VENETIE EN HET OOSTEN DO | 02.12.00 | 20:00 Concerto Soave
PROGRAMMA Moneim Adwan Walaw (Ondanks alles) Claudio Monteverdi (1567 - 1643) O Quam Pulchra es Alessandro Piccinini (1566 - 1638) Passacaille pour archiluth Tarquinio Merula Canzonetta Spirituale sopra la Ninna Nanna Moneim Adwan ‘Achiaq min falastin (Een geliefde komend uit Palestina)
Claudio Merulo (1533 - 1604) Toccata del V tono Claudio Monteverdi Laudate Dominum Moneim Adwan Betlehem UITVOERDERS Maria Cristina Kiehr | sopraan Moneim Adwan | zang & ud Concerto Soave Christine Plubeau | viola da gamba Matthias Spaeter | aartsluit Jean-Marc Aymes | orgel en artistieke leiding
Autore Incerto De Lamentatione Lamentazione per il Sabbato Santo Moneim Adwan ‘Arif (Ik weet) Giovanni Domenico Rognoni (eind XVIde eeuw - ca. 1624) « Susanne ung jour » d’Orlando di Lasso, per la viola bastarda
Aandacht! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.
2
TOELICHTING Venetie en het oosten Johan van acker Wanneer je binnengaat in de San Marcobasiliek in Venetië valt meteen op hoeveel Oosterse elementen aanwezig zijn in de architectuur van dit imposante monument. De kerk waar Monteverdi meer dan 30 jaar werkte, staat letterlijk op de scheidingslijn tussen oost en west. Maria Cristina Kiehr gaat samen met het Concerto Soave op zoek naar een muzikale link tussen beide culturen. Tijdens haar speurtocht ontmoet ze zanger en udspeler Moneim Adwan. In een innig gesprek plaatsen beide magistrale vertolkers motetten van Monteverdi, Piccinini, Merulo e.a. naast Arabische luitliederen. Versiering en verscheurdheid zijn een bindende factor, de tradities van het naar het oosten gerichte 17de-eeuwse Venetië eveneens. De liefdevolle confrontatie van deze werelden legt ontroerende en soms vreemde verwantschappen bloot. Moneim Adwan treedt in de voetsporen van vroegere collega’s-componisten die ervoor zorgden dat de Arabische poëzie deel is gaan uitmaken van het collectieve geheugen. Als Palestijns musicus is hij niet alleen als zanger bijzonder goed vertrouwd met de liedtradities van zijn land, maar ook als luitspeler en musicoloog. De klassieke erfenis van de regio Al-Châm (Syrië, Libanon, Jordanië, Palestina) vormt samen met het klassieke Arabische repertoire de inspiratiebron voor zijn werken. Vooral de teksten van de Palestijnse dichter Mahmoud Darwish (1942-2008) nemen een prominente plaats in, met Palestina als metafoor voor verlies, geboorte en heropstanding. Darwish’ dichterschap omspande vijf decennia. In 2004 kreeg hij de Prins Claus Prijs voor zijn werk “dat tijd en plaats overstijgt, en gemeenschappelijke herinneringen oproept van verlies en verlangen”. De dichter verbaasde bij het in ontvangst nemen van zijn prijs in Amsterdam het publiek door een sensueel gedicht voor te dragen, getiteld “Lessen uit de Kamasutra over de kunst van het wachten”. In zijn openingslied ‘Walaw’ schetst Moneim Adwan zijn verscheurdheid want “ondanks alles ben je vertrokken”. Via de zoete muziek van Monteverdi brengt Maria Cristina Kiehr een zinnenstrelend pendant: ‘O quam pulchra es, amica mea’, “Hoe mooi ben je, mijn geliefde”. De sensualiteit van de Latijnse tekst beantwoordt de voluptueuze gretigheid van het Arabisch, de koortsige amoureuze attenties van het Hooglied contrasteren met het Arabische traditionele lied over de verlaten geliefde. De aartsluit – een neef van de Arabische luit – rolt na de vier openingstonen van de ‘Passacaille’ van Piccinini, sombere arabesken uit. Daarna twee tonen die Tarquinio Merula inzet om – zoals het schommelen van een wieg – de zang van Maria te ondersteunen. Ondanks de verschrikkelijke visioenen die haar
TOELICHTING toekomst belagen, slaagt ze er toch in haar kind te kalmeren. De poëzie van Mahmoud Darwish’ ‘Een geliefde uit Palestina’ is een echo van de lamentaties van Jeremia, vervloekingen van hen die gedwongen worden zich van hun vaderland of van hun geliefde af te scheuren. Na enkele rijkelijk versierde liederen mag tot slot de lof ‘Laudate Dominum’ weerklinken, lof voor de Heer van alle levende wezens, lof met de stem, de instrumenten en de hele schepping. Mahmoud Darwish krijgt het laatste woord, een zekerheid dat “ik weet dat ik heen ga naar daar ik weet niet waar”. Een wel erg broze realiteit.
