UNDERWATER WORKS • SEA TRANSPORTATION & TRANSSHIPMENT • AGENCY, HUSBANDING SERVICES • DRY CARGO

Kato Pounda - ambelaKia, 18902, Salamina, attica, Greece tel. +30 210 467-4555, +30 210 467-0224, +30 210 467-7590 Fax: +30 210 462-0864

001 001

Η παρέλαση

Μέσα στον περίβολο του νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού υπάρχει το εκκλησάκι της Αγίας Αικατερίνης. Κάθε χρόνο για πολλά χρόνια γίνεται η θεία λειτουργία και μνημόσυνο για τις αδελφές νοσοκόμες, επαγγελματίες και εθελόντριες που πρόσφεραν τη ζωή τους στον Ελληνοαλβανικό πόλεμο του 1940-41. Της Μάρως Φ. Δήμου

το βάθος του χρόνου, εμείς τότε είμαστε στα δεκαοχτώ μας χρόνια, εκείνη τη χρονιά αποφασίστηκε από τη διεύθυνση του Ερυθρού Σταυρού, να τιμήσουμε την επέτειο κάνοντας παρέλαση στον έξω χώρο από το κτίριο του Ζαππείου. Στα σκαλοπάτια θα στέκονταν οι επίσημοι και η παρέλαση θα γινόταν από την «Αίγλη» μέχρι τη λεωφόρο Αμαλίας. Μια εβδομάδα κάναμε πρόβες στον περίβολο χώρο έξω απ’ το νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού και τελικά είμαστε πολύ καλές. Όλες θέλαμε να παρελάσουμε φορώντας τη στολή της ερυθροσταυρίτισσας. Μαζί μας είχαμε και την πριγκίπισσα Ειρήνη, ήταν κι αυτή εθελόντρια αδελφή και λάβαινε μέρος σ’ όλες τις εκδηλώσεις. Επιτέλους έφθασε η μέρα της επετείου και πενήντα εθελόντριες μαζευτήκαμε στο Ζάππειο για να

παρελάσουμε. Όμως η ώρα περνούσε και παρέλαση δεν γινόταν, κάτι σοβαρό πρέπει να είχε συμβεί. Εξ’ άλλου απ’ την άλλη πλευρά του Ζαππείου, επί της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας, ακούγονταν φωνές και φασαρία. Αποφασίσαμε να πάμε στη διευθύνουσα να ρωτήσουμε τι γίνεται. Μας απάντησε ότι καθυστερούν οι επίσημοι και παρέλαση... χωρίς επισήμους δεν γίνεται, πρέπει να περιμένουμε. Και περιμέναμε ακόμα μισή ώρα... τίποτα, δεν φάνηκε κανένας επίσημος. Ξαναπήγαμε στη διευθύνουσα και αρχίσαμε τις ερωτήσεις. «Τι θα γίνει, τι θα κάνουμε, θα παρελάσουμε;» δεν μας απάντησε. Ξαφνικά η διευθύνουσα άρχισε να μας κοιτάζει καλά καλά, τελικά το βλέμμα της σταμάτησε στην πριγκίπισσα Ειρήνη. «Πριγκίπισσα Ειρήνη», της είπε, «εσείς θα είστε η επίσημη προσκλεκλημένη μας.

Εγώ θα σταθώ δίπλα σας στα δεξιά, απ’ την άλλη πλευρά θα τοποθετήσουμε τη συνοδό σας επί των τιμών, ακριβώς πίσω σας τον αστυφύλακα για να... σας προστατεύει» και ψιθύρισε «οι εθελόντριες επιτέλους θα μπορέσουν να παρελάσουν». Εκείνη ακριβώς τη στιγμή η πριγκίπισσα άρχισε να κλαίει γοερά... δυνατά! Η διευθύνουσα τα έχασε, δεν ήξερε για μια στιγμή τι να κάνει. Εμείς οι εθελόντριες κοιτούσαμε η μία την άλλη, δεν ξέραμε πως να φερθούμε. Τελικά η διευθύνουσα πήγε κοντά της και τη ρώτησε: «Πριγκίπισσα γιατί κλαίτε, τι συμβαίνει;». Η απάντηση ήρθε αμέσως: «Είμαι κι εγώ Ερυθροσταυρίτισσα. Θέλω κι εγώ να παρελάσω». Τα είπε όλα με μια ανάσα, εμείς οι Ερυθροσταυρίτισσες μείναμε με το στόμα ανοιχτό... μετά την χειροκροτήσαμε. Η διευθύνουσα έγινε κατακόκκινη, έβαλε τα χερια της στο κεφάλι και είπε αρκετά δυνατά: «Και τώρα τι να κάνω Θεέ μου;». Ακριβώς εκείνη τη στιγμή πενήντα εθελόντριες αρχίσαμε να φωνάζουμε όλες μαζί δυνατά: «Θέλουμε να παρελάσουμε, θέλουμε να παρελάσουμε, θέλουμε να παρελάσουμε...» Η διευθύνουσα γύρισε και μας κοίταξε για μια στιγμή, μετά χαμογέλασε, έκανε μεταβολή και μόνη της κατευθύνθηκε στις θέσεις των επισήμων, ανέβηκε τα σκαλοπάτια, γύρισε και μας φώναξε με δυνατή φωνή. Στοιχηθείτε και ξεκινήστε Εμπρός μαρς!

Του Φρίξου Δήμου Πλοιάρχου Ε.Ν. | Πρώην καθηγητή & διευθυντή σπουδών δημοσίας σχολής πλοιάρχων Σύρου

Ιστορίες της Βαρδιόλας

Υπό το βλέμμα του Μάο

ο ταξίδι μας από το Κόντινεντ μέχρι τη Σανγκάη ήταν αρκετά καλό, αλλά υπερβολικά... μακρύ. Όλοι θέλαμε να επισκεφτούμε τη Λαϊκή Κίνα, γιατί στις αρχές της δεκαετίας του εξήντα ήταν γνωστή μόνο στους διπλωμάτες. Επιτέλους όμως αγκυροβολήσαμε στον πλοηγικό σταθμό. Μαζί με τον πιλότο και τις αρχές ήλθε και ο εκπρόσωπος του πρακτορείου που άρχισε να μας αραδιάζει τι απαγορεύεται και τι... δεν επιτρέπεται. Απαγορευότανε η χρήση ασυρμάτου, όλων των ναυτιλιακών βοηθημάτων, φωτογραφικής μηχανής ακόμη και

το ψάρεμα για να μη μετρήσουμε το βάθος. Όταν πέσαμε δίπλα το καράβι γέμισε από στολές. Όλοι ψάχνανε. Ένας μάλιστα βρήκε στην καμπίνα του δόκιμου μηχανικού ένα παγκόσμιο σχολικό χάρτη που είχε τη Φορμόζα με διαφορετικό χρώμα από αυτό της Κίνας. Κατασχέσανε το χάρτη και ζητήσανε να πάρουν έξω το δόκιμο για ανάκριση. Τους εξήγησα ότι το χάρτη τον αγόρασε ο μηχανικός από κάποιο μαγαζί. Τι φταίει λοιπόν για το χρώμα; Με τα πολλά για να μας δείξουν την επιείκειά τους τού απαγόρεψαν να βγει στη Σαγκάη...

Ιστορίες της Βαρδιόλας

Πεκίνο, "Ιερή Πόλη", 1964.

Ένα άλλο κλιμάκιο με κομματικούς προσπαθούσε να μας πείσει ότι το σοσιαλιστικό σύστημα είναι το καλύτερο και μας μοίραζαν προπαγανδιστικά έντυπα. Τα περισσότερα ήταν στα αγγλικά, αλλά υπήρχαν και αρκετά στα ελληνικά. Μάς δώσανε επίσης και το κόκκινο βιβλιαράκι του Μάο που περιείχε αποσπάσματα από λόγους που είχε εκφωνήσει ή διατάγματα που είχε εκδόσει ο Μάο Τσετούνγκ. Το απόγευμα όσοι δεν είχαν δουλειά βγήκανε να δούνε την Κίνα. Έτσι έκανα κι εγώ με τη γυναίκα μου, που την είχα μαζί μου. Στους δρόμους κοντά στο λιμάνι υπήρχαν μεγαλοπρεπή κτίρια σαν αυτά που συναντάς στις περισσότερες αγγλικές αποικίες. Αυτοκίνητα δεν είδαμε. Αντί για ταξί είχαν τα ρίκσο, δηλαδή καρότσια σκεπαστά που αντί για άλογα τα έσερναν άνθρωποι! Όλοι οι πολίτες φορούσανε τα ίδια ρούχα. Παντελόνι και αμπέχωνο που κούμπωνε στο λαιμό και είχαν χρώμα μπλε. Πολλοί νέοι διαβάζανε κάτω απ’ τα φανάρια του δρόμου ή των πλατειών. Μαγαζιά δεν συναντήσαμε. Υπήρχε όμως το σήμενς κλαμπ, όπως σ’ όλα τα σοσιαλιστικά κράτη, που ήταν ένα τεράστιο σούπερ μάρκετ. Είχε όλα τα εμπορεύματα της κινέζικης παραγωγής. Τιμές πολύ χαμηλές, αλλά μόνο για τους ναυ-

