de puur muziek
de 07.02.13 | 20:00 | MIRYZAAL
OSMOSIS Muziekcentrum Gent
Virtuoze elegantie à la française
Programma
Uitvoerders
Martin-Joseph Mengal (1784-1851) Kwintet naar Mozart in g I. Allegro non troppo (naar vioolsonate nr. 21 in e) II. Adagio (naar vioolsonate nr. 23 in D) III. Minuetto: Allegro - Menuetto (naar vioolsonate nr. 21 in e) IV. Finale: Allegro (vioolsonate nr. 27 in G)
OSMOSIS Kate Clark | fluit Ofer Frenkel | hobo Toni Salar Verdu | klarinet Bart Aerbeydt | hoorn Benni Aghassi | fagot
Ludwig van Beethoven (1770-1827) Variaties op ‘Là ci darem la mano’ uit Mozarts ‘Don Giovanni’ voor fluit, klarinet en fagot
Pauze Martin-Joseph Mengal (1784-1851) Kwintet naar Rossini in F Adagio, Allegro non troppo Anton Reicha (1770-1836) Kwintet in Es, op. 88 nr. 2 I. Lento. Allegro moderato II. Menuetto: Allegro III. Poco Andante - Grazioso IV. Finale: Allegretto
2
osmosis Virtuoze elegantie à la française Martin-Joseph Mengal De in Gent geboren Mengal was – in willekeurige volgorde – een avonturier, een hoornvirtuoos, dirigent, kenner van militaire muziek, polyglot, componist, pedagoog en manager. Oh ja, Mengal was ook de eerste conservatoriumdirecteur van Gent. Gent was niet de leukste plek begin 19de eeuw: bekend als het “Manchester van het vasteland’’ bestond Gent uit een hoop vieze industriële achterbuurten, volgestouwd met werk- en daklozen. Armoede leek endemisch. Tyfus- en cholera-epidemieën waren schering en inslag.
schrijfstijlen eigen aan het strijkkwartet dan aan de lichter opgevatte divertimenti voor houtblazers van vele collega’s. De 19de eeuw was op het gebied van de muziekinstrumenten een eeuw van voortdurende evolutie en verandering. Dat gebeurde heel opvallend in de koperfamilie (hoorn-trompet waarbij de natuurinstrumenten concurrentie kregen van de ventielinstrumenten). Ook voor de houtblazers was de 19de eeuw een tijd van experiment, hoewel de grote revoluties zoals die bij de koperblazers gebeurden, uitbleven. Bij de houtblazers gaat het meer over de ontwikkeling van kleppensystemen, de toepassing van nieuwe akoestische principes door vorsers als de Belgische Charles-Victor Mahillon en de ontwikkeling van de saxofoonfamilie mag natuurlijk niet ontbreken. De populariteit van een bezetting als het klassieke houtblaaskwintet kreeg rond 1850 af te rekenen met nieuwe klankpatronen: het nieuwe instrumentarium reikte andere bezettingsmogelijkheden aan.
Mengal lag mee aan de basis van het succes van het Gentse Conservatorium, dat in zijn beginjaren al een toptalent als François-Auguste Gevaert produceerde. Internationaal was Mengal vooral bekend als een virtuoos hoornspeler. Zijn kwintetten Tirés des oeuvres de Haydn, Mozart & Beethoven geven blijk van een groot aanpassingsvermogen en fantasie: de originele vormen en gebaren blijven te allen tijde herkenbaar, maar hij werkt uit, versiert, verbreedt, krimpt in, vertraagt, versnelt en voegt nieuwe frases toe.
De partituur van het Kwintet naar Rossini is door Osmosis ontdekt in het Gentse conservatorium. De Gentse conservatoriumbibliotheek heeft een indrukwekkende verzameling van meer dan 200.000 titels, vooral partituren. Tot de preciosa behoren werken van Gentse en met Gent verbonden componisten als Andries, Blaes,
Mengal studeerde compositie bij Anton Reicha in Parijs. Hij had het concertant schrijven voor vijf solo houtblazers goed onder de knie, bleef zicht houden op de volle textuur en had meer voeling met
3
Anton Reicha Historisch is Anton Reicha is een bepalende figuur voor het houtblaaskwintet. In het vroegromantische Parijs, toen de kamermuziek gedomineerd werd door strijkers en koperblazers, veroverde hij de salons en concertpodia met betoverende en nieuwe creaties voor ensembles met enkelvoudig bezette houtblazers. Zo kom je al gauw bij het houtkwintet uit: fluit, hobo, klarinet, hoorn (is wel een koper!) en fagot. Reicha beweerde dat hij de eerste was die voor die combinatie heeft geschreven, waarbij hij, niet gehinderd door zijn onwetendheid, voorbijging aan het gegeven dat zo’n 15 jaar eerder Cambini al 3 kwintetten had gecomponeerd …
Buyst, De Sutter, De Volder, Fémy, Ghys, Hanssens, Lunssens, Mathieu, Mengal, Miry, Roels, Samuel, Torck, Fl. Van Duyse, Verschraegen, Vignery, Waelput …
Ludwig van Beethoven Là ci darem la mano (Italiaans voor “Daar zullen we zijn, hand in hand”) is een duet voor de rollen Don Giovanni en Zerlina in Mozarts 1787 opera Don Giovanni uit 1787. Die aria’s vormden de basis voor componisten als Danzi, Chopin en dus ook Beethoven. Beethoven had tegen het einde van zijn leven wel 70 sets met variaties gecomponeerd. De meeste daarvan uit zijn vroege periode waren gebaseerd op thema’s van andere componisten. Beethoven voorzag dat soort werken dan ook niet van een eigen opusnummer, iets wat hij voorbehield voor meer substantieel werk.
