Sofronitsky-Istomin

Mendelssohn, Liszt, Chopin ZA | 09.04.11 | 20:00 Sergei Istomin en Viviana Sofronitsky PROGRAMMA Felix Mendelssohn (1809-1847) Variations concertantes in D, opus 17 Thema: Andante con moto Variation 1 Variation 2 Variation 3: Più vivace Variation 4: Allegro con fuoco Variation 5: L’istesso tempo Variation 6 : L’istesso tempo Variation 7: Presto ed agitato Variation 8: Tempo 1 Rondo Capriccioso in E, opus 14 voor piano Andante Presto

Frédéric Chopin (1810-1849) Nocturne, opus 48, nr. 1 in c Sonate voor cello en piano in g, opus 65 Allegro Moderato Scherzo Largo Finale

UITVOERDERS Sergei Istomin | cello Viviana Sofronitsky | pianoforte

Sonate nr. 2 in D, opus 58 Allegro assai vivace Allegretto Scherzando Adagio Finale Pauze Franz Liszt (1811-1886) Consolation nr. 2 in E, Un poco più mosso (arr. Jules de Swert) Consolation nr. 3 in Des, Lento placido (arr. Jules de Swert)

Aandacht!

Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.

2

TOELICHTING Mendelssohn, Liszt, Chopin Frank Pauwels

Mendelssohn “Mendelssohn is de Mozart van de negentiende eeuw, de meest stralende van alle musici, die de tegenstellingen van onze tijd beter dan anderen doorziet en ze het beste met elkaar kan verenigen.” Zo schreef Schumann over Felix Mendelssohn. Mendelssohn leerde al op jonge leeftijd de muziek van Mozart kennen. Zijn muziek draagt dan ook de stempel van de klassieke periode, maar is tegelijkertijd in toon en kleur al volledig romantisch. Een vergelijking tussen de twee laat de overeenkomsten zien: klare thema’s, doorzichtige muzikale weefsels, prachtige lyriek. De verschillen daarentegen kenmerken de nieuwe muzikale generatie van na 1800: ongehoorde virtuositeit gaat bij Mendelssohn hand in hand met gloedvolle romantiek.

Zijn we enerzijds goed gedocumenteerd over Felix’ toewijding aan zijn zus Fanny, dan weten we nauwelijks iets over zijn relatie met zijn jongere broer Paul. Eén en ander heeft te maken met het feit dat Fanny en Felix het in de muziekgeschiedenis tot belangrijke componisten en uitvoerders hebben gebracht, terwijl voor Paul muziek niet meer dan een hobby was en hij als bankier carrière maakte. Toch was Paul gehecht aan Felix. Na diens dood nam hij de zorgen van de familie van Felix op zich en deed er alles aan om zijn muzikale erfenis veilig te stellen. Felix op zijn beurt toonde respect voor zijn broer door hem enkele werken op te dragen, specifiek met de cello, het instrument van Paul, in de hoofdrol: zoals de ‘Variations concertantes’ voor cello en piano opus 17 (1829). Paul bezat voldoende techniek om het elegante lyrisme, de heldere textuur en de thematische conversatie tussen cello en piano in het concertante thema en de 8 daarop volgende variaties weer te geven. Cello en piano vormen de melodie in het openingsthema en zullen ook geregeld om beurt de hoofdtoon voeren in de variaties.

Wat het rondo opus 14 betreft is de ontstaanszekerheid voor discussie vatbaar. De versie opgedragen aan Delphine von Schauroth, een pianiste uit München, bevat in de autograaf van 1830 het andante en presto die zo populair zijn onder de pianisten. In beide delen, het ene in de E-toonaard, het andere in de e-toonaard, gebruikt Mendelssohn een format dat hij ook in andere werken zal herhalen: overgang van groot naar klein zoals bijvoorbeeld ook in zijn Italiaanse symfonie opvallend is.

Ook de sonate opus 58 is voor zijn broer Paul geschreven. Hoewel hij tussen twee jobs zat toen hij zijn tweede sonate voor cello en piano schreef en dit met veel stress gepaard ging – hij leverde muziek aan voor de koning van Pruisen maar zocht naar een oplossing om dit af te bouwen om directeur van het conservatorium van Leipzig te worden – komt die spanning helemaal niet

TOELICHTING tot uiting in de sonate. Het is een bijzonder dynamisch werk met briljante sonore effecten dat stevig in de klassieke traditie verankerd zit.

Liszt en Chopin in Parijs Wanneer de 12-jarige Liszt in Parijs aankomt en er twee maanden later optreedt in februari 1824, bejubelt het publiek hem als de ‘Mozart incarnate’.