3
4
TEKSTEN Walaw (Traditioneel lied) Ondanks alles ben je vertrokken Zonder me enige vraag te stellen Herinner je tenminste De heerlijke dingen tussen ons, Herinner je onze lach op de lippen van de trouw. Ondanks alles heb je mij verlaten In het diepst van mijn ziel mijn geest is vertroebeld mijn hart gebroken Ik heb een wens: dat je ziek gaat en komt Maar desondanks Ben je in mijn hart gebleven. O Quam Pulchra es O quam pulchra es, amica mea, columba mea, formosa mea, O pulchra es, O quam pulchra. Oculi tui columbarum, capilli tui sicut greges caprarum, dentes tui sicut greges tonsarum. O quam pulchra es, O pulcherrima, quam pulchra es inter mulieres. Egredere et veni, veni quia amore langueo. Veni, formosa mea, veni, soror mea, veni, immaculata mea, veni quia amore langueo et anima mea liquefacta est. Canzonetta Spirituale sopra la Ninna Nanna (Tarquinio Merula) Hor ch’è tempo di dormire dormi, figlio, e non vagire perchè tempo ancor verrà che vagir bisognerà. . Deh, ben mio, cor mio
fa la ninna ninna na ! Chiudi quei lumi divini come fan gli altri bambini perchè tosto oscuro velo priverà di lume il cielo. Deh, ben mio, cor mio fa la ninna ninna na ! Ovver’ prendi questo latte dalle mie mammelle intatte perchè ministro crudele ti prepara aceto e fiele. . Deh, ben mio, cor mio fa la ninna ninna na ! Amor mio sia questo pettota hor per te morbido letto pria che rendi ad alta voce l’alma al Padre sù la Croce. Deh, ben mio, cor mio fa la ninna ninna na ! Posa hor queste membra belle vezzosette e tenerelle perchè poi ferri e catene gli daràn acerbe pene. Deh, ben mio, cor mio fa la ninna ninna na! Queste mani e questi piedi ch’hor con gusto e gaudio vedi Ahimè, come in varii modi passeran acuti chiodi. Questa faccia gratiosa rubiconda hor più che rosa sputi e schiaffi sporcheranno con tormento e grave affanno. Ah, con quanto tuo dolore sola speme del mio core questo capo e questi crini passeràn acuti spini. Deh, ben mio, cor mio
5
TEKSTEN fa la ninna ninna na! Ah, ch’in questo divin petto amor mio, dolce diletto vi sarà piaga mortale empia lancia e disleale. Dormi dunque figliol mio dormi pur Redentor mio perchè poi con lieto viso ci vedrem’ in Paradiso. Hor che dorme la mia vita, del mio cor gioia compita tacia ogn’un con puro zelo tacian sin la terra e`l cielo. E fra tanto, io, chè farò ? il mio ben contemplerò ne starò col capo chino sin che dorme il mio Bambino. ‘Achiaq min Falastîn - Een geliefde komend uit Palestina (Mahmoud Darwish) O wormen, Indien ik ooit inslaap, verteer mijn vlees, Geven de eitjes van de mieren de arenden geen vrij spel ? En het ei van de adder Verbergt in zijn schelp een slang ! Ik ken de paarden van Rome en ik weet bovenal dat ik de fine fleur van de jeugd ben de dapperste ruiter ! (…) De lamentatione Jeremiae Prophetae Heth. Misericordiae Domini quia non sumus consumpti : quia non defecerunt misera-tiones eius. Heth. Hovi diluculo, multa est fides tua !
