de puur muziek
de
19.03.13 | 20:00 | MIRYZAAL
Vilde Frang Michail Lifits Muziekcentrum Gent
Mendelssohn, Lutosławski, Brahms, Van Beethoven
programma
uitvoerders
Félix Mendelssohn-Bartholdy (1809–1847) Sonate Nr. 3 in F voor viool en piano (1920) 1. Allegro 2. Andante 3. Presto
Vilde Frang | viool Michail Lifits | piano
Witold Lutosławski Partita voor viool en piano (1984) 1. Allegro giusto 2. Ad libitum 3. Largo 4. Ad libitum 5. Presto PAUZE Johannes Brahms Hongaarse Dansen (1858–69) Nr. 11 in d Nr. 17 in fis Nr. 2 in d Ludwig Van Beethoven Sonate Opus 12 Nr. 3 in Es voor viool en piano (1797-98) 1. Allegro con spirito 2. Adagio con molt' espressione 3. Rondo. Allegro molto
Dit concert wordt opgenomen door Klara en uitgezonden op donderdag 4 april 2013 in het programma ‘In de loge’ (19-22 uur).
2
vilde frang, michail lifits Over Beethoven en Lutosławski (ad libitum!) Er wordt wel eens beweerd dat Ludwig Van Beethoven de eerste "moderne" componist was. Dat had veel te maken met de sociaal-politieke context waarin hij werkte. Zijn grote voorganger Wolfgang Amadeus Mozart schreef muziek binnen het Ancien Régime. Diens patron, Jozef II, mocht dan wel verlicht zijn, zijn macht bleef absoluut. Het volk had bijzonder weinig te koeken – zo ook de componisten. Beethoven daarentegen maakte de Franse Revolutie van 1789 mee (zij het vanop afstand). Hij zag "het volk" in opstand komen tegen de goddelijke heersers en hoorde Napoleon Bonaparte politieke vernieuwing prediken. Het is algemeen bekend: Ludwig Van Beethoven was een fan van de kleine Franse verlosser. Hij vergeleek de generaal zelfs met de mythologische held Prometheus die het mensenvolk bevrijdde van het juk der Olympische goden ('Die Geschöpfe des Prometheus') en droeg zijn "heroïsche" 'Derde Symfonie' op aan de man. (Eens Bonaparte zijn veroveringsmachine in gang gezet had, was het uit met de bewondering – op de originele partituur van de 'Derde' is nog steeds te zien hoe Beethoven diens naam heftig weggekrast heeft.)
tuur van zijn composities onder de vorm van een grote drang naar vernieuwing. De muzikale "normen en waarden" zijn in zijn ogen hoegenaamd niet absoluut. In haast elke nieuwe compositie probeert hij een stapje verder te gaan, daagt hij zijn creativiteit uit én ook de luisteraar. Beethovens muziek wordt zo complex omdat hij de vrijheid heeft om zich niet naar de smaak van één enkele meester te richten: zijn inspiratie wordt niet begrensd, hij wil zich niet conformeren, kunst wordt autonoom. Een koor en vocale solisten in een symfonie, waarom ook niet? (Vandaag lijkt de 'Negende' een evidentie, dat was ze toen hoegenaamd niet.) En dat zorgde - nog voor Beethovens echt radicale werken – voor kritiek. Zijn vroege pianosonates (1795-96) stonden nog onder duidelijke invloed van Mozart en Haydn, maar soms zijn er krachtige erupties van de gebalde intensiteit die het latere werk van de componist zo kenmerken (denk aan het openingsdeel van zijn 'Opus 2 nr. 1'). Haydn himself zou zijn leerling Beethoven zelfs gezegd hebben dat het derde deel van zijn 'Pianotrio's Opus 1' niet door het publiek zou aanvaard worden: te extreem, zo vond hij. Dat zou de jonge componist nog vaak horen. De vioolsonates 'opus 12' (179798), waarvan vanavond de derde op het programma staat, behoren zeker tot de meer "klassieke", "overzichtelijke" en "toe-
Maar er is meer dan de literaire verwijzing naar politieke omstandigheden. Beethoven was doordrongen van die kolkende vrijheidsideologie en dat horen we aan zijn muziek. Het ideaal van emancipatie draagt hij als het ware over op de struc-
3
wordt door de musici. De muziek ontstond buiten zijn almachtige controle over structuren.
gankelijke" werken van Beethoven, zo ervaren wij ze vandaag althans. Een contemporaine criticus beschreef ze echter als "zwaar beladen met ongewone moeilijkheden" en "uitputtend" voor de luisteraar. Nu beschouwen wij dat misschien wel als potentiële kwaliteiten van goede kunst, in de laat 18e-eeuwse salons was dat wel even anders.
