China gaat het maken

‘MADE IN CHINA 2025’, EEN PLAN OM SERIEUS TE NEMEN WERELDLEIDER VAN DE TOEKOMST

Amerikaanse en Europese regeringen maken zich toenemende zorgen over een Chinees beleidsplan dat van de Volksrepubliek een industriële en technologische wereldleider moet maken. Zijn de torenhoge ambities uit dit plan echt haalbaar of blijft China voorlopig afhankelijk van buitenlandse basistechnologie?

tekst Fred Sengers

Een werknemer bij een assemblagelijn in de fabriek van Huawei in Shenzhen.

In een winkelstraat in het westen van Shenzhen begint het tegen lunchtijd behoorlijk druk te worden. In het noorden van de stad woedt een brand, brandweerauto’s zijn onderweg. En op de afritten van de autosnelweg staat het verkeer vast. Al deze informatie over de situatie in de stad wordt geprojecteerd op een enorm beeldscherm. De operator kan eenvoudig op een situatie inzoomen, aanvullende informatie opvragen, of meekijken met surveillancecamera’s die in de buurt hangen.

Ik ben in het demonstratiecentrum van telecommunicatiebedrijf Huawei, waar een proeftuin voor een smart city is gerealiseerd. Bedrijven en overheidsdiensten, zoals de politie, het vervoersbedrijf, telecomproviders en nutsbedrijven, sturen er hun data naartoe. ‘De uitdaging is niet om informatiestromen samen te brengen, maar om de informatie op zo’n manier te presenteren dat je er iets aan hebt’, zegt Edwin Diender, chief digital transformation officer van Huawei. Hij kwam eind 2011 bij de Chinese multinational werken. Sinds 2015 is de Nederlander werkzaam op het hoofdkantoor in Shenzhen.

‘Camera’s hangen nu al op veel plekken. Moderne software “ziet” dat op een kruispunt waar altijd auto’s rijden nu nauwelijks beweging is en slaat alarm voordat voorbijgangers een noodnummer

14 | de ingenieur 2 | februari 2020 kunnen bellen. De computer weet waar het verkeer vast staat en berekent de snelste route voor de hulpdiensten. Kunstmatige intelligentie maakt het mogelijk om uit een enorme hooiberg van data snel de speld te vinden waarnaar je op zoek bent.’

In het demonstratiecentrum komen dagelijks gasten uit binnen- en buitenland een kijkje nemen. Bestuurders, politici, wetenschappers en journalisten kunnen er zien waar Huawei aan werkt en hoe groot de technologische mogelijkheden op het gebied van telecommunicatie al zijn. Het centrum is onderdeel van de Huawei University, waar personeel, medewerkers van klanten en studenten uit de hele wereld worden bijgespijkerd over de laatste technologische ontwikkelingen.

Chinees label De Huawei University is onderdeel van een reusachtige campus rond het hoofdkantoor waar 48.000 mensen werken. Ooit stonden hier de fabriekshallen waar Huawei onderdelen maakte in opdracht van andere fabrikanten. Later ging het bedrijf dat onder eigen merknaam doen. Tegenwoordig maakt Huawei complete systemen voor telecomproviders. Bovendien is het een van de grootste producenten van mobiele telefoons. De fabriekshallen hebben plaatsgemaakt voor kantoorpanden te midden van een groene omgeving. Het zijn tegenwoordig niet meer de machines, maar de hersenen die de meeste arbeid verrichten. En dat is precies wat de Chinese overheid graag ziet: een overgang van producten en onderdelen met weinig toegevoegde waarde die veelal zijn bestemd voor buitenlandse ondernemingen, naar hoogwaardige technologische eindproducten onder Chinees label.

MADE IN CHINA 2025

Het tienjarenplan Made in China 2025, kortweg MIC25, is een veelomvattend industriebeleid dat door de Chinese overheid in 2015 is afgekondigd. Het kabinet heeft tien sectoren aangewezen die cruciaal worden geacht om met de Chinese industrie een doorbraak te bereiken: ict, nauwkeurige meetinstrumenten en robotica, luchtvaart, scheepvaart, spoorwegen, energiebesparing en elektrische voertuigen, stroomvoorziening, moderne materialen, medicijnen en medische apparatuur, en agrarische apparatuur.

voorbeeld van. Het is voor het eerst dat een Chinees bedrijf vooroploopt in een breed toepasbare technologie’, zegt George Yip, die als hoogleraar is verbonden aan de Imperial College Business School in Londen. Hij schreef het boek China’s next strategic advantage, met als veelzeggende ondertitel From imitation to innovation. ‘Huawei begon in 1987 als copy cat en hield zich destijds bezig met het verbeteren van bestaande technologie. Inmiddels is het een voorloper in telecommunicatie en daar heeft het bedrijf hard aan gewerkt. Een derde van de werknemers houdt zich bezig met research & development. Zo zullen er meer Chinese bedrijven komen waarvan de naam ons nu nog niets zegt, maar die de wereld zullen veroveren’, zegt Yip.