Heth. Pars mea Dominus, dixit anima mea Propterea expectabo eum. Teth. Bonus est Dominus sperantibus in eum, anemiae quarenti illum. Teth. Bonum est paestolari cum silentio. Salutare Dei. Teth. Bonum est viro, cum portaverit iugum ad adolescentia tua. Jod. Sedebit solitarius et tacebit : quia levavit superse. Jod. Ponet in pulvere os suum si forte sit spes. Jod. Dabit percutienti se maxillam, saturabitur opprobÿs. Jerusalem convertere convertere ad Dominum ’Arif – Ik weet (Mahmoud Darwish) Alsof ik de dood al gekend heb… Ik ken dit visioen en ik weet dat ik vertrek Naar wat ik niet ken. Misschien Ben ik nog in levend ergens, Bewust van wat ik wil… Op een dag zal ik zijn wat ik wil. (…) Laudate Dominum Laudate Dominum in Sanctis ejus : laudate eum in firmamento virtutis ejus. Laudate eum in sono tubae, laudate eum in psalterio et cithara, laudate, laudate. Laudate eum in tympano et choro, laudate eum in cimbalis bene sonantibus, laudate eum in cimbalis jubilationibus. Omnis Spiritus laudat Dominum. Alleluia, alleluia !
6
BIO Maria Cristina Kiehr Van Deense afkomst en in Argentinië geboren, begon Maria Cristina Kiehr aan een internationale carrière toen ze in 1983 naar Europa kwam om te studeren bij René Jacobs aan de Schola Cantorum in Bazel. Sindsdien heeft zij over heel de wereld opnamen gemaakt en concerten gegeven met de beroemdste barokdirigenten en hun orkesten. Met klavecinist Jean-Marc Aymes richtte zij Concerto Soave op, dat zich uitsluitend toelegt op vroeg zeventiende-eeuwse Italiaanse muziek. Moneim Adwan Moneim Adwan is afkomstig uit Rafah in de Palestijnse Gazastrook. Hij leert op jonge leeftijd de Koran reciteren, en zowel het populaire repertoire als liederen in het klassiek Arabisch kennen. Een paar jaar later – hij is nog steeds maar 17 jaar oud – gaat hij in Tripoli (Libië) zang respectievelijk luit studeren bij de professoren Fateh el-Ramiz en Abdallah Sebaï. Na een grote tournee in 1994 door Egypte, Tunesië, Jordanië en Irak, krijgt hij ook uit de niet-Arabische wereld talrijke uitnodigingen: Festival d’Aix-en-Provence, Muziekcentrum Vredenburg in Utrecht, De Munt in Brussel,... Samen met Bernard Foccroulle brengt hij een programma rond liefde en ballingschap. De Palestijnse dichter Mahmoud Darwish heeft Moneim Adwan altijd nauw aan het hart gelegen. Hij heeft verschillende gedichten op muziek gezet, zoals vanavond in Muziekcentrum De Bijloke te horen zal zijn. Jean-Marc Aymes Jean-Marc Aymes is artistiek leider van het ensemble Concerto Soave (vanavond met Christine Plubeau op viola da gamba en Matthias Spaeter op aartsluit), dat hij samen met de Argentijnse sopraan Maria Cristina Kiehr oprichtte. Daarnaast is hij als klavecinist en organist ook actief als solist – hij zette het volledige oeuvre van Girolamo Frescobaldo op cd – en als continuospeler in talrijke ensembles, waaronder Les Talens Lyriques, Akadêmia, Ensemble Daedalus en La Fenice. Aymes voert ook geregeld hedendaagse composities uit, en creëerde diverse nieuwe werken als solist of met het ensemble Musicatreize. Jean-Marc Aymes doceert aan het conservatorium van Lyon en leidt eveneens het festival Mars en Baroque in Marseille.
