BESPREEKBUREAU MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 t. 09 269 92 92 e. tickets@debijloke.be w. www.debijloke.be DE BIJLOKE BISTRO Ma - vr 12:00 - 18:00 Op concertdagen ook 2 uur voor en 2 uur na het concert t. 09 277 07 04 e. info@debijlokebistro.be w. www.debijlokebistro.be OP ZOEK NAAR EEN GESCHENK? Doe een concert cadeau in de vorm van een geschenkbon of een ticket naar uw keuze. Te verkrijgen aan onze balie. OP ZOEK NAAR KWALITEITSVOLLE OPNAMES? In de foyer vindt u een selectie opnames u aangeboden door ‘t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, 2970 Schilde t. 03-384 29 70 e. info@tklavervier.be AANDACHT! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen. Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be) Met dank aan Balloon Boy voor de feestverlichting (www.balloon-boy.be) COLOFON Tekst programmaboekje | Tom Janssens Inleiding | Frank Pauwels Coverafbeelding | César Franck aan het orgel Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt Verantwoordelijke uitgever | Yves Rosseel © Muziekcentrum De Bijloke Gent
BRAHMS, FRANCK Defilharmonie olv jaap van zweden françois-frédéric guy | piano ZA | 05.12.09 | 20:00
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
3
4
BRAHMS, FRANCK Programma
Uitvoerders
Johannes Brahms
deFilharmonie
(1833-1897) Pianoconcerto nr. 1 in d, opus 15 1. Maestoso 2. Adagio 3. Rondo (Allegro non troppo) Pauze César Franck (1822-1890) Symfonie in d 1. Lento – Allegro non troppo 2. Allegretto 3. Finale (Allegro non troppo)
WWW.DEBIJLOKE.BE
Jaap van Zweden| dirigent François-Frédéric Guy | piano
TOELICHTING Brahms, Franck Tom Janssens
Johannes Brahms | Pianoconcerto nr. 1 in d, opus 15 Over het ongemak waarmee Brahms de ‘grote’ of ‘gevestigde’ genres tegemoet trad, is veel gespeculeerd. Het gros van Brahms’ orkestwerken ontstond namelijk relatief laat in zijn carrière en dan nog in een korte tijdspanne van ongeveer veertien jaar. Pas van 1873 tot 1887 componeerde hij zijn indrukwekkendste orkestcomposities. Dat Brahms pas begin jaren 1870 de stap naar orkestmuziek zette, hoeft niet zozeer geïnterpreteerd te worden als de uitkomst van een artistiek moeizame queeste. Integendeel, het was juist een bovenmaats benul van de artistieke waarden dat hem hoedde voor overijlde beslissingen. Geen wanhopig geploeter dus, maar weldoordachte ootmoed. Brahms’ Eerste pianoconcerto is een fraai voorbeeld van zijn compositorische realiteitszin. Dat concerto zou er namelijk nooit gekomen zijn zonder Brahms’ buitensporig besef van het muzikale verleden. De aanstoker van Brahms’ artistieke inkeer was Schumann, die in zijn artikel Neue Bahnen Brahms had opgevoerd als redder van de romantische traditie. De inzet was hoog: omstreeks het midden van de negentiende eeuw hadden nieuwlichters als Liszt en Wagner de geijkte muziekgenres (op dat ogenblik terecht overigens) voor bloedeloos verklaard. Door Brahms naar voren te schuiven als ‘geroepene’, toucheerde Schumann de historische fijngevoeligheid van zijn pupil. Aanvankelijk leek Brahms bereid de handschoen op te nemen, maar al gauw realiseerde hij dat enkel een echt meesterwerk zou volstaan om de verwachtingen in te lossen. En dus rommelde de ietsentwintigjarige Brahms maar wat aan met schetsen, zonder echt goed te weten hoe dat ‘meesterwerk’ wel zou moeten klinken. Hoewel hij drie bewegingen uitdacht van wat een symfonie in d moest worden, oordeelde hij het nog te vroeg voor een eerste volwaardige symfonie. Het Pianoconcerto dat hij vervolgens uit zijn symfonieschet09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
5
6