Reicha maakte de brug tussen twee muzikale werelden: die van Joseph Haydn (die hij heel genegen was en met wie hij persoonlijke correspondentie voerde) en die van zijn leerlingen Berlioz, Liszt, Gounod … Hij is ook een Europeaan die vele landen en veel componisten bezocht en vanaf 1808 in Parijs woonde. Daar verdiepte hij zich grondig in het blaasinstrument en vertoonden nogal wat hoorn-, klarinet- en fagotvirtuozen hun kunsten. In deze concerten bundelde Reicha zijn kennis over blaasinstrumenten. Ze zijn buitengewoon virtuoos en idiomatisch geschreven. De kwintetten van Reicha torenen op dat moment hoog boven alles en iedereen uit op het gebied van omvang en ambitie, expressieve diversiteit en aantal (24). Hij had heel wat invloed op anderen. Dankzij Reicha hebben we een fijn boeket kwintetten dat staat voor het Parijse muzikale leven in de vroegromantiek.
Beethoven probeerde de variaties die we hier presenteren wel te verkopen tijdens zijn leven, maar het lukte hem niet. Pas lang na zijn dood, meer bepaald 78 jaar later, werden ze gepubliceerd. Voor Beethoven waren dat soort composities probeersels om zich te verdiepen in blaasinstrumenten. Over het algemeen werd muziek voor houtblazers gepercipieerd als ‘lichte’ muziek, wat minder druk op de componist legde. De variaties zijn geschreven in een decoratieve, hoog-classicistische stijl en behouden de harmonische beweging van het originele thema.
4
Bio Osmosis OSMOSIS bestaat uit vijf internationaal bekende musici die een passie hebben voor historische blaasinstrumenten en het bijbehorende repertoire. Kern van hun repertoire is de vroeg-romantische periode, een tijd waarin blaasinstrumenten radicale veranderingen ondergingen. Ze streven naar een ambitieuzer en dynamischer uitdrukkingsvermogen, een rijker toonpalet.
“Fraaie ‘synergie’ tussen de negen instrumentalisten … mooi brede klank. Heerlijke muziek voor plezier, zonder pretentie.” (Luister, maart 2011) “Het op historische instrumenten spelende ensemble komt sterk voor de dag.” (De Volkskrant, februari 2011) “The grasp of the idiom and the sympathetic response of the players make this a most enjoyable performance.” (Gramophone [Engeland], maart 2011)
Naast het repertoire voor blazers alleen treedt OSMOSIS met gastmusici op om werken voor grote bezettingen uit te voeren. Door dat kostbare repertoire op historische instrumenten uit te voeren presenteert het ensemble een inmiddels vrijwel vergeten klankwereld.
“Enthusiastically recommended.” (Fanfare Magazine [VS], april 2011) “5 diapasons … [te] bewonderen [is] de identiteit van hun frasering en hun bedoelingen, hun ritmische precisie en de perfecte balans van timbres … [het] plezier van de musici is besmettelijk.” (Diapason [Frankrijk], september 2011)
In 2010 verscheen de debuut-cd van OSMOSIS bij het label Ramée, met romantisch repertoire voor blazers en strijkers van Onslow en Spohr. Medewerking verleenden de strijkers van het Nepomuk Fortepiano Quintet. In datzelfde jaar presenteerde OSMOSIS zich bij de Made in Holland: Showcase Oude Muziek tijdens het Festival Oude Muziek Utrecht en kort daarna volgde een nationale tournee in de Netwerk Oude Muziekserie. In 2012 maakte OSMOSIS een uitgebreide tournee naar Australië, welke mede mogelijk wordt gemaakt door het Fonds Podiumkunsten.
