deFilharmonie&Collegium Vocale by Muziekcentrum De Bijloke

Haydn, Die Jahreszeiten VR | 06.05.11 | 20:00 deFilharmonie, Collegium Vocale Gent Accademia Chigiana Siena olv Philippe Herreweghe PROGRAMMA

UITVOERDERS

Joseph Haydn (1732-1809) Die Jahreszeiten, HobXXI:3

deFilharmonie Collegium Vocale Gent Accademia Chigiana Siena Philippe Herreweghe | dirigent

1. Fr端hling 2. Sommer Pauze 3. Herbst 4. Winter

Ilse Eerens | sopraan (Hanne) James Gilchrist | tenor (Lukas) Michael Volle | bas (Simon)

Aandacht! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.

programma Joseph Haydn - Die Jahreszeiten, HobXXI:3 1. Frühling I. Ouverture en recitatief (Seht, wie der strenge Winter flieht) II. Koor (Komm, holder Lenz) IIIa. Recitatief (Vom Widder strahlet jetzt die helle Sonn’ auf uns herab) IIIb. Aria (Schon eilet froh der Ackermann) Vb. Freudenlied (O, wie lieblich ist der Anblick) 2. Sommer VIa. Inleiding en recitatief (In grauem Schleier rückt heran) VIb. Aria (Der munt’re Hirt versammelt nun) en recitatief (Die Morgenröte bricht hervor) VII. Koor (Sie steigt herauf, die Sonne) VIIIc. Cavatina (Dem Druck‘ erliegt die Natur) IXb. Aria (Welche Labung für die Sinne) Xa. Recitativo (O Seht! Es steiget in der schwülen Luft) Xb. Koor (Das Ungewitter Ach! das Ungewitter nah’t) Pauze 3. Herbst XI. Inleiding en recitatief (Was durch seine Blüte der Lenz zuerst versprach) XII. Terzetto (So lohnet die Natur den Fleiß) XIVb. Aria (Seht auf die breiten Wiesen hin) XVa. Recitativo (Hier treibt ein dichter Kreis die Hasen aus dem Lager auf) XVb. Koor (Hört, hört das laute Getön) XVIa. Recitatief (Am Rebenstocke blinket jetzt die helle Traub’) XVIb. Koor (Juchhe! Juchhe! Die Wein ist da) 4. Winter XVII. Inleiding en recitatief (Nun senket sich blasse Jahr) en (Licht und Leben sing geschwächet) Cavatina XXa. Recitatief (Abgesponnen ist der Flachs) XXb. Aria (Ein Mädchen, das auf Ehre hielt) XXIa. Recitatief (Vom dürren Oste dringt ein scharfer Eishauch) XXIb. Aria (Erblicke hier, betörter Mensch) XXII. Koor (Dann bricht der große Morgen an)