TOELICHTING sen distilleerde, moest voorlopig een tussenoplossing bieden: in zo’n werk zou hij alvast profijt kunnen trekken uit zijn ervaring als pianist. Toch kwamen ook dan de noten niet vanzelf: Brahms draaide werkelijk elke frasering vijf maal om vooraleer ze te noteren. “Aber Mensch!” zo vloekte Joachim, die Brahms minutieus op de hoogte hield van zijn vorderingen, “stuur het concerto nu toch eens in godsnaam naar de kopiist!” Het concerto dat Brahms naar de kopiist stuurde, was niet zomaar een doorslagje van vroegere concerto’s. Evenmin was het een respons op eigentijdse vondsten, zoals deze van Liszt, die het concertgenre gereduceerd had tot een eendelige vorm. Integendeel, met een tijdsduur van ruim veertig minuten is Brahms’ jongelingsconcerto een uit de kluiten gewassen, grandioze constructie geworden. Deze compositie pretendeert geen virtuoos spektakelstuk te zijn, maar een doordacht kunstwerk waarin orkest en solist voortdurend in elkaars mogelijkheden wieken. Zulks illustreert de ‘symfonische’ ernst waarmee Brahms te werk ging. Dat is hoorbaar in het openingsdeel, waar de hoofdmelodie (hoewel ze verschillende malen terugkeert) geen enkele keer letterlijk herhaald wordt. Of in het middendeel, waarin Brahms een buitenproportioneel lange spanningsboog ontvouwt, en tóch nog de tijd vindt om pianistieke versiersels aan te brengen. Of in de slotmaten van de finale, die cadens op cadens stapelen, en zo een van de meest reikhalzende afsluiters uit de muziekgeschiedenis vormen. César Franck | Symfonie in d In 1870 stuikte het reactionaire muziekleven van het Second Empire volledig in elkaar. De nederlaag die Frankrijk in de Frans-Pruisische oorlog leed, haalde de culturele fundamenten van het land onderuit. Uit die socio-politieke bouwval rees een nieuwe generatie componisten, verenigd onder het vaandel van de Société Nationale de Musique Française. Hun doel? Een nationalistisch gekleurde, francofone muziektaal, ‘Ars Gallica’ genaamd. In de notulen van het eerste uur lezen we dat de Société het tot haar doel stelt “alle muzikale pogingen aan te moedigen die de verheven en artistieke aspiraties van de kunstenaar kenbaar maken, ongeacht de vorm die deze daarvoor aanneemt.” En dus paste binnen die strategie een herwaardeWWW.DEBIJLOKE.BE
TOELICHTING ring van vormen die in het Second Empire nog een nicheplaats toebedeeld werden, te weten: koor-, orkest- en kamermuziek. De veranderingen die de Société Nationale inluidde, inspireerden ook de naar Parijs uitgeweken ‘Liégois’ César Franck. Aangepord door de Ars Gallica-retoriek schreef Franck – die een solide reputatie genoot als organist aan de Sainte Clotilde en docent aan diverse instellingen – symfonische gedichten, kamermuziek, oratoria en pianomuziek. Het was maar een kwestie van tijd voordat Franck de hoge verwachtingen zou inlossen en een heuse ‘Ars Gallica-symfonie’ zou afleveren. In 1887 zette Franck de eerste schetsen op papier. Amper een jaar later lag het resultaat op zijn bureautafel: een driedelige, niet-programmatische symfonie. Franck doet in zijn Symfonie (zijn laatste voltooide orkestwerk) alle eer aan de compositorische ernst waarmee het (Germaanse) genre bekleed wordt. Toch mijdt hij de grauwigheid van een al te doorwroete constructie. Alleen al de driedelige opzet doet zijn werk verschillen van het doorgaans vierdelige symfoniegenre: het middendeel van deze symfonie gaat Jean Sibelius vooraf in het kruisen van langzame beweging en scherzo. Maar ook de van Wagner afgekeken chromatiek luidt een nieuwe klank binnen het symfonische genre. Verder is er de rijkgeschakeerde orkestratie, die al van bij de duisterdiepe entree Francks