7
NIEUWS Op zoek naar een muzikaal eindejaarsgeschenk? Doe dan een Bijloke-geschenkbon cadeau! U bepaalt zelf de waarde van de bon en gedurende één jaar (vanaf de datum van uitgifte) kan de ontvanger de bon inruilen voor alle voorstellingen uit ons programma en dit tot het totaalbedrag is bereikt. Om de bon extra feestelijk te maken, voorziet Muziekcentrum De Bijloke een leuke verpakking. De Bijloke is eveneens opgenomen in de ‘Bongo Theater’-bon. Graupner 2010 Festival Van vrijdag 10 tot en met zondag 12 december vindt in Muziekcentrum De Bijloke Gent een driedaags festival plaats rond barokcomponist Christoph Graupner. Onder andere Ex Tempore / Mannheimer Hofkapelle, Collegium Vocale Gent / Concerto Köln, Il Gardellino, Geneviève Soly en Bach Concentus concerteren. Op het programma muziek van Graupner, maar ook van zijn tijdgenoten Bach en Telemann. Gerda Dendooven en Frédérick Haas gaan in première met de familievoorstelling ‘De Sneeuwengel’. Alle info op www.debijloke.be
Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 t. 09 269 92 92 e. tickets@debijloke.be w. www.debijloke.be Colofon Tekst programmaboekje | Johan Van Acker Inleiding | Johan Van Acker & Jean-Marc Aymes (auditorium, 19u15) Coördinatie programmaboekje | Veerle Vogelaere Verantwoordelijke uitgever | Daan Bauwens © Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)
8
BiNNENKORT WO | 08.12.10 20:00 | Jazz
DO | 16.12.10 20:00 | Miry+
Tierney Sutton Band
Jan Kobow (tenor), Christoph Hammer (piano)
DO | 09.12.10 20:15 | Miry Mix
Winterreise
(in Handelsbeurs) Quatuor Terpsycordes, Jürg Dähler
VR | 17.12.10 20:00 | Voix Gras
(altviool)
Mala Punica, Pedro Memelsdorff
Mozart, Ligeti, Brahms
(muzikale leiding) O Felix Italia
DO | 09.12.10 20:00 | Jazz Mix (in Vooruit) Aka Moon & Misirli Ahmet
ZA | 18.12.10 20:00 | Symfonisch 1+ Busch, Brotbek, Witthoeft
VR | 10.12.10 20:00 | Graupner
Brahms, Rihm, Sjostakovitsj
Ex Tempore, Florian Heyerick (dirigent) Graupner: Een Weihnachtsoratorium
WO | 22.12.10 20:00 | Symfonisch 3+ Nathan Braude (altviool), Jean-Claude
ZA | 11.12.10 15:00 | Graupner
Van den Eynden (piano)
ZO | 12.12.10 10:00 en 15:00
Penderecki, Sjostakovitsj, Jongen, Clarke
Gerda Dendooven (schrijver, tekenaar), Frédérick Haas (klavecimbel)
WO | 12.01.11 20:00
De sneeuwengel (6+)
B’Rock, Lod, Frank Vandenbroucke (redenaar)
ZA | 11.12.10 20:00 | Graupner
De triomf van de menselijkheid, Lecture
Collegium Vocale, Concerto Köln, Marcus
Songs part 2
Creed (dirigent) Bach, Weihnachtsoratorium
DO | 13.01.11 20:00 | Musica Antiqua 1 Le Concert Spirituel, Hervé Niquet
ZO | 12.12.10 11:00 | Graupner
(dirigent)
Il Gardellino
Ode aan leven en dood
Bach, Telemann, Graupner, Vivaldi VR | 14.01.11 20:00 | Miry ZO | 12.12.10 16:00 | Graupner
Aviv Quartet
Geneviève Soly (klavecimbel)
Haydn, Sjostakovitsj, Brahms
Concert-lecture: het klavecimbeloeuvre van Graupner
VR | 14.01.11 20:00 | Symfonisch 2 Symfonieorkest Vlaanderen, Jonas Alber
ZO | 12.12.10 20:00 | Graupner
(dirigent), Isabelle Faust (viool)
Bach Concentus, Ewald Demeyere
Wagner, Stravinski, Rachmaninov
(muzikale leiding), Barthold Kuijken
(traverso) J. S. Bach, Graupner, Telemann, J. B. Bach