Chen Leiji by Muziekcentrum De Bijloke

BESPREEKBUREAU MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 t. 09 269 92 92 e. tickets@debijloke.be w. www.debijloke.be DE BIJLOKE BISTRO Ma - vr 12:00 - 18:00 Op concertdagen ook 2 uur voor en 2 uur na het concert t. 09 277 07 04 e. info@debijlokebistro.be w. www.debijlokebistro.be OP ZOEK NAAR EEN GESCHENK? Doe een concert cadeau in de vorm van een geschenkbon of een ticket naar uw keuze. Te verkrijgen aan onze balie. CULTUUR EN ECOLOGIE HAND IN HAND! WWW.ECORENTAL.BE De Bijloke rijdt op aardgas dankzij Ecorental. AANDACHT! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen. COLOFON Tekst programmaboekje | Johan Van Acker Inleiding | Johan Van Acker & Chen Leiji Coverafbeelding | Chinese muziekpartituur Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt Verantwoordelijke uitgever | Yves Rosseel © Muziekcentrum De Bijloke Gent

ENSEMBLE CHEN LEIJI van confucius tot de ming-dynastie DO | 22.10.09 | 20:00

09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

ENSEMBLE CHEN LEIJI Programma

1. Youlan - De wilde orchidee

en pipa

(Confucius) - Qin solo

10. Zhuangtai Qiusi - Herfst-

2. Longxiang Tsao - Vrije

gemijmer in de spiegel - Duo

dans van de draak - Qin solo

xiao en pipa

3. Drie variaties op de

11. Saima - Paardenwedren -

bloemen van de pruimen-

Comp. Huang Huaihai (1964)

boom - Qin solo

Duo erhu en pipa

4. Guanglingsan - Comp. Ji

12. Shimian Maifu - De beslis-

Kang (3de eeuw v. Chr.) - Qin

sende strijd van Gaixia - Pipa

solo

5. Nostalgie - Dizi solo

13. Jiangnan Sizhu - Zijde en

6. Pinsha Luoyan - Zandoe-

bamboe in Zuid-Jiangnan -

ver en rustende wilde ganzen

Ensemble

- Duo qin en xiao 7. Maanlicht weerspiegeld op de Er Quan vijver - Comp. Hua Yanjun (A Bin) - Trio qin,

Uitvoerders

xiao en erhu Chen Leiji | qin (zevensnarige Pauze

citer) Zhao Chengwei | sanxian

8. Hehuanling (uit de bun-

(driesnarige luit)

del “Xuensuo Beikao” (1814))

Fang Jinlong | pipa (luit)

sanxian solo

Zhao Ge | erhu (staafvedel)

9. Fengyu Tiema - Klokjes in

Du Cong | dizi en xiao (bam-

regen en wind - Duo sanxian

boefluit)

WWW.DEBIJLOKE.BE

TOELICHTING De rijk geschakeerde Chinese realiteit johan van acker

Klassieke Chinese muziek is in ons westerse concertleven nog een grote onbekende. Het ensemble van Chen Leiji heeft dan ook een route uitgestippeld die de westerse luisteraar wegwijs maakt doorheen de belangrijkste ontwikkelingen van de Chinese muziek. De variatie is uiteraard groot: hofmuziek en traditioneel repertoire, invloeden uit Korea en Perzië, muziek ten tijde van Confucius (6de eeuw voor Christus) maar ook uit de Ming-dynastie (17de eeuw), tot hedendaags werk. Dat dit ensemble een méér dan doordeweeks concert belooft, staat dan ook buiten kijf. Hun optreden in Muziekcentrum De Bijloke is het eerste buiten China. Verschillende Chinese muziektradities en -genres gaan bijzonder ver in de tijd terug. Het repertoire voor de qin (de zevensnarige citer) is gedocumenteerd over een periode van 2000 tot 3000 jaar. Altijd stuit je op het belang van de uitwisseling met andere culturen, zowel binnen als buiten China. De scharniermomenten laten zich gemakkelijk aanduiden. Tijdens de 2de-3de eeuw n. Chr. deed het boeddhisme zijn intrede. De boeddhistische muziek uit India en Tibet vond niet meteen ingang, maar ging later als een ‘Chinese’ versie deel uitmaken van het repertoire. Tijdens de Tang-dynastie (vanaf de 7de eeuw) ontstond er een rijke kruisbestuiving met Perzische en Centraal-Aziatische culturen. Die trend zette zich door tot in de 13de eeuw. Veel zogenaamde Chinese traditionele instrumenten gaan terug op buitenlandse voorbeelden: de pipa (luit), de erhu (staafvedel), de xiao (rechte fluit) of de dizi (dwarsfluit). Vanaf de 17de eeuw laat de westerse invloed zich gelden (missionarissen introduceren o.a. het klavecimbel), maar pas in de 20ste eeuw is het hek volledig van de dam: Hollywoodfilms, jazz, schoolmuziek en kerstliederen via Japan, westerse klassiek en pop. 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