τικούς και με συνάλλαγμα. Αποτέλεσμα της φθήνιας ήταν να πατήσει το καράβι μια ίντσα απ’ τις αγορές του πληρώματος και της συζύγου του πλοιάρχου. Όταν κουραστήκαμε να περπατάμε, πήραμε ένα ρίκσο για να δούμε περισσότερα. Ο οδηγός του ρίκσο ήταν ένας αδύνατος και μικροκαμωμένος Κινέζος. Η ηλικία του ακαθόριστη. Σκέφτηκα ότι το πιο πιθανό ήταν να παέι να βρει τους προγόνους του πριν φτάσει στο τέρμα. Φαίνεται όμως πως την σκέψη την έκανα φωναχτά, γιατί η γυναίκα μου άρχισε να μου λέει ότι τον λυπάται, ότι θα τον πεθάνουμε, κι έτσι σαν καλοί Χριστιανοί κατεβήκαμε να συνεχίσουμε με τα πόδια. Τον ρώτησα με νοήματα φυσικά πόσα γουάν έκανε η κούρσα και με προτροπή της γυναίκας μου του έδωσα τα διπλά. Αυτός μόλις μέτρησε τα χρήματα άρχισε να τα κουνάει και να διαμαρτύρεται. Νόμισα πως ήθελε περισσότερα και του έδωσα άλλα τόσα. Ποιός είδε το Θεό ή μάλλον το βούδα και δε φοβήθηκε. Έτρεμε ολόκληρος από θυμό και φώναζε στον κόσμο που είχε μαζευτεί γύρω μας. Όλοι δείχνανε πως συμφωνούσανε μαζί του. Σε λίγο πλησίασε κι ένας με στολή και γαλόνια. Δεν κατάλαβα αν ήταν αρχιφύλακας ή υποπτέραρχος. Πάντως όταν άκουσε τον «ταξιτζή» συμφώνησε μαζί

Ιστορίες της Βαρδιόλας

Ιστορίες της Βαρδιόλας του, κάτι μου ‘πε θυμωμένα και απομακρύνθηκε. Ευτυχώς παρουσιάστηκε κάποιος από το πλήθος που γνώριζε λίγα αγγλικά. Συμφώνησε και αυτός με τον οδηγό του ρίκσο και μου εξήγησε ότι έδωσα τα τετραπλάσια απ’ ότι μου ζήτησε ο Κινέζος κι αυτό είναι προσβολή για ένα τίμιο εργάτη. Κανονικά θα έπρεπε να με τιμωρήσουν γι’ αυτό, αλλά δεν ήξερε αν υπάρχει τέτοιος νόμος. Του απάντησα ότι λυπάμαι για ότι έγινε, δεν ήταν στις προθέσεις μου να προσβάλλω τον τίμιο οδηγό του ρίκσο και του ζητάω συγνώμη. Τίποτα αυτός. Δεν ήθελε να ξεθυμώσει και να μας αφήσει να πάμε στη δουλειά μας. Είπε ότι ένα συγνώμη δεν μπορεί να ξεπλύνει μια τόσο μεγάλη προσβολή. Τότε του είπα ας με προσβάλλει κι αυτός με τον ίδιο τρόπο ή ακόμη πιο βαριά δινοντάς μου τα οκταπλάσια χρήματα. Έψαξε τις άδειες τσέπες του με κοίταξε απελπισμένα και πήρε το ρίκσο του και πήγε στο καλό, ενώ εμείς πήγαμε να συναντήσουμε τους δικούς μας στο σήμενς κλαμπ. Επόμενο λιμάνι εκφόρτωσης ήταν το Χσικιάνγκ της Β. Κίνας. Σ’ αυτή την περιοχή υπήρχε και πυρηνικό κέντρο. Επομένως δεν επιτρεπόταν τίποτα. Είχαμε αγκυροβολήσει στη ράδα, σ΄ένα όχι και τόσο ασφαλή όρμο, περιμένοτας οδηγίες εκφόρτωσης. Στο πλοίο υπήρχανε και τέσσερις σκοποί στρατιώτες. Ένας στην πλώρη, ένας στη γέφυρα κι ένας στην πρύμνη. Ο τέταρτος θα ‘ταν υπαξιωματικός κι έκανε βόλτες παντού. Αργότερα άρχισε ο καιρός να χαλάει. Ο αέρας δυνάμωσε. Έβρεχε καταρρακτωδώς. Η ορατότητα ήταν πολύ περιορισμένη. Είπα του πρώτου μηχανικού να ετοιμάσει τις μηχανές και ανέβηκα στη γέφυρα. Μηχανικά και χωρίς να το πολυσκεφτώ, άνοιξα το ραντάρ όπως θα έκανε κάθε συνετός πλοίαρχος. Εκεί που ήμουν αφοσιωμένος στους στόχους του ραντάρ ένιωσα την κάνη του αυτομάτου του σκοπού στα πλευρά μου κι ένα τρομερό σφύριγμα στο αυτί μου. Ο Κινέζος καλούσε με τη σφυρίχτρα τον προϊστάμενο του. Πήγα να κλείσω το ραντάρ, αλλά ο νεοφερμένος μ’ έσπρωξε με το όπλο του προς τα πίσω. Αφού μιλήσανε αρκετή ώρα μεταξύ τους και μου κάνανε πολλές παρατηρήσεις, στα κινέζικα, μου επιτρέψανε να κατέβω από τη γέφυρα. Ευτυχώς που ο ηλεκτρολόγος έβγαλε την ασφάλεια της γέφυρας απ’ το μηχανοστάσιο, αλλιώς θα δούλευε ακόμα το ραντάρ. Αυτού του είδους οι περιπέτειες ήταν συνηθισμένες στην Κίνα και γενικά στις Ανατολικές χώρες. Θυμάμαι ένα δύο χρόνια νωρίτερα ένα άλλο πλοίο της εταιρίας μας ξεφόρτωνε στην Κίνα σαν εμάς. Οι στοιβαδόροι κατά την εκφόρτωση είχαν προξενήσει πολλές ζημιές στο πλοίο που έπρεπε να επισκευασθούν από τους χρονοναυλωτές που ήταν Κινέζοι. Αυτοί, με την πρόφαση ότι οι ζημιές δεν επηρεάζουν την αξιοπλοΐα ή και καταλληλότητα για φορτοεκφόρτωση και μεταφορά φορτίου αρνιόντουσαν την αποκατάστασή τους. Συνιστούσαν να τις επισκευάσουν οι πλοιοκτήτες, να τους στείλουν τα τιμολόγια και τότε θα τις πληρώσουν. Δηλαδή ζήσε Μάη, να φας τριφύλλι.

Ο υποπλοίαρχος του πλοίου, φίλος και συμμαθητής μου, το είχε πάρει ζήτημα φιλοτιμίας ν’ αναγκάσει τους Κινέζους να τις επισκευάσουν. Και βρήκε τη λύση στο κινέζικο προπαγανδιστικό υλικό. Και μάλιστα στο κόκκινο βιβλιαράκι του Μάο. Το ευαγγέλιο και σύνταγμα του λαού. Πήγε αμέσως στον καπετάνιο του και συντάξανε ένα αυστηρό γράμμα στην «Πεναβίκο» που ήταν οι πράκτορες όλων των ενδιαφερομένων. Τους ζητούσαν την άμεση αποκατάσταση των ζημιών που προξένησαν οι στοιβαδόροι, γιατί το άρθρο 4 της σελίδας 258 του εγκυρότατου βιβλίου «Αποσπάσματα από τα έργα του Προέδρου Μάο Τσετούνγκ» αναφέρει σαφέστατα ότι: «Πλήρωσε ή αντικατέστησε εκείνο που χάλασες». Οι Κινέζοι ξαφνιαστήκανε, θυμώσανε, συσκευτήκανε, ξανασυσκευτήκανε, ξαναξανασυσκευτήκανε, αλλά τελικά επισκευάσανε τις ζημιές. Ο καπτά Πάνος έγινε ήρωας απ’ το πλήρωμα γιατί «κόλλησε» τους Κινέζους στο μπουλμέ κι απ’ τους Κινέζους γιατί μας δείξανε πόσο δίκαιοι και πιστοί είναι στο μεγάλο Μάο. Την άλλη μέρα ήλθε στο καράβι ο διευθυντής της «Πεναβίκο» και ζήτησε από τον πλοίαρχο να καλέσει τον υποπλοίαρχο για να τον συγχαρεί και να του κάνει ένα μεγάλο δώρο. Έτσι και έγινε. Ο διευθυντής συγχάρηκε τον καπτά Πάνο που γνώριζε τόσο καλά τα έργα του Μάο και για ανταμοιβή στην αυριανή μεγάλη παρέλαση θα έχει την τιμή να παρελάσει σαν εκπρόσωπος των ξένων ναυτικών. Μόνο που για να τον τιμήσουν ακόμη περισσότερο του δώσανε να κρατάει και ένα ...πλακάτ.

«Οι γείτονες» Σκοπιανοί Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα του ημερήσιου τύπου ο Γκρουεφσκι προέβει σε μία ακόμα πρόκληση μετονομάζοντας το Μουσείο των Σκοπίων σε “Αλέξανδρος ο Μακεδών”. Το κανε μάλιστα την ώρα που οι δύο χώρες συζητούν Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, δείχνοντας πως δεν θέλει καμία λύση, αντιθέτως θέλει να γελοιοποιήσει την όποια προσπάθεια βελτίωσης των σχέσεων των δύο χωρών. Η βασική πολιτική του κ. Γκρουεφσκι είναι ο αλυτρωτισμός, θέμα το οποίο υποτίθεται πρέπει να αντιμετωπισθεί και μέσω των ΜΟΕ. Δεν επιθυμούμε να κάνουμε οποιοδήποτε σχόλιο για το πολυσυζητημένο αυτό θέμα της ονομασίας των Σκοπίων που για εμάς είναι γελοίο και εριστικό. Θα επιχειρήσουμε μόνο μία απλή ιστορική αναδρομή των γεγονότων που οδήγησαν ως εδώ. Του Βασιλείου Παπαγιάννη | Υποναυάρχου Λ.Σ. (ε.α), Επιτελή Εθνικής Άμυνας

