Hathor Consort

K TE

D LIE EN ST rl de on afz et nd aa op ko te ijk 2 € ali etb

ick e

de puur muziek

de

02.02.13 | 20:00 | KRAAKHUIS

hathor consort Muziekcentrum Gent

de engelse ‘muse’

programma

uitvoerders

Consort Songs & Fantasia's

Marnix De Cat | contratenor

Ah, alas, you salt sea gods - Richard Farrant (ca. 15301580) O Jove from stately throne - Richard Farrant (ca. 15301580) Fantasia - Robert White (ca. 1530-1574) Ye mortal wights - William Cobbold (1560-1639)

Hathor Consort Romina Lischka | viola da gamba en artistieke leiding Liam Fennelly | viola da gamba Thomas Baeté | viola da gamba Benoît Vanden Bemden | viola da gamba

In Nomine - anoniem O Lord of whom I do depend: In Nomine - anoniem Ut re mi fa sol la - Robert Parsons (1535-1571/2) Sorrow, come - John Dowland (1563-1626) (bewerking door William Wighthorpe) O death rock me asleep - anoniem Fantasia a 4 - Orlando Gibbons (1583-1625) My mistress had a little dog - William Byrd (ca. 15431623) PAUZE Care for thy soul - William Byrd (ca. 1543-1623) Fantasia a 4 - William Byrd (ca. 1543-1623) O Lord, bow down thine heav'nly eyes - William Byrd (ca. 1543-1623) In Nomine a 4 - William Byrd (ca. 1543-1623) With lilies white - William Byrd (ca. 1543-1623) Fantasia a 4 - Orlando Gibbons (1583-1625) In Angel's Weed - William Byrd (ca. 1543-1623) In Nomine - Thomas Tallis (ca. 1505-1585) Ye sacred Muses - William Byrd (ca. 1543-1623)

2

hathor consort de engelse 'muse' Inleiding Voor de tweede keer dit seizoen brengt Muziekcentrum De Bijloke de viola da gamba, haar warme muzikale kleuren en haar rijke repertoire onder de aandacht.

Het instrument was een vaste waarde in de Engelse renaissancemuziek en moest qua populariteit alleen de luit laten voorgaan.

De gamba's werden meestal bespeeld in consorts: 'families' van gamba's met diskant-, tenor- en basgamba's die elk een lijn van het polyfone weefsel op zich namen.

In het Engeland van de zestiende eeuw was dit 'viol consort' extreem populair en dat leverde een explosie aan repertoire op voor de gamba-familie. De muzikanten van het Hathor Consort brengen vanavond een mooie selectie uit dit repertoire. In het bijzonder belichten zij de 'consort song', muziek voor één zangstem en gamba-consort. Ze worden hierin bijgestaan door de Belgische contratenor Marnix De Cat. Het Hathor Consort werd onlangs opgericht door de gambiste Romina Lischka, niet om te schitteren als solist maar net om in de traditie van de Engelse consortmuziek haar eigen verhaal harmonieus te versmelten met gelijkgezinden.

ringsperiode van Hendrik VIII was het populair om theaterstukken te laten uitvoeren door jongenskoren. Bij voorkeur de jongenskoren van de grote Engelse kathedralen of van de Chapel Royal. Sommigen van die koren, zoals het koor van de Saint-Paul's Cathedral in Londen, bestonden al sinds de middeleeuwen. Het koor van Saint-Paul's ontwikkelde zich tijdens de 16de eeuw tot een heuse theatercompagnie: de befaamde 'Children of Paul's'.

Zij waren zo populair dat ze tot drie keer zoveel voorstellingen speelden als een doorsnee theatergroep met volwassenen.