5
binnenkort: lamentatieweek 'vrouwenleed' Elk seizoen rond Pasen verdiepen we ons in artistieke projecten die verlies, dood en treurnis verwoorden, met dit jaar het thema 'Vrouwenleed'. We richten de blik op iconische, archetypische vrouwenfiguren als Medea, de Griekse koningsdochter die haar twee bloedeigen zoontjes doodde en Maria Magdalena, zondares par excellence, maar wellicht ook de geliefde van Jezus. 'Medea' inspireerde Peter Verhelst tot een fonkelnieuw verhaal en Wim Henderickx tot nieuwe muziek. Muziektheaterensemble de Veenfabriek en Muziektheater Transparant zorgen voor de theatrale toets. Het wedervaren van Maria Magdalena, wenend tussen andere vrouwen aan de voet van het kruis, krijgt gestalte in het ontieglijk mooie, pakkende 18de-eeuwse oratorium 'Maddalena ai piedi di Christo' van Caldara. Een lang gekoesterde droom van De Bijloke wordt daarmee verwezenlijkt, dankzij Les Muffatti. Nic Balthazar, Joris Blanckaert en Sweet Honey in the Rock maken het plaatje compleet. Programma van 20 tot en met 24 maart 2013
Korting in Museum Dr. Guislain & in De Bijloke
WO | 20.03.13 | 20:00 Hermesenensemble, Veenfabriek & Transparant, Wim Henderickx (compositie en muzikale leiding) Medea
Met uw ticket van een concert tijdens de lamentatieweek 'Vrouwenleed' in Muziekcentrum De Bijloke krijgt u het kortingstarief voor de tentoonstelling 'Nerveuze vrouwen' in Museum Dr. Guislain. De tentoonstelling toont een zorgvuldig uitgekozen collectie waarin de blik op 'de hysterische vrouw' kritisch onder de loep wordt genomen. Een thema dat naadloos aansluit bij de lamentatieweek 'Vrouwenleed' van De Bijloke.
DO | 21.03.13 | 20:00 | Kraakhuis | UITVERKOCHT Sweet Honey in the Rock Gospel met een scherp kantje
Deze kortingsactie werkt ook omgekeerd: gaat u naar de tentoonstelling 'Nerveuze vrouwen' in Museum Dr. Guislain? Vraag dan een voucher aan de balie. Op vertoon ervan krijgt u in Muziekcentrum De Bijloke het reductietarief op een ticket voor een concert naar keuze in de lamentatieweek 'Vrouwenleed'.
VR | 22.03.13 | 20:00 Les Muffatti Caldara's 'Madalena ai Piedi di Christo' ZA | 22.03.13 | 15:00 | Bibliotheek ZO | 24.03.13 | 11:00 | Bibliotheek Nic Balthazar Muzikale vertellingen voor kinderen
De lamentatieweek 'Vrouwenleed' in Muziekcentrum De Bijloke loopt van 20 t.e.m. 24 maart 2013. De tentoonstelling 'Nerveuze vrouwen' loopt tot 26 mei 2013 in Museum Dr. Guislain.
ZA | 23.03.13 | 17:00 | Kraakhuis ZA | 23.03.13 | 20:00 | Kraakhuis Joris Blanckaert The Wandering Womb
7
binnenkort ZA | 09.02.13 | 20:00 Brussels Philharmonic & Brussels Jazz Orchestra, Wayne Marshall (artistieke leiding), Boris Berezowsky (piano) Marsalis’ Swing Symphony Z0 | 10.02.13 | 16:00 | STAM – Refter Céline Scheen (sopraan), Eduardo Eguez (luit), Giovanna Pessi (harp) Kapsberger, Monteverdi, Piccinini, Rossi, Caccini, Strozzi, Frescobaldi MA | 18.02.13 | 20:00 | Kraakhuis Bijloke-Manufactuur: Granvat / Katelijne Lanneau & David Catalunya Fieldtone / Minimalmedieval DI | 19.02.13 | 20:00 Scott Colley Nieuw werk van Scott Colley WO | 20.02.13 | 20:00 | Kraakhuis Graindelavoix & Marrokaans soefigenootschap voor vrouwen, Björn Schmelzer (artistieke leiding) Repertoires van Marokkaanse broederschappen & socioreligieuze bewegingen uit het 13de-eeuwse Cambrai
DO | 21.02.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Amaryllis Quartett, Reto Bieri (klarinet) Frid, Britten, Von Weber VR | 22.02.13 | 20:00 deFilharmonie, Edo De Waart (dirigent), Simone Lamsma (viool) Korngold, Van Beethoven, Sjostakovitsj ZA | 23.02.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Stylus Phantasticus, Damien Guillon (contratenor) Buxtehude, Tunder, Erlebach, J.C. Bach ZO | 24.02.13 | 17:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Docentenconcert: Almaviva De Falla, Granados, Rodrigo, Villa-Lobos WO | 27.02.13 | 20:00 | Kraakhuis Becca Stevens Band Jazz VR 01 & ZA 02.03.13 | 18:00 Voorwaarts Maart/En Avant Mars op wereldreis Avontuurlijk muziekmoment ZO | 03.03.13 | 16:00 deFilharmonie, Harmen Cnossen (dirigent) De Franse Assepoester
Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent Colofon J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Tekst programmaboekje | Frank Pauwels Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | Za 13:00 - 17:00 v.u. | Daan Bauwens 09 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be © Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)