λα άρχισαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο όταν ο παντοδύναμος κομμουνιστής ηγέτης της Νοτιοσλαβίας στρατάρχης Τίτο είχε φιλοδοξίες να δημιουργήσει μια Βαλκανική Ομοσπονδία με την κυριαρχία της Γιουγκοσλαβίας. Αυτός ήταν ο σκοπός που υποστήριξε την ανάκαμψη του κομμουνισμού στην Ελλάδα το 1946 και τη δημιουργία της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, της νότιας περιοχής της χώρας του που μέχρι τον Αύγουστο του 1944 λεγόταν Βαρδαρία, σαν ομόσπονδο πλέον κράτος της χώρας του. Ήταν ένα τέχνασμα για την προσάρτηση και των άλλων τμημάτων της ιστορικής Μακεδονίας και προ πάντων της ελληνικής, αφού με τη βουλγαρική, λόγω ιδεολογικής ομοφροσύνης τέτοιου είδους σχεδιασμός δεν θα συναντούσε εμπόδια. Η πολιτική του Τίτο βασίστηκε στην ιδέα πως ονομάζοντάς τη μία από τις γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες ως Μακεδονία, θα έδιδε αυτόματα την εθνικότητα των Μακεδόνων στους κατοίκους της. Η φυσική συνέχεια θα ήταν να συμπεριληφθεί η ελληνική Μακεδονία στη Γιουγκοσλαβία. Η Θεσσαλονίκη ήταν ένας από τους διακαείς πόθους του. Παρά το γεγονός ότι ο Τίτο δεν κατάφερε να αποσπά-

σει την ελληνική αυτή περιοχή, έδωσε μια νέα πνοή εθνικού σωβινισμού στα Βαλκάνια, μια περιοχή όπου η ιστορία, η θρησκεία και η γλώσσα αποτελούν συχνά αιτίες για διεκδικήσεις εδαφών. Είναι προς τιμή των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ότι πρώτες διέγνωσαν ευθύς εξαρχής τις άνομες επιδιώξεις και τον κίνδυνο. Με δήλωση της 26ης Δεκεμβρίου 1944 του τότε υπουργού των εξωτερικών Edward Stettinious, διακήρυξαν κατά λέξη ότι “η κυβέρνηση των ΗΠΑ θεωρεί ότι η συζήτησις περί “μακεδονικού έθνους, μακεδονικής πατρίδος και μακεδονικής εθνικής συνειδήσεως” ισούται με δημαγωγίαν που δεν υποκρύπτει εθνικήν ή πολιτικήν πραγματικότητα, αλλά υποκρύπτει επεκτατικάς διαθέσεις κατά της Ελλάδος”. Αλλά και ακολούθως όταν κατά την περίοδο 1946-1949 η Ελλάς υπέστη την ένοπλη κομμουνιστική επίθεση, οι Ηνωμένες Πολιτείες μας είχαν ενεργά βοηθήσει οικονομικά και με στρατιωτικό υλικό, για να ματαιώσουμε τον επιδιωκόμενο εδαφικό και εθνικό μας ακρωτηριασμό. Κατά τη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονα χιλιάδες σλαβόφωνοι Έλληνες προσφέρθηκαν να υπηρετήσουν στο στρατό για λογαριασμό των γερ-

μανικών SS και των βουλγαρικών δυνάμεων ασφαλείας. Μερικοί από αυτούς από εκδίκηση για τα καταπιεστικά μέτρα της προπολεμικής ελληνικής διδακτορίας και άλλοι από απόγνωση. Μια μικρή μειονότητα πίστεψε ότι ο Άξονας θα τους έδινε τη δυνατότητα να αποσπάσουν τη Μακεδονία από την Ελλάδα. Ο Άξονας χρησιμοποίησε τους σλαβόφωνους Έλληνες ενάντια στους επαναστάτες, γεγονός που οδήγησε σε σφαγές και βασανισμούς εκατοντάδων ελληνικών χωριών. Συνεπώς, για τους περισσότερους Έλληνες, η δημιουργία μιας Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας που φέρει ίδιο όνομα με την περιοχή της πατρίδος τους είναι απαράδεκτη. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλοί σλαβόφωνοι Έλληνες, φοβούμενοι αντίποινα, έγιναν μέλη του αντάρτικου στρατού της Ελλάδας. Στο τέλος του εμφύλιου πολέμου το 1949, ο Τίτο μετακίνησε ένα μεγάλο αριθμό σλαβόφωνων Ελλήνων, που είχαν υπηρετήσει στις κομμουνιστικές δυνάμεις, στη νεοσύστατη Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Για τα επόμενα πενήντα χρόνια, όσον αφορά τη διεθνή κοινότητα, το μακεδονικό μπήκε στο ράφι. Παράλληλα, εκείνη τη περίοδο, η κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβικής

Μακεδονικής Δημοκρατίας υποκίνησε καμπάνια προπαγάνδας ουσιαστικά απαιτώντας να προσαχθούν στη Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία όλοι οι σλαβόφωνοι Έλληνες καθώς και η βόρεια περιοχή της Μακεδονίας στην Ελλάδα. Επινοήθηκαν εξωφρενικοί ισχυρισμοί ότι ο Μεγαλέξανδρος ήταν Γιουγκοσλάβος Μακεδόνας και όχι Έλληνας. Επίσης, η εξίσου παράλογη ρητορική ισχυριζόταν ότι ο δεύτερος άνθρωπος που κατέβηκε από την κιβωτό του Νώε μιλούσε μακεδονικά. Οι απαιτήσεις των Σκοπίων δεν αποτελούσαν απειλή για την Ελλάδα πέρα από την ευπιστία αυτών που υπέκυπταν σε τέτοιου είδους εφευρήματα και τη δυσπιστία των ιστορικών. Στην πραγματικότητα η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ του ΝΑΤΟ και των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας απαγόρευε οποιαδήποτε εδαφική ανακατάταξη στην Ευρώπη, με κίνδυνο έναν παγκόσμιο πυρηνικό πόλεμο. Σε αυτό το στρατηγικό πλαίσιο, το θέμα της ευρύτερης Μακεδονίας παρέμεινε στο ομιχλώδες τοπίο της προπαγάνδας των καφενείων. Όμως η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και των υπόλοιπων καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη

(συμπεριλαμβανομένης της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας), συντάραξε την σχεδόν πεντηκονταετή σταθερότητα στα Βαλκάνια. Οι πρώην κομμουνιστές αρχηγοί δεν άργησαν να αναζωπυρώσουν τους απελευθερωτικούς αγώνες και το εθνικό μίσος,για να εξυπηρετήσουν προσωπικούς και εθνικούς σκοπούς. Στην παραζάλη της εκδίκησης και του πολέμου, λίγοι αρχηγοί δυτικών κρατών μπορούσαν να λύσουν το αίνιγμα των Βαλκανίων και ακόμα λιγότεροι μπορούσαν να σκορπίσουν τους φόβους των Ελλήνων για το μακεδονικό που ανέκυψε το 1991. Παρά την υστερική ρητορική της Αθήνας και των Σκοπίων, η διαφωνία δεν οδήγησε στη βία. Με την πάροδο του χρόνου, οι ελληνικές επενδύσεις στην ΠΓΔΜ έγιναν απαραίτητες για την οικονομία της μικρής χώρας, παρόλο που οι βασανιστικές διαπραγματεύσεις για την τελική ονομασία ζόρισαν την φαντασία όλων των συμμετεχόντων. Και, όμως, η ειρήνη επικρατούσε μέχρι που η καινούρια διοίκηση του Μπους επέλεξε την αναγνώριση της ΠΓΔΜ με το όνομα “Μακεδονία” σαν πρώτη της πολιτική πρωτοβουλία.

Κατά τα λεγόμενα, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να κάνουν την παρέμβαση λόγω του δημοψηφίσματος που διενεργείτο στις 7 Νοεμβρίου του 2004 στην ΠΓΔΜ που είχε σκοπό να εμποδίσει την κυβέρνηση των Σκοπίων να παραχωρήσει στους Αλβανούς (που αποτελούν πάνω από το 25% του πληθυσμού) τα δικαιώματα της μειοψηφίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το δημοψήφισμα που οργανώθηκε από τους ακραίους εθνικιστές δεν θα πετύχαινε και η αμερικάνικη παρέμβαση δεν ήταν απαραίτητη. Στην πραγματικότητα, η αναγνώριση από τις ΗΠΑ αποτελεί την προέκταση του λεγόμενου δόγματος Μπους: “όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας” - ως ανταμοιβή για τη συμμετοχή της ΠΓΔΜ στον πόλεμο κατά του Ιράκ. Κινούμενη σε αντίθετη κατεύθυνση, η Ε.Ε. απομακρύνθηκε από τις ΗΠΑ ως προς το θέμα αυτό. Οι βραχυπρόθεσμοι, όμως, στόχοι, οι άμεσα συνδεδεμένοι με την παραμονή των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, θα κυριαρχούν στην αμερικάνικη εξωτερική πολιτική στο άμεσο μέλλον, άσχετα από τις συνέπειες που θα επιφέρουν αυτοί για τους συμμάχους της Αμερικής.

