de puur muziek
de 22.03.13 | 20:00 | CONCERTZAAL
Les MuffaTti Muziekcentrum Gent
Caldara: Madalena Ă piedi di Christo
programma
uitvoerders
Antonio Caldara (1671-1736) Madalena à piedi di Christo (Venetië, 1698)
Les Muffatti Peter Van Heyghen | dirigent Sophie Junker | Madalena | sopraan Hasnaa Bennani | Maria | sopraan Delphine Galou | Amor Terreno | alt David Erler | Amor Celeste | altus Fernando Guimaraes | Christo | tenor Matteo Bellotto | Fariseo | bas Eerste viool | Enrico Gatti (concertmeester), Catherine Meeùs, Marie Haag, Madoka Nakamaru Tweede viool | Marcin Lasia, Benedicte Verbeek, Laurent Hulsbosch, Marrie Mooij Eerste altviool | Wendy Ruymen, Julie Vermeulen Tweede altviool | Manuela Bucher, Benjamin Lescoat Cello | Marian Minnen Basviool | Corentin Dellicour Contrabas | Benoit Vanden Bemden, Géry Cambier Klavecimbel | Kris Verhelst, Anthony Romaniuk Aartsluit/theorbe | Bernard Zonderman, Wim Maeseele
2
Liedteksten Parte prima
Eerste deel
1. sinfonia
1. symfonie
2. aria Amore terreno Dormi, o cara, e formi il sonno, per far grati i tuoi riposi, mille idee d’amico piacer.
2. aria Aardse liefde Slaap, o lieve, en vorm je slaap, om je rust prettig te maken, met duizend denkbeelden van vriendelijk plezier.
3. recitativo Così godea la mente, de’ sogni astratta nel più bel lavoro, mentre prendon le membra il suo ristoro.
3. recitatief Dat zo geniete de geest, verstrooid in de mooie arbeid van de dromen, terwijl de ledematen hun rust nemen.
4. aria Deh, librate, amoretti lascivetti, in aria i vanni. Non turbate i sogni grati, troppo amati son gl’inganni.
4. aria Toe, wellustige liefdes, maak vrij in de lucht jullie vleugels. Verstoor niet de prettige dromen, te geliefd zijn de bedriegerijen.
5. recitativo Amore celeste Del sonno lusinghiero, sù, si turbi gl’inganni!
5. recitatief Hemelse liefde Van de vleiende droom, hup, verstoor de bedriegerijen!
Amore terreno Come così importuno tu qui t’involi a disturbar costei, ch’è già del regno mio l’onor primiero?
Aardse liefde Waarom vlieg jij zo hinderlijk naar hier om haar te storen, die van mijn rijk de hoogste eer is?
Amore celeste Non sempre involta l’alma in tenebrosi orrori, deve l’orme calcare ch’hanno
Hemelse liefde Niet immer moet de ziel, gewikkeld in duistere gruwelen, in voetsporen treden die als oogmerk
3
per meta il precipizio annesso.
de aangrenzende afgrond hebben.
6. aria La ragione, s’un alma consiglia, nel seno risveglia un nobile ardir. E lusinga fallace d’amore non può di gran core lo spirto sopir.
6. aria Als de reden raadgeeft aan de ziel, wekt ze in de borst nobele dapperheid op. Bedrieglijke vleierij van liefde kan ’t gemoed van een groot hart niet in slaap sussen.
7. recitativo Così sciolta da’ lacci de’ suoi error, che la tenean già stretta, del piacer lusinghier il vezzo infido fuggirà Maddalena.
7. recitatief Aldus losgemaakt uit de strikken van dwalingen die haar benauwden, ontvlucht Magdalena de ontrouwe liefkozing van ’t vleiend plezier.
Amore terreno Io me ne rido. Non cantinsi i trionfi prima della vittoria. Hai nemico possente.
Aardse liefde Ik lach erom. Men moet geen triomf zingen vóór de overwinning. Je hebt een machtige vijand.
Amore celeste Ma ‘l tuo valor sta negl’orror del senso.
Hemelse liefde Maar jouw waarde ligt in je afschuw van het verstand
Amore terreno Sù, sù dunque alla pugna.
Aardse liefde Kom op dan, ten strijde.
A due E di costei sia campidoglio il core.
Beiden En weze haar hart ons strijdperk
8. Aria A due Alle vittorie …
8. aria Beiden Naar de overwinning …
Amore celeste … del celeste Amore.
Hemelse liefde … van de hemelse liefde.
4
Amore terreno … del terreno Amore.
Aardse liefde … van de aardse liefde.
9. recitativo Madalena Oimé, troppo importuno chi mi turba i riposi. Dunque ancor mentre al sonno in braccio sono, all’acerbe mie pene, tregua almen se non pace, trovar mai non potrò? E per qual legge, oh Dio, a sì barbara guerra, sempre aperto steccato è ‘l petto mio? Da sì fiera battaglia la ragione agitata, par che due Maddalene sian dentro questo petto, e in un voler, doppio voler ristretto. Vorrei seguir la strada che di luce non finta illustra ‘l raggio, ma ‘l piacere, mi piace; benché fugace a gl’occhi scopra il lampo. Così lo stesso oggetto, or amando or fuggendo, tanto l’alma si turba, ch’al mio tormento fiero ogni breve conforto ancor dispero.
