DeFilharmonie

de puur muziek

de

22.02.13 | 20:00 | CONCERTZAAL

defilharmonie Muziekcentrum Gent

­sjostakovitsj, korngold, van beethoven

programma Dimitri Sjostakovitsj De bout, opus 27a (selectie uit de suite) I. Introductie II. Polka III. Variatie IV. Tango

PAUZE Ludwig van Beethoven Symfonie nr. 5 in c, opus 67 I. Allegro con brio II. Andante con moto III. Allegro IV. Allegro

Erich Wolfgang Korngold Vioolconcerto in D, opus 35 I. Moderato nobile II. Romanze (Andante) III. Finale (Allegro assai vivace)

Klara neemt dit concert op en zendt het uit op woensdag 13 maart om 20u in het programma 'In de loge'.

uitvoerders deFilharmonie Edo de Waart | dirigent Simone Lamsma | viool

Contrabas | Wilmar de Visser, Jaroslaw Mroz, Tadeusz Bohuszewicz, Julita Fasseva, Jeremiusz Trzaska, Tom Fiorini Fluit | Edith Van Dyck, Charlène Deschamps, Peter Verhoyen Hobo | Piet Van Bockstal, Sébastien Vanlerberghe, Dimitri Mestdag Klarinet | Nele Delafonteyne, Ria Moortgat, Benoît Viratelle, Pierre Xhonneux Fagot | Graziano Moretto, Bruno Verrept, Tobias Knobloch Hoorn | Michaela Buzkova, Koen Cools, Zachary Cramer Morris Powell Trompet | Rudy Moercant, Luc Van Gorp, Steven Verhaert Trombone | Bart Van Nieuwenhuyze, Roel Avonds, Maarten Lowel Tuba | Bernd Van Echelpoel Pauken | Pieterjan Vranckx Percussie | Jaume-Blai Santonja Espinos, Mieke Buekers, Vincent Caers, Arne Lagatie Harp | Samia Bousbaïne Celesta | Yutaka Oya

deFilharmonie speelt vanavond in de volgende ­bezetting: Concertmeester | Ruggero Allifranchini Eerste viool | Eric Baeten, Eva Zylka, Xu Han, Claire Lechien, Sihong Liang, Mara Mikelsone, Miel Pieters, Christophe Pochet, Natalia Tessak, Guido Van Dooren, Vania Batchvarova Tweede viool | Miki Tsunoda, Frederic Van Hille, Liesbeth Kindt, Ilse Pasmans, David Perry, Lydia Seymortier, Marjolijn Van der Jeught, Maartje Van Eggelen, Laie Lee, Rousalina Arnoudova, Cristina Scripcariu, Wim Lauwaert Altviool | Sander Geerts, Rajmund Glowczynski, Ingrid Ceuppens, Wieslaw Chorosinski, Marija Krumes, Krzysztof Kubala, Bart Vanistendael, Lisbeth Lannie, Romain Montfort, Neil Leiter Cello | Raphael Bell, Olivier Robe, Dieter Schützhoff, Birgit Barrea, Diego Liberati, Maria Mudrova, Claire Bleumer, Lieselot Watté 2

defilharmonie sjostakovitsj, korngold, van beethoven De bout en de fabriek Niet dat hij het zelf zo gewild zou hebben, maar toch. In de muziek van Dimitri Sjostakovitsj zal wel altijd het obsessieve gewapper te horen zijn van de bloedrode Sovjetvlag. Geen verhaal over hem lijkt mogelijk zonder het over fuga's van de dood of kunst van de angst te hebben.

Vanuit een bepaalde hoek is dat wel begrijpelijk. De manier waarop de Sovjet­ republiek haar componisten stilistisch aanstuurde, is een onweerstaanbare vertel­ ling. Net zoals zijn collega's componisten had Sjostakovitsj zich te schikken naar de maatregelen die de partij uitvaardigde.

door er een bout in te gooien. Hun plan­ netje wordt verijdeld door een groep jonge communisten. Sjostakovitsj toonde weinig interesse in de industriële parabel, maar greep de kans aan om een puzzeldoos aan muzikale referenties over de luiste­ raar te kiepen. Waardoor het ideologische scenario ondergraven werd door spitse muziekjes en ironiserende grapjes. In zekere zin fungeert Sjostakovitsj' muziek dus als de bout die de fabrieksparabel laat stukdraaien. Onvermijdelijk genoeg werd 'De bout' na de première in 1931 door de partij van het podium gehaald: pas dertig jaar later, lang na Stalins dood, mocht het terug opgevoerd worden.