Sinds Mozart, die 33 jaar geleden was gestorven, had Europa geen wonderkind van dat gehalte mogen beluisteren. Chopin kwam in 1831 aan in Parijs, als vluchteling voor de Russische bezetting van Polen. Liszt kwam er in 1832 wonen. Beide titanen vertegenwoordigen twee strekkingen in de romantische pianoliteratuur. In feite gaat het om twee verschillende benaderingen van het instrument, of beter van twee verschillende instrumenten. Chopin speelde op een Pleyelpiano, met zijn karakteristieke delicate, zachte klanken. Hij nestelde zich goed in bij de familie Pleyel. Zijn inzet voor het instrument oversteeg echter het artistieke belang: op elke verkochte Pleyel streek hij 10% commissieloon op… De Pleyelpiano’s die hij bespeelde leenden zich niet voor grote uitvoeringen. Uit diverse publicaties blijkt dat de klank van de Pleyel­piano zo subtiel was dat zijn publiek altijd probeerde zo dicht mogelijk bij de piano te zitten.

Liszt bespeelde een Erard, een heel wat zwaarder instrument, met een vluggere mechaniek. Op zijn 69ste had Sébastien Erard in 1821 een repetitiemechaniek ontwikkeld en een metalen frame. Dat laatste zorgde ervoor dat de instrumenten niet langer al te snel ontstemden. Liszt had een nauwe samenwerking met de pianofirma Erard, hoewel hij er in tegenstelling tot Chopin geen economisch gewin aan overhield. Hij speelde de rest van zijn leven bij voorkeur op de instrumenten van deze firma. Veel van Liszts piano inventies noodzaakten ook een Erard. In de jaren 1830-1840, de Biedermeiertijd, was Liszt vooral de rockstar van Europa. Vanuit Parijs trok hij op tournee als piano­ virtuoos en stersolist langs alle concertzalen en de salons van de verlichte adel, koningshoven en literaire salons waar dames van allure hem voor de voeten liepen.

Liszt De zes ‘Consolations’ van Liszt (1849-1850) behoren tot zijn meer populaire werken, ook al omdat de technische vereisten naar Lisztmaatstaven nogal eenvoudig zijn. Liszt vond zijn inspiratie in een boek van 1830 van de dichter Charles Saint-Beuve (pseudoniem van de historicus Joseph Delorme). De zes stukjes zijn over het algemeen intiem en zacht van natuur opgevat. De tweede ‘consolation’ doet ons denken aan de vele pianotranscripties van Liszt van liederen. Hij presenteert de melodie op vier verschillende manieren en om de indruk van harmonische complexiteit nog te versterken, verdeelt hij de melodie over beide handen. De derde ‘consolation’ is op de nocturnes van Chopin geïnspireerd. De melodie in de rechter hand wordt ondersteund door de voor

3

4

TOELICHTING Chopin typische gebroken akkoorden in de linker, wat het geheel een lieflijke, elegante lyrische textuur verleent.

Chopin Hoewel Chopin twee pianoconcerti en enkele pianosonates op zijn naam heeft staan, is hij bovenal een meester op het vlak van de kleinere vormen. Denken we aan zijn etudes, preludes, nocturnes en dansen. Stuk voor stuk werken voor piano met een beperkte duur. Ook Chopin was – net als Mendelssohn en Liszt - een wonderkind. Zijn opmerkelijke talent opende vele deuren – vooral die van aristocraten - die het wonderkind wel eens wilden horen spelen. In zijn Nocturnes laat Chopin zich van zijn meest introverte en bedachtzame kant zien. Vóór Chopin, in de 18de eeuw, werden er al nocturnes – nachtelijke stukken – gecomponeerd, maar de bezetting (vanaf Chopin associëren we het begrip nocturne met piano) lag niet vast. De Ier John Field publiceerde zijn eerste nocturne voor piano toen Chopin nog een peuter was. Fields nocturnes worden gekenmerkt door een zangerige bovenstem die op een typische pianistieke wijze begeleid wordt door de linkerhand zoals ook later bij Chopin het geval is. Chopin zal echter zijn hele leven lang deze stijl verfijnen. Hij zocht naar de verwondering en vanuit een rustige en soms harmonisch verrassende linkerhandbegeleiding gaf hij de melodie een grote bewegingsvrijheid mee.

Chopins laatste compositie en zwanenzang – Chopin was toen al zwaar ziek – was de cellosonate in G, opus 65. Het was één van de negen werken die tijdens zijn leven werden gepubliceerd die niet de piano als hoofdinstrument bevatte. De cello was het enige instrument waarvoor Chopin nog substantieel gecomponeerd had.