9. recitatief Magdalena Wee mij, te hinderlijk is hij die mijn rust verstoort. Dus terwijl ik nog in de armen van de slaap ben, zal ik voor mijn wrange pijn nooit, zo niet vrede, dan toch respijt vinden? Om welke wet, is mijn borst o God, voor zo’n barbaarse oorlog als een toernooiveld ompaald? Mijn reden is omwoeld door de woeste strijd, het lijkt of er in deze borst twee Magdalena’s huizen, of er in één wil, een tweevoudige wil geconcentreerd is. Ik zou de weg willen volgen die de straal van niet vals licht beschijnt, maar het plezier pleziert me, hoewel vluchtig, toont het mijn ogen zijn lichtflits. Evenzo wordt door eender voorwerp dat ze bemint of ontvlucht, mijn ziel zo verstoord, dat ik tot mijn wrede kwelling wanhoop aan elke korte vertroosting.
10. aria In un bivio è il mio volere di seguire il mondo, o il cielo. Un sentier colmo è di rose, ha le vie l’altro spinose; uno ha i fior, l’altro lo stelo.
10. aria Mijn wil is op een tweesprong, de wereld volgen of de hemel,. Van de één is ‘t pad gevuld met rozen, de ander heeft een weg met doornen, de één heeft bloemen, de ander stelen.
5
11. recitativo Amore celeste Maddalena, nel cielo fissa lo sguardo, e mirerai che fabbra tu sei del tuo destino. Deh, parta da te lungi ogn’altro amor fuor che l’amor celeste, e proverai, a Dio resa costante, che fato alcun non ferma l’angoscie tue con chiodo di diamante.
11. recitatief Hemelse liefde Magdalena, richt naar de hemel je blik, en zie dat je de smidse bent van je bestemming. Laat ver achter je elke andere liefde dan de hemelse liefde, en ervaar, voor God standvast geworden , dat geen enkel lot je angsten vastnagelt met een diamanten spijker.
12. aria Spera, consolati, che fato alcuno forza non ha. Sovra le stelle, benché rubelle, ogni saggio possanza havrà.
12. aria Hoop, en wees getroost, ’t lot heeft geen enkele kracht. Over de sterren, al zijn ze als rebellen, heeft elke wijsheid de macht.
13. recitativo Amore terreno Troppo dura è la legge, che per donarti pace, ti comanda il pugnar contro te stessa, sarà lunga la pugna e ‘l fine incerto. Vivi, sù, quella vita di cui mai non passò momento alcuno che segnato non fosse con bianca pietra da piacere amico. Siegui quel che ti piace, che mai non potrai godere se non sarai de’ genii tuoi seguace.
13. recitatief Aardse liefde Te hard is de wet die, om je vrede te geven, je beveelt tegen jezelf te strijden, de strijd zal lang zijn en het eind onzeker. Leef, kom, dat leven waarvan nooit één moment voorbij ging dat niet getekend was met de blanke steen van het vriendelijk plezier. Volg wat je pleziert, want nooit kan je genieten als je geen volgelinge bent van je geniën.
6
14. aria Fin che danzan le grazie sul viso, avvezzati a ridere, impara a goder. Verrà l’etade algente che repente darà bando al bel piacer.
14. aria Zolang de gratiën dansen op je gelaat, wen eraan te lachen, leer te genieten. De koude tijd zal komen die onverwacht het plezier in de ban zal doen.
15. recitativo Madalena Cieli, che mai risolvo? Mi sembra male il non goder, ma veggio che seguir a goder infin è peggio.
15. recitatief Magdalena Hemel, wat besluit ik? Niet genieten lijkt me slecht, maar ik zie dat voortgaan met genieten uiteindelijk slechter is.
16. aria Se nel ciel splendon le stelle, così belle, verso il ciel rivolgo il piè. Abbandono il mondo rio, e a quel Dio, ch’è il fattor, giuro mia fé.
16. aria Als in de hemel zo mooi schitteren de sterren, richt ik mijn schreden naar de hemel. Ik verlaat de slechte wereld, en aan de God die de schepper is, zweer ik mijn trouw.
17. recitativo Maria Germana, al ciel, deh, volgi con coraggio lo spirto, negl’azzardi più grandi si distingue il più forte; è premio il cielo della virtù.
17. recitatief Maria Zuster, naar de hemel toe, ach, richt je geest met moed, in de grootste gevaren onderscheidt men de sterkste, de hemel is het loon van de deugd.
Madalena Sorella, dello spirito divin ben veggio un raggio. Ma con nube importuna tenta il mondo fallace adombrarmi il fulgor.
Magdalena Zuster, van de goddelijke geest zie ik wel een straal. Maar met een hinderlijke wolk probeert de valse wereld de schittering te verduisteren.
Maria Al ciel ricorri, e nelle tue procelle per afferrar il porto
Maria Neem je toevlucht tot de hemel, vraag hem het licht, om in je storm
7
da quello il lume implora. Sospira, piangi e humile spera et ora.
in de haven aan te meren. Zucht, ween en hoop en bid nederig.
Madalena Ma queste tante mie scelleraggini il cielo aspergerà d’acqua d’oblio?
Magdalena Mijn gemeenheden overgiet de hemel met het water van de vergetelheid?
Maria Sicuro è il perdon, se verace è il pentimento.
Maria Zeker is de vergiffenis, als waarachtig is het berouw.
Madalena Oh Dio!
Magdalen O God!
Maria Ma di che temi?
Maria En waarvoor vrees je?
Madalena Troppo è Maddalena rea, i miei misfatti e il lezzo di mie colpe mi resero del ciel sordida agl’occhi. Del perdono pavento, che poca penitenza è un pentimento.
Magdalena Te schuldig is Magdalena, mijn vergrijpen en de stank van mijn zonden maakten me smerig in de ogen van de hemel. Voor vergiffenis ben ik bang, want berouw is weinig boetedoening.
18. aria Maria Non sdegna il ciel le lacrime, li è caro il sospirar. Più nobile olocausto non puote offrir un’anima d’un vero lacrimar.
18. aria Maria De hemel minacht geen tranen, hij heeft het zuchten lief. Een nobeler brandoffer kan een ziel niet bieden, dan ware tranen plengen.