Wie de muziek beluistert die Sjostakovitsj schreef vóór 1936 – het fatale jaar waarin hij door de partij publiek vernederd werd omwille van zijn "formalistische" muziek – leert een heel andere compo­ nist kennen. Een mateloos getalenteerd schrijver van buitelende en krankzinnige muziek, die flirt met elementen uit jazz, music hall en salonmuziek. Er is de veel­ kleurige 'Eerste symfonie', de doldwaze Gogol-opera 'De neus', de ongerijmde brio van het 'Eerste pianoconcerto' of de vin­ gerknippende balletmuziek van 'De bout'.

Voorbij het genre Erich Wolfgang Korngold was vijftig jaar oud toen in 1947 zijn 'Vioolconcerto' in premi­ ère ging. Na afloop ontsnapte hem een ver­ zuchting: "vijftig jaar is oud voor een won­ derkind." Terugblikkend op zijn ­carrière had Korngold gelijk om weemoedig te zijn. Toen in 1938 zijn opera 'Die Kathrin' in Wenen in première zou gaan, kwam een bruusk einde aan zijn Europese carrière, die al op elfjarige leeftijd begonnen was.

De Duitse annexatie van Oostenrijk en de creatie van een fascistisch 'Groot-Duits­ land' maakten dat de joodse Korngold het oude continent ontvluchtte. Net zoals veel van zijn lotgenoten kwam hij aan de Ame­ rikaanse Westkust terecht. In Hollywood, waar hij zich vestigde, ondertekende hij

Dat laatste werk, een "fabrieksballet", had overigens een onvervalste Sovjetthema­ tiek: de luie fabrieksarbeider Lyonka haat zijn werk en wil, met hulp van een reac­ tionaire priester, de machine saboteren

3

Verleidelijke mysteries In zijn beroemde bespreking uit 1810 van Ludwig van Beethovens 'Vijfde symfo­ nie' argumenteerde E.T.A. Hoffmann dat deze muziek het klinkende bewijs was dat instrumentale muziek in staat was om door te stoten naar "het onuitsprekelijke".

Opvallend dat de huidige luisteraar, zo'n 200 jaar later, Hoffmanns aanspraak nog steeds bijtreden kan. Want, hoe "inhouds­ loos" deze muziek ook is, toch wil ze nog altijd "begrepen" worden.

een contract met Warner Bros en profi­ leerde hij zich als filmcomponist. Voor hem waren films zoiets als "opera's zonder zang". En de zeventien soundtracks die hij componeerde laten horen dat Korngold zijn postwagneriaanse, luxueuze schrif­ tuur toesneed op het witte doek.

Juist omdat hij filmmuziek opwaar­ deerde tot hoge kunst, kon Korngold ook de omgekeerde beweging maken. Zijn beroemdste orkestwerk, het 'Vioolcon­ certo', is zo goed als volledig gebaseerd op de muziek die hij voor Hollywood schreef.

Het scandaleus prachtige, bedwelmende hoofdthema uit het openingsdeel (de viool schiet direct twee octaven omhoog in slechts vier intervallen) komt bijvoor­ beeld uit de film 'Another dawn'. De hart­ verscheurend mooie melodie van de trage beweging komt dan weer uit 'Anthony Adverse' (een score waarvoor Korngold een Oscar kreeg), en de finale citeert uit 'The prince and the pauper'. Wie z'n hart verliest bij de botergeile romantismen en kwistige sprongen van de soloviool, doet er ook goed aan het hoofd bij de weel­ derige orkestratie te houden. Vooral het mysterieuze middendeel van de langzame beweging (de enige muziek die niet aan een film gerelateerd is) laat horen wat voor een fantastisch sfeerschepper deze com­ ponist wel was. Waardoor dit concerto de loutere dialoog tussen orkest en solist ont­ stijgt en het midden opzoekt tussen film en opera.

De symboolwaarde van Beethovens 'Vijfde' is immens vanwege de beroemde aanhef, die vergeleken is met de klop van het noodlot op de deur, maar veel meer dimensies bleek te bezitten. In de oorlog die Korngold naar Amerika dreef bijvoor­ beeld, werd het viernotenmotief gebruikt door zowel de propagandafilms van nazi's als geallieerden. Muziekjournalist Mat­ thew Guerrieri schreef onlangs een fas­ cinerend boek vol over de verschillende manieren waarop de eerste vier noten van deze symfonie doorheen geschiede­ nis, kunst en literatuur verklaard werden.

"De iconische opening is kort genoeg om te onthouden en forsig genoeg om indruk te maken, ze lijkt de betekenis van de sym­ fonie te ontsluiten maar legt verleidelijke mysteries buiten ons bereik. Ze zegt iets, maar geeft niks toe", schrijft Guerrieri in 'The first four notes'.

Minstens zo fascinerend is de inhoude­ lijke spankracht van dit werk. Opmerke­ lijk is de grote boog die Beethoven over de verschillende delen legt: wanneer de

4

bio

eindmaten van het scherzo plots omkie­ pen van het 'dramatische' c klein naar het 'eclatante' C groot van de finale, wordt dui­ delijk dat hier iets miraculeus gebeurt. Het ronduit wonderlijke effect laat toe allerlei verhalen aan de luisterervaring te koppe­ len: van strijd naar overwinning, of van nacht naar dag.