Της Ρίας Στρίγκου

Η Παντάνασσα

καπετάν-Μαρίνος στεκόταν στο παράθυρό του στον δεύτερο όροφο του σπιτιού του, το είχε ανοικτό και ατένιζε με περήφανο βλέμμα το καράβι του, το ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΑ. Ο αγέρας φυσούσε από την θάλασσα και έφερνε μια μυρωδιά από φύκια. Το ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΑ σε λίγες ημέρες θα έπεφτε στο νερό και θα έκανε το πρώτο του ταξίδι, το παρθενικό. Το σπίτι του ήταν ψηλά στον λόφο του Αγίου Νικολάου, στην Σύρο και από εκεί έβλεπε το Νεώριο το ναυπηγείο, εκεί είχε ναυπηγηθεί το καράβι του. Δεν ήταν πολύ μεγάλο, 4000 χιλιάδες τόνοι, αλλά για εκείνον ήταν τεράστιο. Είχε επιτέλους υλοποιήσει το όνειρο μιας ζωής. Ο αέρας εξακολουθούσε να φυσά, ήταν ένας αέρας που ξεμαντάλωνε τα παράθυρα της καρδιάς του και άφηνε να μπει το φως μιας άλλης ζωής. Της ζωής αυτής που από τα νιάτα του μέχρι σήμερα αντίκριζε χειροπιαστό το όνειρο του. Το όνει-

ρο αυτό που μέχρι σήμερα ήταν σκαρφαλωμένο μαζί του πάνω σε ένα σύννεφο. Όμως καιρό τώρα ήταν και σε μεγάλη συλλογή. Για όλο το τσούρμο είχε φροντίσει, όλοι δοκιμασμένοι ναυτικοί, μαζί τους θα είχαν και τον Δημήτρη τον Λιανό. Λοστρόμος ο Δημητρός και το δεξί χέρι του καπετάν Μαρίνου και στην στεριά και στην θάλασσα. Από δυο χρονών ο Δημητρός μεγάλωσε κοντά του. Τόσο ήταν ο Δημητρός όταν πήραν τη μάνα του στην υπηρεσία του σπιτιού τους, αυτός και η γυναίκα του γνώριζαν την ιστορία της αλλά μέχρι σήμερα δεν έχουν πει σε κανένα τίποτα, μόνο αυτοί ξέρουν από πούθε κρατάει η σκούφια τους, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία. Από το παράθυρο μπαίνει το φως του πρωινού, το βλέμμα του ακουμπά στο θαλασσόβραχο και το πρόσωπο του γεμίζει καταχνιά. Ο καπεταν Μαρίνος αναστενάζει και σκέφτεται σε ποιου τα χέρια να εμπιστευθεί το ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΑ. Ποια επιδέξια και ικανά χέρια θα πιάσουν και

θα οδηγήσουν το όνειρό του. Έχει κάποιον στο νου και όλο το γυροφέρνει, όμως αυτός ο κάποιος έχει μια πολύ περίεργη φήμη. Μερικές φορές η φήμη δεν μαρτυρά πάντα την αλήθεια, αλλά αυτού που σκέφτεται η φήμη είναι πέρα για πέρα αληθινή. Αυτός ο κάποιος είναι ο καπετάν Στεφανής, άξιος και ικανός στη δουλεία του αλλά γρουσούζης. Τα σκέφτεται όλα όσα έχει ακούσει και ξέρει πως είναι αλήθεια, αλλά γνωρίζει ότι κανείς δεν φταίει για την τύχη του η την ατυχία του. Μπορεί και όλα αυτά που έχουν συμβεί στο καπετάν Στεφανή να είναι συμπτώσεις. Αλλά είναι και το άλλο που σκέφτεται, ο Στεφανής είναι γιος της αδερφής του, είναι ξέμπαρκος πολύ καιρό και έχει και οικογένεια. Προβληματισμένος τι να κάνει; Ουφ, λέει για μια στιγμή σαν γυναικούλα σκέφτομαι, τι φταίει ο Στεφανής αν του έτυχαν μερικές στραβές; Μαζί του τον πρωτοπήρε ανθυποπλοίαρχο για πρώτη φορά, θυμάται εκείνο το ταξίδι, τίποτε δεν πήγε καλά. Τρεις φορές πάθανε ΜΠΛΑΚ-ΑΟΥΤ δυο φορές πέσανε σε κυκλώνα, καθυστέρηση, χάσανε το χρόνο του ναύλου εφτά μήνες όλα στραβά. Ο Στεφανής στο επόμενο μπάρκο του με άλλο καράβι έπεσε σε άλλη ατυχία. Φεύγοντας το καράβι από Ν. Υόρκη ξήλωσε τον ντόκο και για να φουντάρει αρόδο στο λιμάνι της Γένοβας έπεσε πάνω σε ένα νορβηγέζικο κι έγινε γερή ζημιά και στο ξένο και στο ελληνικό καράβι. Αυτά θυμόταν ο καπετάν Μαρίνος και άλλα πολλά. Στα μπάρκα του όλα ο Στεφανής κουβαλούσε και από μια ατυχία. Όταν έγινε καπετάνιος πήρε για πρώτη φορά την γυναίκα του μαζί. Σε μια μεγάλη κακοκαιρία ένα μεγάλο μπότζι την έριξε κάτω, πέφτοντας χτύπησε το κεφάλι της στην άκρη του γραφείου και έμεινε στον τόπο. Σε άλλο ταξίδι έπεσε και του σκοτώθηκε άνθρωπος στο αμπάρι. Πάντα κάποια αναποδιά θα του τύχαινε, οι ατυχίες τον κυνηγούσαν σαν ερινύες. Ενώ ήταν καλός καπετάνιος άρχισε να δυσκολεύεται να βρίσκει δουλειά, τον κυνηγούσε η φήμη του γρουσούζη. Αν έβρισκε δουλειά ήταν όπου δεν τον ήξεραν. Μετά το τελευταίο του μπάρκο γύρι-

σε ναυαγός με άλλους είκοσι και δώδεκα που τους κατάπιε η θάλασσα. Τότε μαθεύτηκε πια το ιστορικό της καριέρας του. Τρόμαξε και ο ίδιος με την κακοτυχία του, σταμάτησε από τη θάλασσα άνοιξε ένα μικρό συνεργείο και έκανε επισκευές σε μικροζημιές σε τράτες, ψαράδικα και διάφορα μικρά σκάφη. Είχε πάρει κοντά του και δύο παλιούς ναυτικούς μηχανικούς και όλο κάτι έκανε κι αυτός. Λίγα πράγματα λιγότερα λεφτά και η οικογένεια μεγάλωνε. Ο καπετάν Στεφανής είχε ξαναπαντρευτεί και είχε και τρία παιδιά. Από τότε έμοιαζαν τα μάτια του σαν να πέρασαν από πάνω τους σύννεφα γεμάτα βροχή. Κοντά δύο χρόνια είχε να μπαρκάρει, όταν του έγινε η πρόταση από τον καπετάν Μαρίνο να αναλάβει το ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΑ. Ξαφνιάστηκε, δεν το πίστευε, οι σκέψεις του ζυγιάζονταν μέσα στο κεφάλι του αναποφάσιστες. Έμοιαζαν με ποτάμια που στο κύλισμά τους αντάμωναν με άλλα παλαιότερα για να σμίξουν όλα μαζί σε ένα καινούργιο χείμαρρο. Ο Στεφανής σκέφθηκε πολύ την πρόταση του καπετάν- Μαρίνου. Τελικά αποφάσισε ν’ αφήσει το συνεργείο στους δύο μηχανικούς και να κάνει μια προσπάθεια, ενάντια στην φήμη που του είχε δημιουργήσει η κακοτυχία του. Σε μια μικρή σύντομη στιγμή, σχεδόν ταυτόχρονα πάρθηκε η απόφαση και από τον καπετάν - Μαρίνο και από τον Στεφανή. Και έτσι ένα όμορφο ανοιξιάτικο πρωινό ξεκίνησε το ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΑ με τον Στεφανή επάνω, γεμάτο χαρά και αγωνία και έξω στον ντόκο ο καπετάν- Μαρίνος με τα ίδια συναισθήματα. Είχαν σκεφθεί και οι δύο πολλές φορές την περίπτωση. Οι σκέψεις όμως είναι βάσανο, γι’ αυτό αποφάσισαν κι έκαναν αυτό που έλειπε από τις σκέψεις, την κουβέντα. Η κουβέντα είναι το αγαθό που λείπει από τις σκέψεις. Ο καπετάν Στεφανής έβλεπε την στεριά ν’ απομακρύνεται και η σκέψη του γύριζε και ξαναγύριζε στα σκοτεινά άδυτα των ατυχιών του. Και να ξαφνικά η τύχη τού χαμογέλασε για μια τόσο δα στιγμή και του χάραξε το μελλοντικό της σημάδι, το ταξίδι του με το ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΑ. Πριν ξεκινήσει το ταξίδι του πήγε

στον Άι - Νικόλα και προσευχήθηκε. Είχε χρόνια να μπει σε εκκλησία, τα είχε βάλει με τον Θεό. Μετά την προσευχή ένοιωσε μια ανακούφιση και πήρε την απόφαση να οδηγήσει το καράβι στο παρθενικό του ταξίδι. Και να τώρα δέκα μέρες κοντά, πάνω στην γέφυρα, με ρότα προς Αμβούργο σκέφτεται πώς όλα έχουν πάει καλά. Από τις σκέψεις του τον έβγαλε το τηλέφωνο που χτύπησε. Ήταν ο τσιφ. Καπετάν Στεφανή, μια μικρή φωτιά έτυχε στο μηχανοστάσιο προσπαθούμε να την σβήσουμε. Ζαλίστηκε, να’ τη πάλι η ατυχία εμπρός του, ένοιωσε σαν να έφταιγε ο ίδιος. Τον έπιασε πανικός, ευτυχώς όλα τακτοποιήθηκαν γρήγορα και ο Στεφανής ανάσανε με ανακούφιση. Δεν πρόλαβε όμως, λίγο πριν μπουν στο λιμάνι, θες η τύχη, θες η ατυχία του, θες το πεπρωμένο το δικό του ή του ναύτη που έπεσε και χτύπησε, τον έφεραν πάλι σε απόγνωση. Δεν μπορεί σκέφτεται, το δικό του πεπρωμένο είναι. Αυτό το πεπρωμένο που σου την φυλάει σε μια στροφή της ζωής σου και δεν ξέρεις από που θα φανεί. O καπεταν Στεφανής αυτά τα δύο περιστατικά τα χρέωσε στην λίστα της γρουσουζιάς του. Όλα αυτά έφτασαν και στον καπετάν- Μαρίνο. Καταλάβαινε ότι ο Στεφανής δεν έφταιγε, τι να έλεγε; Μόνο που η ατυχία του Στεφανή έμοιαζε με ιό γρίπης που τον χτυπούσε απανωτά. Ο καπετάν Μαρίνος σκεφτόταν την ημέρα που ξεκίνησε το καράβι. Είχαν βάλει την ενάτη του Μπετόβεν και ακουγόταν στην διαπασών από τα μεγάφωνα. Κόσμος πολύς και ευχές, ευχές πολλές. Όλα θα πάνε καλά λέει, αυτά συμβαίνουν. Δύο μήνες το καράβι ταξιδεύει και όλα πάνε καλά. Και να πάλι το μαντάτο. Το καράβι έπεσε σε ύφαλο και έκανε ρήγμα. Ο καπεταν Στεφανής μετά το S.O.S ζήτησε από το πλήρωμα να κάνει τα δέοντα και μετά να μπουν όλοι στις βάρκες. Ο καιρός ευτυχώς ήταν καλός και πλοίο κοντινό είχε πάρει το σήμα και έφθανε. Είπε πως θα έφευγε τελευταίος, ο σκοπός του όμως ήταν να μην εγκαταλείψει το πλοίο κι αν βούλιαζε θα πήγαινε κι αυτός μαζί του, είχε πάρει την απόφασή του. Δεν θα γύριζε