China is de afgelopen veertig jaar uitgegroeid tot de fabriek van de wereld. Naarmate het land zich verder ontwikkelde, namen de productiekosten toe. Om te blijven groeien moet China stijgen in de waardeketen. Daarom besteden Chinese bedrijven tegenwoordig veel arbeidsintensief werk uit aan andere Aziatische landen. Ook

demografische ontwikkelingen maken dat noodzakelijk. Door ontgroening – het aandeel jongeren in de Chinese bevolking neemt af – krimpt de werkzame bevolking en tegelijkertijd leidt vergrijzing tot hogere zorg- en pensioenkosten. Om die te bekostigen moet de opbrengst per werknemer omhoog. Ook wil de Chinese bevolking niet langer de prijs van de sterke economische groei betalen in de vorm van een onleefbaar milieu. Dat vormt een belangrijke drijfveer om de traditionele manier van produceren te transformeren naar moderne en schone productie.

Koploper In 2015 kondigde premier Li Keqiang een ambitieus plan aan dat van China de technologische koploper van de wereld moet maken. In 2049, wanneer de Volksrepubliek honderd jaar be - staat, moet China de industriële wereldleider zijn. Niet alleen in kwantiteit, maar ook in kwaliteit. De eerste fase van het plan is de meest concrete stap. Door te innoveren en kosten te besparen moeten Chinese bedrijven hun achterstand op westerse landen goedmaken. Het tienjarenplan Made in China 2025 (MIC25) richt zich op verbeteringen in de industrie door informatisering en automatisering, kostenbesparingen, meer onderzoeksbudget en het internationaal uitbouwen van Chinese merken (zie kader ´Made in China 2025´).

De Nederlander Edwin Diender – hier in de Huawei smart city control room – werkt sinds 2011 aan de digitale transformatie van Huawei.

foto Depositphotos

Op de werkvloer van Chinese technologiebedrijven verrichten steeds vaker de hersenen het werk, en niet langer de machines.

Twee jaar lang bleef het plan in het buitenland vrijwel onopgemerkt. Totdat in 2017 Amerikaanse beleidsmakers wakker werden. De Verenigde Staten vormen al honderd jaar het machtigste land ter wereld. Maar nu voelen ze de hete adem van China in de nek. MIC25 staat symbool voor de Chinese ambitie om de Amerikaanse hegemonie uit te dagen en wereldleider te worden. Opvallend is dat de Chinezen zelf de plannen bagatelliseren. Het begrip MIC25 wordt al ruim twee jaar door de Chinese overheid zorgvuldig vermeden, constateert Anna Holzmann, onderzoeker van de gerenommeerde Duitse Chinadenktank Merics. ‘Maar dat neemt niet weg dat de trein nog altijd doordendert’, zegt ze. ‘China is natuurlijk niet het enige land met een industriepolitiek, maar de grootschaligheid en de hoeveelheid middelen die beschikbaar worden gesteld, zie je elders nergens.’

Bloedserieus Holzmann ziet een gemengd beeld als ze naar de technologische vooruitgang in China kijkt. ‘De Chinese overheid wil veel tegelijk en het is onrealistisch om te denken dat alle doelen worden gehaald en dat weten ze zelf ook. Dat is een van de redenen waarom er steeds opnieuw andere prioriteiten worden gesteld bij de implementatie van MIC25. In het plan ligt de nadruk op moder

16 | de ingenieur 2 | februari 2020 nisering van China’s maakindustrie, maar tegelijkertijd wil China steeds meer focus leggen op opkomende sectoren en toekomstige technologieën, zoals kunstmatige intelligentie.’

Op sommige gebieden heeft China al enorme vooruitgang geboekt. Holzmann noemt accu’s voor elektrische voertuigen, ultrahoge spanning (UHV)-transmissie en hogesnelheidstreinen als voorbeelden. Maar op andere gebieden, zoals de productie van halfgeleiders, heeft China nog een lange weg te gaan. Amerikaanse sancties hebben laten zien dat China hier kwetsbaar is. ‘China is nog steeds afhankelijk van buitenlandse basistechnologie en de toenemende westerse tegendruk, vooral vanuit de VS, heeft deze achilleshiel blootgelegd. De Chinese regering ziet dat natuurlijk ook. Daarom wordt er extra geïnvesteerd in sectoren die deze technologie zelf kunnen ontwikkelen. De communistische partij heeft het volk beloften gedaan over economische ontwikkeling en ze willen daarbij niet te veel afhankelijk zijn van het Westen. Daarom streven ze naar controle over de hele keten.’

Onderschat de moderniseringsplannen van China niet, waarschuwt ook de Deense Chinakenner en auteur van het boek The Great Tech Revolution, Christina Boutrup. ‘Als we kijken naar wat er de afgelopen vijftien jaar al is bereikt moeten we hun ambities bloedserieus nemen. Wanneer de Chinese overheid plannen formuleert met specifieke doelen en deadlines, dan kun je erop rekenen dat die worden gehaald. Dat komt doordat het volbrengen van die plannen actief wordt gestimuleerd met belastingvoordelen en goedkope leningen. Geld en de beste mensen vinden vervolgens vanzelf wel hun weg naar deze industrieën’, zegt Boutrup. ‘China zet flink in op robotica. Wil je in China een robotfabriek beginnen, dan krijg je gratis grond en jarenlange belastingvoordelen. Staatsbanken verzorgen de financiering als je een

bedrijf in Europa wilt overnemen om de benodigde kennis binnen te halen. Het is simpelweg heel aantrekkelijk om te investeren in de industrieën die de overheid als speerpunt heeft aangewezen.’