meesterschap verraadt. Ook de aanhef van het tweede deel, waarin harp en plukkende strijkers een van de beroemdste solo’s voor Engelse hoorn begeleiden, is een wonderlijke vondst. De Wagneriaanse dramatiek en de rijke kleurschakeringen waarmee Franck het werk tooit, maskeren bovendien dat onder het oppervlak een bijzonder ingenieuze constructie schuilgaat. De essentie van elke beweging is namelijk terug te voeren tot de openingsmaat, waarin het karakteristieke ritme en de melodische beweging aanleiding geven tot talloze transformaties, metamorfoses en variaties. Deze muzikale economie (die wel eens Francks ‘forme cyclique’ genoemd wordt, omwille van de cyclische verbondenheid die zo over de delen heen ontstaat) is met veel muzikaal gevoel doorgevoerd. Maar wees gerust: ook zonder dit soort tegeltjeswijsheden laat deze symfonie zich beluisteren als een meesterwerk.
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
7
8
BIOGRAFIE deFilharmonie Als modern, stilistisch flexibel symfonieorkest bezit deFilharmonie een artistieke souplesse die toelaat om meerdere stijlen – van klassiek tot en met hedendaags – op een historisch verantwoorde wijze te vertolken. Jaap van Zweden, die in 2008-2009 aangesteld werd als chef-dirigent, staat in voor het grote orkestrepertoire. Met zijn ruime orkestervaring, ondermeer als concertmeester van het Concertgebouworkest, draagt hij bij tot de vorming van het unieke karakter van deFilharmonie. Hij werkt daarvoor nauw samen met hoofddirigent Philippe Herreweghe, die zich vanuit zijn specifieke achtergrond toespitst op de (pre) romantische muziek. Martyn Brabbins is eerste gastdirigent. In het buitenland werd deFilharmonie uitgenodigd door de belangrijkste huizen en bovendien vormen internationale concertreizen door diverse Europese landen en Japan een constante in de kalender. Behalve op de grote podia in binnen- en buitenland treedt deFilharmonie ook op in culturele instellingen en centra verspreid over heel Vlaanderen. Regelmatig is het orkest te horen in radio-uitzendingen van mediapartner Klara en is het te zien op televisie, zoals op de digitale televisiezender EURO1080, waardoor diverse concerten in high definition in heel Europa te zien zijn. Verschillende cd’s van het orkest werden bekroond door de vakpers, zoals de opnamen van Beethovensymfonieën met hoofddirigent Philippe Herreweghe op het label PentaTone. Met chef-dirigent Jaap van Zweden brengt deFilharmonie ondermeer symfonieën van Sjostakovitsj uit op het label Naïve. Jaap van Zweden Na een succesvolle carrière van zestien jaar als vioolsolist en concertmeester van het Koninklijk Concertgebouworkest startte Jaap van Zweden in 1995 zijn dirigentenloopbaan. Hij vervulde inmiddels gastdirecties bij orkesten als het Orchestre National de France, de Münchner Philharmoniker, het London Philharmonic Orchestra, het Salzburger Mozarteum Orkest, het City of Birmingham Orchestra, het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het National Danish Radio Symphony Orchestra, de Academy of St. Martin-in-the-fields, het Tokyo Philharmonic Orchestra, het Filharmonisch Orkest van Sint-Petersburg en het WWW.DEBIJLOKE.BE
