de puur muziek
25.11.2011 | 20:00 | KRAAKHUIS
carlos mena, romina lischka, sarah ridy, richard sweeney Muziek in Palazzo Barberini
programma Johannes Hieronymus Kapsberger (1580-1651) Toccata nr. 1 (uit ‘Libro quarto d’intavolatura di chitarrone’ - 1640)
Francesco Rognoni ( ? -1626) Diminuties op ‘Vestiva i colli’ (Giovanni Luigi Palestrina) voor Viola bastarda (uit ‘Selva de Varij Passagi’ - 1620)
Giralomo Frescobaldi (1583-1643) Canzon terza a 2, canto e basso (uit ‘Canzoni da sonare a una, due, tre et quattro con il Basso Continuo. Libro Primo’ - 1643)
Domenico Mazzocchi (1592-1565) Sonetto - No me mueve mi Dios (uit ‘Musiche sacre e morali: sonetti e arie di più parti a voce sola’ - 1640)
Benedetto Ferrari (1603-1681) Cantata Spirituale - Queste pungenti spine (uit ‘Musiche varie a voce sola’)
Giovanni Felice Sances (1600-1679) Stabat Mater - Pianto della Madonna (uit ‘Mottetti a voce sola’)
Giralomo Frescobaldi Toccata Terza (uit ‘Primo libro di Toccate’)
Alessandro Piccinini (1566-1638) Toccata nr. 10 (uit ‘Intavolatvra Di Livto Et Di Chitarrone’ 1623)
Cirpiano de Rore (1515-1565) / Girolamo Dalla Casa (1543-1601) Anchor che col partir
Johannes Hieronymus Kapsberger Canarios - Sferaina - Capona (uit ‘Libro quarto d’intavolatura di chitarrone’ - 1640)
Diminuties op ‘Anchor che col partir’ voor Viola bastarda (uit ‘Il Vero Modo Di Diminui con tutte le sorti di stromenti di siato, & corda & di voce humana, Libro Secondo’ - 1584) (viola da gamba solo, luit, harp)
Claudio Monteverdi (1567-1643) Voglio di vita uscir
Benedetto Ferrari Voglio di vita uscir (uit ‘Musiche varie a voce sola’)
UITVOERDERs Carlos Mena | altus Richard Sweeney | luit Sarah Ridy | harp Romina Lischka | viola da gamba
PAUZE
Johannes Hieronymus Kapsberger Toccata nr. 1 (uit ‘Libro quarto d’intavolatura di chitarrone’ - 1640)
Aandacht! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.
2
Muziek in Palazzo Barberini Vandaag wordt de wereld der kunsten in leven gehouden door een pak subsidiërende mogendheden. Niks nieuws onder de zon, want ook in vroegere tijden leefden kunstenaars vaak bij gratie van enkele gulle weldoeners. Veel meer dan vandaag echter werden de artistieke resultaten door de mecenassen gebruikt om de eigen machtspositie op efficiënte en krachtdadige wijze te veruitwendigen. De ‘kunstobjecten’ vormden een cruciale schakel in het politieke en sociale leven.
dat felle kritiek bij de Romeinen, niet alleen omwille van het vandalisme, maar ook omdat het theatrale karakter van het baldakijn van slechte smaak zou getuigen. Het ontlokte aan Pasquino, één der sprekende beelden van Rome, de uitspraak: “Quod non fecerunt barbari, fecerunt Barberini” (“Wat de barbaren niet deden, deden de Barberini”). De paus verdedigde zich door te antwoorden dat hij een kunstwerk had gemaakt van iets dat er geen was. Berlusconi avant la lettre…
Een plek waar het mecenaat in de 17de eeuw weelderig tierde was het Palazzo Barberini in Rome. Daar leefde het Italiaanse geslacht Barberini, dat vooral macht en aanzien verwierf toen een telg van de familie, kardinaal Maffeo Barberini, tot paus verkozen werd. Zijn palazzo in Rome, in 1633 voltooid door Bernini, herbergt vandaag de ‘Galleria Nazionale d’Arte Antica’. Niet alleen het schitterende Palazzo Barberini, maar ook veel andere bouwwerken en monumenten in Rome (meestal herkenbaar aan het wapenschild met de drie heraldische bijen) getuigen van de welvaart, de smaak en de praalzucht van de familie in de 17de eeuw. De kunstverzameling van de Barberini’s omvatte ook fabelachtige werken uit de Oudheid, waarvan de meeste nu verspreid zijn over verschillende musea in de wereld. De liefde van de familie Barberini voor de schone kunsten bereikte nu en dan groteske hoogtepunten. Toen Urbanus VIII in 1632 grote hoeveelheden brons (zo’n 250.000 kg!) van het Pantheon liet verwijderen om er Bernini het baldakijn van de SintPietersbasiliek mee te laten maken, ontlokte
De Barberini’s steunden ook de ontwikkeling van de opera, het nieuwe muziekgenre dat in die periode ontstond, door het onderhouden van zangers als Marc’Antonio Pasqualini, en de bouw van een aangepaste schouwburg in hun Palazzo (met een capaciteit van niet minder dan 3000 zitplaatsen). Vooral de neef van Urbanus VIII, kardinaal Francesco Barberini, ondersteunde heel wat componisten waaronder Frescobaldi, Mazzocchi, Ferrari, Marazzoli, Landi en Rossi. Op vraag van Muziekcentrum De Bijloke slaan drie uiterst getalenteerde jonge musici samen met Carlos Mena de handen in elkaar om ons te laten proeven van de muziek die ooit weerklonk tussen de muren van het niet al te bescheiden Romeinse optrekje van deze machtige familie. De instrumenten die we te horen krijgen zijn barokharp, viola da gamba en luit. Die instrumenten ontwikkelden zich met name in het Palazzo Barberini tot ware solo-instrumenten, mede dankzij de inspanningen van o.a. Frescobaldi, Kapsberger en Mazzochi.