Simone Lamsma | viool Simone Lamsma wordt door Jaap van Zweden omschreven als één van de meest toonaangevende violisten ter wereld.

In 2009 trad zij live op tijdens het pro­ gramma 'Zomergasten' op verzoek van Jaap van Zweden.

Hoogtepunten voor het seizoen 12/13 zijn onder andere concerten met het London Philharmonic, het Radio Filharmonisch, Lucerne Symphony, Turku Philharmo­ nic, in het Weense Konzerthaus met het Dallas Symphony, Frankfurt Radio Symp­ hony en Cincinatti Symphony. Recente hoogtepunten waren optredens met het Koninklijk Concertgebouworkest, Radio Filhamonisch Orkest, Orchestre Natio­ nal de France, Hong Kong Philharmonic, Copenhagen Philharmonic, Bournemouth Symphony, Royal Liverpool Philharmonic, Orchestre de la Suisse Romande, Seoul Philharmonic, National Polish Radio Symphony, Dallas Symphony, St Louis Symphony, St Paul Chamber Orchestra, Rotterdams Philharmonisch, Amsterdam Sinfonietta, Radio KamerFilharmonie en het Concertgebouw Kamerorkest. Verder werd zij uitgenodigd om op te treden tij­ dens het Koninginnedagconcert 2011 in aanwezigheid van Hare Majesteit Konin­ gin Beatrix, samen met de Radio Kamer­ Filharmonie.

Simone Lamsma won vele (inter-)nati­ onale prijzen, waaronder de zilveren

5

medaille in de prestigieuze Internatio­ nal Violin Competition of Indianapo­ lis (2006), eerste prijzen in de China International Violin Competition (2005), de Benjamin Britten International Violin Competition (2004) en het Nationaal Vioolconcours 'Oskar Back' (2003) en de VSCD Klassieke Muziekprijs (2010).

Simone studeerde cum laude af aan de Royal Academy of Music in London op 19-jarige leeftijd bij viooldocent Maurice Hasson, waar ze in 2011 werd benoemd tot 'Associate of the Royal Academy of Music'.

terugkeer naar Nederland werd hij assis­ tent van Bernard Haitink aan het Concert­ gebouworkest. In 1967 werd hij door het Rotterdams Philharmonisch Orkest aan­ gesteld als vaste gastdirigent en zes jaar later als chef-dirigent en muziekdirecteur.

Nadien werd hij chef-dirigent van het Radio Filharmonisch Orkest en muziekdi­ recteur van het San Francisco Symphony en Minnesota Orchestra, chef-dirigent van het Sydney Symphony Orchestra en chef-dirigent van de Nederlandse Opera.

Hij is de voormalige chef-dirigent van het Hong Kong Philharmonic Orchestra.

Simone Lamsma bespeelt de 'ex-Cha­ not-Chardon' Stradivarius (label Cre­ mona 1718), die haar genereus ter beschikking is gesteld door een anonieme bruikleengever.

Edo de Waart stond als gastdirigent voor diverse toporkesten, waaronder de Ber­ liner Philharmoniker, de New York Phil­ harmonic, het Los Angeles Symphony Orchestra, de Royal Stockholm Philhar­ monic, het Orchestre de la Suisse Romande en het NHK Symphony Orchestra (Japan).

Als operadirigent werkte hij in de belang­ rijkste operahuizen ter wereld: de Metro­ politan Opera, Opéra de Bastille, Covent Garden, de Nederlandse Opera, Nikikai Opera, de Opera van Genève en de Santa Fe Opera.

Edo DE WAART | dirigent Edo de Waart is chef-dirigent van deFil­ harmonie (Royal Flemish Philharmonic).

Daarnaast is hij muziekdirecteur van het Milwaukee Symphony Orchestra, erediri­ gent van het Radio Filharmonisch Orkest (Hilversum) en vast verbonden aan het Saint Paul Chamber Orchestra.

Edo de Waarts uitgebreide cd-catalogus omvat opnames voor Philips, Virgin, EMI, Telarc en RCA. Met het Radio Filharmo­ nisch Orkest maakte hij opnames van het volledige orkestwerk van Rachmaninov en orkestwerk van Wagner voor het label Octavia/Exton. Met deFilharmonie neemt hij het grote orkestrepertoire op.