BIOGRAFIE Concertgebouworkest. Van 1996 tot en met 2000 was Jaap van Zweden chef-dirigent van het Orkest van het Oosten, en in september 2000 werd hij chef-dirigent van het Residentie Orkest. Met dit orkest maakte hij diverse tournees binnen Europa, maar ook naar Zuid-Amerika en Japan. Met ingang van het seizoen 2005-2006 werd Jaap van Zweden benoemd tot chef-dirigent en artistiek leider van de beide radio-orkesten van Nederland. Zijn opnames van Brucknersymfonieën met dit orkest op het label Octavia werden lovend onthaald. Naast het concertpodium is Jaap van Zweden ook actief als operadirigent. Bij de Nationale Reisopera dirigeerde hij Beethovens Fidelio, Verdi’s La Traviata en aan de Nederlandse Opera Puccini’s Madama Butterfly. In concertante vorm dirigeerde hij Vanessa van Barber, Cavalleria rusticana van Mascagni, I Pagliacci van Leoncavallo, Lohengrin van Wagner en Don Quixote van Massenet. Recent werd Jaap van Zweden benoemd tot chef-dirigent van het Dallas Symphony Orchestra. Vanaf het seizoen 2008-2009 staat hij als chef-dirigent ook aan het hoofd van deFilharmonie. François-Frédéric Guy De Franse pianist François-Frédéric Guy studeerde bij Dominique Merlet en Christian Ivaldi aan het Parijse conservatorium. Intussen is hij uitgegroeid tot een van de belangrijkste pianisten van het ogenblik, en wordt hij wereldwijd geprezen om zijn bijzonder doordachte en integere musiceerstijl. Zijn opnames van het klassieke Germaanse repertoire worden in de vakpers steevast op lovende kritieken onthaald. Momenteel werkt hij aan een cyclus van alle sonates en pianoconcerto’s van Ludwig van Beethoven. François-Frédéric Guy werkte samen met tal van grote orkesten, waaronder de Berliner Symphoniker, de London Philharmonic, de Philharmonia, het Frankfurt Symphonie Orchester, het Helsinki Philharmonic Orchestra, het Japan Philharmonic Orchestra, het Orchestre de Paris, het Orchestre National de Lyon en het San Francisco Symphony Orchestra. In 2006 maakte hij zijn BBC Proms debuut met een uitvoering van Ravels Piano-
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
9
10
BIOGRAFIE concerto onder leiding van Esa-Pekka Salonen. Daarnaast musiceerde hij met dirigenten als Bernard Haitink, Daniel Harding, Neeme Järvi, Wolfgang Sawallisch en Michael Tilson Thomas. Hij gaf recitals in de grootste concertzalen van London, Milaan, Munchen, Parijs, Wenen en Washington, en verleende zijn medewerking aan muziekfestivals als La Roque d’Anthéron, City of London Festival, en de festivals van Cheltenham en Yokohama. Zijn discografie bevat opnames van de pianosonates van Prokofjev en Brahms. Hij maakte een opname van Brahms’ Eerste pianoconcerto met het London Philharmonic Orchestra onder leiding van Paavo Berglund (Naïve). Op kamermuzikaal vlak maakte hij samen met celliste Anne Gastinel opnames van de cellosonates van Beethoven en Brahms. Op dit ogenblik werkt hij met het Orchestre Philharmonique de Radio France en dirigent Philippe Jordan aan een integrale opname van de pianoconcerto’s van Beethoven.
WWW.DEBIJLOKE.BE
HUISMEDEDELINGEN muziekcentrum de bijloke blogt!
Voortaan verschijnt op de website van Muziekcentrum De Bijloke Gent een blog. Hiermee willen we u, Bijlokebezoeker, nog beter op de hoogte houden van het reilen en zeilen in het Muziekcentrum en af en toe een blikje achter de schermen gunnen. We willen er u bijvoorbeeld ook cd’s aanprijzen die wij absoluut de moeite waard vinden of interessante informatie verstrekken die niet rechtstreeks met het programma te maken heeft. En… we doen ook een beroep op u! Heeft u een boeiend concert gehoord en schrijft u graag een recensie? Aarzel dan niet om ons te contacteren op info@debijloke.be
Lees het gastenboek
Na elk concert worden de artiesten uitgenodigd om iets in het gastenboek van het Muziekcentrum te schrijven. U kan nu doorheen dit gastenboek bladeren op onze website. Lees de hartverwarmende woorden van o. a. Claire Lefilliâtre, Paul De Clerck, Stefon Harris, Christoph Prégardien, Jean-Guihen Queyras, Christine Busch... (www.debijloke.be)
op zoek naar een origineel eindejaarsgeschenk?