πίσω, πως θα αντίκριζε τον καπετάν Μαρίνο; Τώρα θα είχε πάρει και τα νέα. Δυνατά χτυπήματα στην πόρτα τον ξύπνησαν. Πετάχτηκε επάνω, τρομοκρατήθηκε, τι στην ευχή τέτοιες στιγμές και τον πήρε ο ύπνος; Πανικόβλητος σηκώθηκε και άνοιξε την πόρτα. Ήταν ο μαρκόνης. Τρόμαξε και πάλι. Τι έγινε ρώτησε τον μαρκόνη, το πήραν το S.O.S; σε πόση ώρα φθάνουν; Το πλήρωμα μπήκε στις βάρκες; Πως με πήρε ο ύπνος; Ο μαρκόνης τον άκουγε έκπληκτος. Μα.. καπετάνιε δεν καταλαβαίνω τι λες, όλα είναι μια χαρά σε δύο μέρες φτάνουμε Σύρο, ήλθα να σου φέρω τα ευχάριστα. Πήρα τηλεγράφημα, η γυναίκα σου γέννησε, σου έκανε τον γιο. Ο καπετάν Στεφανής είχε τρεις κόρες. Προσπάθησε να συγκεντρωθεί, όλα λοιπόν ήταν ένα κακό όνειρο. Πόσο όμως αληθινό ήταν, μέχρι που είδε ότι τα νέα έφτασαν ως τον καπετάν- Μαρίνο. Τρελάθηκε από την διπλή χαρά. Μια η χαρά με το ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΑ, απείρακτο, και η άλλη με το τηλεγράφημα για την γέννηση του γιού. Έστησε μεγάλο γλέντι στο καράβι. Δύο μέρες αργότερα, βραδάκι, έμπαινε στο λιμάνι της Σύρου. Το λιμάνι ήταν φωταγωγημένο, και στη διαπασών είχαν βάλει την ενάτη του Μπετόβεν, την αγαπημένη μουσική του θείου του, του καπετάν –Μαρίνου. Κόσμος πολύς περίμενε και πρώτος ο καπετάν- Μαρίνος. Όταν τελικά πάτησε στην στεριά άκουγε ευχές πολλές και χέρια πολλά έσφιγγαν το δικό του για το καλώς-όρισες και για το νεογέννητο. Βουρκωμένος ο θείος του τον αγκάλιασε. Ο γιός σου, Στεφανή, μας έφερε γούρι. Ο Στεφανής τον κοίταζε κι αυτός βουρκωμένος και δεν μπορούσε να μιλήσει από την συγκίνηση. Σκέφθηκε το θαύμα της καινούριας μέρας. Ξαφνικά είδε αγγέλους να τον καλωσορίζουν, η ατμόσφαιρα έγινε διαυγής, έβλεπε τους αγγέλους πότε με το λυκόφως και πότε με το λυκαυγές να του χαμογελούν και να του εύχονται για τον γιό. Έφυγε τρέχοντας για τη κλινική να δει από κοντά το θαύμα της καινούριας ημέρας, τον γιο του. Όταν τον πήρε αγκαλιά και τον κοίταξε είδε ένα αστέρι να λάμπει στο μέτωπό του.

το ταξιδι της μαριως

οικογένεια του κ. Μάγκανου από ένα χωριό της Άρτας, το Γαλατερό, άγονο, με περισσότερα βράχια παρά κάμπους, ζούσε όπως όλοι οι ομοχωριανοί του με μικρά κοπαδάκια από κατσικοπρόβατα. Σε πλήρη ανέχεια, με κόπο τα βγαζε πέρα. Αυτός και η κυρά του ολημερίς στα ξεροχώραφα, μεροδούλι-μεροφάι, όπως λένε οι άνθρωποι του μόχθου. Η κυρά του η κα Κατερινιώ, γέννησε και τα οκτώ παιδιά της βόσκοντας και αρμέγοντας. Η μαμή του χωριού ίσα-ίσα που πρόφταινε με το γαϊδούρι της να βρίσκεται στην ώρα της να πιάσει το παιδί και να το αφαλοκόψει. Οκτώ τσούπρες στη σειρά με ένα χρόνο διαφορά η μία από την άλλη. Όλα υγιέστατα και πανέμορφα μωράκια. Ο γιατρός, όταν πήγε να τον επισκεφθεί για πόνους στη μέση της, της είπε: Στοπ, κα Κώσταινα. Δεν έχεις σωματική δύνα-

Της Ειρήνης-Φάνια Παπιδά

μη να φέρεις άλλο παιδί στον κόσμο, θα πέσεις κάτω. Πες το και στον άντρα σου και να με πάρει τηλέφωνο να του μιλήσω εγώ. Οκτώ θηλυκά, λοιπόν. Πόσο γρήγορα μεγάλωσαν! Όλα έγιναν πανέμορφες κοπελούδες, ροδομάγουλες, μαυρομαλλούσες με φιδίσια σώματα. Οι μικρότερες φορούσαν τ' αποφόρια των μεγαλύτερων αδελφών τους. Η πρωτότοκη η Μαριώ, 20 χρονών πια, ήταν σε ηλικία γάμου. Οι επίδοξοι γαμπροί του χωριού, τελείωσαν το στρατιωτικό τους και μετανάστευσαν σαν αποδημητικά πουλιά στην Αμερική, Καναδά και Αυστραλία. Η Mαριώ δεν μπορούσε να βρει το ταίρι της στα γύρω χωριά. Οι μεγαλοκοπέλες της επαρχίας είχαν ήδη φύγει προς άγραν συζύγου εκτός Ελλάδας. Οι γονείς της την πίεζαν να πάρει μιαν απόφαση να φύηει κι αυτή, για το καλό της. Με τρόμο έβλεπε ο πατέρας τα κορίτσια

του να γαμπρίζουν και ν’ αναζητούν ταίρι. Το έθιμο όμως είναι να «φύγει» πρώτα η πρώτη και ύστερα με τη σειρά οι άλλες. «Αγάντα» έλεγε στην κυρά του. «Είναι όμορφες οι τσούπρες μας, θα τα καταφέρουν». «Η προίκα τους είναι η ομορφιά τους» απαντούσε η μάνα τους. «Μαριώ» λέει μια μέρα η Kατερινιώ, η ξαδέλφη σου στην Αυστραλία παντρεύτηκε με μια φωτογραφία που της έστειλαν κάποιοι δικοί της από ‘κει. Να της γράψουμε κι εμείς να μας στείλει μια για σένα;». Η κόρη δεν απάντησε αμέσως. Χάθηκε ξαφνικά με το σκυλί και εμφανίστηκε αργά το βράδυ με πρησμένα μάτια, αναμαλλιασμένη και τσαλακωμένη. Τι έγινες βρε παιδί μου και ανησυχήσαμε όλοι εδώ; Τι σου συμβαίνει;». Βρε μάνα, σκέφτηκες τι μου πρότεινες το πρωϊ; Να βρω γαμπρό από άλλη Ήπειρο, στην άλλη άκρη του κόσμου. Κι αν η φωτογραφία δεν μου αρέσει;». «Παι-

Το ταξίδι της Μαριώς δί μου καλό, σκέψου και τις άλλες αδελφές σου, τι θα γίνουν; Άνοιξε τους το δρόμο εσύ να βρουν κι αυτές την τύχη τους. Όσες παντρεύτηκαν στην Αυστραλία ευτύχησαν και πρόκοψαν με δουλειές και παιδιά. Σίγουρα, δεν στεφανώθηκαν από έρωτα, μα η αγάπη κόρη μου έρχεται κατόπιν. Για δες, όλες πρόκοψαν, μόνο η άμυαλη η Κατίγκω παράτησε τον άντρα της και γύρισε πίσω. Δες που είναι τώρα, βόσκει ολομόναχη τα κατσίκια του πατέρα της. Εντάξει Μάνα, θα σας απαντήσω αύριο. Η πρωτότοκη κόρη κλείστηκε στο δωματιό της χωρίς ψωμί και νερό μέχρι το πρωί της επομένης. Όλη νύχτα ακουγόταν το κλαμα της. Την αυγή σηκώθηκε, νίφτηκε, γονάτισε κι έκανε με τα τελευταία της δακρυα, μια προσευχή κατω απ’ το εικόνισμα της Βρεφοκρατούσας με το αναμμένο καντηλι. «ΕΣΥ που βλέπεις από ψηλα το δράμα της ψυχής μου, λυπήσου με και βοήθησε με να πάρω μια σωστή, απόφαση για το μέλλον των αδελφών μου και για το δικό μου. Είμαι σίγουρη, εκεί που θα με στείλεις να προκόψω, θα είσαι κι ΕΣΥ κοντά μου να μου συμπαραστέκεσαι και να μου δίνεις κουράγιο στη νέα μου πατριδα». Η Μαριώ σηκώθηκε πιο νηφάλια, έτοιμη να πει τοΝΑΙ στους γονείς της. «Λοιπόν μητέρα μου αγαπημένη, στείλε μήνυμα στην ξαδέλφη μας να μου στείλει μια φωτογραφία ενός τίμιου κι εργατικού ανθρώπου που θα γίνει σε λίγους μήνες άνδρας μου, κι ο Θεός βοηθός». Σ’ ένα μήνα περίπου, χτυπησε ο ταχυδρόμος την πόρτα της κ. Κατερινιώς. «Έλα κυρά Μάγκανου, κατέβα να πάρεις συστημένο από Αυστραλία», της φώναξε βιαστικά ο υπάλληλος του ταχυδρομείου. Περνούσε σπάνια και είχε να μοιράσει πολλά γράμματα και ειδοποιήσεις για εμβάσματα από Καναδά, Αμερική και Αυστραλία. Ο μισός πληθυσμός της κοινότητας τους έλειπε στα ξένα. Το συνάλλαγμα των ξενιτεμένων έδινε μια μεγάλη ανάσα στα φτωχόσπιτα τους.Άνοιξε ανυπόμονα την επιστολή η Μάνα, να δει το περιεχόμενό της. Λίγα λόγιαμπόρεσε να διαβάσει κακογραμμένα χειρόγραφα, και μια έγχρωμη φωτογραφία γλίστρησε απ’