3
LIEDTEKSTEN Benedetto Ferrari Cantata Spirituale - Queste pungenti spine Dit meeslepende lamento is een klaagzang van Maria Magdalena. Ze beweent Jezus die aan het kruis hangt: haar heer en meester, maar tevens haar geliefde.
o, dolci accenti, tè stessa al cielo eterno.
Prima parte Queste pungenti spine che ne’boschi d’abisso nodrite ed allevate affliggono, trafiggono, o crudeltade, il mio Signor e Dio.
Terza parte Stolta che fai? che pensi? Il tuo Giesù tradito il tuo Giesù piagato si lacera, si macera, ohimè, che stato, solo per darti vita,
Son saette divine che col foco del cielo addolcite e temprate allettano, dilettano, o, gran pietade il cor divoto e pio. E tú, anima mia, non sai che sia dolore, ancor non senti amore?
e tu ingrata i sensi ogn’hor più cruda induri sei di cor si spietato si rigido, si frigido, o stelle, o fato, che non procuri aita?
E pure, anima mia non sai che sia dolore, ancor non senti amore?
Ben veggio, anima mia non sai che sia dolore, ancor non senti amore.
Seconda parte Ahi, miserella, ascolta i tuoi vani diletti i piaceri, i contenti inducono, conducono o pene, o stenti, tè stessa al cieco inferno.
Ultima parte Così dunque vivrai senz’amor, senza duolo? no, rivolgi il core pìeghevole, piacevole o, buon fervore, a si gravi martiri,
Deh, si, deh mira una volta del tuo celeste amante le ferite e i tormenti che chiamano, richiamano
e riverente homai pentita e lagrimosa
4
cenere, E che i singulti miei tra l’ombre vadano. Già che quel piè ch’ingemma l’herbe tenere Sempre fugge da me, ne lo tratengono I laci, hoimè, del bel fanciul di Venere.
manda dal petto fuore caldissimi, dolcissimi d’amor sensi e sospiri. Così, anima mia saprai che sia dolore intenderai amore.
Vo che gl’abissi il mio cordoglio vedano, E l’aspro mio martir le furie piangano, E che i dannati al mio tormento cedano. A Dio crudel, gl’orgogli tuoi rimangono A incrudelir con gl’altri. A te rinunzio, Ne vo più che mie speme in te si frangono.
Cipriano de Rore Anchor che col partir Dit madrigaal gaat over afscheid en terugkeer (met ook wel een erotische ondertoon). De laatste zin gaat als volgt: “Ik zou duizend en duizend keer per dag van je willen weggaan, omdat elke terugkeer zo zalig is.”
S’apre la tomba, il mio moror t’annuntio. Una lacrima spargi, et alfin donami Di tua tarda pietade un solo nuntio, E s’amando t’offesi, homai perdonami.
Anchor che col partire Io mio senta morire, Partir vorrei ognior, ogni momento, Tanto e’il piacer ch’io sento De la vita ch’acquisto nel ritorno.
Domenico Mazzocchi Sonetto - No me mueve mi Dios In dit ‘sonetto’ wordt liefde betuigd aan Jezus die aan het kruis hangt: “Indien de hemel niet zou bestaan, dan zou je mijn geliefde zijn; indien de hel niet zou bestaan, dan zou ik je vrezen.”