TOELICHTING Die Jahreszeiten Tom Janssens

In 1802 kreeg Joseph Haydn de vraag om na ‘Die Schöpfung’ (1798) een nieuw oratorium te schrijven. Daarvoor ging hij opnieuw een samenwerking aan met baron Gottfried van Swieten. Deze flamboyante aristocraat was niet alleen een veelbereisd diplomaat en welbespraakt ambassadeur, als gul mecenas en amateur-componist haalde hij de hele Weense muziekscène over de salonvloer. Door zijn fel gesmaakte muzikale soirees (waar, uitzonderlijk voor die tijd, ook barokmuziek te horen was) schopte van Swieten het in Weense kunstkringen tot één van de meest geliefde aristocraten. Haydn verlangde van hem opnieuw “een uitvoerige detaillering of commentaar op de tekst”. Hij vroeg van Swieten ook waar deze een duet, een trio, een allegro of een koor het meest passend vond. Eveneens werd hem opgedragen om “muzikaal te dichten, wat zo weinig gebeurt”. Op zijn beurt beloofde van Swieten opnieuw om bij het dichten steeds de “muzikale gang en uitdrukking” voor ogen te houden. Inhoudelijk gooiden beide heren het voor hun tweede samenwerking over een andere boeg. Geen Bijbels onderwerp ditmaal, maar een beschouwelijke visie op de vier jaargetijden. Beiden baseerden zich voor ‘Die Jahreszeiten’ op het pastorale gedicht ‘The seasons’ van James Thomson, waarin drie landbouwers (Hanne, Lucas en Simon) een soort pantheïstische, moraliserende beschrijving geven van het arcadische leven op het platteland. Toch is ‘Die Jahreszeiten’ niet verstoken van religieuze dimensies. De contemplatieve, beschouwende toon van het werk, waarin over vier opeenvolgende tableaus de jaargetijden voorgesteld worden, legt een inhoudelijke brug naar de menselijke levensloop. Het ritme van ‘Die Jahreszeiten’ is dus te lezen als de evolutie van jeugdigheid (lente) over volwassenheid (zomer) en rijpheid (herfst) naar ouderdom en dood (winter). Als dusdanig beantwoordt het werk aan de Verlichtingsgedachten over de identificatie tussen mens en natuur. Het cyclische verloop, waarbij de lente steeds opnieuw losbreekt, staat daarbij symbool voor de gedurige hoop van de gelovige op een zalig leven na de dood. Niet toevallig eindigt ‘Die Jahreszeiten’ met zo’n hoopvolle gedachte. De grote ochtend Haydn en van Swieten opteerden ervoor om de vier afzonderlijke tableaus op te vullen met idyllische, exemplarische taferelen. Zo opent het eerste deel, ‘Frühling’, met een orkestrale entree die de dooi van de winter en het ontluiken van nieuw leven evoceert. In wat volgt wordt die boodschap verder uitgedragen: Lukas zingt over het smelten van de sneeuw en Hanne verwelkomt de lente. Het koor treedt haar bij met ‘Komm, holder Lenz’. Simon fluit een vrolijk

TOELICHTING lied (op de tonen van Haydns ‘Symfonie nr. 94 in G’, ‘Surprise’) en wijst op de taken van de landbouwer. Het deel eindigt met jongens en meisjes die van op het veld de ‘eeuwige, machtige, goede God’ bedanken voor dit nieuwe leven. Lukas opent het tweede deel, ‘Sommer’, met een recitatief dat het ontluiken van de dag symboliseert. Onderstut door een hoorn zingt Simon over herten die in het veld komen grazen. Daarna eert het koor de opkomende zon en hun jubelzang wordt onderbroken door een enthousiaste Simon, die zich erover verwondert dat alles om hem heen leeft en beweegt. Lukas zingt even later over de natuur die alle zorgen van zich af werpt en Hanne valt hem bij in een aria waarin de natuur geloofd wordt omdat ze de zinnen laaft. In het recitatief ‘Es steiget in der schwülen Luft’ wordt de onweerszwangere zomerlucht bezongen, en Haydn voorziet zelfs in een opera-achtige zomerstorm die eindigt met het moment waarop de wolken optrekken. ‘Herbst’ opent met het drietal solisten dat tevreden terugblikt op de ingehaalde oogst en de vrucht van gedane arbeid. In Simons aria ‘Seht auf die breiten Wiesen hin’ wordt op wild geschoten en in ‘Hört, hört das laute Getön’ voorziet Haydn zelfs in een jagerskoor. Het daarop volgende recitatief eert de druiven en het slotkoor gaat te buiten aan wijnproeverij. Het laatste tableau, ‘Winter’, zet in met een mistige en nevelige proloog waarin Simon het afstervende jaar bezingt. In ‘Abgesponnen ist der Flachs’ kondigt Lukas aan dat iedereen bij het haardvuur verhalen vertelt. Hannes aria, ‘Ein Mädchen, das auf Ehre hielt’, is zo’n moraliserend vertelseltje: aangemoedigd door het koor vertelt ze het verhaal van een deugdzaam meisje. De sfeer wordt grimmiger met het volgende recitatief, waarin Simon over de scherpe ijswind spreekt, en in de aria ‘Erblicke hier, betörter Mensch’, waarin de winter vergeleken wordt met de mens op leeftijd. Het slotkoor ‘Dann bricht der große Morgen an’ sluit aan op zijn conclusie dat alleen een deugdzaam leven aan de dood voorbijsteekt. Pastorale berusting Vier dagen na de première van ‘Die Jahreszeiten’ schreef Haydn: “In tussentijd kan ik je zeggen dat de muziek voor mijn ‘Jaargetijden’ met eenzelfde bijval onthaald is als ‘De schepping’. Velen vinden het zelfs beter, omdat het meer variëteit bevat.” Haydn was er vast van overtuigd dat zijn nieuwe oratorium eenzelfde status zou bereiken als zijn ‘Schepping’. Maar Haydn had het fout. Vrij snel na zijn dood was kritiek te horen op ‘Die Jahreszeiten’. Bovenal kwam de muzikale schildering onder vuur te liggen. Het kraaien van de haan aan het begin van ‘Sommer’, de drukkende hitte in ‘Dem Druck‘ erliegt die Natur’, de vogeltjes en kabbelende beekjes in ‘Welche Labung für die Sinne’, het loeien van de koeien en kwaken van kikkers na afloop van de storm: het werd vrij snel afgedaan als amusante, maar laag-bij-de-grondse onzin.

