MAHLER, BRUCKNER Vr | 24.09.2010 | 20:00 Defilharmonie OLV philippe herreweghe, Dagmar Peckova PROGRAMMA
UITVOERDERS
Gustav Mahler (1860-1911) Kindertotenlieder
deFilharmonie
1. Nun will die Sonn‘ so hell aufgeh’n! 2. Nun seh‘ ich wohl, warum so dunkle Flammen 3. Wenn dein Mutterlein 4. Oft denk ich, sie sind nur ausgegangen 5. In diesem Wetter
Philippe Herreweghe - dirigent Dagmar Peckova - mezzosopraan
Pauze Anton Bruckner (1824-1896) Symfonie nr. 4 in Es, ‘Romantische’ 1. Bewegt, nicht zu schnell 2. Andante quasi allegretto 3. Scherzo (Bewegt) 4. Finale (Bewegt, doch nicht zu schnell)
Aandacht! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.
2
TOELICHTING kindertotenlieder Luc vanackere Mahler componeerde deze vijfdelige liedcyclus op gedichten van Friedrich Rückert, die er zijn twee gestorven kinderen mee herdacht in een taal die beurtelings schrijnend en berustend gestalte gaf aan de vele etappes die een rouwproces kenmerken. De keuze van deze gedichten stelde heel wat Mahler-biografen voor een raadsel. Waarom koos de componist, die op dat moment (1901-1904) vader van twee gezonde dochters was, uitgerekend zo’n donkere teksten rond zo’n tragische thematiek? Toen Mahlers oudste dochtertje twee jaar later overleed, kregen de liederen post factum een autobiografisch gehalte, dat ook nu nog bij de beluistering ervan niet helemaal weggecijferd kan worden. Dit onthutsende toeval leidt vaak de aandacht af van het feit dat de ‘Kindertotenlieder’ compositorisch een keerpunt in Mahlers werk markeren. De volkse toon van de vroegere liederen maakt hier plaats voor een vrij sobere, soms zelfs ascetische stijl. Het eerste lied bijvoorbeeld, ‘Nun will die Sonn so hell aufgeh’n’, lijkt met zijn desolate klacht in de hobo reeds te anticiperen op de afscheidsmuziek van ‘Das Lied von der Erde’. Hier is geen plaats meer voor folklore. De sfeer is afwisselend ontroostbaar, bitter, jammerend, troostend, stormachtig-revolterend en quasi-nihilistisch. Ook binnen één lied duiken soms tegenstrijdige gevoelens op. De verhaallijn start in het eerste lied niet toevallig met een zonsopgang, die echter niet in staat blijkt de leegte en het gemis te doen vergeten. Het tweede lied, ‘Nun seh’ ich wohl, warum so dunkle Flammen’, concentreert zich op de symboliek van de ogen, waarvan de glans in sterren overgaat. Daarna, in ‘Wenn dein Mutterlein’, duiken herinneringen op aan kleinere, dagdagelijkse handelingen die een golf van weemoed veroorzaken. In het vierde lied, ‘Oft denk ich, sie sind nur ausgegangen’, evoceert Mahler een typisch visioen van de ‘andere wereld’. Het is geen bucolisch tafereel zoals in de ‘Vierde symfonie’, maar een gespleten combinatie van ijle onbereikbaarheid en belofte tot weerzien. De storm van het vijfde lied, ‘In diesem Wetter’, lijkt deze hoop aanvankelijk te versplinteren, maar de laatste regels evoceren een vredige geborgenheid, waarin geen plaats meer is voor angst.
