Il Barbiere di Siviglia

IL BARBIERE DI SIVIGLIA VR | 12.11.10 | 20:00 Ensemble Zefiro olv Alfredo Bernardini

PROGRAMMA Wolfgang Amadeus Mozart (17561791) Serenade in Bes, KV 361/370a, ‘Gran Partita’ Voor 2 hobo’s, 2 klarinetten, 2 bassethoorns, 4 hoorns, 2 fagotten en contrabas 1. Largo, Molto Allegro 2. Menuetto, Trio 1 en Trio 2 3. Adagio 4. Menuetto (allegretto), Trio 1 en Trio 2 5. Romance (adagio, allegretto) 6. Tema con variazioni (andante) 7. Finale (molto allegro) Pauze Gioacchino Rossini (1792-1868) Bewerkingen van ‘Il Barbiere di Siviglia’ door Alfredo Bernardini Voor 2 hobo’s, 2 klarinetten, 2 bassethoorns, 4 hoorns, 2 fagotten en contrabas 1. Overtura 2. Ecco Ridente 3. Largo al Factotum 4. Una voce poco fa 5. La calunnia è un venticello

6. Tempesta 7. Dolce nodo 8. Di sì felice innesto UITVOERDERS Ensemble Zefiro Alfredo Bernardini muzikale leiding Alfredo Bernardini, Paolo Grazzi hobo Lorenzo Coppola, Nicola Boud klarinet Danilo Zauli, Markus Spinger bassethoorn Dileno Baldin, Ermes Pecchinini, Brunello Gorla, Gabriele Rocchetti hoorn Alberto Grazzi, Giorgio Mandolesi fagot Paolo Zuccheri contrabas NIEUW ! Achterklap na het concert

Aandacht!

Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.

2

TOELICHTING Mozart en Rossini geblazen Frederik Styns Gran Partita Blazersensembles speelden een belangrijke rol in het Oostenrijk van Mozart.

De kern van deze ensembles bestond uit twee fagotten en twee hoorns, de bovenstemmen werden ingevuld door een of meerdere paren hobo’s en/of klarinetten. De ‘Harmoniemusik’ vormde niet alleen de basis voor de militaire ensembles, maar ook voor de ‘Hausmusik’ van de adel. Een blazersensemble was immers niet alleen goedkoper dan het aanwerven van een heel orkest, maar had ook als groot voordeel dat het geschikt was om zowel binnenskamers als in openlucht te spelen. In de opera ‘Don Giovanni’ toont Mozart op voortreffelijke wijze een van de belangrijkste functies van de ‘Harmoniemusik’: Don Giovanni geniet van een voortreffelijk avondmaal terwijl zijn eigen blazersensemble enkele van de meest populaire operadeuntjes speelt.

Tijdens zijn jaren in Salzburg componeerde Mozart acht divertimenti voor blazers, werken die zo goed als zeker in openlucht uitgevoerd werden, en als voornaamste doel hadden de adel te behagen. Wellicht werd deze muziek door de aanwezigen als niet meer dan achtergrondmuziek ervaren. Mozart kennende, leverde hij echter geen niemendalletjes af, maar wel ware parels die het niveau van de pure verstrooiingsmuziek ver overstijgen. Het was echter wachten tot Mozarts aankomst in Wenen in 1781 voor alle registers van het blazersensemble opengetrokken werden. Mozart schreef er drie grootse serenades voor blazers, waarmee hij het genre tot ongekende hoogtes voerde.

Een van de meest opmerkelijke serenades (KV 361) draagt de bijnaam ‘Gran Partita’. Ofschoon deze naam niet bedacht werd door Mozart zelf, is het een voortreffelijke benaming voor dit inderdaad grootse stuk ‘Harmoniemusik’ waarvan het o zo mooie ‘Adagio’ ongetwijfeld één van Mozarts meest perfect geslepen diamanten is.