19. recitativo Omai spezza quel nodo, che benché sembri caro, è pur catena. Non più vivi rubella a quella mente eterna, che tante in tuo favor
19. recitatief Verbreek nu die knoop, hoewel hij dierbaar lijkt, is hij een keten. Leef niet meer rebellerend tegen de eeuwige geest die te jouwen gunste zoveel
8
grazie diffonde.
welwillendheid verspreidt.
Questi son pur que’ giorni in cui del Nazaren gl’alti portenti danno a prò de’ mortal volo alla fama. Tu là corri, e al suo piede, mesta de’ tuoi deliri, offran lagrime gl’occhi e ‘l cor sospiri.
Dit zijn toch de dagen waarin de grote wonderen van de Nazareeër zijn faam bij de stervelingen vleugels geven. Snel daarheen, en aan zijn voeten, bedroefd in je roes, moge het hart zuchten bieden, de ogen tranen.
20. aria Madalena Pompe inutili che il fasto animate, non sperate di dar più tormento al cor. Ite a terra vili immagini d’error.
20. aria Magdalena Zinloze luister die de pracht verlevendigt, hoop niet langer het hart te kwellen. Ga te gronde, abjecte waanbeelden.
21. recitativo E voi, dorati crini, tempo fa cari ceppi ed aurei lacci, senza culto ora sparsi, restate all’aura in preda; e di fausta cometa lampo per me prendendo, presagiscano omai vostri splendori i funerali a miei lascivi amori.
21. recitatief En gij, vergulde haren, lang geleden dierbare ketens en gouden strikken, nu onverzorgd uithangend, wees ten prooi aan de wind; en van een gunstiger komeet de lichtflits voor mij opvangend, voorspelt uw schittering de ter aarde legging van mijn wellustige liefdes.
Amore terreno Maddalena che fai? Che risolvesti? Merta una scielta sì grande più maturi consigli; ti sovvenga che gl’anni tuoi più belli spenderai fra sciagure, che dell’età la vaga primavera
Aardse liefde Magdalena wat doe je? Wat beslootje? Een zo’n grote keuze verdient rijper beraad; Bedenk dat je je mooiste jaren in rampspoed door zal brengen, dat je de mooie lente van je leven
9
da turbini improvvisi sfrondata ammirerai. E così poco stimi il tuo brio, le tue bellezze? Sono queste dono del cielo, e tu le sprezzi? Torna in te stessa, e con gl’amori ai vezzi.
door plotselinge stormen ontbladerd aan zal zien. Acht je zo gering je opgewektheid, je schoonheid? Het zijn geschenken van de hemel, en je versmaadt ze? Kom tot jezelf, en met de liefde tot de liefkozingen.
Amore celeste Le terrene lusinghe, Maddalena, conosci. Il mondo ti promette momentanei diletti, fuggiran come suole l’ombra cader all’apparir del sole.
Hemelse liefde De aardse vleierijen, Magdalena, ken je. De wereld belooft je kortstondige genoegens, ze vervluchtigen zoals de schaduw wegvalt bij het verschijnen van de zon.
Amore terreno Son promesse fallaci.
Aardse liefde ’t Zijn valse beloftes.
Amore celeste I ciel giammai non mente.
Hemelse liefde De hemel doet nooit alsof.
Amore terreno Son speranze bugiarde, tanto ingannevol più, quanto più tarde.
Aardse liefde Leugenachtige verwachtingen, hoe later ze zijn, hoe bedriegelijker.
Amore celeste Son del mondo i diletti momentanei splendori, eterni son del vero Dio gl’amori.
Hemelse liefde De genoegens van de wereld zijn kortstondige schitteringen, eeuwig is de liefde van de ware God.
Madalena In sì fiera procella, anima mia dubbiosa, e che risolvi?
Magdalena In zo’n wilde storm, mijn twijfelende ziel, wat besluitje?
10
Amore terreno Oh com’è bello il mondo!
Aardse liefde O wat is de wereld mooi!
Amore celeste Eterno è il cielo.
Hemelse liefde Eeuwig is de hemel
Amore terreno Qui si gode …
Aardse liefde Hier geniet men …
Amore celeste … a momenti.
Hemelse liefde … kortstondig.
Amore terreno È sicuro il goder.
Aardse liefde Zeker is het genieten.
Amore celeste La pena è certa.
Hemelse liefde De straf ligt vast.
Amore terreno Sono vili i timori.
Aardse liefde Lafhartig zijn de angsten.
Amore celeste Padre sei degl’errori!
Hemelse liefde Vader ben je van dwalingen!
22. aria a due Amore terreno Il sentier ch’ora tu prendi lastricato è sol di pene. Qui s’incontran sassi orrendi e s’inciampa in frà catene.
22. aria beiden Aardse liefde Het pad dat je nu neemt is geplaveid met louter pijn. Men stuit er op afgrijselijke keien en raakt in ketens verstrikt.
Amore celeste Nella via del Paradiso v’è la meta dei contenti. Dio si gode a viso a viso, son sbanditi ivi i tormenti.
Hemelse liefde Op de weg van het paradijs ligt het doel van de tevredenen. God geniet men gezicht tot gezicht, verbannen zijn er de kwellingen.
11
23. recitativo Madalena Maddalena coraggio! Ho già risolto, la ragion ch’ogni velo d’apparenze bugiarde di cui si veste, ora ritogli al falso, ascolta tu più saggia. E cauto, dal mortale fascino del piacer l’arbitrio sciolto, meglio risolva, al vero ben rivolto.
23. recitatief Magdalena Magdalena, houd moed! Ik heb besloten, pak de reden die zich met sluiers van bedrieglijke schijn bekleedt, van de valsheid af, en dan, luister wijzer. En behoedzaam,. als je wil losgeweekt is van de dodelijke charme van het genoegen, neem je een beter besluit, gericht naar het ware en goede.