Op zoek naar een leuk eindejaarsgeschenk? Kies dan voor een geschenkbon van Muziekcentrum De Bijloke Gent. Bij aankoop bepaalt u zelf het bedrag en gedurende één jaar (vanaf de datum van uitgifte) kan de ontvanger de bon inruilen voor alle voorstellingen uit ons programma en dit tot het totaalbedrag is bereikt. De Bijloke is eveneens opgenomen in ‘Bongo Theater’. Voor mensen die graag een voorstelling meepikken, is deze Bongo een ideaal cadeau. Hij kan worden ingewisseld voor 2 of meer tickets voor een voorstelling in één van de geselecteerde cultuurhuizen.
Laat u rondleiden in de bijloke
Wist u dat er geleide bezoeken (vanaf 20 pers.) mogelijk zijn in Muziekcentrum De Bijloke? Aansluitend kan u genieten van een kleine of grote hap in De Bijloke Bistro!
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
11
12
BiNNENKORT DO | 10.12.2009 | 20:00 | Jazz
WO |20.01.2010 | 20:15 | Miry+
Kurt Van Herck, Bobo Stenson
Belcea Kwartet Beethoven, Szymanovski
VR | 11.12.2009 | 20:00 | Musica Antiqua 2
ZA |23.01.2010 | 20:00 | Voix Gras
Harmonie Universelle olv Florian
Vlaams Radio Koor, Ensemble uit
Deuter
het Brussels Philharmonic olv Timo
Kerst in Europa
Nuoranne, Jef Neve (piano) Bernstein, Wihitacre, Neve
VR | 11.12.2009 | 20:00 | East of Eden +
(Uitverkocht)
(De Centrale) Ross Daly Quartet
DI |26.01.2010 | 20:00 | Jazz
Grieks-Meditteraans
Bart De Nolf, Andy Sheppard, Dré Pallemaerts
DO | 17.12.2009 | 20:00 | MA.XS / Symfonisch 2+
WO |27.01.2010 | 20:00 | Voix Gras
Ronald Brautigam (pianoforte)
Les Jeunes Solistes olv Rachid Safir
Beethoven pianosonates V
Pianto, lamento, magnificat...
VR |08.01.2010 | 20:00 | Musica
DO |28.01.2010 | 20:00 | East of Eden
Antiqua 1
/ East of Eden +
Akademie für Alte Musik Berlin
Surjeet Singh, Faheem Mazhar, Baluji
Kandidaten voor het ambt van Tho-
Shrivastav, Shahbaz Hussain
mascantor in Leipzig
Religieuze Sikh-tradities
ZA |09.01.2010 | 20:00 | Symfonisch
VR |29.01.2010 | 20:00 | Exploration
2 / 2+
Het Collectief, Dragon Ensemble
Symfonieorkest Vlaanderen olv
Confluence between east and west
Etienne Siebens, Jean-Philippe Collard (piano)
ZA |30.01.2010 | 20:00 | MA.XS
Mozart, Stravinski
François Fernandez, Rainer Zipperling, Bojan Vodenitsjarov
Z0 |10.01.2010 | 11:00 | Kantata
Haydn, Mozart
Florian Heyerick (dirigent) Cantates van Graupner
ZO |31.01.2010 | 16:00 deFilharmonie olv Hanna Lintu,
14/16/20/21/22/23.01.2010 | 20:00
Warre Borgmans (verteller)
LOD
KIDconcert: Baron van Münchausen
Autopsie van een gebroken hart
WWW.DEBIJLOKE.BE