Natiebreed gedragen Minstens zo belangrijk als de stimuleringsmaatregelen, is dat de Chinese overheid nieuwe technologie direct omarmt, zegt Diender. Daardoor betalen investeringen zich snel terug. Het werkt in China anders dan in Europa. ‘Ook in Europa en Nederland kennen we natuurlijk innovatiebeleid, maar vaak is dat projectmatig. De overheid subsidieert nieuwe technologie en als die klaar is word je aan je lot overgelaten’, stelt Diender. ‘In China wordt daarentegen een innovatie natiebreed gedragen. Lagere overheden staan open voor pilots en willen nieuwe technieken snel implementeren. Als fabrikant kun je erop vertrouwen dat als je met iets goeds komt, de overheid de eerste is die het gaat gebruiken.’

Diender nodigt buitenlandse bedrijven uit om meer met Chinese bedrijven samen te werken. ‘De vierde industriële revolutie draait om het beter laten functioneren van bestaande apparatuur door middel van nieuwe technologie en software. Bedrijven zullen hoe dan ook met elkaar moeten samenwerken. Het Internet of Things en smart city-concepten zijn te grote onderwerpen om als bedrijf alleen aan te pakken’, zegt Diender. Hij verwijst naar Huawei’s Open Lab’s, waar bedrijven in samenwerking met elkaar netwerken testen, ook met directe concurrenten Ericsson en Nokia. Ook zijn er de joint innovation centers waar Huawei samen met andere partijen nieuwe producten ontwikkelt.

De vraag is of samenwerken met China een verstandige strategie is. Boutrup schetst het dilemma waarmee bedrijven worstelen: ‘MIC25 biedt een kans voor bedrijven in de sectoren die door de Chinese overheid als speerpunt zijn aangewezen. Je kunt rekenen op een warm welkom als je in China zaken komt doen. Als buitenlands bedrijf heb je recht op dezelfde voordelen als Chinese bedrijven. Maar wel onder voorwaarde dat je een Chinese partner hebt. Zo dwingt de Chinese overheid buitenlandse bedrijven om moderne technologie over te dragen.’ Toch is dat in veel gevallen verstandiger dan China te negeren, denkt Boutrup. ‘Als je ervoor kiest om wat van je kennis weg te geven, heb je in ieder geval een voet tussen de deur van de grootste markt ter wereld. Je kunt gebruik maken van dezelfde mogelijkheden die je

TWEELUIK ‘CHINA GAAT HET MAKEN’

Dit artikel is tot stand gekomen met hulp van de Frank Biesboer Beurs, vernoemd naar de voormalige hoofdredacteur van De Ingenieur. Auteur Fred Sengers is onafhankelijk publicist, spreker en onderzoeker op het gebied van modern China. In dit eerste deel schetst hij de inhoud en haalbaarheid van het Made in China 2025-beleid. In het tweede deel, dat in de editie van maart zal verschijnen, schetst hij de consequenties voor de Nederlandse industrie.

Chinese concurrenten ook hebben en bent minder kwetsbaar voor Chinese verstoring in andere markten.’

Erosie Holzmann benadrukt dat Europa juist een eigen antwoord moet ontwikkelen. ‘Op de korte tot middellange termijn biedt MIC25 kansen voor buitenlandse bedrijven. Maar op de lange termijn zullen naïeve afspraken met China, in het bijzonder over kritische technologieën, leiden tot erosie van de industriële basis en concurrentiepositie van geavanceerde economieën. We moeten misschien wat vaker naar de lange termijn kijken. Wat wil China en welke rol spelen wij daarin? MIC25 laat duidelijk zien hoe belangrijk het is dat geïndustrialiseerde landen hun krachten en zwakten kennen en daar naar handelen.’ ‘Plug in to it!’, adviseert Yip bedrijven volmondig. Maar hij begrijpt ook wel dat overheden daarbij hun bedenkingen hebben. ‘De vrije markt werkt alleen in je voordeel als je de grootste en machtigste bent. Nu China steeds vaker zijn eigen regels bepaalt, moeten westerse regeringen daar iets tegenover stellen. Industriepolitiek heeft een slechte naam, omdat er in de jaren zestig en zeventig veel geld is gestoken om banen te behouden in sectoren die uiteindelijk toch kopje onder gingen. Dit keer gaat het niet om de banen van het verleden, maar de banen van de toekomst. Dat is voor politici waarschijnlijk nog moeilijker. Mensen die hun baan verliezen zijn stemmers. Maar de toekomst heeft geen stem. Wie durft te investeren in de banen van de toekomst?’ |