BESPREEKBUREAU MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 t. 09 269 92 92 e. tickets@debijloke.be w. www.debijloke.be DE BIJLOKE BISTRO Ma - vr 12:00 - 18:00 Op concertdagen ook 2 uur voor en 2 uur na het concert t. 09 277 07 04 e. info@debijlokebistro.be w. www.debijlokebistro.be OP ZOEK NAAR EEN GESCHENK? Doe een concert cadeau in de vorm van een geschenkbon of een ticket naar uw keuze. Te verkrijgen aan onze balie. OP ZOEK NAAR KWALITEITSVOLLE OPNAMES? In de foyer vindt u een selectie opnames u aangeboden door ‘t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, 2970 Schilde t. 03-384 29 70 e. info@tklavervier.be Radio-opname Dit concert wordt opgenomen door Klara en uitgezonden op maandag 28 september om 20u in het programma ‘In de loge’. CULTUUR EN ECOLOGIE HAND IN HAND! WWW.ECORENTAL.BE De Bijloke rijdt op aardgas dankzij ecorental AANDACHT! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen. COLOFON Inleiding | Frank Pauwels (auditorium 19u15) Tekst programmaboekje | Frederik Styns Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt Verantwoordelijke uitgever | Yves Rosseel
CHANDOS ANTHEMS Freiburger barockorchester collegium vocale gent olv marcus creed WO | 23.09.09 | 20:00
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
3
4
CHANDOS ANTHEMS Programma
Uitvoerders
Georg Friedrich H채ndel
Freiburger Barockorchester
(1685-1759)
Collegium Vocale Gent
Chandos Anthem nr. 2, HWV
Marcus Creed | Dirigent
247 | In the Lord I put my trust
Christina Landshamer | Sopraan
Chandos Anthem nr. 3, HWV 248 | Have mercy upon me Pauze Georg Friedrich H채ndel Gloria HWV Deest Chandos Anthem nr. 6, HWV 251b | As pants the heart for cooling streams
WWW.DEBIJLOKE.BE
Colin Balzer | Tenor
TOELICHTING Muziek voor de hertog van Chandos Frederik Styns
Karel II van Spanje stierf in 1700 en liet zijn bezittingen na aan Philippe, hertog van Anjou. Dit betekende een grondige verstoring van het Europese politieke evenwicht. Gesteund door Portugal, Engeland en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden kwam Leopold I van het Heilige Roomse Rijk in opstand en claimde de erfenis van Karel II. Dit leidde tot de bloedige Spaanse successieoorlog die duurde van 1701 tot 1714 en maar liefst 400.000 mensenlevens eiste. Naast heel wat leed ging deze oorlog – een wetmatigheid van het oorlogsprincipe – gepaard met persoonlijke verrijking. Een sprekend voorbeeld hiervan is Henry James Brydges. Hij was betaalmeester van de troepen van de Engelse generaal Marlborough en speculeerde met het geld dat hem ter beschikking stond. In 1714 verhuisde Brydges met zijn vrouw en twee kinderen naar zijn residentie Cannons, een paleis in het stadje Edgeware nabij Londen. Hij spaarde moeite noch kosten om van dit huis een van de meest exuberante barokke paleizen in Engeland te maken. In 1722 beschreef John Macky het als volgt: “De brede lanen, tuinen, beelden en schilderijen evenaren het genie en de grootsheid van de meester. Wanneer de heer tafelt, wordt in de muziekkamer zowel vocale als instrumentale muziek uitgevoerd en de kapel is voorzien van een orgel”. Andere bronnen spreken echter in minder lovende taal over Cannons. Zo beschreef Mainwaring – Händels eerste biograaf – Cannons als iets waar vooral veel geld in zat, maar weinig kunst. Het paleis werd door veel critici dan ook beschouwd als een toonbeeld van ‘slechte smaak’ en van de decadentie van zijn eigenaar. In 1717 werd Brydges benoemd tot hertog van Chandos, eveneens het jaar waarin Händel – wellicht – als componist-in-residentie zijn intrede deed in Cannons.