De jongens waren uiteraard allemaal goed opgeleide zangers. Aan de gesproken delen van de theatertekst werden 'lamento songs' toegevoegd, telkens passend bij het karakter van een personage of bij de gebeurtenissen in het stuk. Deze lamento's werden begeleid op instrumenten, meestal een gamba-consort. De meeste consort songs ontstonden uit deze theaterstukken of werden geschreven door componisten die voor zulke theatergroepen werkten, zoals bijvoorbeeld Richard Farrant (1525/301580). Hij vormde het jongenskoor van de Chapel Royal om tot een theatergroep en schreef een heleboel stukken die opgevoerd werden aan het hof van Elizabeth I. Hij huurde een repetitieruimte die continu toegankelijk was voor publiek en creëerde zo bijna 'aan de lopende band' telkens nieuwe producties. Geen van zijn stukken is bewaard gebleven, maar twee van zijn

Consort Song De precieze oorsprong van de 'consort song' in het laat 16de-eeuwse Engeland is niet helemaal duidelijk. Men vermoedt dat het genre ontstaan is in het theater rond 1550. In de late jaren van de rege-

3

Dowland In het eerste deel van het concert horen we ook een consort song van één van de bekendste componisten uit het Elizabethaanse Engeland: John Dowland (15631626). Hoewel Dowland heel veel voor gamba-consort geschreven heeft – denk bijvoorbeeld aan de hartverscheurend mooie 'Lachrymae Pavanes' – schreef hij geen enkele consort song. Als luitist beschouwde hij zelf de luit als het meest geschikte instrument om de zangstem te begeleiden. William Wightorpe arrangeerde destijds echter Dowlands 'Sorrow Come' tot een consort song. Het is één van Dowlands meest ontroerende composities, getuigende van een diepe, donker gekleurde melancholie. Een gemoedsgesteldheid die in het Elizabethaanse Engeland gecultiveerd werd als de meest edele van alle affecten.

liederen overleefden wel de tand des tijds: 'O Jove from stately throne' en 'Ah, alas you Salt Sea Gods'. Het laatste is afkomstig uit een drama over Panthea en Abradatas, de twee noodlottige geliefden uit Xenophons Cyropaedia. Het lied is een klaagzang van Panthea, die het dode lichaam van haar man beweent, vlak voor zij zichzelf van het leven berooft. Het is opgedragen aan Robert Parsons, een collega van Farrant bij de Chapel Royal.

De 'death songs' of laments, gestileerde en erg expressieve consort songs, tonen echter slechts één van de vele gezichten van de consort song. De teksten variëren qua kleur van neutraal tot ernstig, van spiritueel of filosofisch tot diep melancholisch.

De poëzie is meestal strofisch. In het latere repertoire worden er soms ook sonnetten gebruikt (zoals bijvoorbeeld in Byrd's 'My mistress had a little dog'). De thema's van de consort songs zijn voornamelijk werelds, maar soms zitten er ook psalmen tussen of liederen met een sacraal thema (zoals bijvoorbeeld het anonieme 'O Lord of whom I do depend'). De begeleiding door het gamba-consort is vaak erg complex en is veel meer dan 'slechts begeleiding'. De stemmen imiteren elkaar in fijn geweven meerstemmigheid, eerder dan dat zij als één blok tegenover de zangstem staan. Harmonisch zijn de consort songs vaak zwaar beladen en gekruid met heel wat dwarsstanden - waarbij bijvoorbeeld een fa kruis in een andere stem onmiddellijk gevolgd wordt door een gewone fa, wat een vreemd desoriënterend effect heeft.

Byrd William Byrd (ca. 1543-1623) is ongetwijfeld de componist die het genre van de consort song zijn allermooiste momenten bezorgde. Hij verhief de consort song tot een hoog artistiek niveau. Hij maakte gebruik van teksten met een hogere literaire kwaliteit en hij verklankte ze met sublieme polyfonie die veel complexer was dan wat zijn tijdgenoten doorgaans componeerden. Byrds betrokkenheid bij de inhoud van de tekst is vergelijkbaar met die van Italiaanse madrigaalcomponisten en zijn manier van tekstuitbeelding was van grote invloed op de stijl van andere componisten ten tijde van Elizabeth I. Byrd was in Engeland één van de eersten die

4

Fantasia's In dit programma hoort u ook enkele louter instrumentale werken. Componisten als Parsons, White, Gibbons en Tallis schreven ontelbaar veel 'Fantasia's' en 'In ­Nomine's' voor gamba-consort.