TOELICHTING Mettertijd werd de kritiek op de ‘Jahreszeiten’ overgenomen en toegepast op de ‘Schöpfung’, zodat beide werken tot in de twintigste eeuw als minderwaardige ‘oratoria’ beschouwd werden. Inmiddels is duidelijk geworden dat beide werken een unieke boodschap uitdragen, die volledig overeenstemt met de socioculturele omstandigheden waarbinnen beide werken ontstonden. Beide oratoria zijn immers het product van een door gematigde verlichtingsidealen gevormde, conservatieve elite. Als ‘creaties’ van baron van Swieten delen ze eenzelfde aanspraak op hooggestemde gevoelens en pastorale berusting. Ze zijn - om het met Beethovens woorden te zeggen - ‘Lehrgedichte’: didactische gedichten, die een religieus gevormde, hetzij idyllische vooruitblik bieden op een gelukkig en waardevol leven in de ‘Herrlichkeit’ van Gods rijk.

BIO deFILHARMONIE Royal Flemish Philharmonic Als stilistisch flexibel symfonieorkest bezit deFilharmonie (Royal Flemish Philharmonic) een artistieke souplesse die toelaat om meerdere stijlen op een historisch verantwoorde wijze te vertolken. De Nederlandse dirigent Edo de Waart, die voorheen aan het hoofd stond van het San Francisco Symphony en het Hong Kong Philharmonic Orchestra, staat als chef-dirigent in voor het grote orkestrepertoire. Met zijn ruime orkestervaring draagt hij bij tot de vorming van het unieke karakter van deFilharmonie. Hij werkt daarvoor nauw samen met hoofddirigent Philippe Herreweghe, die zich vanuit zijn specifieke achtergrond toespitst op de (pre)romantische muziek. Martyn Brabbins is eerste gastdirigent. Verschillende cd’s van het orkest werden bekroond door de vakpers, zoals de recente opnamen van Beethoven, Mendelssohn, Schubert en Stravinski met hoofddirigent Philippe Herreweghe (PentaTone). Recent verschenen opnames met muziek van Sjostakovitsj onder leiding van chef-dirigent Jaap van Zweden (Naïve), en van Mortelmans en Vieuxtemps onder leiding van Martyn Brabbins (Hyperion). Collegium Vocale Gent & Accademia Chigiana Siena In 2010 was het precies veertig jaar geleden dat een groep bevriende studenten op initiatief van Philippe Herreweghe beslisten het Collegium Vocale Gent te stichten. Het ensemble paste als één van de eerste de nieuwe inzichten inzake de uitvoering van barokmuziek toe op de vocale muziek. Deze authentieke, tekstgerichte en retorische aanpak zorgde voor een transparant klankidioom waardoor het ensemble in nauwelijks enkele jaren tijd wereldfaam verwierf en te gast was op alle belangrijke podia en muziekfestivals van Europa, Israël, de Verenigde Staten, Rusland, Zuid-Amerika, Japan, HongKong en Australië. Intussen is Collegium Vocale Gent op een organische wijze uitgegroeid tot een uiterst flexibel ensemble met een ruim repertoire uit verschillende stijlperiodes. De grootste troef hierbij bestaat erin dat voor elk project een geoptimaliseerde bezetting bijeen gebracht wordt. Muziek uit de renaissance wordt uitgevoerd door een ensemble van zes tot twaalf zangers. De Duitse barokmuziek, en meer specifiek de vocale werken van J.S. Bach, waren en blijven een kroondomein. Vandaag brengt het Collegium Vocale Gent deze muziek bij voorkeur met een klein ensemble, waarin de zangers zowel de koor- als solopartijen voor hun rekening nemen. Meer en meer legt Collegium Vocale Gent zich ook toe op het romantische, moderne en hedendaagse oratoriumrepertoire. Om die reden werd in 2009 een samenwerking aangegaan met de Accademia Chigiana uit Siena. Dit resulteerde enerzijds in de oprichting van een gezamenlijk symfonisch koor en anderzijds in de rekrutering van zangers