Edo de Waart studeerde hobo, piano en orkestdirectie in Amsterdam en werd na zijn studies aangesteld als eerste hobo solo van het Concertgebouworkest. Twee jaar later, op 23-jarige leeftijd, won hij de Dimitri Mitropoulos Conducting Compe­ tition in New York, waarop hij aangesteld werd als assistent van Leonard Bernstein aan de New York Philharmonic. Bij zijn

6

deFILHARMONIE Royal Flemish Philharmonic Als stilistisch flexibel symfonieorkest bezit deFilharmonie (Royal Flemish Philhar­ monic) een artistieke souplesse die toelaat om meerdere stijlen op een historisch ver­ antwoorde wijze te vertolken. De Neder­ landse dirigent Edo de Waart, die voor­ heen aan het hoofd stond van het Radio Filharmonisch Orkest, het San Francisco Symphony en het Hong Kong Philhar­ monic Orchestra, staat als chef-dirigent in voor het grote orkestrepertoire. Met zijn ruime orkestervaring draagt hij bij tot de vorming van het unieke karakter van deFilharmonie. Hij werkt daarvoor nauw samen met hoofddirigent Philippe Her­ reweghe, die zich vanuit zijn specifieke achtergrond toespitst op de (pre)roman­ tische muziek. Martyn Brabbins is eerste gastdirigent.

mee het orkest kinderen, jongeren en mensen met verschillende achtergronden doorheen de symfonische klankenwereld gidst. Samen met uitgeverij Lannoo ont­ wikkelt het orkest een reeks luisterboekjes voor kinderen.

Verschillende cd's van het orkest werden bekroond door de vakpers, zoals de recente opnames van Beethoven, Mendelssohn, Schubert en Stravinski met hoofddirigent Philippe Herreweghe (PentaTone). Even­ eens verschenen opnames met muziek van Sjostakovitsj onder leiding van Jaap van Zweden (Naïve), en van Mortelmans en Vieuxtemps onder leiding van Martyn Brabbins (Hyperion). Het orkest maakt ook opnames voor zijn eigen label, waarin het focust op het grote orkestrepertoire, Belgische muziek en hedendaags klassiek.

Dankzij eigen concertreeksen in grote zalen bekleedt deFilharmonie een unieke positie in Vlaanderen. In het buiten­ land werd deFilharmonie uitgenodigd door de belangrijkste huizen, waaronder de Musikverein en het Konzerthaus in Wenen, het Festspielhaus in Salzburg, het Amsterdamse Concertgebouw, de Suntory Hall en de Bunka Kaikan Hall in Tokio en het National Grand Theatre van Peking.

Internationale concertreizen door diverse Europese landen en Japan vormen een constante in de kalender.

Naast haar reguliere concerten werkte deFilharmonie 'opMaat' uit, een geheel van educatieve en sociale projecten, waar­

7

binnenkort ZA 23.02.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Stylus Phantasticus, Damien Guillon (contratenor) Buxtehude, Tunder, Erlebach, Johann Christoph Bach ZO | 24.02.13 | 17:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Docentenconcert: Duo Almaviva, Evelyne Bohen (sopraan), Johan Fostier (gitaar) De Falla, Granados, Rodrigo, Villa-Lobos WO | 27.02.13 | 20:00 | Kraakhuis Becca Stevens Band Prachtige mix van pop, jazz en folk

DO | 07.03.13 | 20:00 The King's Singers Brahms, Schubert, Schumann, Sibelius, Arcadelt, Vautor, Gibbons, Wilbye, Lassus, MendelssohnBartholdy VR | 08.03.13 | 20:00 Amsterdam Baroque Orchestra & Choir, Ton Koopman (dirigent) Georg Philip Telemann ZA | 09.03.13 | 15:00 | Kraakhuis WO | 13.03.13 | 15:00 | Kraakhuis Tangerijn Live muziektheater vol humor, ontroering en spelplezier

VR | 01.03.13 | 18:00 | Concertzaal ZA | 02.03.13 | 18:00 | Concertzaal En Avant Mars Een wereldreis vol muzikale creativiteit van jonge, getalenteerde kunstenaars­ meer info op www.debijloke.be

ZA | 09.03.13 | 20:00 | UITVERKOCHT Symfonieorkest Vlaanderen, Seikyo Kim (dirigent), Keisuke Toyama (piano) Glinka, Rachmaninov, Brahms

ZO | 03.03.13 | 16:00 deFilharmonie, Harmen Cnossen (dirigent) Kidconcert: De Franse Assepoester

WO | 13.03.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Edding Kwartet & Michel Renard (altviool) Jadin, Wolfgang Amadeus Mozart

WO | 06.03.13 | 14:00 | Kraakhuis Yossif Ivanov (viool), Luc Devos (piano) Van Beethoven, Prokofjev, Saint-Saëns

DO | 14.03.13 | 20:00 | Kraakhuis Yodo Kurahashi Ensemble Japanse 17de-eeuwse kamermuziek

Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent Colofon J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Tekst programmaboekje | Tom Janssens Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | Za 13:00 - 17:00 v.u. | Daan Bauwens 09 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be © Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)