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
5
james brydges - duke of chandos door Herman van der Myn (1684-1741)
TOELICHTING Händel verbleef sinds 1712 in Londen. Waarom hij precies in dienst trad bij Brydges is niet duidelijk. Het onderliggende motief was mogelijk een groeiende discussie tussen de belangrijkste geldschieters van het operabedrijf, nl. de adel en de koninklijke familie. Händel zag in dat een volgend operaseizoen onmogelijk werd indien deze discussies niet opgelost zouden worden. Hij zocht dan ook een veilig onderkomen bij een neutraal, invloedrijk en gefortuneerd man met veel contacten. Brydges was dus de geknipte kandidaat. De eerste bron waarin vermeld staat dat Händel voor Brydges werkt, is een brief van Brydges aan Dr. Arbuthnot waarin geschreven staat: “Meneer Händel heeft voor mij twee nieuwe anthems geschreven en de meesten denken dat ze veruit de eerste twee overstijgen. Hij is bezig er nog twee te schrijven en ook enkele ouvertures die zullen gespeeld worden voor de eerste les.” De anthems waarover Brydges sprak, gingen de geschiedenis in als de ‘Chandos Anthems’. Na de reformatie verwees de term ‘anthem’ naar een polyfone zetting voor koor van een heilige Engelse tekst. Onder het bewind van Charles II (1630 – 1685) ontstond de symphony anthem. In het midden van de jaren ’70 had de symphony anthem een welgedefinieerde opbouw waarbij passages voor solostem en koor afwisselden met instrumentale symfonieën en ritornelli. Händels elf ‘Chandos Anthems’ bouwen voort op deze traditie, maar zijn aanzienlijk uitgebreider. Ofschoon de hertog van Chandos beschikte over uitmuntende muzikanten, was zijn muziekkapel eerder beperkt qua omvang. Dit weerspiegelt zich in de bezetting van de anthems. De eerste zes zijn geschreven voor driestemmig koor en in slechts twee ervan (nr. 7 en nr. 11) wordt gebruik gemaakt van altussen. Het orkest bestaat uit strijkers, hobo en fagot, en in slechts één anthem (nr. 8) wordt hierop een uitzondering gemaakt door het gebruik van twee blokfluiten. De virtuoze tenorpartijen en het obligate gebruik van de hobo doen vermoeden dat dit de sterke punten waren van Brydges’ muziekkapel. De elf anthems zijn zettingen van Bijbelse psalmen. Zoals steeds springt Händel op een vrije manier om met het tekstmateriaal om woord en muziek tot een perfecte eenheid te kneden. Het resultaat zijn dramatische 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
7
8
TOELICHTING teksten voorzien van muziek die uiting geeft aan de meest uiteenlopende gemoedstoestanden. Alle anthems kennen een gelijkaardige opbouw: een instrumentale introductie (waarnaar verwezen wordt als ‘sonata’ of ‘sinfonia’), gevolgd door een gevarieerde afwisseling van solo- en koorpassages. De drie anthems die we in dit concert horen, behoren tot de eerste zes ‘Chandos Anthems’. Händel herbruikte heel wat materiaal uit deze werken in latere composities. Fragmenten uit ‘As pants the hart for cooling streams’ gebruikte hij bijvoorbeeld in een latere triosonate. Er zijn ook gelijkenissen te horen tussen ‘Have mercy upon me’ en het in 2001 herontdekte ‘Gloria’. In 2001 werd Händels ‘Gloria HWV deest’ herontdekt. Het was al enkele jaren bekend, maar opnieuw in de vergetelheid geraakt. Het is een werk voor sopraan, twee vioolpartijen en basso continuo dat bestaat uit zeven delen, waarvan vooral het eerste en het laatste staalkaarten zijn van Händels lyrische en virtuoze schrijfstijl. Het manuscript bevond zich in de bibliotheek van de Royal Academy of Music in Londen en werd door professor Hans Joachim Marx van Hamburg geïdentificeerd als een werk van Händel. Het werd teruggevonden in een verzameling Händel-aria’s van zanger William Savage (1720-1789). Diens leerling Stevens liet na zijn dood de aria’s na aan de Royal Academy. Händel schreef dit werk hoogst waarschijnlijk tijdens zijn verblijf in Rome, mogelijk in opdracht van zijn patroon Ruspoli. Hij verbleef ongeveer twee jaar in Ruspoli’s