Het meest voor de hand liggende verschil tussen de ‘Gran Partita’ en de divertimenti voor blazers die Mozart eerder in Salzburg schreef, is de omvang en schaal van het werk, zowel wat de instrumentatie betreft als de lengte van het werk. De ‘Gran Partita’ telt maar liefst zeven delen en is geschreven voor niet minder dan dertien instrumenten (2 hobo’s, 2 klarinetten, 2 bassethoorns, 2 hoorns in F, 2 hoorns in Bes, 2 fagotten en 1 contrabas). De aanwezigheid van een contrabas doet vermoeden dat het werk bedoeld was om binnen uit te voeren. Deze stelling wordt kracht bijgezet door een verslag van een concert dat plaatsvond in het Burgtheater in Wenen op 23 maart 1784. Het was een benefietconcert voor Mozarts goede vriend Anton Stadler, een virtuoos op

TOELICHTING zowel de klarinet als de bassethoorn. Het was trouwens voor Stadler dat Mozart later o.a. het ‘Klarinetkwintet in A, KV 581’ alsook het ‘Concerto in A, KV 622’ schreef. Toeschouwer Johann Friedrich Schink schreef over dit concert: “Zeer wel bedankt grote virtuoos (hij verwijst hier naar Anton Stadler)! Nooit eerder hoorde ik iemand spelen zoals u! Nooit had ik gedacht dat een klarinet in staat was om de menselijke stem zo treffend te imiteren… Ik hoorde vandaag ook muziek voor blazers, van Mozart, in vier delen – excellent en subliem! Het werk is geschreven voor dertien instrumenten. Elk instrument werd bespeeld door een meester – oh, wat voor een effect had deze muziek op mij! – excellent en groots, wonderbaarlijk en subliem!”

Ongetwijfeld heeft Schink het over Mozarts ‘Gran Partita’. Eigenaardig is wel dat hij verwijst naar een stuk uit vier delen, terwijl de ‘Gran Partita’ uit zeven delen bestaat. Misschien was het werk op het moment van deze uitvoering nog niet voltooid, of opteerde Anton Stadler om slechts vier van de zeven delen uit te voeren, iets wat in de 18de eeuw niet als heiligschennis ervaren werd.

Tevens reist de vraag wie de meesters zijn waarover Schink schrijft. Rond 1784 was Anton Stadler al enige tijd actief in Wenen, en in 1783 was hij, samen met zijn broer Johann (eveneens een getalenteerd klarinettist), lid geworden van het koninklijk blazersensemble ‘Kaiserlich Königlich Harmonie’. Dit ensemble werd door tijdgenoten beschreven als het beste blazersensemble van Wenen.

Het speelde voornamelijk arrangementen van populaire operamelodieën ter vermaak van de keizerlijke hofhouding. Hoogst waarschijnlijk schakelde Stadler zijn collega’s van de ‘Kaiserlich Königlich Harmonie’ in voor de uitvoering van Mozarts ‘Gran Partita’. De ‘meesters’ waren dus wellicht de meest virtuoze blazers die op dat moment in Wenen rondliepen. Opmerkelijk is ook nog de aanwezigheid van twee bassethoorns (instrumenten die behoren tot de familie van de klarinet, maar iets lager gestemd zijn) in de partituur van de ‘Gran Partita’. Wellicht valt dit te verklaren door dat op dat moment in Wenen twee virtuoze Boheemse bassethoornspelers rondliepen: Anton David en Vincent Springer. Mozart componeerde meer dan tien werken (o.a. ‘Maurerische Trauermusik, KV 477’) met wellicht dit virtuoze duo in gedachten.

Ofschoon er nog heel wat vragen onbeantwoord blijven over de ontstaansgeschiedenis van dit werk, staat vast dat de ‘Gran Partita’ het meest monumentale stuk ‘Harmoniemusik’ is dat ooit geschreven werd. Het betreft een bijzonder kleurrijk werk dat elk instrument tot in zijn fijnste details aan het woord laat en terecht door Schink beschreven werd als subliem, magistraal en excellent. En mocht u er nog aan twijfelen: de ‘Gran Partita’ toont zondermeer aan dat ook zonder violen muziek prachtig, diepzinnig en emotioneel beklijvend kan klinken.