BIO op Europees niveau. Op die manier staan ervaring en jong talent zij aan zij en slaagt Collegium Vocale Gent erin een belangrijke pedagogische functie te vervullen.

Philippe HERREWEGHE | dirigent Philippe Herreweghe werd geboren in Gent en combineerde er zijn universitaire studies met een muzikale opleiding aan het conservatorium, waar hij piano volgde bij Marcel Gazelle. In dezelfde periode begon hij te dirigeren en in 1970 richtte hij het Collegium Vocale Gent op. Nikolaus Harnoncourt en Gustav Leonhardt merkten zijn uitzonderlijke benaderingswijze op en nodigden hem uit om mee te werken aan hun opnames van de verzamelde Bachcantates. Al gauw werd Herreweghes levendige, authentieke en retorische aanpak van de barokmuziek alom geprezen en in 1977 richtte hij in Parijs het ensemble La Chapelle Royale op, waarmee hij de muziek van de Franse Gouden Eeuw ten uitvoer bracht. Van 1982 tot 2002 was Philippe Herreweghe artistiek directeur van de Académies Musicales de Saintes. Op uitnodiging van de prestigieuze Accademia Chigiana te Siena werkt Philippe Herreweghe sinds 2009 samen met Collegium Vocale Gent actief mee aan de uitbouw van een groot symfonisch koor op Europees niveau. Steeds op zoek naar muzikale uitdagingen is Philippe Herreweghe sinds enige tijd erg actief in het grote symfonische repertoire van Beethoven tot Gustav Mahler. Sinds 1997 engageert hij zich als hoofddirigent van deFilharmonie (Royal Flemish Philharmonic). Omwille van zijn consequente artistieke visie en engagement werd Philippe Herreweghe op verschillende plaatsen onderscheiden. In 1990 werd hij door de Europese muziekpers uitgeroepen tot ‘Muzikale Persoonlijkheid van het Jaar’. Samen met het Collegium Vocale Gent werd Philippe Herreweghe in 1993 benoemd tot ‘Cultureel Ambassadeur van Vlaanderen’. Een jaar later werd hem de orde van ‘Officier des Arts et Lettres’ toegekend, en in 1997 werd hij benoemd als ‘Doctor honoris causa’ aan de Katholieke Universiteit Leuven. In 2003 kreeg hij in Frankrijk de titel ‘Chevalier de la Légion d’Honneur’ toegekend. In 2010 tenslotte verleende van de stad Leipzig aan Philippe Herreweghe de Bach-Medaille voor zijn grote verdienste als Bachuitvoerder.