E cosi mille e mille volte il giorno mille e mille volte il giorno Partir da voi vorrei. Tanto son dolci gli ritorni miei. E cosi mille…
No me mueve, mi Dios, para quererte el cielo que me tienes prometido, ni me mueve el infierno tan temido para dejar por eso de ofenderte. Tú me mueves, Señor, muéveme el verte clavado en una cruz y escarnecido, muéveme ver tu cuerpo tan herido, muévenme tus afrentas y tu muerte. Muéveme, en fin, tu amor, y en tal manera, que aunque no hubiera cielo, yo te amara, y aunque no hubiera infierno, te temiera. No me tienes que dar porque te quiera, pues aunque lo que espero no esperara, lo mismo que te quiero te quisiera.
Benedetto Ferrari Voglio di vita uscir De vertaling van de titel luidt: “Ik wil dit leven verlaten”. In het lied vraagt de zangeres aan haar (wrede) geliefde (die niet ingaat op haar avances) om haar graf te openen en haar een traan van medelijden te gunnen bij haar heengaan. Voglio di vita uscir, voglio che cadano Quest’ossa in polve e queste membre in
5
Giovanni Felice Sances Stabat Mater - Pianto della Madonna In dit beklijvende lamenta beweent Maria Jezus die aan het kruis hangt. Het lamento wordt kracht bijgezet door de constante vloed aan dalende motieven.
Sancta mater, istud agas, Crucifixi fige plagas Cordi meo valide. Tui nati vulnerati Tam dignati pro me pati, Poenas mecum divide!
Stabat Mater dolorosa, Iuxta crucem lacrimosa, Dum pendebat filius. Cuius animam gementem Contristantem et dolentem Pertransivit gladius.
Fac me vere tecum flere, Crucifixo condolere, Donec ego vixero. Juxta crucem tecum stare Te libenter sociare In planctu desidero.
O quam tristis et afflicta Fuit illa benedicta Mater unigeniti Quae moerebat et dolebat. Et tremebat, cum videbat Nati poenas incliti
Virgo virginum praeclara, Mihi jam non sis amara, Fac me tecum plangere. Fac ut portem Christi mortem, Passionis eius sortem Et plagas recolere.
Quis est homo qui non fleret, Matrem Christi si videret In tanto supplicio? Quis non posset contristari, Piam matrem contemplari Dolentem cum filio?
Fac me plagis vulnerari, Cruce hac inebriari Ob amorem filii, Inflammatus et accensus, Per te virgo sim defensus In die judicii.
Pro peccatis suae gentis Jesum vidit in tormentis Et flagellis subditum. Vidit suum dulcem natum Morientem desolatum Dum emisit spiritum.
Fac me cruce custodiri, Morte Christi praemuniri, Confoveri gratia. Quando corpus morietur Fac ut animae donetur Paradisi gloria. Amen.
Eja mater fons amoris, Me sentire vim doloris Fac ut tecum lugeam. Fac ut ardeat cor meum In amando Christum Deum, Ut sibi complaceam.
bio Carlos Mena Contratenor Carlos Mena begon zijn muzikale opleiding in zijn geboortestad Vitoria in
6
dingspraktijk. Richard leeft momenteel dicht bij de zee in Malmö (Zweden). In 2009/2010 ontving hij de Arts Council of Ireland Bursary Award. Sarah Ridy Sarah Ridy studeerde pedaalharp aan het Royal Northern College of Music in Manchester en barokharp aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. In 2009 behaalde ze haar mastersgraad Oude Muziek. Ze gaf concerten met oudemuziekensembles als Ensemble l’Arpeggiata, Zefiro Torna en Me la Amargates Tu. Ze werkte mee aan Cavalli opera “Ercole Amante” in Frankrijk en Caccini’s Eurodice in België en is muzikant bij oudemuziekensemble Lacrime Amorose en The Scroll Ensemble.
Spanje. Hij volgde masterclasses bij Charles Brett en haalde zijn diploma in renaissanceen barokmuziek aan de Schola Cantorum Basiliensis, waar hij studeerde bij Levitt en Jacobs, Kirkby en Cash. Hij verdiepte zich ook in middeleeuwse muziek bij Dominique Vellard en is tevens thuis in het operarepertoire. Mena wordt regelmatig als solist gevraagd door ensembles als Hespérion XX, Ricercar Consort en Capella Reial de Catalunya. Hij was reeds te horen in het Auditorio Nacional de Madrid, Palau de la Musica in Barcelona en het Konzerthaus Wien. Aan het Teatro Guaira in Brazilië vertolkte hij Orfeo in ‘Orfeo ed Euridice’ van Gluck en in het Teatro Real de Madrid was hij de Pastor in Monteverdi’s ‘Orfeo’. Mena buigt zich ook over twintigsteeeuws repertoire van Stravinsky, Britten, Orff, Bernaola en Bernstein. Als docent oude muziek was hij geruime tijd verbonden aan het conservatorium van Madrid en aan de universiteit van Salamanca.