24. aria Diletti non più vanto, vi darete di trarmi in catena. Il vostro incanto porge al sen troppo rigida pena.
24. aria Genoegens verheerlijk ik niet meer, u probeert me te ketenen. Uw betovering legt de borst een te harde straf op.
25. recitativo Maria Dell’anima tua grande fortunata decreto; ben risolvesti, o Maddalena. Dove opra prodigi il Nazaren, deh vola, le sue dottrine ascolta, segui l’orme sue sante, non sia giammai il tuo piè da lui diviso. Sieguilo, egli è la via del paradiso.
25. recitatief Maria Met je grote ziel verklaar ik je gelukkig; je nam een goed besluit, Magdalena. Waar de Nazareeër wonderen verricht, toe vlieg daarheen, luister naar zijn leer, volg zijn heilige voetsporen, weze je voet nooit van hem gescheiden. Volg hem, hij is de weg van het paradijs
Fariseo Per condur l’alme al cielo, l’ebreo legislator le vie ci addita; delle voci di Dio Mosé fu sol l’eco verace, e vano il creder Cristo è Messia. Sen vada al tempio Maddalena, e con i sacrifici
Farizeeër Om de zielen naar de hemel te voeren, toont de Joodse wetgever ons de wegen; van de woorden van God was enkel Mozes de ware echo, en vergeefs denkt Christus God te zijn. Ga naar de tempel, Magdalena, en betaal met offers
12
paghi del suo fallir a Dio la pena.
aan God de straf van zijn falen.
26. aria Dove il re sapiente cresce sacra mole, Iddio perdona. Ivi sovra altari accensi s’offri vittima et incensi, ogni error il ciel condona.
26. aria Waar de wijze koning een heilig gebouw opricht, geeft God vergiffenis. Op het altaar biede men tributen, slachtoffers en wierook, de hemel scheldt dwalingen kwijt.
27. recitativo Maria È Cristo il vero tempio, e vero nume, vittima offrir non puoi più degna del tuo errore che un’alma afflitta, et un pentito core.
27. recitatief Maria Christus is de echte tempel, en echte god, je kunt geen slachtoffer aanbieden, waardiger voor jouw dwalen, dan een bedroefde ziel, en een berouwvol hart.
28. aria Vattene, corri, vola, siegui il raggio divin ch’appare in ciel. Ti consola, è Cristo il tuo destin, sempre fedel.
28. aria Ga heen, snel heen, vlieg, volg de goddelijke straal die in de hemel verschijnt. Hij troost je, Christus is je bestemming, immer trouw.
29. recitativo Madalena Maria, ho risolto, in seno della grazia di Dio lo sprone io sento, men’ vado ai piè di Cristo, ivi farò del Paradiso acquisto.
29. recitatief Magdalena Maria, ik heb besloten, in de genade van God voel ik de aansporing, ik ga naar Christus’ voeten, daar verkrijg ik het paradijs.
30. aria Voglio piangere, sinché frangere possa il nodo che mi lega.
30. aria Ik wil huilen, totdat ik breken kan de knoop die me bindt.
13
Sempre il cielo apparve amico a’ desiri, a’ sospiri d’un’alma che prega.
Immer betoont zich de hemel een vriend voor de verlangens, de zuchten van een ziel die bidt.
31. recitativo Amore celeste A tuo dispetto, amor terreno, fia Maddalena pentita.
31. recitatief Hemelse liefde In weerwil van jou, aardse liefde, zal Magdalena berouw hebben.
Amore terreno Eh, che il senso rubelle, è un campion troppo forte, già m’accingo alla pugna ed aspra e dura.
Aardse liefde Eh, het rebelse zintuig is een te krachtig kampioen, ik maak me op voor de strijd, bitter en hard.
Amore celeste Un cor, contra il piacer, virtude indura.
Hemelse liefde De deugd verhardt tegen het plezier een hart.
32. duetto A due La mia virtude, il mio valor è forte.
32. duet Beiden Mijn deugd, mijn waarde is sterk.
Amore terreno Il senso è un nemico che sempre ci segue ...
Aardse liefde Het zintuig is een vijand die ons immer volgt …
Amore celeste La grazia è un amico che sempre c’assiste ...
Hemelse liefde De genade is een vriend die immer ons bijstaat …
A due … insino alla morte.
Beiden … tot aan de dood.
14
Parte seconda
Tweede deel
33. sinfonia
33. symfonie
34. recitativo Fariseo Donna grande e fastosa, sovra le di cui gote unite assieme scherzando con amor danzan le grazie, vanne altrove che a stuolo gl’amanti condurrai stretti in catena, ma in sì nobil congresso, servir a tua beltà non è concesso.
34. recitatief Farizeeër Grootse en luxueuze vrouwe, op wier beide wangen de gratiën dansen, schertsend met Amor, ga elders de minnaars in zwermen met ketenen vastbinden, maar het dienen van je schoonheid is in zo’n nobele samenkomst niet toegestaan.
35. aria Parti, che di virtù il gradito splendor scorger non puoi. Come mai tra foschi orror di tue colpe la sua luce veder vuoi?
35. aria Ga heen, want de welkome schittering van de deugd kun jij niet ontwaren. Hoe wil je in het afschuwelijk donker van je zonden zijn licht zien?
36. recitativo Madalena Cingan pure quest’alma mille nodi d’error, alla mia fama oscurin l’ombre loro; dalle tenebre ancora saprò col pianto mio far risorger un lume assai più chiaro, che sempre al cielo un cor pentito è caro. Signor, ecco a’ tuoi piedi, chi per suoi gravi errori merta del giusto Iddio lo sdegno ultrice, pentita, ecco, Signor, la peccatrice.