De fantasia was een vorm die, net als het madrigaal, Engeland bereikte vanuit Italië. Vooral de fantasieën van Luis Milan bezorgden het genre in Engeland een grote populariteit. De fantasia was een vrije instrumentale vorm die volgens Milan geheel ontsproot "aan de fantasie en de kunde van de componist". De essentie van de instrumentale fantasia was dat ze helemaal los stond van de betekenis van woorden. De componist was geheel vrij om te verdwalen in een abstract muzikaal universum: hij kon zich uitleven in het bedenken van melodische motieven die dan van de ene op de andere stem werden doorgegeven door middel van imiterend contrapunt. Ook het 'Ut re mi fa sol la' van Parsons is een fantasia, maar dan één die helemaal is opgebouwd rond een telkens terugkerend thema, met name de zes opeenvolgende tonen van het hexachord.

Het 'In Nomine' is een ander instrumentaal genre dat grote populariteit genoot bij de Engelse componisten uit de 16de en 17de eeuw. Er zijn vandaag meer dan 150 'In Nomine's' teruggevonden van in totaal 58 Engelse componisten. Het muzikale procedé is bij al deze In Nomine's net hetzelfde. De melodie 'Gloria tibi Trinitas', een antifoon, weerklinkt in lange uitgerokken notenwaarden in één van de stemmen. De andere stemmen wervelen in een polyfoon spel om deze cantus firmus heen.

experimenteerde met de Italiaanse madrigaalstijl. Italiaanse madrigalen hadden een vrije, wereldse tekst, werden geschreven voor vocaal ensemble en stonden bol van de expressieve klankuitbeeldingen. De madrigaalstijl raakte in Engeland bekend via de werken van onder andere Alfonso Ferrabosco en Luca Marenzio. Byrd stapte echter na zijn eerste experimenten snel weer af van de moderne madrigaalstijl en keerde terug naar de meer traditionele consort song. Hoewel de woordschilderingen in dit genre minder extreem waren, gaf hij hier toch de voorkeur aan. Vooral omdat hij meende de helderheid van de tekst met behulp van klassieke polyfonie beter te kunnen overbrengen. Poëzie was voor Byrd dan ook veel meer dan alleen maar de betekenis van de tekst. De expressie van poëzie – "the life of words", zoals hij zelf zei - kwam volgens hem ook voort uit haar pure vorm: een samenspel van proportie en metrum, van ritme en cadans.

Zonder al te veel muzikale opsmuk stemde Byrd de melodie en het ritme van de tekst op elkaar af. Hij gebruikte teksten van tijdgenoten zoals Oxford, Sidney, Thomas Watson en Sir Edward Dyer. Alle consort songs van Byrd hebben een strofische structuur. Byrd stond bekend als 'Phoenix', de vader van de muziek, omdat hij zich in bijna alle muzikale genres als een vis in het water voelde. Toch bleef hij heel zijn carrière lang gehecht aan de consort song, zelfs lang nadat de meeste van zijn tijdgenoten de vorm afgedaan hadden als ouderwets.

5

bio Marnix De Cat De contratenor Marnix De Cat is sinds 1996 één van de vier kernleden van de Capilla Flamenca. Hij is eveneens vast lid van het Gesualdo Consort Amsterdam (Harry Van Der Kamp) en werkte ook regelmatig samen met het Huelgas ensemble (Paul Van Nevel), het Collegium Vocale Gent (Philippe Herreweghe), Currende (Erik Van Nevel), Weser Renaissance Bremen (Manfred Cordes), Ricercar Consort (Philippe Pierlot), Il Fondamento (Paul Dombrecht) en het BL!NDMANsaxofoonkwartet. Hij is voornamelijk een ensemblezanger, maar profileert zich ook als solist. Zo werkte hij onder meer onder leiding van Gustav Leonhardt, Philippe Herreweghe, Jos Van Immerseel en vele anderen. In 2010 richtte hij zijn eigen Pluto-ensemble op, dat zich toelegt op vocale muziek van de middeleeuwen tot nu. Marnix De Cat is te horen op een 80-tal cd-opnames en concerteerde wereldwijd.