3

4

TOELICHTING Il barbiere di Siviglia De Weense ‘Kaiserlich Königlich Harmonie’ was een waar begrip. Het ensemble werd in het leven geroepen door keizer Jozef en bestond uit de beste interpreten op hobo, klarinet, hoorn en fagot. Met het ontstaan van dit ensemble ontstond een ware Weense traditie van blazersensembles. Het repertoire van de ensembles was zowel muzikaal als technisch vooruitstrevender dan alles wat voorheen voor blazers geschreven was. Ze speelden vooral bewerkingen van populaire opera- en balletmuziek. Deze muziek werd uitgevoerd terwijl de aristocraten aten. De aristocraten gebruikten de blazersensembles dus als persoonlijke jukeboxen waaruit de meest populaire operadeuntjes kwamen.

De Boheemse componist en klarinettist Wenzel Sedlak (1776-1851) staat bekend voor zijn talrijke transcripties van opera’s en balletmuziek. Meer dan 25 jaar lang was hij de Weense koning van deze ‘transcriptiekunst’. Zo maakte hij o.a. een bewerking van Rossini’s meest populaire opera ‘Il barbiere di Siviglia’.

Alfredo Bernardini, leider van Ensemble Zefiro, baseerde zich op Sedlaks bewerkingen voor het schrijven van zijn eigen bewerkingen van Rossini’s klapstuk.

Synopsis Eerste bedrijf Graaf Almaviva is op jacht naar een nieuwe geliefde die hij op een reisje ontmoet heeft. In de hoop een glimp van haar op te vangen vanaf het balkon, laat hij zijn nieuwste lied horen (‘Ecco Ridente’). Figaro komt aan (‘Largo al Factotum’). Beide heren kennen elkaar van vroegere avonturen en ook nu schakelt de graaf zijn vriend in bij zijn veroveringsplannen. Het meisje dat hij op het oog heeft, staat onder het wakend oog van Bartolo. Daar verschijnt de geliefde Rosina. Ze probeert in contact te komen met haar onbekende minnaar zonder dat Bartolo het ziet. Maar het is niet eenvoudig en de graaf beklaagt haar lot. Hij vraagt Figaro hoe hij Rosina bij Bartolo weg kan halen.

Die wil immers vandaag nog met haar trouwen. De graaf wil zijn ware naam niet bekend maken; zijn hoge afkomst zou Rosina kunnen afschrikken. Daarom laat hij zich student Lindoro noemen. Figaro is bereid om tegen betaling een plan uit te werken voor de verovering.

Rosina is het grondig beu bij Bartolo en hoopt op verlossing door haar onbekende geliefde (‘Una voce poco fa’). Bartolo weet wie de beminde is en vreest dat hij zijn huwelijksplannen kan opbergen. Daarom moet Don Basilio hem helpen en de goede eer van de graaf besmeuren zodat die de stad moet verlaten (‘La calunnia è un venticello’).

Figaro laat Rosina weten dat de knappe jongeman waarnaar ze informeert

5

ook voor haar charmes bezweken is. Ze moet hem slechts een teken geven en hij zal komen. Maar met Bartolo als wachter is het geen eenvoudige zaak om een brief te schrijven aan haar geliefde.

De graaf verschijnt in een nieuwe vermomming en probeert in het huis van Bartolo binnen te dringen. Bartolo vindt de situatie verdacht en tracht de vervelende gast buiten te werken. Ondertussen proberen Rosina en Lindoro in het tumult met elkaar in contact te komen.

Wanneer Basilio, Berta en Figaro zich ook nog in de zaak gaan mengen loopt de spanning op en alleen de ordediensten kunnen de rust enigszins laten terugkeren. De verwarring is compleet.

Tweede bedrijf De graaf waagt een nieuwe poging om het huis van Bartolo binnen te dringen en met Rosina in contact te komen. Dit keer heeft Figaro hem aangeraden zich te verkleden als muziekleraar om de zogenaamd zieke Basilio te vervangen. De muziekles begint en de graaf en Rosina kunnen elkaar in het geniep hun liefde bekennen. Figaro wil de aandacht van Bartolo verder afleiden en dwingt hem een scheerbeurt op. Ondertussen probeert hij de sleutel van Rosina’s kamer te bemachtigen voor de graaf.

Totaal onverwacht komt Don Basilio binnen. De graaf en Figaro overtuigen hem van zijn ziekte en krijgen hem zo weer aan de deur. Dan kan Figaro aan de scheerbeurt beginnen om Rosina en de graaf de gelegenheid te geven af te spreken voor de vlucht uit Bartolo’s huis. Maar Bartolo hoort de plannen en beseft dat hij iets moet ondernemen als hij in zijn opzet wil slagen.