τον αεροπορικό συστημένο φάκελο. Τη σήκωσε με τρεμάμενα χέρια η κ. Κατερινιώ. Να βάλω τα γυαλιά μου, ψιθυρισέ, δεν καλοβλέπω καλά τώρα τελευταία. Μάλιστα, μισοακούστηκε η φωνή της μόλις περιεργάστηκε τον υποψήφιο γαμπρό της. Φορουσέ γυαλιά ο άνθρωπος, ε, φυσικό είναι, και οι νέοι φοράνε γυάλια. Τα μαλλιά του δεν μπόρεσε να καταλάβει τι χρώμα είχαν. Γκρίζα; Βαμμένα κοκκινωπά; Το κεφάλι του στην κορφή έμοιαζε λίγο φαλακρό. Τι κάθομαι και ψηλαφίζω. Διάβασε προσεκτικά το «βιογραφικό» του. Κύριε Μάγκανε, μένω στην Μελβούρνη, είμαι επιπλοποιός με τρεις βοηθούς, το μαγαζί πάει καλά και η οικογένεια που θα δημιουργήσω θα ζήσει ευτυχισμένη κοντά μου. Είμαι 45χρονών και έχω πάρει όλο μου το συγγενολόι εδω. Η μανούλα, μου θα μένει στο σπίτι μας για να βοηθάει και την νύφη της στο νοικοκυριό και στα παιδιά που θα έρθουν με το καλό. «Βρε παιδι μου», μονολόγησε, η καημένη η μάνα, μεγαλούτσικος μου φαίνεται, λίγη φαλάκρα, μεγάλη μύτη, μυωπικά γυαλιά... και για το μπόι του δεν μας λέει πόσους πόντους είναι. Ας είναι... ας κρατήσω τις παρατηρήσεις για τον εαυτό μου και τσιμουδιά στους άλλους. Μαριώ ήλθες; έλα να δεις, ήλθε συστημένη η φωτογραφία του Ιακώβου, έτσι τον λένε. Έλα να τη δεις και συ. Καλός κι εργατικός μου φαίνεται... Η Μαριώ, πλησίασε, πήρε τη φωτό με διστακτικά χέρια κι έβγαλε μια κραυγή. Αααχ χαράς ή απελπισίας; Δεν ξέρω. Πήρε τον φάκελο και ξεπόρτισε, ίσως να τα πουν με τις φίλες της, ε, φυσικό είναι, αυτές οι στιγμές να μοιράζονται οι κοπέλες μεταξύ τους τα μυστικά τους. Μπήκε και ο σύζυγος, κουρασμένος απ’ την αγροτική του ταλαιπωρία, βρήκε τη γυναίκα του να σταυροκοπιέται κάτω απ’ τα εικονίσματα. Τι έπαθες βρε Κατερινιώ; Βάλε να φάμε κι είμαι ψόφιος στην πείνα. «Δεν μαγείρεψα σήμερις, έχει φάβα από χθες. Δεν είμαι στα καλά μου, βρε άντρα μου». Την ίδια στιγμή εισόρμησε και η Μαριώ μ’ ένα μαντήλι να σκουπίζει τα μάτια της. Λοιπόν, θα μουπείτε τι συμβαίνει εδώ μέσα; Κηδεία έχουμε; «Πατέρα, να ο γαμπρός σου,

καμάρωσέ τον, ήλθε συστημένος απ’ τη Μελβούρνη. Την κοίταξε προσεκτικά, ο κύρης της, ξεροκατάπιε, και πίεσε τον εαυτό του να γελάσει ψεύτικα. Μπαμπαμπα,τι χαριτωμένος παλήκαρος είναι αυτός! Μεγάλη τιμή μου να τον κάνω γαμπρό μου και θα είναι η ευκαιρία της ζωής μας να πάμε κι εμείς λίγο πιο μακριά απ’ την Ελλάδα. Για σκέψου λέει, του χρόνου να μπαρκάρουμε Κατερινιώ για την μεγάλη Ήπειρο, να πάμε να γνωρίσουμε τα πρώτα μας εγγόνια. Μάνα και κόρη μείναν μ’ανοιχτό στόμα! «Άντε, τι κάθεστε, ανοίχτε και κανένα μπουκάλι απ’ το παλιό στο κελάρι, να ευχηθούμε για τα καλά μαντάτα. Ο πατέρας κατά την πατριαρχική παράδοση, ούτε καν διανοήθηκε να ρωτήσει τις θηλυκές για τη γνώμη τους. Αύριο πάω κιόλας να κανονίσω στον Πειραιά, εισιτήρια και δρομολόγια πλοίων. Εσύ Μαριώ μου ετοίμασε μιαν απάντηση στον Ιάκωβο, στείλε και μια φωτογραφία σου και ευχαριστήστε τον για την τιμή που μας κάνει, υποθέτω οτι συνδυάζεται και πρόταση γάμου, γιατί είμαι σίγουρος ότι η ανιψιά μου εκεί θα του είπε οτι η νύφη που διαλέγεις είναι απ’ τα ομορφότερα κορίτσια του Γαλατερού. Ο γαμπρός έλαβε τη συστημένη επιστολή, είδε τη φωτογραφία της κοπελιάς, «καλέ τι καλλονή είν’ αυτήνε!» Διάβασε και τα τιμητικά λόγια κι ο νους του πέταξε στα ουράνια. Έβαλε τη φωτογραφία στην τσέπη του, το σπίτι δεν τον χωρούσε, έτρεξε να τη δείξει στους Έλληνες, τους φίλους του. Αυτές τις μέρες είχε πολλά να ετοιμάσει. Η Μαριώ αρριβάρει με το ΑΥΣΤΡΑΛΙΣ της CHANDRIS LINES την 15Μαΐου, 1965, πρωί στις 9 π.μ. Έχει μπροστά, του δυο μήνες καιρό-θα φρεσκάρει το σπίτι του, θα ξεφορτωθεί τα παλιά έπιπλα, γιατί ο ίδιος θα φτιάξει πιο μοντέρνα, θα παραγγείλει το νυφικό, θα ράψει κι αυτός ένα μοντέρνο κοστούμι για το γάμο. Να ετοιμάσει από τώρα τη λίστα των καλεσμένων και τόσες άλλες λεπτομέρειες. Μια φορά παντρεύεται κανείς. Θα κάνει Ελληνικό γάμο, με ελληνικά φαγητά, μουσική ζωντανή, με τσάμικα, συρτά, νησιώτικα, χασάπικα και άλλα. Έχει χρόνια να χορέψει.

Το ταξίδι της Μαριώς Το χασάπικο και το ζεϊμπέκικο, τάχει ξεχάσει, αλλά εδώ υπάρχουν ελληνικά χοροδιδασκαλεία που πηγαίνουν ελληνόπουλα και μεγάλοι και μαθαίνουν όλους τους χορούς της πατρίδας μας. Εκείνο που δεν πρέπει ναξεχάσει πάνω απ’ όλα είναι να στείλει επίσημο δακτυλίδι αρραβώνων στη Μαριώ. Φεύγει ένας πατριώτης για το χωριό του στην Άρτα και θα της το στείλει. Η Μαριώ δεν ρωτήθηκε αν της άρεσε ο Ιάκωβος. Αυτή ήταν η τύχη της, σκέφτηκε. «Πρέπει να βοηθήσω, και τις αδελφές μου να βρουν το δρόμο τους μετά από εμένα. Έβαλε ταφόπλακα στα νεανικά της όνειρα κι άρχισε να ετοιμάζεται. Έκοψε τα μαλλάκια της, έβαψε τα νύχια της, στρίμωξε τα φουστανάκια της μέσα σεμια φθαρμένη βαλίτσα. Οι γονείς της, της έδωσαν χρήματα ν’ αγοράσει ένα φόρεμα για το ταξίδι. Έκανε τα εμβόλια χολέρας, έβγαλε τα εισιτήρια και μπάρκαρε απ’ τονΠειραιά στο υπερωκεάνιο AUSTRALIS για το Μέλμπορν. Ταξίδι τριάντα και ημέρες, ώσπου να φτάσουν. 10 Μαρτίου, 1965, απόγευμα. Το πλοίο γεμάτο μετανάστες. Ήταν η δεκαετία του -60 με 80- που αιμορραγούσε η Ελλάδα απόνέους ανθρώπους, με προορισμό Αμερική, Καναδά και Αυστραλία. Κάθε μήνα από 2.500 ψυχές, τέσσερα πλοία ψυχοπομποί, αποδεκάτιζαν τον ελληνισμό ανηλεώς.Οι συγγενείς της Μαριώς είχαν κατεβεί όλοι στο λιμάνι απ’ όπου απέπλεαν ταμεγάλα βαπόρια. Στο «Good-Bye» της κουνούσαν, άσπρα περιστέρια, μαντήλια, και τα δάκρυα του μισεμού μαύριζαν τις καρδιές των γονιών της. Γειά σου Μαριώ μας, καλό σου ταξίδι, γράφε μας συχνά. Να προσεύχεσαι καρδούλα μου, η Παναγιά του χωριού μας να είναι πάντα μαζί σου, και η ευχή της μάνας σου, στο μαξιλάρι σου.Τα φουγάρα του βαποριού σφύριξαν σπαραχτικά στ’ αυτιά της Μαριώς. Τρεις φορές, αντιλάλησε ο Πειραιάς και πλάνταξε η καρδιάς της «νύφης», έτρεξε να βρει την καμπίνα της να χωθεί στο προσκέφαλο της να κλάψει, να κλάψει επιτέλους ελεύθερη χωρίς να δικαιολογείται για τον πόνο της. Κοιμήθηκε με εφιαλτικά όνειρα και σηκώθηκε την άλλη μέρα το πρωί απ’ το μικρόφω-