TOELICHTING Symfonie nr. 4 in Es, ‘Romantische’ Eva De Volder & Geert Riem Zijn ‘Derde symfonie’ was nauwelijks afgewerkt of Anton Bruckner begon al de eerste beweging van de ‘Vierde’ te schetsen. Hij voltooide een eerste versie van dit werk in de loop van 1874, maar moest nog zeven jaar wachten op een eerste uitvoering. Het orkest van Wenen en zijn reactionair publiek reageerden in eerste instantie vijandig op de nieuwe esthetiek van het werk. Ook Bruckners eerste drie symfonieën werden afgewezen door het publiek en vertolkers zagen er enkel onspeelbare barbaarsheid en nonsens in. Goed bedoelend stelden zijn collega’s en leerlingen voor om enkele ‘verbeteringen’ aan te brengen: zij werden anders georkestreerd, in de stijl van Wagner, en enkele passages werden geschrapt. Bruckner wist nochtans heel precies wat hij wilde en herwerkte zijn partituren tot zij hem volledig bevredigden. Enerzijds hield hij daarbij wel rekening met zijn critici, anderzijds liet hij voor het nageslacht van elk van zijn symfonieën een ‘oerversie’ na in zijn bibliotheek. Bruckner beschouwde de veranderingen die men aan zijn werk aanbracht als een tegemoetkoming aan de toenmalige tijdgeest. Enkel in de ondertitel ‘Romantische’ vinden we hiervan nog een overblijfsel. Bruckner verzon, na zijn symfonie voltooid te hebben, een soort programma van romantische taferelen met namen als ‘Een burcht uit de middeleeuwen’, ‘Ridders op trotse paarden rijden naar buiten’, ‘Van op de toren klinkt een trompetsignaal’ en ‘De magie van de natuur omringt hen’: programmatische gedachtespinsels, die hij later zou verwerpen. De uitgaven van de originele partituren, gezuiverd van alle veranderingen, onthullen de ware grootheid van Bruckner. Zijn gewaagd en vernieuwend oeuvre vindt zijn oorsprong in de gregoriaanse zangen, de polyfonie, het contrapunt en de religieuze kunst van het oude Duitsland. Zijn symfonieën zijn dan ook vaak vergeleken met symfonische kathedralen. Bruckner, als organist van God, bespeelde in een gelijkaardige visie het orkest zoals de registers van zijn orgel. Maar tegelijk hoort men ook de jonge Bruckner die zich met vreugde overgeeft aan de volkse dansavonden waar hij viool speelde. Bruckner poogde het geheel van vormelijke en expressieve mogelijkheden in zijn composities te omvatten: vanuit een haast kosmische betrachting wilde hij de sacrale kunst en het heidense naturalisme verenigen. De liefde voor de natuur, de vroomheid en het mysticisme vinden hun uitdrukking in het samengaan van schijnbaar onverzoenbare elementen als uitbundige dansmuziek en plechtige koralen.
3
4
TEKSTEN 1. Nun will die Sonn‘ so hell aufgeh’n! Nun will die Sonn’ so hell aufgeh’n, Als sei kein Unglück die Nacht gescheh’n! Das Unglück geschah nur mir allein! Die Sonne, sie scheinet allgemein! Du mußt nicht die Nacht in dir verschränken, Mußt sie ins ew’ge Licht versenken! Ein Lämplein verlosch in meinem Zelt! Heil sei dem Freudenlicht der Welt! 2. Nun seh‘ ich wohl, warum so dunkle Flammen Nun seh’ich wohl, warum so dunkle Flammen Ihr sprühtet mir in manchem Augenblicke. O Augen! O Augen! Gleichsam, um voll in einem Blicke Zu drängen eure ganze Macht zusammen. Doch ahnt’ ich nicht, weil Nebel mich umschwammen, Gewoben, vom verblendenden Geschicke Daß sich der Strahl bereits zur Heimkehr schicke, Dorthin, von wannen alle Strahlen stammen. Ihr wolltet mir mit eurem Leuchten sagen: Wir möchten nah dir bleiben gerne! Doch ist uns das vom Schicksal abgeschlagen. Sieh’ uns nur an, denn bald sind wir dir ferne! Was dir nur Augen sind in diesen Tagen: In künft’gen Nächten sind es dir nur Sterne. 3. Wenn dein Mutterlein Wenn dein Mütterlein tritt zur Tür herein, Und den Kopf ich drehe, ihr entgegen sehe, Fällt auf ihr Gesicht erst der Blick mir nicht, Sondern auf die Stelle, näher nach der Schwelle, Dort, wo würde dein lieb Gesichtchen sein, Wenn du freudenhelle trätest mit herein Wie sonst, mein Töchterlein. Wenn dein Mütterlein tritt zur Tür herein, Mit der Kerze Schimmer, ist es mir, als immer Kämst du mit herein, huschtest hinterdrein, Als wie sonst ins Zimmer! O du, des Vaters Zelle, Ach, zu schnell erlosch’ner Freudenschein!