BIO Ilse EERENS | sopraan Ilse Eerens studeerde zang aan het Lemmensinstituut in Leuven en zette in 2002 haar studie voort aan de Nieuwe Opera Academie in Amsterdam/Den Haag bij Jard van Nes. In 2003 won ze de eerste prijs op het Euriade Vocaal Concours te Kerkrade en in 2004 de Arleen Auger prijs voor meest allround zangeres op het Internationale Vocalisten Concours in Den Bosch. In 2006 won ze de derde prijs op het ARD Musik Wettbewerb plus de Oehms Classic Special Prize. James GILCHRIST | tenor James Gilchrist startte zijn muzikale carrière in 1996, na eerst werkzaam te zijn geweest als arts. Hij heeft een bijzonder uitgebreid repertoire en treedt zowel op in concert-, koor- als operaverband. In recitalverband trad hij op met pianisten als Malcolm Martineau en Anna Tilbrook, waarmee hij een fel gesmaakte opname maakte van Schuberts ‘Die schöne Müllerin’. Hij stond op diverse operapodia, waaronder de Staatsoper Berlin, de Muntschouwburg in Brussel en de English National Opera. Michael VOLLE | bas Michael Volle is één van de meest vooraanstaande Duitse basbaritons. Hij studeerde bij gerenommeerde zangers als Josef Metternich en Rudolf Piernay en won diverse zangwedstrijden waaronder CIEM in Genève en Neue Stimmen in Gütersloh. In 1990 kwam zijn eerste vaste engagement tot stand bij het National Theater in Mannheim, gevolgd door engagementen bij het Opera Huis in Bonn en de Deutsche Oper am Rhein Düsseldorf. In 1997 debuteerde hij in het Royal Opera House London onder dirigent Valery Gergiev, na zijn debuut in de Opéra National de Paris het jaar voordien. Verder is hij regelmatig te gast op de Schwetzinger Festspiele, aan de Dresdener Staatsoper, Salzburger Festspiele, aan de Scala te Milaan, de Deutsche Oper Berlin, Berliner Staatsoper, de Munt en de Wiener Staatsoper.

NIEUWS Côté jardin - GRATIS MUZIKALE PICKNICK In de tuinen van de Bijloke op 22 mei! klassiek | jazz | flamenco | tango | balkan beats

–– Luister naar schitterende muziek op het groot openluchtpodium in de Bijloketuin. –– Topmusici van diverse pluimage en uit allerlei muziekgenres en dat helemaal gratis! –– Relax aan de bar of de eetstandjes en laat zomerse hapjes en drankjes smaken onder de tentluifel. –– Of breng je eigen picknickmand mee en geniet vanonder de appelboom! –– ‘Put on your dancing shoes’ : voor de de initiatie flamenco of tango. –– Hou je klaar voor een unieke slotparty met balkanmuziek die je nooit meer vergeet. –– Even de benen strekken langs de verschillende zalen van het Muziekcentrum en in het Stam of een audiowandeling meepikken in het KASK. –– Vermaak en vertier ! Kortom : feest! 11u30 - Amsterdam Sinfonietta A. Berg (1885-1935) | G. Mahler (1860-1911) | W. A. Mozart (1756-1791) 13u - Olivier Fortin (klavecimbel) J.-H. d’Anglebert (1629-1691) | P. J. Le Blan (1711-1765) | F. Couperin (1668-1733) 14u30 - Maeterlinck Kwartet P. I. Tsjaikovski | A. von Zemlinsky | Strauss-familie, F. von Suppé... 16u - Natham Daems Quintet Jazz 17u30 - Antonio Reyes + Antonio Higuero Flamenco 19u - Lieve Vansteelant en Gerdy De Decker (Recuerdo) Dansinitiatie tango 20u - Septeto La Academia Tango 21u - Paul Van Cauwenberge en Band Blues, soul, rock 22u30 - Merdan Taplak (live) Balkan Beats Gratis bezoek STAM Van 10u00 tot 18:00 Audiowandeling Hogeschool Gent KASK op de Bijlokesite Doorlopend in Muziekcentrum De Bijloke Gent fototentoonstelling van Laurent Fobe over de Bijloke