In 'Jeux Vénitiens' (1960-61) experimenteerde Lutosławski met aleatorische technieken door muzikanten zelf te laten kiezen met welke ritmes ze zijn (atonale) melodische lijnen uitvoerden ('aleatorisch contrapunt' noemde hij dat). De uitvoerders werden mee componist, participeerden aan het creatieve proces op een manier die verder ging dan de partituurinterpretatie zoals die in de klassiek-romantische traditie bestond. De 'Partita' (1984) voor viool en piano is een veel later werk maar nog steeds werkte Lutosławski met aleatorische passages. Tussen de delen 'Allegro Giusto', 'Largo' en 'Presto' zitten secties met als aanduiding 'Ad Libitum' (vert.: naar believen). Daarbij vermeldt de componist dat "de viool en pianopartijen op geen enkele manier gecoördineerd moeten worden". De musici moeten zelf voelen hoe ze zich ten opzichte van elkaar door de muziek willen bewegen – alsof ze een cadenza spelen maar dan niet alleen.
En zo ontstond het beeld dat we vandaag hebben van Beethoven: 'de eerste muzikale modernist', vader van een autonomekunstmuziek-traditie die bepalend was voor de romantiek, de atonaliteit onontkoombaar maakte en tot vandaag aanwezig is. Het begrip vrijheid krijgt nog een extra dimensie in het werk van Witold Lutosławski. De Poolse componist werd in eerste instantie sterk beïnvloed door het modernistische idioom van Béla Bartók, maar vond pas echt een eigen stijl nadat hij het 'Pianoconcerto' van John Cage had gehoord. De naam van deze laatste zal wellicht altijd verbonden blijven aan het principe van de aleatoriek of muzikale onbepaaldheid. Eenvoudig gesteld wil dat zeggen dat Cage het toeval binnenbracht in het compositieproces. Hij liet bijvoorbeeld toonhoogtes en ritmes bepalen door de dobbelsteen; of hij liet uitvoerders bij het spelen zelf keuzes maken, die niet door hem in de partituur waren vastgelegd. Daarmee deed hij afstand van het romantische beeld van de componist, een vormgevend genie, een schepper van kunst die telkens opnieuw geactualiseerd
Beethoven was niet langer een muzikale ambachtsman in dienst van een heer, zijn vrijheid vertaalde zich in een muzikaal individualisme dat grenzen overschreed, dat vernieuwing en verandering incorporeerde. Lutosławski's artistiek vrijheidsbegrip vertaalt zich in een afstand doen van controle, van macht ten voordele van de "uitvoerende musici". Het is niet altijd eenvoudig om een link te leggen tussen de artistieke opvattingen van een componist
4
en diens maatschappelijke en politieke overtuigingen. Over dat onderwerp zijn al boeken volgeschreven. Een eenvoudige één-op-één relatie is er haast nooit. En toch, Beethoven had zeer expliciete ideeën over de maatschappij en kunst – vrijheid stond centraal. Lutosławski was politiek actief in de Poolse anti-nazistische beweging en was als kunstenaar slachtoffer van nazistische en stalinistische censuur. Er zijn parallellen, stof tot nadenken…
5
bio Vilde Frang (°1986) studeerde aan het Barratt Due Musikkinstitutt in Oslo, met Kolja Blacher aan de Musikhochschule Hamburg en met Ana Chumachenco aan de Kronberg Academy. Ze kreeg in 2012 de Credit Suisse Young Artist Award van een unanieme jury. Zij maakte toen ook haar debuut met het Vienna Philharmonic Orchestra onder leiding van Bernard Haitink op het Lucerne Summer Music Festival. Sinds ze op haar twaalfde speelde met het Oslo Philharmonic Orchestra, heeft ze zich gepositioneerd als één van de beste violisten van haar generatie. Ze wordt geprezen voor haar buitengewone muzikale expressiviteit en sterke virtuositeit.
Rachlin, Leif Ove Andsnes, Sol Gabetta, Maxim Vengerov en Anne-Sophie Mutter. Met deze laatste maakte ze een tournee door Europa en de Verenigde Staten met het 'Dubbelconcerto' van Bach, begeleid door Camerata Salzburg.