Bartolo verklaart Rosina dat haar Lindoro een spel met haar speelt en haar wil dwingen in de armen van de graaf van Almaviva. Met een brief tracht Bartolo het verraad te bewijzen. Buiten woedt een onweer (‘Tempesta’). Rosina voelt zich door haar Lindoro bedrogen. Ze stemt in om met Bartolo te huwen.

Wanneer Figaro en Lindoro Rosina willen bevrijden weert ze beiden af en beschuldigt Lindoro van bedrog. Dan beseft Lindoro, de graaf, wat er gebeurd is en is gedwongen zijn ware identiteit te onthullen: hijzelf is de graaf van Almaviva. Rosina is verbaasd, maar gelukkig (‘Dolce nodo’). Ook met de hulp van Basilio is het plan Bartolo niet gelukt. Bartolo kan niet anders dan Rosina laten gaan. Het geluk lijkt het verliefde paar te zullen toelachen (‘Di sì felice innesto’).

6

BIO Alfredo Bernardini Alfredo Bernardini werd in 1961 in Rome geboren. In 1981 verhuisde hij naar Nederland met als doel zich te specialiseren in de barokhobo en oude muziek aan het Conservatorium van Den Haag bij o.a. Bruce Haynes en Ku Ebbinge.

In 1987 verkreeg hij hier zijn diploma als solist. Momenteel speelt hij vaak met vooraanstaande ensembles die zich specialiseren in oude muziek waaronder Hesperion XX, le Concert Des Nations, la Petite Bande, Freiburger Barockorchester, The English Concert, Bach Collegium Japan en het Amsterdam Baroque Orchestra. In het jaar 1989 richtte hij samen met de gebroeders Paolo en Alberto Grazzi het ensemble Zefiro op. Alfredo Bernardini concerteerde reeds in gans Europa, maar ook in de VS, Zuid-Amerika, China, Japan en Israel. Naast de muzikale leiding van het Ensemble Zefiro leidde Alfredo Bernardini verschillende ensembles in Italië, Spanje, Portugal, Duitsland en Nederland. Naast zijn carrière als uitvoerder maakt Alfredo Bernardini ook tijd voor onderzoek. Hij is voornamelijk bezig met de geschiedenis van houtblazers en vele van zijn artikels werden in vooraanstaande internationale muziektijdschriften gepubliceerd.

Ensemble Zefiro Ensemble Zefiro werd opgericht in 1989 door hoboïsten Alfredo Bernardini en Paolo Grazzi en fagotist Alberto Grazzi. Het ensemble kent een wisselende bezetting en specialiseert zich in het 18de-eeuwse repertoire met speciale aandacht voor blaasinstrumenten. Het ensemble speelt op de belangrijkste podia over de hele wereld en geniet steeds heel veel bijval van zowel publiek als pers. Het ensemble heeft tevens een uitgebreide discografie. Zo werden o.a. opnames gemaakt van muziek van Zelenka, Mozart en Vivaldi. Het ensemble haalde ook twee opmerkelijke 18de-eeuwse componisten van onder het stof: Georg Druschetzky and Luigi Gatti. Voorts hebben de opnames van Haendels ‘Water Music’ en Telemanns ‘Wassermusik’ Zefiro ook een sterke reputatie als barokorkest gegeven.

NIEUWS Achterklap Na het concert van Ensemble Zefiro wordt u in Foyer +1 verwacht voor ‘Achterklap’. In een gezellige en gemoedelijke sfeer kan u napraten met dirigent Alfredo Bernardini. Ondertussen kan u ook genieten van een hapje en een drankje.

Graupner 2010 Festival Van vrijdag 10 tot en met zondag 12 december vindt in Muziekcentrum De Bijloke Gent een driedaags festival plaats rond barokcomponist Christoph Graupner. Onder andere Ex Tempore / Mannheimer Hofkapelle, Collegium Vocale Gent / Concerto Köln, Il Gardellino en Bach Concentus concerteren.