36. recitatief Magdalena Laat duizend knopen van dwalingen deze ziel binden, hun schaduwen mijn faam verduisteren; ik zal met mijn tranen uit de nevelen een veel helderder licht laten opkomen, want een berouwvol hart is de hemel immer dierbaar. Heer, kijk, aan uw voeten, zij die om haar ernstige dwalingen van de gerechte God de wrakende toorn verdient, berouwvol, kijk, Heer, de zondares.
Christo Se verace è il dolore,
Christus Als het verdriet waarachtig is,
15
è sicuro il perdono, e tu sarai di vera penitenza mirabile esempio.
is zeker de vergiffenis, En jij zult van ware boetedoening bewondernswaardig voorbeeld zijn.
Fariseo È questi un parlar empio.
Farizeeër Dat is hol gepraat.
Madalena Signor, a te tutta mi dono, eterna ti giuro fé di penitente, e voi, meste pupille mie, piangete pur, mentre col vostro pianto, con lingua di dolor l’alma risponde; occhi troppo lascivi, anima troppo sorda, quanto è grave il fallir, che vi chiamate un brio di gioventù. Signor, pietate!
Magdalena Heer, aan jou geef ik me geheel, ik zweer je trouw van boetelinge, eeuwig, en u, mijn droeve pupillen, huil maar, en terwijl u tranen plengt, antwoordt de ziel met de tong van pijn; te zinnelijke ogen, en te dove ziel, hoe ernstig is de fout, die jullie de naam geven van jeugdige levendigheid. Heer, erbarmen!
37. aria Chi con sua cetra si piacque all’etra, fra mille error hebbe il suo cor e pianse. Perciò pietà trovò dal ciel, e poi fedel d’ogni empietà li lacci franse.
37. aria Wie met zijn lier zich vermaakte onder de eter, had in duizend dwalingen zijn hart en huilde. Waarna genade hij vond vanuit de hemel, en dan gelovend de goddeloze strikken verbrak.
38. recitativo Amore terreno Maddalena, deh ferma!
38. recitatief Aardse liefde Magdalena, toe, stop!
Amore celeste Eh no, deh segui!
Hemelse liefde Maar nee, toe, ga voort!
16
Fariseo Ma, se quest’uom riceve il divin lume di profetica mente, come a fatti si vil non si risente?
Farizeeër Maar als deze man het goddelijk licht van een profetische geest ontvangt, waarom merkt hij zo’n abjectheid niet op?
Madalena Deh, s’un tempo percossa dall’amor del mio Dio, che sua mi vuole, duro scoglio sembrava in mezzo all’onde, l’ardente zel di Cristo, che venne a sparger foco in ogni seno, così m’arde e consuma che, fatto un altro cor da quel di prima, l’effigie in lui dell’amor suo s’imprima.
Magdalena Ach, als eens, getroffen door de liefde van mijn god die mij de zijne wilde, ik een harde rots in de golven leek, heeft nu de brandende ijver van Christus, die in ieder hart vuur kwam zaaien, me zo verbrand en verteerd dat, mijn hart anders geworden dan voorheen, daarin het beeld van zijn liefde werd gedrukt.
39. aria In lagrime stemprato il cor qui cade. Già s’elesse, per l’orme impresse del tuo piè, di seguir del ciel le strade
39. aria Hier valt het hart, opgelost in tranen. Reeds verkoos ‘t over de sporen door jouw voeten afgedrukt, de wegen des hemels te volgen.
40. recitativo Amore celeste Oh ciel, chi vide mai la penitenza in più gentil sembianza?
40. recitatief Hemelse liefde O hemel, wie zag ooit de boetedoening in een bevalliger aanschijn?
Amore terreno Perdo di mie vittorie ogni speranza.
Aardse liefde. Ik verlies elke hoop op mijn overwinning.
17
Christo Oh Fariseo superbo, ogn’angol del tuo seno penetro con lo sguardo e appien lo scopro; con ipocrita mente miri tu questa donna, e non ravvisi che il sacro amor, ch’ora racchiude in petto, rompe il nodo che ‘l piè tenea ristretto.
Christus O hoogmoedige Farizeeër, elke hoek van je borst doordring ik met mijn blik en onthul ik volledig; met een hypocriete geest kijk je naar deze vrouwe, en je bemerkt niet dat de heilige liefde, besloten in haar boezem, de knoop verbreekt die haar voet vastbond.
41. aria Ride il ciel e gl’astri brillano e più lucidi scintillano sovra un’anima che piange. Che col pianto le ritorte della morte per salir al cielo frange.
41. aria De hemel lacht, sterren glinsteren en vele lichtjes schitteren boven een ziel die weent. Met haar wenen verbreekt ze de boeien van de dood om naar de hemel op te stijgen.
42. recitativo Amore celeste A tuo dispetto, Amor terreno, è giunta l’ora del mio trionfo. Maddalena è pentita bagnando i piè del Redentor, col pianto lava le sue colpe, e per quell’onde amare naviga verso il cielo, e son propizi i venti, de’ suoi sospiri ardenti.
42. recitatief Hemelse liefde In weerwil van jou, aardse liefde, is het uur van mijn triomf gekomen. Magdalena toonde berouw, de voeten van de Verlosser nat makend, met tranen wast ze haar zonden, en over deze bittere golven vaart ze naar de hemel, en de winden zijn gunstig, brandend van haar zuchten.
Amore terreno S’ora piange, fra poco spero li sovverrà del mondo il gioco; troppo lungo è il passaggio
Aardse liefde Als ze huilt, hoop ik dat ze zich weldra het spel van de wereld heugt; te lang is de overgang
18
dal riso al pianto, e troppo strett’è la via che guida al ciel, vedrassi Maddalena girar altrove i passi
van de lach naar de traan, en te nauw is de weg die naar de hemel leidt, we zullen zien dat Magdalena naar elders haar schreden richt.