paleis en schreef er wekelijks een cantate. De meeste van deze werken werden uitgevoerd door Margherita Durastanti – de coloratuursopraan die ook in Ruspoli’s paleis woonde. Later volgde ze Händel naar Venetië waar ze de titelrol in zijn opera ‘Agrippina’ zong, en naar Londen waar ze figureerde in de meeste van zijn opera’s. Charles Burney beschreef Durastanti als onbeleefd en mannelijk, en librettist Rolli zei dat ze op een olifant leek. Haar zangcapaciteiten moeten echter subliem geweest zijn. We kunnen ons dan ook gemakkelijk voorstellen dat ze met haar prachtige stem dit ‘Gloria’ zong. Als we ons daarbij nog eens inbeelden dat Corelli misschien de eerste viool speelde, dan is het 18de-eeuwse plaatje compleet. Theater, dramatiek en affecten op hun best! WWW.DEBIJLOKE.BE
9
TEKSTEN Chandos Anthem nr. 2, HWV 247 | In the Lord I put my trust Sonate Koor In the Lord put I my trust! How say you then to my soul she shall flee as a bird unto the hill? Tenor God is a constant sure defence against oppressing rage, As troubles rise, his needful aids in our behalf engage. Koor Behold! The wicked bend their bow, and ready fix their dart, Lurking in ambush to destroy the man of upright heart. Tenor But God, who hears the suff’ring pow’r, and their oppression knows, Will soon arise and give them rest in spite of all their foes. Koor Snares, fire and brimstone on their heads shall in one tempest show’r: This dreadful mixture his revenge into their cup shall pour. 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
Tenor The righteous Lord wil righteous deeds with signal favour grace, And to the upright man disclose the brightness of his face. Koor Then shall my song, with praise inspir’d, to thee my God ascend, Who to thy servants in distress such bounty didst extend. Chandos Anthem nr. 3, HWV 248 | Have mercy upon me Sonata Koor Have mercy upon me, O God, after thy great goodness: According to the multitude of thy mercies do away mine offences. Duet. Sopraan en tenor Wash me thoroughly from my wickedness: and cleanse me from my sin. Tenor For I acknowledge my faults: and my sin is ever before me.
10
TEKSTEN Tenor Against thee only have I sinned, and done this evil in thy sight: That thou mightest be justified in thy saying, and clear’d when thou art judg’d. Koor Thou shalt me hear of joy and gladness: that the bones which thou hast broken may rejoice Sopraan Make me a clean heart, O God: and renew a right spirit within me. Cast me not away from thy presence: and take not thy holy spirit from me. O give me the comfort of thy help again: and stablish me with thy free Spirit.
adoramus te, glorificamus te. Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam. Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotens. Domine Fili unigenite, Jesu Christe. Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris. Qui tollis peccata mundi, miserere nobis : Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram. Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam tu solus sanctus, tu solus Dominus, tu solus altissimus, Jesu Christe. Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen.
Koor Then shall I teach thy ways unto the wicked: and sinners shall be converted unto thee.
Chandos Anthem nr. 6, HWV 251b | As pants the harts for cooling streams
Gloria in excelsis Deo, HWV Deest Gloria in excelsis Deo.
Koor As pants the hart for cooling streams, so longs my soul for thee O God.
Et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te, benedicimus te,
Sopraan Tears are my daily food, while thus they say: where is now
WWW.DEBIJLOKE.BE
Sonate
TEKSTEN thy God? Tenor Now, when I think thereupon, I pour out my heart by myself, For I went to the multitude and brought them out into the house of God. Koor In the voice of praise and thanksgiving among such as keep holy-day. Duet. sopraan en tenor Why so full of grief, O my soul? Why so disquieted within me? Tenor en koor Put thy trust in God, for I will praise him.