Michail Lifits (°1982) studeerde bij KarlHeinz Kammerling en Bernd Goetzke aan de University for Music and Drama in Hannover en met Boris Petrushansky aan de International Piano Academy Incontri col Maestro in Imola. Hij wordt nu al vergeleken met de legendarische Wilhelm Kempff en geprezen voor "zijn inspirerende klank en wijze maturiteit" en de "adembenemende schoonheid van zijn spel".
Frang speelde onder andere met het Mahler Chamber Orchestra, Kremerata Baltica, Academy of St. Martin in the Fields, Philharmonia Orchestra, Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, Konzerthausorchester Berlin, HR-Sinfonieorchester Frankfurt, Tonhalle-Orchester Zurich, Russian National Orchestra, Orchestre de Paris, the NHK Symphony in Tokyo en het Orchestre Philharmonique de Monte-Carlo. Ze werkte met dirigenten zoals Ivan Fischer, Paavo Järvi, Vladimir Ashkenazy, Mariss Jansons, David Zinman, Sir Neville Marriner, Esa-Pekka Salonen en Yuri Temirkanov.
Lifits was winnaar van de 57ste Ferruccio Busoni International Piano Competition in Bolzano (2009) en had daarvoor al verschillende eerste prijzen behaald in andere internationale wedstrijden in Italïe en de Verenigde Staten. Hij speelde als solist in de Weill Recital Hall van Carnegie Hall en het Lincoln Center in New York, het Auditorium du Louvre in Parijs, het Teatro della Pergola in Florence, het NCPA in Beijing, de Tonhalle in Zurich en de Sala Verdi in Milaan. Hij is regelmatig te gast op internationale festivals in Frankrijk, Duitsland, Polen, Italië en de Verenigde Staten. Hij speelde o.m. met de Hilton Head Symphony, de Thüringen Philharmonie Gotha en het Orchestra del Teatro Verdi di Trieste.
Als soliste en kamermusicus speelde Vilde Frang onder andere met Gidon Kremer, Yuri Bashmet, Martha Argerich, Julian
6
VROUWEN LEED tRanSPaRant / VeenFaBRieK medea LeS mUFFatti madaLena à Piedi di ChRiSto JoRiS BLanCKaeRt the WandeRing WomB pREMièRE SWeet honeY in the RoCK niC BaLthaZaR neeLand WO 20 – ZO 24 MAART Muziekcentrum De Bijloke Gent
ReSeRVeeR nU www.debijloke.be | 09 269 92 92
7
V.U. Daan BaUwens, MUziekcentrUM De Bijloke Gent Vzw, Bijlokekaai 7, 9000 Gent) - BeelD: ‘the Depths of the sea’ – eDwarD BUrne-jones
Lamentatie
binnenkort DI | 26.03.13 | 20:00 | UITVERKOCHT Koor en orkest Collegium Vocale Gent, Philippe Herreweghe (artistieke leiding) J.S. Bach, Mattheuspassie
ZO | 21.04.13 | 15:00 Brussels Philharmonic, Vlaams Radio Koor, Bernard Labadie (dirigent) Mozart, Van Beethoven
DO | 28.03.13 | 20:15 | Handelsbeurs Belcea Quartet Haydn, Van Beethoven, Sjostakovitsj
WO | 24.04.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Jan Kobow (tenor), Jos Van Immerseel (pianoforte) Schubert, Van Beethoven
ZO | 07.04.13 | 16:00 | Refter STAM Mala Punica, Pedro Memelsdorff (muzikale leiding) Johannes Ciconia - Inaudita Imponere WO | 17.04.13 | 20:00 Charles Lloyd, Maria Farantouri Jazz vanop de Akropolis DO | 18.04.13 | 20:00 Sophie Gent Ensemble, Sophie Gent (artistieke leiding) J.S. Bach, G.P. Telemann ZA | 20.04.13 | 20:00 deFilharmonie, Collegium Vocale Gent, Philippe Herreweghe (dirigent) Mozart
DO | 25.04.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Jerusalem Quartet Sjostakovitsj VR | 26.04.13 | 20:00 | UITVERKOCHT L'Arpeggiata, Christina Pluhar (artistieke leiding) Monteverdi ZA | 27.04.13 | 20:00 Symfonieorkest Vlaanderen, Jonas Alber (dirigent) Strauss, Britten, Mozart, Schönberg DO | 02.05.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Goeyvaerts Strijktrio, Solisten van Vox Luminus Moody, Pärt
Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent Colofon J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Tekst programmaboekje | Maarten Quanten Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | Za 13:00 - 17:00 v.u. | Daan Bauwens 09 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be © Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)