Amore celeste Il pentimento è vero
Hemelse liefde Het berouw is waar.
Amore terreno Cangierà tal pensiero
Aardse liefde Ze zal van gedachten veranderen.
Amore celeste Gl’assisterà del ciel la grazia.
Hemelse liefde De hemelse genade zal haar bijstaan.
Amore terreno È dubbia.
Aardse liefde Dat betwijfel ik.
Amore celeste Ho in pugno la vittoria.
Hemelse liefde Ik heb de overwinning in mijn hand.
Amore terreno Non dispero d’haver solo io la gloria
Aardse liefde Ik wanhoop niet enkel de glorie te bezitten.
43. aria Amore celeste Me ne rido di tue glorie, solo il ciel trionferà. Meco è il Dio delle vittorie, che il tuo fasto abbatterà.
43. aria Hemelse liefde Ik lach om je glorie, enkel de hemel zal triomferen. Met mij is de God der overwinning die jouw praal neer zal slaan.
44. recitativo Amore terreno Se non ho forza a superar costei, gl’alleati d’Averno verranno in mio soccorso. Dal mio valore
44. recitatief Aardse liefde Als ik geen kracht heb haar de baas te worden, zullen de bondgenoten van de Avernus me te hulp komen. Om mijn waarde
19
tante anime unite in quegl’orrendi abissi gridano disperate, ed una donna sola a tante glorie mie la pompa invola?
schreeuwen wanhopig zovele zielen tesamen in de gruwelijke afgronden, en één enkele vrouw zou aan mijn glorie de praal ontnemen?
45. aria Orribili, terribili furie dell’Erebo, date forza al mio valor. Con le sferze di Ceraste agitate, flagellate il mio furor.
45. aria Gruwelijke, verschrikkelijke furiën van Erebus, geef mijn waarde kracht. Met de gesels van adder Ceraste, zwaai, kastijd, om mijn razernij.
46. recitativo Maria Maddalena, costanza! Stretta ai piè del tuo Dio, sorta dalle procelle, afferri il porto; degl’afflitti egl’è sol dolce conforto.
46. recitatief Maria Magdalena, standvastigheid! Gestrekt aan de voeten van je God, gekomen uit de storm, beland je in de haven; van de bedroefden is enkel hij zoete troost.
Madalena Sento crearmi un nuovo core in petto, e uno spirito retto nelle viscere mie già si rinnova; spirto che in lacrimar sì gode hor tanto ch’ogni contento mio sta nel mio pianto.
Magdalena Ik voel dat ik in mijn borst een ander hart schep, en een rechtschapen geest hernieuwt zich al in mijn binnenste; een geest die nu in het wenen zo’n genoegen heeft, dat in mijn tranen al mijn voldaanheid ligt.
Maria Piangi pur Maddalena, coronata vedrassi oggi tua pena.
Maria Huil maar Magdalena, alle pijn zul je bekroond zien.
20
47. aria O fortunate lacrime d’un vero afflitto cor. Superbe, insin all’etera guidate un’alma misera cinta di bel splendor.
47. aria O fortuinlijk tranen van een echt verdrietig hart. Hoogwaardig, tot in de ether leidt u een ellendige ziel, omringd met schone schittering.
48. recitativo Madalena Mio Dio, mio Redentor, perdon humile l’anima mia ti chiede.
48. recitatief Magdalena Mijn God, mijn Verlosser, mijn ziel vraagt je nederige vergeving.
Fariseo Aborrendo il piacere potrà poscia costei in un istante farsi della virtù nobile amante? Che stravaganza! Viene a’ piè di Cristo ad impetrar mercede una tal peccatrice? E chi è costei che le colpe condanna?
Farizeeër Het plezier verafschuwend, kan zij zich in één ogenblik nobele minnares van de deugd maken? Wat een buitenissigheid! Komt zo’n zondares aan Christus’ voeten erbarmen smeken? En wie is degene die de zonden veroordeelt?
49. aria Chi drizzar di pianta adulta vuol tentar il curvo tronco, o che il frange o che non può. Questa allor è penitente, d’esser tal sarà impotente, troppo a lungo ella peccò.
49. aria Wie van een volwassen plant de gebogen stronk poogt recht te trekken, óf hij breekt hem óf hij kan het niet. Zij dan is boetvaardig, en zal onmachtig zijn, te lang zondigde zij.
50. recitativo Madalena D’esser costante, o mio Giesù, non temo. L’intelletto, che ottuso
50. recitatief Magdalena Dat ik standvastig ben, o mijn Jezus, daarvoor vrees ik niet. Mijn verstand dat, stompzinnig
21
d’una tetra ignoranza, con bugiarde apparenze di pazza fantasia spesso formava vani discorsi e falsi, dal tuo superno raggio che con Amor celeste accende e infiamma, reso chiaro et illustre, di corregger confida ogni fantasma van alla sua guida.
door een duistere onwetendheid, met de leugenachtige schijn van een dolle fantasie vaak lege en valse redeneringen vormde, is nu verhelderd en verlicht door jouw verheven straal die het met hemelse liefde in vuur en vlam zet, het vertrouwt erop onder eigen leiding elk ijdel waanbeeld te corrigeren.
51. aria Per il mar del pianto mio disprezzar saprò le pene. Se, Giesù, sei la mia stella, a te humil è il mio desio, al tuo piè son mie catene.
51. aria Door de zee van mijn tranen weet ik de pijn te minachten. Als, Jezus, jij mijn ster bent, is naar jou mijn nederig verlangen, zijn aan jouw voeten mijn ketenen.