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
11
12
BIOGRAFIE Freiburger Barockorchester Al twintig jaar bespeelt het Freiburger Barockorchester de grote concertpodia over de hele wereld. Het repertoire is reeds lang niet meer beperkt tot de barok. Ook het klassieke en het romantische repertoire voert het orkest uit op historische instrumenten. Regelmatig wijdt het ensemble zich zelfs aan hedendaagse muziek. Toch blijft de muziek uit de zeventiende en achttiende eeuw een thuishaven voor de ‘Freiburger’. Naast concerten met gastdirigenten als Ivor Bolton, Philippe Herreweghe, René Jacobs, Gustav Leonhardt en Trevor Pinnock wordt meestal gewerkt met concertmeesters Gottfried von der Goltz en Petra Müllejans, die vanaf hun lessenaar ook groter bezette werken dirigeren, een praktijk die tot in de negentiende eeuw gangbaar was. Het Freiburger Barockorchester werkt regelmatig samen met artiesten als Cecilia Bartoli, Thomas Quasthoff, Andreas Staier, het Arditti Quartet, Orchestra of the Age of Enlightenment en Ensemble Recherche. Het Freiburger Barockorchester is een langlopend contract met Harmonia Mundi France aangegaan. Het orkest organiseert eigen concertreeksen in het Konzerthaus van Freiburg, in de Liederhalle te Stuttgart en de Philharmonie van Berlijn. Collegium Vocale Gent Het Collegium Vocale Gent werd in 1970 opgericht op initiatief van Philippe Herreweghe. Als één van de eerste ensembles paste het de nieuwe inzichten inzake de uitvoering van barokmuziek toe op de vocale muziek. Meteen toonden musici als Gustav Leonhardt, Ton Koopman en Nikolaus Harnoncourt belangstelling voor de frisse en dynamische aanpak van dit Vlaamse ensemble, wat resulteerde in een intensieve samenwerking. Vanaf het midden van de jaren tachtig kreeg het ensemble internationale bekendheid en werd het uitgenodigd op alle belangrijke podia en muziekfestivals van Europa, Israël, de Verenigde Staten, Rusland, Zuid-Amerika, Japan, Hongkong en Australië. Het repertoire van het Collegium Vocale Gent behoort niet tot één specifieke stijlperiode. De grootste troef van het ensemble bestaat erin om voor elk project een geoptimaliseerde bezetting bijeen te brengen die toelaat zowel polyfone muziek uit de renaissance, klassieke en romantische oratoria WWW.DEBIJLOKE.BE
BIOGRAFIE als hedendaagse muziek uit te voeren. Voor de uitvoering van het grote symfonische repertoire en rekrutering van zangers op Europees niveau wordt sinds 2009 ook samengewerkt met de Accademia Chigiana te Siena. Barokmuziek, en meer specifiek het oeuvre van J.S. Bach en G.F. Händel, staat centraal in de concertkalender van het ensemble. Het Collegium Vocale Gent werkte samen met diverse barokorkesten en ensembles zoals het Freiburger Barockorchester en het Ricercar Consort maar ook met symfonische orkesten zoals het Koninklijk Concertgebouworkest, de Wiener Philharmoniker of deFilharmonie. Naast Philippe Herreweghe stond het ensemble al onder leiding van heel wat toonaangevende dirigenten zoals Sigiswald Kuijken, René Jacobs, Daniel Reuss, Philippe Pierlot, Paul Van Nevel... Marcus Creed | dirigent De Engelse dirigent Marcus Creed studeerde aan King’s College in Cambridge, waar hij meezong in het beroemde King’s College Choir. Verdere studies volgde hij aan de Christ Church in Oxford en de Guildhall School in Londen. Sinds 1977 leeft Marcus Creed in Berlijn, waar hij eerst als repetitor en later als koorleider verbonden was aan de Deutsche Oper. Daarnaast dirigeerde hij de ensembles Neue Musik en het Sharoun Ensemble en leidde hij de liedklas aan de Hochschule der Künste. In 1987 werd Marcus Creed artistiek leider van het RIAS-Kammerchor, dat onder zijn leiding talrijke internationale prijzen kreeg (zoals de Edison Award, Diapason d’Or en de Cannes Classical Award). Hij werkte samen met de Akademie für Alte Musik Berlin, het Freiburger Barockorchester en Concerto Köln en gaf concerten tijdens de Berliner Festwochen, Wien Modern, de Salzburger Festspiele en festivals in Montreux, Edinburgh, Luzern en Innsbruck. Christina Landshamer | sopraan De Duitse sopraan Christina Landshamer studeerde aan de Musikhochschule van München bij Angelica Vogel en aan de Musikhochschule van Stuttgart bij Dunja Vejzovic en in de liedklas van Konrad Richter. Landshamer won verschillende prijzen en beurzen. In 2004 was ze laureate van de internationale 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