Muziekcentrum De Bijloke Gent zoekt vrijwilligers Muziekcentrum De Bijloke Gent zoekt enthousiaste vrijwilligers voor ticketcontrole, zaalbegeleiding, vestiaire, verkoop, bar of promotie. Wij zoeken zowel vrijwilligers voor overdag als ‘s avonds. In ruil bieden wij een correcte vrijwilligersvergoeding of gratis concerttickets. Bezorg je gegevens aan Sophie Cocquyt via sophie.cocquyt@debijloke.be Op zoek naar een muzikaal eindejaarsgeschenk?

Doe dan een Bijloke-geschenkbon cadeau! U bepaalt zelf de waarde van de bon en gedurende één jaar (vanaf de datum van uitgifte) kan de ontvanger de bon inruilen voor alle voorstellingen uit ons programma en dit tot het totaalbedrag is bereikt. Om de bon extra feestelijk te maken, voorziet Muziekcentrum De Bijloke een leuke verpakking.

De Bijloke is eveneens opgenomen in de ‘Bongo Theater’-bon.

Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 t. 09 269 92 92 e. tickets@debijloke.be w. www.debijloke.be Colofon Tekst programmaboekje | Frederik Styns Inleiding | Johan Van Acker & Alfredo Bernardini (auditorium, 19u15) Achterklap | Johan van Acker & Alfredo Bernardini (Foyer +1, na het concert) Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt Verantwoordelijke uitgever | Daan Bauwens © Muziekcentrum De Bijloke Gent

7

8

BiNNENKORT ZA | 13.11.10 20:00 | East of Eden Mix

WO | 01.12.10 20:00 | East of Eden

(in De Centrale)

Akis Ensemble, Dogan Dikmen (zang,

Ablaye Cissoko (zang & kora)

percussie, muzikale leiding)

Senegalese koratradities

Hofmuziek van de Sublieme Porte tot de Turkse republiek

ZA | 13.11.10 20:00 | Symfonisch 2 Symfonieorkest Vlaanderen, Seikyo

DO | 02.12.10 20:00 | Musica Antiqua 1+

Kim (dirigent), Ronald Van Spaendonck

Concerto Soave, Maria Cristina Kiehr

(klarinet)

(sopraan), Moneim Adwan (zang en ud)

Mozart, Schumann

Venetië en het oosten

VR | 19.11.10 20:00 | Symfonisch 1

WO | 08.12.10 20:00 | Jazz

deFilharmonie, Michael Schønwandt

Tierney Sutton Band

(dirigent) Mahler

DO | 09.12.10 20:15 | Miry Mix (in Handelsbeurs)

ZA | 20.11.10 20:00 | Musica Antiqua 1

Quatuor Terpsycordes, Jürg Dähler

Collegium Vocale Gent, Philippe

(altviool)

Herreweghe (dirigent)

Mozart, Ligeti, Brahms

Magnificat (uitverkocht)

DO | 09.12.10 20:00 | Jazz Mix (in Vooruit) Aka Moon & Misirli Ahmet

DO | 25.11.10 20:00 | Miry Kryptos Kwartet, Ronald Brautigam

VR | 10.12.10 20:00 | Graupner 2010

(piano)

Ex Tempore, Florian Heyerick (dirigent)

Schumann, Beethoven

Graupner: Een Weihnachtsoratorium

VR | 26.11.10 20:00 | Voix Gras +

ZA | 11.12.10 15:00 | Graupner 2010

VocaalLAB, Romain Bischoff (regie &

ZO | 12.12.10 10:00 en 15:00

dirigent)

Gerda Dendooven (schrijver, tekenaar),

Traumgesichter

Frédérick Haas (klavecinist) De sneeuwengel (6+)

ZO | 28.11.10 15:00 | Symfonisch 3 Brussels Philharmonic, Christian Vásquez

ZA | 11.12.10 20:00 | Graupner 2010

(dirigent), Berta Rojas (gitaar)

Collegium Vocale, Concerto Köln, Marcus

Mendelssohn, Rodrigo, Tsjaikovski

Creed (dirigent) Bach, Weihnachtsoratorium

ZO | 28.11.10 17:00 | Docenten in concert Tae Yoshioka, Anastasia Kozhushko, Iris De Blaere, Dirk Opstael The Wider World of Wonder