52. recitativo Christo L’atto immenso che, uscito di costante voler dal forte impero, alla mente levò l’abito indegno, con cui posta in non cale la ragione, servisti al mondo vile, molto operò, se al vizio, peste della regione, ei ti ritolse; quanto però sin hora generosa operasti è poco ancora; d’esser del mal oprar libero e sciolto non è il fin, che il desio del saggio acqueta, ma la strada che guida ad altra meta.
52. recitatief Christus De onmetelijke daad die, gekomen uit de sterke heerschappij van de constante wil, de geest het onwaardige kleed ontnam, waarin het verstand verstrikt was, diende jou in de abjecte wereld, er gebeurde veel als het de ondeugd, de pest van die streek, jou ontnam; hoe genereus je ook tot nu toe gehandeld hebt, ‘t is nog weinig; vrij en los zijn van slechte handelingen is niet wat het verlangen van de wijze geruststelt, maar de weg die leidt naar een ander doel.
53. aria Del senso soggiogar,
53. aria De dominantie van de zintuigen
22
vincere e debellar l’alma ricrea. Tolta di sue catene spiega al pensier il volo e in Dio si bea.
overwinnen en verslaan herschept de ziel. Afgeschud haar ketenen, vliegt ze op tot het denken en vindt behagen in God.
54. recitativo Amore celeste Di miei dardi possenti di Maddala la donna, or pentita, or dolente è un sol trofeo; pugnò l’amor terreno, e nel dolce veleno tingendo i strali suoi del piacer vano unì frode al valor, ma tutto invano.
54. recitatief Hemelse liefde Door mijn machtige stralen wordt vrouwe Magdalena nu eens boetvaardig, dan weer droef, is zij een enige trofee; de aardse liefde leverde strijd, en zijn schichten van ijdel plezier dopend in zoet vergif, heeft hij bedrog met waarde verenigd, maar alles tevergeefs.
55. aria Da quel strale che stilla veleno beve l’alma un sol cieco furor. Ma se il cielo con bella pietade di quel strale scopre il male, sol rimane nell’alma il dolor.
55. aria Van de schicht waaruit vergif druppelt drinkt de ziel een enige blinde razernij. Maar als de hemel met goed erbarmen van die schicht de slechtheid onthult, blijft in de ziel enkel verdriet.
56. recitativo Amore terreno Vinto il campo ti cedo, che armato contro me già scorgo il fato; vibrai fragil colpi à colei che difese in tuo favor scudo dal ciel uscito; che si forte non tempra armi Cocito.
56. recitatief Aardse liefde Overwonnen maak ik plaats op het veld, want ik merk dat het lot zich tegen mij bewapend heeft; ik deelde zwakke slagen uit naar haar die jou verdedigde met een schild dat uit de hemel kwam; want zulke sterke wapens smeedt Cocitus niet.
23
57. aria Se da te fui vinto in guerra, vuò turbar almen sua pace. Con gli ardori di sotterra voglio accender la mia face.
57. aria Als ik door jou in de strijd werd overwonnen, wil ik tenminste haar vrede verstoren. Met de gloed van het onderaardse wil ik mijn fakkel aansteken.
58. recitativo Fariseo Sempre dagl’astri scende sovra d’ogni mortal ignoto lume, che l’anima illustrando con dolce forza al suo fattor la tragge. Chi più di Maddalena fù lontano, e ritroso a calcar le vestigie su cui raggira i passi la volontà dalla ragion guidata? Pur del celeste amore oggi anch’essa percossa, e baciando la mano che la piagò con si gentil ferita, rapida corre, ove il suo Dio l’invita.
58. recitatief Farizeeër Immer daalt uit de sterren over elke sterveling onbekend licht neer, dat, de ziel verlichtend, haar met zachte kracht naar haar schepper trekt. Wie was meer dan Magdalena ver heen, en weerspannig om in de sporen te treden rondgetrokken door de passen van de door de reden geleide wil? Evenwel ook zij nu geschud door de hemelse liefde, en de hand kussend die haar schond met zo’n vriendelijke wond, snelt ze heen naar waar haar God haar nodigt.
59. aria Questi sono arcani ignoti che in se chiude eterna mente. Sovra ogni cuore che ricetto è del dolore, manda un suo raggio clemente.
59. aria Dit zijn onbekende mysteriën die de eeuwige geest in zich sluit. Over ieder hart dat het verdriet ontvangt, zendt hij een clemente straal.
60. recitativo Christo Tu, che qual cerva dalla sete oppressa, rapida corre al fonte, tal vagando scorresti e strade, e piazze, allo spirito tuo
60. recitatief Christus Jij die, zoals een hert door dorst gekweld vlug naar de bron rent, ronddwaalt en over straten en pleinen snelt, om het voor jouw geest
24
per ritrovare l’amoroso oggetto, or con quello il tuo core stampa in nobile segno, e ardente carità così l’accenda che degli ardori suoi sempre risplenda.
geliefde voorwerp te vinden, druk dan nu daarmee op je hart een nobel teken, opdat gloeiende menslievendheid het zo aansteekt dat het immer door haar gloed schittere.
Maria De suoi delitti il fallo così turba il pensiero, che Maddalena par qual freddo marmo; rigida divenuta, lo sguardo degl’error si ferma immoto, e resta di favella il labbro vuoto. O come e quanto in lei la penitenza appar bella e gradita. Quanto sia dolce il pentimento addita.
Maria De fout van haar misdaden stoort dermate de gedachte, dat Magdalena op koud marmer lijkt; stijf geworden, is de blik onbewegelijk door de dwalingen, en de mond is zonder stem. O hoe en hoeveel blijkt in haar de boete mooi en aangenaam. Hoe zoet is de spijt die haar aangewezen is.