νο. Καλούσαν τους επιβάτες για το πρωινό, για το Μπρέκφαστ όπως της μετέφρασε, ο καμαρώτος. Είχε τάση για εμετό και η όρεξη της εξαφανίστηκε. Την επομένη την σήκωσαν με το ζόρι, αισθανόταν εξαντλημένη κι ανόρεχτη. Την πήγαν στο νοσοκομείο του πλοίου και της έδωσαν κάτι χάπια για να σταθεί στα πόδια της. Πέρασαν αρκετές ημέρες ώσπου να ηρεμήσει λίγο. Ένα καμαρωτακι απ’ την Άρτα τη συμπόνεσε και της πήγαινε στην καμπίνα της ότι καλύτερο μπορούσε να της εξοικονομήσει απ’ την κουζίνα του βαποριού. Υστερ’ από λίγες ημέρες, στα μισά περίπου της διαδρομής του ταξιδιού, άρχισε να ξαναβρίσκει τον εαυτό της. Υποσχέθηκε μέσα της να πάψει να σκέπτεται ό,τι της προκαλούσε πόνο και κατάθλιψη. Ανέβηκε στο κατάστρωμα κι ακούμπησε τους αγκωνές της στην κουπαστή. Της ήρθαν πάλι δάκρυα, τ’ άφησε ελεύθερα να σμίξουν με την αλμύρα της θάλασσας. Έφυγε ένα βάρος από πάνω της, θαύμαζε αρκετή ώρα τον άγριο ωκεανό, το σκαμπανέβασμα του πλοίου, τους τεράστιους αφρούς που ξεσπούσαν πάνω απ’ τα ίσαλα του ΑΥΣΤΡΑΛΙΣ. Οι επιβάτες είχαν κι αυτοί αναρρώσει από την ναυτία κι έκαναν βόλτες αγκαζέ οραματιζόμενοι το μέλλον που τους περίμενε στη νέα τους πατρίδα. Μόνο αυτή δεν έκανε όνειρα, δεν πίστευε οτι την περίμενε ο Παράδεισος εκεί που πήγαινε. Μάντευε από τώρα το ριζικό της. Σύζυγος χωρίς έρωτα, αγάπες με κλειστά μάτια, 5-6 παιδια να φροντίζει, και μια πεθερά να παρακολουθεί τα λάθη τηςπρωτόπειρης νοικοκυράς. Τουλάχιστον να ’ταν η μητέρα της κοντά, πόσο αλλιώτικα θα ήταν τα πράγματα ώσπου να συνηθίσει. Όχι άλλες αρνητικές σκέψεις, φτάνει πια, αυτό ήταν. Νύχτωσε στα ρέλια, βγήκε η πούλια, η θαλάσσα ηρέμησε σαν τη γλυκιά της μανούλα. Ώρα να κατέβει στην κουκέτα της. Ερήμωσε το κατάστρωμα, ολοι πήγαν για βραδινό φαγητό. Απόψε είπαν, θα γιόρταζαν την Ελληνική Βραδιά στο πλοίο. Θα ήταν όλοι οι αξιωματικοί, ο πλοίαρχος, οι επιβάτες, σε μια ατμόσφαιρα πολύ πατριωτική λέγανε οι μετανάστες μεταξύ τους. Για σκέψου, δεν

είχε καμιά όρεξη να πάει. Η Μαριώ είχε ξεγράψει πια την πατρίδα, την Ελλάδα. Αντίο Γαλατερό, αντίο χωριό, αντίο φίλες, βρυσούλες, ράχες, κατσικούλες, χελιδόνια, κοτσίφια, αντίο. Ξεκόλλησε επιτέλους απ’ το ζοφερό της παρελθόν, έστειλε ένα καληνύχτα στους δικούς της με τα κύματα και παραπατώντας, βημάτιζε προς τη σκάλα, όταν ξαφνικά ένα δυνατό πιάσιμο χεριού τη συγκράτησε να μην πέσει κάτω με το μπότζι του πλοίου. «Δεσποινίς τόσο γρήγορα φεύγετε; δεν θα πάτε στην Ελληνική Βράδια; Ο...Όχι, ποιος είστε; δεν σας βλέπω καθαρά, σκοτείνιασε. «Έχω βάρδια σε λίγα λεπτα, κι ανέβηκα ν’ ανασάνω λίγο και σας είδα μόνη σας και μου φαίνεστε και λίγο στεναχωρημένη. Είμαι ο ανθυποπλοίαρχος σ’ αυτό εδώ το καράβι, εδώ και δυο χρόνια. Αισθάνομαι κι εγώ λίγο μόνος, το επάγγελμα του ναυτικού βλέπετε, έχω 15 λεπτά καιρό πριν αναλάβω, θέλετε να σας γνωρίσω λίγο το πλοίο, τους χώρους υποδοχής, να πιούμε κάτι; Πολύ δισταχτική ήταν η Μαριώ. Ήθελε να εξαφανιστεί. Ντρεπότανε να τη δούνε μ’ έναν αξιωματικό να μιλάει νυχτιάτικα στη Γέφυρα. «Αφήστε κύριε...», «Νίκος», απαντά ο άλλος. «Νίκος Καλωνάς». Εσείς; «Έγω; Μαριώ Μάγκανου από την Άρτα». «Καληνύχτα, μπορεί αύριο να σας δω στο ίδιο μέρος. Εδώ έρχομαι και μιλάω με τους δικούς μου και τους στέλνω την αγάπη μου με τα κύματα. Φχαριστώ κ. Νικο. Η καμπίνα της ήταν άδεια. 5 κουκέτες με άλλες πέντε «νύφες» είχαν ανέβη στο ελληνικό πάρτι. Η Μαριώ σκέφτηκε ν’ ανοίξει την Ελληνο-Αγγλική Μέθοδο, να μάθει μερικές φράσεις, διαλόγους, για να μην αισθάνεται ζωντόβολο όταν θα μιλούσαν εκεί κάτω οι Αυστραλοί και γελούσαν μαζί της. Κάποτε είχε αρχίσει αγγλικά στην κοινότητα της, αλλά δεν της πολυάρεσαν και τα παράτησε. Να που τώρα της χρειάζονται. Έβλεπε τον αρραβώνα του Ιακώβου στο μεσαίο της δακτυλάκι αισθάνθηκε ένα περίεργο σφίξιμο, ένα ενοχλητικό δάγκωμα εντόμου. Παράξενο. Παράτησε τη μέθοδο, δεν μπορουσε να συγκεντρωθεί. Τι ωραίος νέος αυτός ο ανθυποπλοίαρχος! Λεβεντό-

Της Ειρήνης-Φάνια Παπιδά παιδο κι ευγενικός, θα ’λεγε ψέμα στον εαυτό της οτι δενήθελε να τον ξαναδεί. Όχι λοιπόν, ήθελε, τι θα πείραζε με μια φορά να μιλούσε λίγο μαζί του. Ήταν τοσό γλυκός, ούτε φαλάκρα, ούτε γυαλιά, μια μύτη συμμετρική, κι ένα μπόι μεγαλύτερο απ’ το δικό της. Κοιμήθηκε γλυκά χωρίς εφιάλτες. Αχ, πότε θα ’ρθει το βράδυ ν’ ανέβει πάλι στη Γέφυρα. Έκανε ένα ντους, έφτιαξε όμορφα τα ξανθά της μαλλιά, φόρεσε το καλό της φόρεμα, κοίταξε το ρολόι της, ήταν 7. Στις 8 έπιανε βάρδια. Μια τελευταία ματιά στον καθρέφτη του μπάνιου, έβαψε λίγο τα χείλη της, κιέβγαλε τον αρραβώνα δισταχτικά και φοβισμένα, τον έκρυψε στην μαξιλαροθήκη της. «Λοιπόν; Τη ρωτάει μια φωνή μέσα της. Τι πας να κάνεις βρε άμυαλη; Κάποιος εκεί κάτω σε περιμένει, έχει κάνει ετοιμασίες, έξοδα, σχέδια, τα πετάς και τα πατάς

όλα;» Άκου εσυ μοχθηρή φωνή που συνεχώς με ελέγχεις. Δεν έκανα δα και τίποτις κακό. Τον αρραβώνα μου θα τον ξαναφορέσω. Απλώς σαν κοπέλα κι εγώ ναμιλήσω μ’ ένα ωραίο παλληκάρι για λίγες μέρες. Αυτή θα ’ναι η τελευταία μου σκανταλιά κι απιστία. Εντάξει;» Η Φωνή δεν απάντησε... Επιτέλους, 8 παρά τέταρτο, βράδυ. Ακουμπισμένη στα ρέλια και ρέμβασμα, όταν άκουσε ελαφρά βήματα. Ήταν ο Νίκος. Τι χαρά που ένοιωσε. Δεν το ’θελε, ήταν κάτι που έβγαινε από μέσα της. Πέρασαν ένα ωραίο βράδυ συζητώντας, πίνοντας ένα ελαφρύ ποτό, ακούγοντας γλυκιά μουσική και φλερτάροντας με αναλαμπές ντροπής από μέρους της. Ακόμη ήταν συγκρατημένη. «Για πες μου λοιπόν μικρή, πας να παντρευτείς στη Μελβούρνη; Με ποιόν; Τι; Δεν τον ξέρεις; Για δείξε μου τη φωτογραφία του να δω ανείναι πιο

όμορφος από μένα; Η Μαριώ είχε τη φωτό στην τσάντα της. Την έδειξε με αρκετή έλλειψη αυτοπεποίθησης. Να, αυτός είναι Νίκο, πως σου φαίνεται; Την παρατήρησε ο Νίκος, δεν είπε τίποτε. Είσαι ερωτευμένη μαζί του; Όχι; Τότε; Τι πας να κάνεις, εσύ μια πανέμορφη κοπέλα σ’ αυτή την πόλη; Απαντησέ μου ειλικρινά Μαριώ, θα ’ θελες να παντρευτείς έναν άσχημο άντρα σαν κι εμένα, ας πούμε,ναυτικό, κι όχι αυτόν τον ομορφάντρα εκει κατω; «Μα τι λες Νίκο, μου κάνεις δηλαδή πρόταση γαμου;» Ναι, αύριο αν θέλεις μας παντρεύει ο καπετάνιος του πλοίου και γράψε στον Ιάκωβο ότι μετάνιωσες, στείλε του τον αρραβώνα πίσω και τέρμα τα πάρε δώσε με τον Αυστραλό. Ένα θερμότατο φιλι ήταν το ΝΑΙ της Μαριώς. Η χάρα της πέταξε στην πούλια. Τα κύματα ήταν οι μάρτυρες της ευτυχίας της.