Romina Lischka De Oostenrijkse gambiste Romina Lischka maakte kennis met de viola da gamba toen ze dertien was. Op dat moment studeerde ze gitaar in haar geboortestad Wenen, maar ze voelde zich zeer aangetrokken tot de oude muziek, en meer specifiek tot de gamba. Na het beëindigen van haar gitaarstudies gaat ze les volgen bij Paolo Pandolfo aan de Schola Cantorum Basiliensis in Basel, Zwitserland; in 2006 behaalt ze er haar diploma met grote onderscheiding. Tijdens haar studies volgt ze masterclasses bij eminente musici als Wieland Kuiken en Jordi Saval. In 2009 behaalt ze de Meestergraad aan het Koninklijk Conservatorium van Brussel, waar ze studeerde bij Philippe Pierlot. En bovendien rondde ze ook een opleiding in Indiase Zang af. Romina Lischka treedt geregeld op met o.m. Les Flamboyants, Ricercar Consort en Collegium Vocale Ghent. Ze vormt een duo met theorbespeler Sofie Vanden Eynde. Recent werkte Romina in de Bijloke-Manufactuur aan een project dat de link legde tussen Indische drupad en Engelse consortmuziek.
Carlos Mena komt opnieuw naar De Bijloke op - 14.12.11 | Ricercar Consort - 28.04.12 | Ensemble Inégal
Reserveer alvast uw tickets op debijloke.be Richard Sweeney Richard Sweeney werd geboren in Dublin, 1978. Tijdens zijn studies gitaar ontdekte hij de luit en werd hij meteen verliefd op het instrument, alsook op het bijhorende repertoire. Hij studeerde luit bij Nigel North, en nadien ook bij Elizabeth Kenny aan de Royal Academy of Music. Sindsdien speelt Richard Sweeney regelmatig bij gerenommeerde barokensembles zoals The King’s Consort, Early Opera Company en Orchestra of the Age of Enlightenment. Richard Sweeney is ook lid van het luitkwartet Chordophony. Hij richt zich vooral op het repertoire uit de 17de en 18de eeuw, en op de authentieke begelei-
7
binnenkort ZO | 27.11.11 | 15:00 Symfonieorkest Vlaanderen, Seikyo Kim (dirigent), Pieter Wispelwey (cello) Ravel, Lalo, Sibelius VR | 02.12.11 | 20:00 Ensemble Organum | UITVERKOCHT Oudromeinse gezangen uit de kerstliturgie ZA | 03.12.11 | 17:00 & 20:00 Le Poème Harmonique o.l.v. Vincent Dumestre Caligula: marionettenopera ZO | 04.12.11 | 16:00 deFilharmonie, Clara Cleymans, Thomas Vanderveken De Schone Slaapster, KIDconcert WO | 07.12.11 | 20:00 Geri Allen & Time Line Quartet Jazz VR | 09.12.11 | 20:00 deFilharmonie, Jaap van Zweden (dirigent), Katia en Marielle Labèque (piano) Poulenc, Sjostakovitsj ZA | 10.12.11 | 20:00 Brussels Philharmonic, Michel Tabachnik (dirigent), Eugene Ugorski (viool) Bartok, Sibelius, Schumann
Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | za 13:00 - 17:00 09 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be
WO | 14.12.11 | 20:00 Ricercar Consort, Oltremontano Schütz, Scheidt, Praetorius DO | 15.12.11 | 20:00 | MIRYZAAL Leipziger Streichquartett, Pianoduo Tal & Groethuysen Mendelssohn ZA | 17.12.11 | 20:00 Moneim Adwan Ensemble Arabische soefimystiek ZO | 18.12.11 | 15:00 Jakob Lindberg Bach, Weiss WO | 11.01.12 20:00 | Christian Mendoza Group 22:00 | Marius Neset Quartet Jazz VR | 13.01.12 | 20:00 | MIRYZAAL Jan Kobow, Kristian Bezuidenhout Schubert, Die schöne Müllerin ZA | 14.01.12 | 20:00 Ensemble Zefiro Albinoni, Vivaldi, Haendel
v.u. | Daan Bauwens © | Muziekcentrum De Bijloke Gent info@debijloke.be Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)