Pierlot. Als soliste en continuospeelster treedt Romina op met het Ricercar Consort (Philippe Pierlot), Collegium Vocale Gent (Philippe Herreweghe), en Queen's Consort (Sophie Gent). Ze nam cd's op voor CORO, Ricercar en Christophorus. Daarnaast studeerde Romina ook Noord-Indische zang (Dhrupad) aan de afdeling wereldmuziek van het Conservatorium van Rotterdam en in India bij Ustad Fariduddin Dagar en Uday Bhawalkar. Voor het concertseizoen 2012-13 is Romina Lischka uitgekozen als 'ECHO Rising Star', een initiatief van BOZAR en het Concertgebouw Amsterdam. Romina Lischka is in De Bijloke een graag geziene gast. In november 2011 leidde ze haar eerste Manufactuur-project. Op vraag van De Bijloke ging ze op zoek naar een zinvolle fusie tussen Indische muziek en renaissance muziek. Op de afgelopen editie van de Manufactuur stelde ze het Hathor Consort voor het eerst voor aan het publiek met muziek van Dowland in een spannende combinatie met hedendaagse dans.

Met het Hathor Consort wil ze een gevarieerd repertoire opbouwen van renaissance en barokmuziek waarin de gamba centraal staat. Het ensemble ontleent zijn naam aan de Egyptische moedergodin Hathor: ze is de godin van de dans, de kunst en de muziek. Het Hathor Consort verzorgt dit jaar in samenwerking met Muziekcentrum De Bijloke een tournee voor het Nederlandse Netwerk Oude Muziek.

Romina Lischka De Oostenrijkse gambiste Romina Lischka maakte kennis met de viola da gamba toen ze dertien was. Aangetrokken tot de oude muziek nam ze gambalessen bij Jorge Daniel Valencia en volgde meestercursussen bij Wieland Kuijken en Jordi Savall.

Ze zette haar studies verder bij Paolo Pandolfo aan de Schola Cantorum Basiliensis in Basel, Zwisterland. Ze studeerde er af in 2006 en trok daarna naar Brussel om zich verder te perfectioneren bij Philippe

6

binnenkort DO | 07.02.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Osmosis Mengal, Van Beethoven, Reicha

DO | 21.02.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Amaryllis Quartett, Reto Bieri (klarinet) Frid, Britten, Von Weber

ZA | 09.02.13 | 20:00 Brussels Philharmonic & Brussels Jazz Orchestra, Wayne Marshall (artistieke leiding) 'Swing Symphony' van Marsalis

VR | 22.02.13 | 20:00 deFilharmonie Korngold, Van Beethoven

ZO | 10.02.13 | 16:00 | STAM - Refter Céline Scheen (sopraan), Eduardo Eguez (luit), Giovanna Pessi (harp) Kapsberger, Monteverdi, Piccinini, Rossi, Caccini, Strozzi, Frescobaldi MA | 18.02.13 | 20:00 | Kraakhuis Katelijne Lanneau, David Catalunya, Granvat Bijloke-Manufactuur: Fieldtone, Minimalmedieval DI | 19.02.13 | 20:00 Scott Colley (contrabas), Mark Turner (sax), Bill Stewart (drums), Kenny Werner (piano) Jazz: Nieuw werk van Scott Colley WO | 20.02.13 | 20:00 | Kraakhuis Graindelavoix, Marokkaans Soefigenootschap voor vrouwen, Björn Schmelzer (artistieke leiding) Repertoires van Marokkaanse broederschappen

ZA 23.02.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Stylus Phantasticus, Damien Guillon Buxtehude, Tunder, Erlebach, Johann Christoph Bach ZO | 24.02.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Docentenconcert: Evelyne Bohen (sopraan), Johan Fostier (gitaar) De Falla, Granados, Rodrigo, Villa-Lobos WO | 27.02.13 | 20:00 | Kraakhuis Becca Stevens Band Prachtige mix van pop, jazz en folk VR | 01.03.13 | 18:00 | Concertzaal ZA | 02.03.13 | 18:00 | Concertzaal En Avant Mars Een wereldreis vol muzikale creativiteit van jonge, getalenteerde kunstenaars

Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent Colofon J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Tekst programmaboekje | Romina Lischka en Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 ­Annemarie Peeters Za 13:00 - 17:00 v.u. | Daan Bauwens 09 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be © Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)