Κάποιος θυμάται τον Πλοίαρχο Σπύρο Ραδίτσα Του Λεωνίδα Παναγιωτόπουλου

μουν Οικονομικός προϊστάμενος στα πλοία του Εμπορικού Ναυτικού και θυμίζω στον συνάδελφό μου Αρχιλογιστή Ηλία Μεταξά και στο περιοδικό «Νέος Εξάντας», μία ναυτική ιστορία που έζησα και αξίζει να αναφερθεί. Το καλοκαίρι του 1977, το κρουαζιερόπλοιο Υ/Κ «THE VICTORIA» της εταιρείας Χανδρή καταπλέει στο λιμάνι της Βενετίας. Στη στροφή όμως και στο ύψος της Γέφυρας των Στεναγμών (Παλάτσο Ντουκάλε-φυλακές), το πλοίο υπό την επήρεια ισχυρού θαλασσίου ρεύματος αδυνατεί να στρίψει, με αποτέλεσμα να κατευθύνεται στη ξηρά... Τις στιγμές εκείνες, εγκαίρως και πριν άλλης εντολής, ο νεαρός τότε αξιωματικός, υποπλοίαρχος Σπύρος Ραδίτσας πόντισε διαδοχικά τις δύο άγκυρες και το πλοίο σταμάτησε σε απόσταση λίγων μόλις μέτρων από τις αραγμένες γόνδολες και τα σημαντικά ιστορικά κτίσματα της περιοχής. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αξιωματικός εκτός από τις ευχαριστίες και τα δώρα των γονδολιέρηδων, έτυχε από τον Πλοίαρχο και την εταιρεία των τιμητικών διακρίσεων που είθισται.

Στον άταφο ναύτη Του Γιώργου Μανέτα Στην γοερή σού ορκίζομαι κείνη κραυγή του φάρου και στου βυθού που ξάπλωσες την άμμο τη νωπή, θύρα να βρω στα βάθη της ν’ ανταμωθώ του χάρου τ’ ανήλια εκείνα δώματα που κατοικεί η σιωπή. Κι όταν θα βρω το σκοτεινό του χάροντα λημέρι, τα πιο ακριβά μαλάματα θα δώσω και σκουτιά, για να σου σφίξω ακόμη μια στερνή φορά το χέρι πριν σε πλαγιάσει ατίμητο του ερέβους η ερημιά. Πριν να σε λούσει πένθιμα το φως απ’ το φεγγάρι και πριν της λήθης τ’ όνομα στην πέτρα σου γραφτεί, βάζω την πένα στο χαρτί και κάνω την δοξάρι για να τους πω πως χάθηκες δίχως κλαυθμό, ταφή: Λέξεις συλλέγω ιάσμινες να πλέξω το στεφάνι μα η ρίμα βγάζει συμφορά και στεναγμού λυγμό. Στο θλιβερό ταξίδι σου, η πένα μου αποκάνει, πενθεί και υγραίνει ως να ‘τανε κι εκείνη από πνιγμό. ην γοερή σού ορκίζομαι κείνη κραυγή του φάρου και στου βυθού που ξάπλωσες την άμμο τη νωπή, θύρα να βρω στα βάθη της ν’ ανταμωθώ του χάρου τ’ ανήλια εκείνα δώματα που κατοικεί η σιωπή. Κι όταν θα βρω το σκοτεινό του χάροντα λημέρι, τα πιο ακριβά μαλάματα θα δώσω και σκουτιά, για να σου σφίξω ακόμη μια στερνή φορά το χέρι πριν σε πλαγιάσει ατίμητο του ερέβους η ερημιά. Πριν να σε λούσει πένθιμα το φως απ’ το φεγγάρι και πριν της λήθης τ’ όνομα στην πέτρα σου γραφτεί, βάζω την πένα στο χαρτί και κάνω την δοξάρι για να τους πω πως χάθηκες δίχως κλαυθμό, ταφή: Λέξεις συλλέγω ιάσμινες να πλέξω το στεφάνι μα η ρίμα βγάζει συμφορά και στεναγμού λυγμό. Στο θλιβερό ταξίδι σου, η πένα μου αποκάνει, πενθεί και υγραίνει ως να ‘τανε κι εκείνη από πνιγμό.

Χρονοχρέωση Της Χαράς Ρίζου Έτρεξα να προλάβω τη ζωή Κράτησα στα δάχτυλά μου μια φθινοπωρινή στιγμή Ένα βραδάκι στο απόβροχο απλωμένο σε ραγισμένα ακροκέραμα παλιού σπιτιού Ένα σούρουπο που χάνεται σφραγίζει το σμάλτο του χρόνου.

Η ζωή Του Σπύρου Ραδίτσα Η ζωή, μια ζώνη. Τη φοράς, την εφαρμόζεις πάνω σου. Ενώνεις τις άκρες της, από τη μια τη πραγματικότητα, το όνειρό σου από την άλλη. Στην ένωση, οι άκρες της σε πιέζουν τόσο, όσο χρειάζεται να συγκρατούν τις φορεσιές σου. Χρειάζονται οι φορεσιές να μη κρυώνεις, να περιφέρεσαι, να στολίζεσαι. Πρόσεξε όμως τις άκρες, μια από τις δύο αν κοντύνει, η ζώνη – ζωή δεν θα κουμπώνει. Στη πιο καλή περίπτωση θα σε σφίγγει αφόρητα...

Σαν παραμύθι Της Μάρως Δήμου Τραβιέται ο χρόνος χάνεται όπως η θάλασσα στην άμπωτη τα θαλασσινά νερά για λίγο χάνονται για άγνωστα μέρη ταξιδεύουν μακρινά πίσω τους κοχύλια και βότσαλα αφήνουν όμορφα όστρακα φανταχτερά καβούρια γαλάζιες μέδουσες και άλλα πολλά της θάλασσας ο βυθός αποκαλύπτεται. Όταν το κύμα ξαναγυρίσει τίποτα δεν θα ‘βρει απ’ όλα αυτά κι αν κανένα μείνει και δεν το έχει αρπάξει η ζωή άδειο θα είναι χωρίς ...ζωή Μια μέρα, ένα πρωί-πρωί ένα ταξίδι στη ζωή σαν παραμύθι.

Λάθος Πορείες Της Ζιζής Γερονυμάκη Λάθος πορείες τράβηξες λάθος τη ζωή επήρες σε δρόμους σκοτεινούς εχάθηκες μας ξαναβρήκες την πυξίδα στην άγρια της ψυχής σου καταιγίδα. Οι λάθος πορείες στο χάρτη διορθώνονται λίγο έτσι λίγο πιο κει στο τέλος την βρίσκεις την γραμμή. Οι λάθος πορείες της ζωής σου ποτέ δεν διορθώθηκαν ακούς; Και μη νομίζεις πως θα σου χαρισθούν δεν ήταν μία δεν ήσαν δυο ήσαν…πολλές.

Δισταγμός Του Χρήστου Χρήστου Κι ύστερα ανοίξαμε πανιά, τετράγωνα πανιά μεγάλα Με μιας γεμίσανε μ'αγέρα, έναν αγέρα βολικό ταξιδευτή Οπ' έσπρωχνε την πλώρη μας σε θάλασσες μακρυνές Κάτω απ'αλλοιώτικους ουρανούς, Είχαμε ξεκινήσει. Κράτα το όνειρο κάτω απ'τον ίσκιο των βλεφάρων σου Κράτα την καρδιά σου ζωντανή ,ζεστή στο πελαγίσιο αγιάζι Μην την κόψει στα δύο, στο χθές και στο μελλούμενο Είναι δική σου μόνο, και το θαλασσοδρόμι είναι μακρύ, Τ'αστέρια μόνο θα σου δείξουν τις στεριές που αποζητάς. Αφουγκράσου τους ήχους Είναι τ'αγέρα τα φιλίματα στα ξάρτια, Είναι ο παφλασμός των κυμάτων που Ξεπλένουν την ντροπή της δειλίας μας, Είναι το πέταγμα των γλάρων που χαράζουν μονοπάτια ελπίδας. Ζήσαμε το αύριο δίχως το χθες, Έτσι απομείναμε σε τούτο το γυαλό, Ταξιδεύοντας το χρόνο με το σταματημένο ρολόι της προσμονής, Δεν ξεκινήσαμε ποτές.

Shipping Solutions Ship Management â&#x20AC;˘ Shipping Projects

NavigatingÂ to the Future

53-55 Akti Miaouli str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36 6 Skouze str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36 tel.: (+30) 210 4295500 - fax: (+30) 210 4295511 tel.: (+30) 210 42 95 500 - fax: (+30) 210 42 95 511 email: econav@econav.co - www.econav.co email: econav@econav.co - www.econav.com