TEKSTEN 4. Oft denk ich, sie sind nur ausgegangen Oft denk’ ich, sie sind nur ausgegangen! Bald werden sie wieder nach Hause gelangen! Der Tag ist schön! O, sei nicht bang! Sie machen nur einen weiten Gang! Jawohl, sie sind nur ausgegangen Und werden jetzt nach Hause gelangen! O, sei nicht bang, der Tag ist schön! Sie machen nur den Gang zu jenen Höh’n! Sie sind uns nur vorausgegangen Und werden nicht wieder nach Hause verlangen! Wir holen sie ein auf jenen Höh’n! Im Sonnenschein! Der Tag ist schön auf jenen Höh’n! 5. In diesem Wetter In diesem Wetter, in diesem Braus, Nie hätt’ ich gesendet die Kinder hinaus! Man hat sie getragen hinaus Ich durfte nichts dazu sagen! In diesem Wetter, in diesem Saus, Nie hätt’ ich gelassen die Kinder hinaus, Ich fürchtete, sie erkranken; Das sind nur eitle Gedanken In diesem Wetter, in diesem Graus, Nie hätt’ ich gelassen die Kinder hinaus, Ich sorgte, sie stürben morgen; Das ist nun nicht zu besorgen. In diesem Wetter, in diesem Graus Nie hätt’ ich gesendet die Kinder hinaus, Man hat sie hinaus getragen, Ich durfte nichts dazu sagen! In diesem Wetter, in diesem Saus, In diesem Braus, Sie ruh’n als wie in der Mutter Haus Von keinem Sturm erschrecket, Von Gottes Hand bedecket, Sie ruh’n wie in der Mutter Haus. [Friedrich Rückert]
5
6
BIO deFilharmonie Als modern, stilistisch flexibel symfonieorkest bezit deFilharmonie (Royal Flemish Philharmonic) een artistieke souplesse die toelaat om meerdere stijlen – van klassiek tot en met hedendaags – op een historisch verantwoorde wijze te vertolken. Dankzij eigen concertreeksen in grote zalen bekleedt deFilharmonie een unieke positie in Vlaanderen. De Koningin Elisabethzaal en deSingel in Antwerpen, het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel, Muziekcentrum De Bijloke Gent en het Brugse Concertgebouw behoren tot de vaste podia. Naast reguliere concerten hecht deFilharmonie veel waarde aan de uitbouw van educatieve projecten, zoals de succesvolle KIDconcerten en de pedagogische OORcolleges, waarmee het orkest kinderen en jongeren doorheen de symfonische klankenwereld gidst. Philippe Herreweghe Philippe Herreweghe werd geboren in Gent en combineerde er zijn universitaire studies (geneeskunde en psychiatrie) met studies piano aan het conservatorium. Met het Collegium Vocale Gent, La Chapelle Royale en later het Ensemble Vocale Européen (alle door hem opgericht) profileerde Herreweghe zich als een specialist op het terrein van renaissance- en barokmuziek. Sinds 1991 legde hij zich met het Orchestre des Champs-Elysées toe op het spelen van romantische muziek op tijdgebonden instrumenten. Als hoofddirigent van deFilharmonie (Royal Flemish Philharmonic) concentreert Philippe Herreweghe zich reeds tien jaar lang op een adequate en verfrissende lezing van het (pre)romantische repertoire. Dagmar Peckova De Tsjechische sopraan Dagmar Peckova is prijswinnaar van verschillende concoursen, waaronder het Lentefestival van Praag en het Dvorák Concours. Na een engagement aan de Sächsische Staatsoper Dresden werd ze aangenomen in het ensemble van de Deutsche Staatsoper Berlin. Peckova zong o.a. voor de Salzburger Festspiele, de Bayerische, Sächsische en Hamburgische Staatsoper, de Opéra National de Paris, het Staatstheater Stuttgart en het Nationaal Theater van Praag. In concertverband verleende ze haar medewerking aan concerten met de Münchner Philharmoniker, de Staatskapelle Berlin, de Staatskapelle Dresden, de Wiener Symphoniker, het BBC Symphony Orchestra, het Budapest Festival Orchestra, het Orchestre National de France, het Nationaal Orkest van België, het London Symphony Orchestra, de London Philharmonic, The Philharmonia en andere. Opnames van haar verschenen op Supraphon en Teldec. Dit seizoen zingt Dagmar Peckova werk van Mahler met ondermeer Vladimir Ashkenazy, Neeme Järvi en Philippe Herreweghe.