61. aria Ò colpa felice, se un giorno ti lice trovare dal cielo si bella pietà. Poi sciolto il fral velo d’humana catena un’alma che pena felice sarà.
61. aria O gelukkige zonde, als op een dag jij vinden mag van de hemel zo’n schone genade. Dan, als is opgelost de broze sluier over de menselijke keten, zal een ziel die lijdt gelukkig zijn.
62. recitativo Amore celeste Cittadini del ciel, spirti beati, di tanto mio trionfo con cembali e con sistri decantate le glorie, e fate vostra fedel concittadina di Maddala la donna; queste son tutte glorie
62. recitatief Hemelse liefde Hemelbewoners, zalige zielen, bezing van mijn zo’n grote triomf met cimbalen en sistra de glorie, en maak van vrouwe Magdalena uw trouwe medebewoonster; dit is de glorie van de God
25
del Dio delle vittorie.
van de overwinning.
63. aria Su, su lieti festeggiate e di rose coronate anco in ciel sì lieto dì. Più si stima far acquisto che d’un giusto d’un cor tristo, sempre al ciel piacque così.
63. aria Toe, bekroon met rozen en vier vrolijk de ook in de hemel vrolijke dag. Denkt men te verkrijgen meer een triest dan een juist hart, bevalt dat de hemel immer.
64. recitativo Amore terreno Voi, che in mirarmi appresso ogn’or godete; deh, privatemi almeno, astri malvaggi, o di spirto o di senso, a vostri oltraggi.
64. recitatief Aardse liefde U die immer genoegen heeft me van nabij te bekijken, ach, ontneem me tenminste, slechtwillende sterren, óf van de geest óf van het gevoel, bij uw beledigingen.
65. aria Voi del Tartaro antri orrendi, deh traetemi, nascondetemi nel vostro sen. Lungi dalla pupilla si parta ogni scintilla di cielo a me seren.
65. aria U, gruwelijke grotten van de Tartarus, ach, trek me, verberg me in uw binnenste. Verwijder van mijn pupil iedere vonk van de serene hemel.
66. recitativo Christo Va dunque Maddalena, tratta fuor di periglio sei dal tuo duol verace. Peccatrice non più, vattene in pace.
66. recitatief Christus Ga dan Magdalena, je kwam buiten gevaar door je ware verdriet. Niet langer zondares, ga heen in vrede.
Madalena L’ottenuto perdono
Magdalena De verkregen vergiffenis,
26
ogn’ombra di timor, mentre sbandisce gl’errori giovenili smascherati, a lo sguardo appieno espone. O folle vanità del sesso imbelle! Or che libera sono dal lascivo tuo fasto, quanto ben raffiguro i tuoi deliri. Dunque s’adorna un viso di mentiti colori e di vani ornamenti per far divenir rea beltà innocente.
terwijl die de ontmaskerde jeugdige dwalingen verbant, toont ten volle aan mijn blik elke zweem van vrees. O dwaze ijdelheid van het zwakke geslacht! Nu ik vrij ben van je wellustig prachtvertoon, hoe goed stel ik me je uitzinnigheid voor. Men tooit dus een gelaat met valse kleuren en ijdele versieringen om schuldig te doen worden een onschuldige schoonheid.
67. aria Chi serva la beltà d’amor lascivo fa, troppo s’inganna. Privo d’ogni decoro l’amabile tesoro d’un vassallaggio vil empio il condanna.
67. aria Wie de schoonheid dient, liefde wellustig maakt, vergist zich te veel. Gespeend van elk decorum verklaart hij als goddeloos de lieflijke schat van abjecte onderdanigheid.
Vertaling: Evianne de Kup
27
binnenkort DI | 26.03.13 | 20:00 | UITVERKOCHT Koor en orkest Collegium Vocale Gent, Philippe Herreweghe (artistieke leiding) J.S. Bach, Mattheuspassie
ZO | 21.04.13 | 15:00 Brussels Philharmonic, Vlaams Radio Koor, Bernard Labadie (dirigent) Mozart, Van Beethoven
DO | 28.03.13 | 20:15 | Handelsbeurs Belcea Quartet Haydn, Van Beethoven, Sjostakovitsj
WO | 24.04.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Jan Kobow (tenor), Jos Van Immerseel (pianoforte) Schubert, Van Beethoven
ZO | 07.04.13 | 16:00 | Refter STAM Mala Punica, Pedro Memelsdorff (muzikale leiding) Johannes Ciconia - Inaudita Imponere WO | 17.04.13 | 20:00 Charles Lloyd, Maria Farantouri Jazz vanop de Akropolis DO | 18.04.13 | 20:00 Sophie Gent Ensemble, Sophie Gent (artistieke leiding) J.S. Bach, G.P. Telemann ZA | 20.04.13 | 20:00 deFilharmonie, Collegium Vocale Gent, Philippe Herreweghe (dirigent) Mozart ZO 21.04.13 | 10:00-13:00 Erfgoeddag | Stop de tijd! Begeleide wandelingen in De Bijloke en op de site
DO | 25.04.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Jerusalem Quartet Sjostakovitsj VR | 26.04.13 | 20:00 | UITVERKOCHT L'Arpeggiata, Christina Pluhar (artistieke leiding) Monteverdi ZA | 27.04.13 | 20:00 Symfonieorkest Vlaanderen, Jonas Alber (dirigent) Strauss, Britten, Mozart, Schönberg DO | 02.05.13 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64) Goeyvaerts Strijktrio, Solisten van Vox Luminus Moody, Pärt DI | 14.05.13 | 14:00 | Kraakhuis David Kadouch Chopin, Moessorgski
Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent Colofon J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Vertaling liedteksten | Evianne de Kup Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | Za 13:00 - 17:00 v.u. | Daan Bauwens 09 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be © Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)