De pianiste Maria João Pires merkt i.v.m. de sonate fijntjes het volgende op: “Het is een belangrijk werk, ik denk dat Chopin erg van de cello hield. Maar deze sonate heeft wel wat eigenaardigheden, in de harmonie bijvoorbeeld, en is ook heel moeilijk om te studeren. Het stuk ligt niet makkelijk, vreemd genoeg ook niet voor de piano, het instrument dat Chopin zo goed kende. Het is alsof er iets weg is uit het instrument, alsof hij geen contact meer had met het instrument toen hij het schreef.’’ De pianiste noemt het een vorm van vrijheid, van onthechting misschien. ,,Bij iedere componist is het interessant om te zien hoe de stukken uit de bloei van zijn leven verschillen van zijn laatste stukken, vlak voor zijn dood. Dat verschil is soms enorm. Je ziet een bepaalde vrijheid, in de harmonie en in de structuur, alsof ze al niet meer helemaal aan regels zijn onderworpen, aan de compositie zelf.”

BIO Viviana Sofronitsky Viviana Sofronitsky staat voor een nieuwe pianistieke benadering: ze exploreert de sensuele, gedifferentieerde klankenwereld die de componisten in de klassieke en romantische periode ontdekten op basis van de nieuwe piano’s die een enorme evolutie en opgang kenden. In samenwerking met de Praagse pianobouwer Paul McNulty reist ze de wereld rond met hoogwaardige kopies van authentieke instrumenten.

Viviana Sofronitsky ging als kind in de leer bij haar vader Vladimir Sofronitsky, de notoire Russische pianist. Na haar studies in Moscou, ging ze naar het Oberlin Conservatory in de VS en daarna bekwaamde ze zich in het spelen op historische instrumenten als de pianoforte en het klavecimbel in het conservatorium van Den Haag.

Ze behaalde prijzen bij de vleet: o.m. eerste prijs op de Bach Tage Berlin wedstrijd, hoofdprijzen op de Musica Antiqua wedstrijd in Brugge. Ze speelde op belangwekkende festivals en in grote concertzalen als Printemps des Arts, Nantes, Leipzig Bach Festival, Oslo Chamber Music Festival, Tage Alte Musik Berlin en Klang und Raumin Duitsland, Oude Muziek Festival in Utrecht. Binnenkort staat ze in Wigmore Hall in Londen met een speciaal 4 fortepiano programma.

Viviana Sofronitsky heeft muziek opgenomen bij ‘Suoni e colori’, ‘Globe’, ‘Passacaille’ en ‘Pro Musica Camerata’ (de complete Mozart concertos met Musicae Antiquae Collegium Varsoviense). Onlangs bracht ze een cd rond Mendelssohn uit met cellist Sergei Istomin. Binnenkort neemt ze Schubert op op een vroeg romantisch instrument en Chopin op op een kopie van Chopins favouriete Pleyelfortepiano.

Sergei Istomin De cellist/gambist Sergej Istomin behaalde zijn diploma aan het Conservatorium van Moskou waar hij studeerde bij Valentin Feighin. Istomin vervolmaakte zijn studies met een postgraduaat in Amerika bij Catharina Meints. Daar studeerde hij viola da gamba en barokcello aan het Oberlin Conservatory in Ohio.

Zijn repertoire gaat van barok over klassiek tot hedendaags.

Vandaag is Sergej Istomin eerste cellist bij Anima Eterna en speelt hij tevens regelmatig bij Tafelmusik Orchestra in Canada en bij La Grande Ecurie en La Chambre du Roi in Frankrijk. Hij werkte samen met vele ensembles waaronder Aura Classica, Les Concertistes, Diapente Consort, Les cyclopes, Arion, Repères Baroques, Les Talens Lyriques en Oberlin Consort of Viols. Daarnaast gaf hij concerten met August Wentzinger, Gustav Leonardt, Barthold Kuijken, Jos van Immerseel, Andrew Parrot, Trevor Pinnock, Jean-Claude Malgoire, Mark Minkowski, Monika Huggett, Bruno Weill, Midori Seiler, Gary Cooper en Chris-

5

6

BIO tophe Rousset. Hij speelde op festivals in Aix-en-Provence, Beaune, Brugge, Nantes, Lockenhaus, Schleswig-Holstein, San Francisco en Lameque.

Sergei Istomin nam muziek op voor Analekta, Canada; Music and Arts Programs of America; Zig-Zag Territoires / Harmonia Mundi, Frankrijk; Passacaille.