13
14
BIOGRAFIE J. S. Bach-wedstrijd en van de Kissinger Liederwettbewerb van de Bayerische Rundfunk. Landshamer gaf concerten met de Münchner Philharmoniker olv. Raphael Frühbeck de Burgos en Yakov Kreizberg, met het Bach Collegium Stuttgart olv. Helmuth Rilling en met Klangforum Wien olv. Stefan Asbury op festivals als de Münchener Biennale, de Wiener Festwochen, de Berliner en Ludwigsburger Festspiele. Met het Bach Collegium Japan olv. Masaaki Suzuki voerde ze cantates en missen uit op tournees door Japan en Europa. Christina Landshamer engageert zich graag voor hedendaagse muziek. In 2005 was ze te horen in de wereldcreatie van Zenders opera ‘Chief Joseph’ aan de Staatsoper Unter den Linden Berlin. In 2007 zong ze in Genève de hoofdrol in de première van de kameropera ‘TransWarhol’ van de Franse componist Philippe Schoeller. Christina Landshamer geeft regelmatig ook liedrecitals met pianiste Irena Jancevskytè. Colin Balzer | tenor De jonge Canadese lyrische tenor Colin Balzer is een van de meest gevraagde solisten van zijn generatie. Zijn repertoire rijkt van Monteverdi tot Penderecki en zijn vertolkingen werden warm onthaald door de pers aan beide kanten van de Atlantische oceaan. Hij werkte samen met gerenommeerde dirigenten zoals Helmuth Rilling, Simone Young, Simon Preston, Yoav Talmi, Gabriel Chmura en Christof Perick en concerteerde met het Hongaarse en Poolse Nationale Radio-orkest, het Filharmonisch Orkest van Stuttgart en de symfonische orkesten van Oregon, Vancouver en Québec. Onder andere in de Wigmore Hall bracht hij recitals (begeleid door Graham Johnson). Hij nam onder andere het ‘Italienisches Liederbuch’ van Hugo op Wolf alsook liederen van Eisler en Henze. Hij won verschillende prijzen op internationale festivals en volgde masterclasses bij onder andere Helmut Deutsch, Robert Tear, Elly Ameling, Brigitte Fassbaender, Rudolph Jansen en Christoph Prégardien. Ook op het gebied van oude muziek is Balzer bijzonder actief. Hij zong als solist op verschillende festivals voor oude muziek. Hij werkte samen met het Leipziger Barockorchester, Les Musiciens du Louvre Grenoble, Concerto Palatino, Les Violons du Roy en Collegium Vocale Gent. WWW.DEBIJLOKE.BE
15
BINNENKORT DO | 24.09.2009 | 20:00 |
Mozart, Bach, Hindemith
Symfonisch 1 / 1+ deFilharmonie olv Philippe
DI | 13.10.2009 | 20:00 | Musica
Herreweghe, Yossif Ivanov (viool)
Antiqua 1
Mozart, Beethoven
Le Poème Harmonique olv Vincent Dumestre
ZO | 29.09.2009 | 17:00
Monteverdi, Marazolli
Residentie Orkest olv Dmitri
D0 | 15.10.2009 | 20:00 | MA.XS
Jurowski, Janine Jansen (viool)
Ars Antiqua Austria
Tsjaikovski, Sjostakovitsj
Haydns luitcomposities als brug naar
Dit concert is een organisatie van het
de Weense Schrammelmusik
Festival van Vlaanderen Gent ZO | 18.10.2009 | 15:00 | Miry DI | 29.09.2009 | 20:00 | Jazz +
B’Rock, Maarten Engeltjes (altus)
Benn Allison
Vivaldi, Scarlatti, Hasse
Man Size Safe D0 | 22.10.2009 | 20:00 | East of ZA | 03.10.2009 | 20:00 | Musica
Eaden
Antiqua 2
Ensemble Chen Leiji
Anima Eterna Brugge olv Jos van
Muziektradities uit de vroege Chinese
Immerseel,
dynastieën
Ronald Brautigam (piano) Brahms versus Strauss jr.
VR | 23.10.2009 | 20:00 | Voix Gras Ensemble Dialogos, Ensemble
WO | 07.10.2009 | 14:00
Kantaduri
Aifoon vzw
Dalmatica
Klanklabo: een neus voor geluid? (workshop 15+)
ZA | 24.10.2009 | 20:00 | Symfonisch 2 / 2+
DO | 08.10.2009 | 20:00
Symfonieorkest Vlaanderen olv
Vittorio Ghielmi (gamba), Rodney
Etienne Siebens, Ning Kam (viool)
Prada (gamba), Luca Pianca (theor-
Beethoven, Bartók, Borodin
be), Lorenzo Ghielmi (klavecimbel) Verjaardagsconcert Bijloke 10
ZO | 25.10.2009 | 15:00 | Docenten in Concert
VR | 09.10.2009 | 20:00 | Exploration
Duo Mythos
Christine Busch (viool), Paul de
Les couleurs, les sons et les parfums...
Clerck (altviool), Gesine Queyras (cello)
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
www.debijloke.be www.festivalgent.be