7
NIEUWS Muziekcentrum De Bijloke Gent zoekt vrijwilligers Muziekcentrum De Bijloke zoekt enthousiaste vrijwilligers voor ticketcontrole, zaalbegeleiding, vestiaire, verkoop, bar of promotie. Wij bieden in ruil een correcte vrijwilligersvergoeding of gratis concerttickets.Interesse? Bezorg je gegevens aan Sophie Cocquyt via sophie.cocquyt@debijloke.be. Nieuwe openingsuren De Bijloke Bistro BY COEUR D’ARTICHAUT De Bijloke Bistro biedt een schitterende bistrokeuken aan democratische prijzen, met een prachtig uitzicht op de middeleeuwse concertzaal en de Bijlokesite. Vanaf dit seizoen kan u er nog vaker terecht voor culinaire verwennerijen. Voortaan is De Bijloke Bistro open van maandag tot en met woensdag van 12 tot 18 uur en op donderdag en vrijdag van 12 tot 22 uur. Bovendien kan u er op concertdagen van twee uur voor tot twee uur na de voorstelling genieten van een heerlijk diner. Gent Creative City of Music In juni 2009 kreeg Gent van de UNESCO de titel ‘Creative City of Music’. Gent is de vierde stad - na Bologna, Sevilla en Glasgow - die in de categorie ‘muziek’ werd opgenomen in het Creative Cities Network. De erkenning werd officieel gelanceerd op zaterdag 18 september 2010. Bij deze gelegenheid deden een delegatie van de UNESCO en vertegenwoordigers van de drie andere muzieksteden Muziekcentrum De Bijloke en de stad Gent aan. Op deze bijeenkomst werd een ‘Memorandum of Understanding’ ondertekend. De Unesco richtte het Creative Cities netwerk op om sociale, economische en culturele ontwikkeling te stimuleren binnen een internationale context.
Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 t. 09 269 92 92 e. tickets@debijloke.be w. www.debijloke.be Colofon Tekst programmaboekje | Luc Vanackere, Eva De Volder en Geert Riem Inleiding | Frank Pauwels en Tom Janssens (auditorium, 19u15) Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt Verantwoordelijke uitgever | Daan Bauwens © Muziekcentrum De Bijloke Gent
8
BiNNENKORT ZA | 25.09.10 20:00 | Musica Antiqua 2
ZA | 16.10.10 20:00 | Miry
Capriccio Stravagante, Skip Sempé
Tetzlaff Quartett
Les 24 Violons du Roi
Haydn, Dvorak, Schönberg
WO | 29.09.10 20:00 | Voix Gras
ZO | 17.10.10 15:00
Concerto Italiano, Rinaldo Alessandrini
B’Rock
(muzikale leiding)
Vijf jaar barokorkest B’Rock
Musica Sacra a Roma WO | 20.10.10 20:00 | Jazz DO | 30.09.10 20:00 | Musica Antiqua 1
Dave Holland Quintet
Scherzi Musicali, Nicolas Achten (muzikale leiding)
ZA | 23.10.10 20:00 | East of Eden mix
La catena d’Adone
(in De Centrale) Brooklyn Rider, Kayhan Kalhor
ZA | 02.10.10 20:00 | East of Eden +
(kemanche)
Dialogos, Katarina Livljanic (zang,
Silent City
muzikale leiding) Barlaam en Josaphat – het christelijke
ZO | 24.10.10 16:00 | De Bijloke Jong
Boeddhaverhaal
DeFilharmonie, Peter Billoen (dirigent), Dimitri Leue (acteur)
ZO | 10.10.10 11:00
Kidconcert: Het Zwanenmeer (6+)
Florian Heyerick, Ex Tempore Graupner: Kantata!
ZO | 24.10.10 17:00 | Docenten in concert Gents Saxcollectief
ZO | 10.10.10 17:00 | Docenten in concert
Goddaer, Legley, Bach, Jones, Reich
Bram Nolf, Rik Vercruysse, Guy Penson Beethoven, Schumann, Reinecke
WO | 27.10.10 20:00 | East of Eden Ustad S. Dagar & zonen (zang)
DO | 14.10.10 20:00 | Voix Gras
Noord-Indiase drupad
Cunfraterna di u Santissimu Crucifissu di a pieve di a Serra
DO | 28.10.10 20:00 | Symfonisch 1+
Corsicaanse gezangen voor de doden en
Ronald Brautigam (pianoforte)
de levenden
Beethoven, Agsteribbe
VR | 15.10.10 20:00 | Symfonisch 2
ZA | 30.10.10 20:00 | Symfonisch 3
Symfonieorkest Vlaanderen, Andreas
Brussels Philharmonic, Michel Tabachnik
Delfs (dirigent), Andreas Haefliger
(dirigent), Christiane Oelze (sopraan)
(piano)
Strauss, Brahms
Kernis, Chopin, Schumann