NIEUWS Toonmoment Bijloke-Manufactuur Vrijdag 27 mei | 20:00 | Kraakhuis en Bibliotheek

Musici een plek bieden om te experimenteren: daartoe heeft het Muziekcentrum de Bijloke-Manufactuur in het leven geroepen. Het begeleiden van het parcours van musici en ensembles, gaande van productieproces tot podiumrijp werk is de uitdaging. We nodigen u uit op een eerste toonmoment! Du hast kein Flussigon Esther Venrooy en Femke Gyselinck benaderen voor hun Manufactuurproject in Muziekcentrum De Bijloke de ruimte van het 16de-eeuwse Kraakhuis. Hoe wordt de architecturale ruimte beïnvloed door het versterken/benadrukken of juist weglaten van visuele informatie die auditief geïnterpreteerd en/of geregistreerd wordt? Esther Venrooy en Femke Gyselinck onderzoeken hoe de visuele en auditieve perceptie van de ontvanger kan geactiveerd worden. Het publiek leert de ruimte kennen aan de hand van een lichaam in dialoog met de auditieve architectuur, waarbij beide performers de klank van de danser, de akoestiek en de gecomponeerde klank in elkaar te laten overgaan. Esther Venrooy | performer Femke Gyselinck | perfomer De Maeterlinck-sessies De Maeterlincksessies zijn een voorbereidings- en ontwikkelingstraject voor de Nabla-productie rond Maeterlinck in coproductie met de Bijloke in mei 2012. In deze sessies worden een nieuwe vocale taal en uitvoeringspraktijk voorbereid door oefening, experiment en creatie. Nieuwe vocale composities worden gerepeteerd en bijgeschaafd, opgenomen en bewerkt. Tijdens dit toonmoment wordt een ad-hoccompositie voor stemmen en elektronica gepresenteerd. Joachim Brackx | compositie, zang en artistieke leiding Jolien De Gendt | sopraan Tickets : € 5 Een ticket voor De Bijloke-Manufactuur kost u € 5 maar het is tegelijkertijd een kortingsbon ter waarde van € 5 voor de aankoop van een concertticket seizoen 2011-2012.

NIEUWS SINT-BAAFSABDIJCONCERTEN

BiNNENKORT VR | 13.05.11 20:00 | Musica Antiqua 1 The King’s Consort, Robert King (muzikale leiding) Henry Purcell at the Chapel Royal

ZA | 21.05.11 20:00 | Voix Gras Exaudi, James Weeks (muzikale leiding) Tuin der lusten

ZA | 14.05.11 20:00 | Symfonisch 2 Symfonieorkest Vlaanderen, Seikyo Kim (dirigent), Alina Ibragimova (viool) Enescu, Mozart, Berlioz KT | Kinderen Toegelaten

ZO | 22.05.11 11:00-23:00 Côté Jardin

WO | 18.05.11 20:00 | Jazz Philip Catherine (gitaar), Jacky Terrasson (piano)

ZO | 29.05.11 15:00 | Kidconcerten+ | Symfonisch 3 Brussels Philharmonic, Michel Tabachnik (dirigent), Nathan Braude (altviool) Berlioz, Strauss

DO | 19.05.11 20:00 | Miry (in Miryzaal, Hoogpoort 64) Quatuor Mosaïques Haydn, Beethoven, Mozart VR | 20.05.11 20:00 | Musica Antiqua 2 Masques, Olivier Fortin (muzikale leiding), Hana Blazikova (sopraan) Stylus Phantasticus

VR | 27.05.11 20:00 De Bijloke-Manufactuur meer info op www.debijloke.be

Seizoen 2011-2012 hernieuwing abonnementen vanaf dinsdag 26 april nieuwe abonnementen vanaf dinsdag 10 mei losse tickets vanaf zondag 22 mei

Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 09 269 92 92 tickets@debijloke.be www.debijloke.be Colofon Tekst programmaboekje | Tom Janssens Inleiding | Frank Pauwels en Tom Janssens Programmaboekjes | Sophie Cocquyt v.u. | Daan Bauwens © Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)