Hij nam ook muziek op voor CBC, Sony Classical. Zijn voorstellingen werden reeds uitgezonden in Europa, Noord- en Zuid-Amerika, AustraliĂŤ, Nieuw-Zeeland en Japan. Sergei Istomin, leeft momenteel in BelgiĂŤ.

NIEUWS

7

Côté Jardin

ZO | 22.05.11 | 11:00-23:00 De Bijloke-site is een culturele attractiepool, dat is zowat het minste wat je kunt zeggen. Hogeschoolstudenten volgen er kunstonderwijs, toeristen en Gentenaars ontdekken er de geschiedenis van Gent in het gloednieuwe STAM en muziekliefhebbers worden er getrakteerd op een gediversifieerd muziekaanbod.

De Bijloke is ook een verhaal van jarenlang restaureren van historische panden en integreren van nieuwbouw. Tussen al het recente beton-, glas- en staalgeweld in, is ook open ruimte geschapen. De afbraak van architecturaal oninteressante gebouwen gaf aanleiding tot een indrukwekkende binnentuin. Hoe kunnen we het tuingevoel beter in de verf zetten dan met een muziekfestival in openlucht? Gratis en voor niets bovendien, een muziekfestival waar allerlei soorten muziek de oren verwennen, waar de zon, het gras, de tentluifels met tafels en stoelen, de eet- en drankvoorzieningen uitnodigen tot heerlijk genieten, kortom tot feest.

De grote culturele actoren zetten hun deuren open, ook al gratis. Even de benen strekken in het STAM, de Hogeschool of de gebouwen van het Muziekcentrum zorgt voor afwisseling. Maar natuurlijk draait alles om de muziek: een gediversifieerd aanbod, uitgevoerd door musici van allerlei pluimage en uit allerlei muzikale genres. Wie precies onze tuin zal veroveren, verneemt u nog wel. Maar neem alvast van ons aan dat ze allen één doel voor ogen hebben: vermaak en vertier. Kortom feest!

Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 09 269 92 92 tickets@debijloke.be www.debijloke.be Colofon Tekst programmaboekje | Frank Pauwels Programmaboekjes | Sophie Cocquyt v.u. | Daan Bauwens © Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)

8

BiNNENKORT DO | 28.04.11 20:00 | Musica Antiqua 2+ (in Kraakhuis) Ronald Brautigam (pianoforte), Yodo Kurahashi (shakuhachi) Beethoven, Kurahashi

DO | 19.05.11 20:00 | Miry (in Miryzaal, Hoogpoort 64) Quatuor Mosaïques Haydn, Beethoven, Mozart

ZA | 30.04.11 20:00 | Symfonisch 3+ Alexander Gavrylyuk (piano) Chopin, Scrjabin, Liszt, Rachmaninov, Prokofjev

VR | 20.05.11 20:00 | Musica Antiqua 2 Masques, Olivier Fortin (muzikale leiding), Hana Blazikova (sopraan) Stylus Phantasticus

DO | 05.05.11 20:00 | East of Eden+ Spectra Ensemble, Filip Rathé (dirigent), Ann De Renais (sopraan) East meets West - Reflecties op gagaku

ZA | 21.05.11 20:00 | Voix Gras (in Kraakhuis) Exaudi, James Weeks (muzikale leiding) Tuin der lusten

VR | 06.05.11 20:00 | Symfonisch 1 Defilharmonie, Collegium Vocale Gent, Accademia Chigiana Siena, Philippe Herreweghe (dirigent) Haydn, Die Jahreszeiten

ZO | 22.05.11 11:00-23:00 Côté Jardin

VR | 13.05.11 20:00 | Musica Antiqua 1 The King’s Consort, Robert King (muzikale leiding) Henry Purcell at the Chapel Royal ZA | 14.05.11 20:00 | Symfonisch 2 Symfonieorkest Vlaanderen, Seikyo Kim (dirigent), Alina Ibragimova (viool) Enescu, Mozart, Berlioz KT | Kinderen Toegelaten WO | 18.05.11 20:00 | Jazz | JazzMix Philip Catherine (gitaar), Jacky Terrasson (piano)

ZO | 29.05.11 15:00 | Kidconcerten+ | Symfonisch 3 Brussels Philharmonic, Michel Tabachnik (dirigent), Nathan Braude (altviool), Johan Heldenbergh (verteller) Berlioz, Strauss Seizoen 2011-2012 nieuwe brochure beschikbaar vanaf woensdag 20 april hernieuwing abonnementen vanaf dinsdag 26 april nieuwe abonnementen vanaf dinsdag 10 mei losse tickets vanaf zondag 22 mei