TOELICHTING Klassiek ensemble in Chinese samenstelling: Chen Leiji en zijn collega’s stelden een ensemble samen dat het kruim van de klassieke Chinese instrumenten combineert: qin (zevensnarige citer): één van de weinige Chinese instrumenten die niet uit Centraal-Azië werden geïmporteerd. Alhoewel… Sommige onderzoekers wijzen op de merkwaardige nek-vorm van de oudst bewaarde qins naar analogie met de Assyrische harpen uit de periode 850-650 v. Chr. (waarvan er onlangs een aantal zijn opgegraven in Xinjiang). Alle latere versies van de klassieke citer hebben echter geen aparte nek meer, maar zijn uit één geheel opgebouwd. Op de gelakte klankkast zijn 13 punten in parelmoer gemarkeerd die de harmonische verdelingen aanduiden. Het timbre varieert naargelang het spelen met open snaren, aangedrukt tegen de klankkast of via harmonieken. Aan composities ontbreekt het zeker niet. In 1958 werden er 109 albums verzameld met in totaal 660 verschillende melodieën. sanxian (driesnarige luit): deze fretloze langhalsluitluit met drie (san) snaren (xian) is vooral in trek als begeleidingsinstrument in volksmuziek en plaatselijke opera. De klankkast bedekt met slangenhuid zorgt voor een uitermate volle klank. pipa (luit): viersnarig, met een peervormige klankkast. De term ‘pipa’ refereerde aanvankelijk aan alle getokkelde snaarinstrumenten die ‘in de arm gehouden werden’ en met de rechterhand getokkeld; ‘pi’ stond voor de neerwaartse en ‘pa’ voor de opwaartse beweging. De pipa omspant een geschiedenis van meer dan 2000 jaar, reikend van de Han- tot de Tang-dynastie. De korte gebogen hals heeft 30 frets, die doorlopen op het klankbord en een groot bereik creëren. De frets zijn vervaardigd uit ivoor, hout, jade of bamboe. Om het uitvoeren van verschillende technieken te bevorderen – glissandi, tremolo’s, en het continu ratelen op de snaren met vier vingers – wordt het instrument verticaal op de schoot gehouden en met kunstnagels bespeeld.

WWW.DEBIJLOKE.BE

TOELICHTING erhu (staafvedel): Deze tweesnarige knievedel heeft een lange hals en een ronde, hexagonale of octagonale houten klankkast. De bovenzijde is meestal bedekt met de huid van een python; de strijkstok is vervaardigd uit paardenhaar op een bamboestok. Muzikanten steunen het instrument op hun linkerdij, houden het ondertussen vast met de linkerhand en bewegen de strijkstok met de rechterhand. Dankzij de mooie, lyrischexpressieve klank heeft de erhu een plaats gekregen als soloinstrument in zowel de kleine volkse en klassieke ensembles als in de grotere Chinese orkesten. De erhu maakt deel uit van de groep Chinese strijkinstrumenten die bekend staan onder de naam huqin, d.w.z. ‘buitenlands strijkinstrument’. Dit bevestigt het vermoeden dat het ingevoerd werd, waarschijnlijk uit Centraal-Azië. dizi (bamboefluit): heeft over het algemeen een bereik van twee octaven en een helder, vol en transparant geluid. Men neemt aan dat het instrument zo’n 2000 jaar geleden, gedurende de Han-dynastie, vanuit Tibet naar China kwam. De dizi heeft zes vingergaten, een mondstuk en soms een vlies over een extra gat om het karakteristieke zoemende geluid te verkrijgen. De fluitist bespeelt het instrument door in het mondstuk te blazen en maakt de verschillende tonen aan door de zes vingergaten in de buis af te sluiten. Er worden diverse speeltechnieken gebruikt: flatterzunge, dubbel staccato, driedubbel staccato en combinaties van aanzet- en vingerzettingtechniek. Een bekwaam speler zal ook circulaire ademhaling toepassen. De speler gebruikt dan zijn wangen om de lucht opmerkelijk lang onder controle te houden. De dizi is een zeer expressief instrument en is geschikt voor uiterst virtuoos spel. Veel spelers gebruiken een chromatische set instrumenten van verschillend formaat. De dizi wordt zowel solo als in ensembles gebruikt. xiao (bamboefluit): deze fluit wordt vandaag meestal vervaardigd uit een bamboestok met negen knopen. De zachte en delicate klank van de recht aangeblazen xiao maken het instrument uitermate geschikt voor solospel, of in combinatie met de qin of instrumenten van de zogenoemd ‘zijde- en bamboeensembles’ (zie laatste nummer van het programma). 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

TOELICHTING 1. Youlan - De wilde orchidee (Confucius) – Qin solo Een wilde orchidee die zich vermeide in het lommer ver van alle blikken, inspireerde Confucius tot dit werk nadat hem een aanstelling bij de plaatselijke heerser was geweigerd. 2. Longxiang Tsao - Vrije dans van de draak – Qin solo Volgens de legende vraagt de mooie concubine Zhaojun in 33 v. Chr. de Han-keizer om naar de noordelijke vijandelijke gebieden te mogen trekken. Ze krijgt de toestemming, maar huwt tot consternatie van de natie én van de keizer met de plaatselijke heerser. De dansende wolkendraak die Zhaojun op deze verre reis begeleidt, vertelt echter een ander verhaal : het snakken van een vrouw naar amoureuze vrijheid, los van een meester die haar nooit met enige gunst bejegende. 3. Drie variaties op de bloemen van de pruimenboom – Qin solo De bloesems van de wintervaste pruimenboom staan in China symbool voor edelmoedigheid, rust en kalmte, voor zuiverheid en resistentie. Een klassieker binnen de Chinese traditie! 4. Guanglingsan – Comp. Ji Kang (3de eeuw v.Chr.) – Qin solo Dit werk is het langste (én technisch moeilijkste) binnen het œuvre voor qin. Het buitenmuzikale programma grijpt terug naar een politieke moord zo’n twee millennia geleden. De eerste en de tweede snaar van de qin – symbool voor de keizer en minister – zijn gelijkgestemd. Als teken van rebellie kan dat tellen! De strijd, ook muzikaal, is open! 5. Nostalgie – Dizi solo Een volk uit het Chinese binnenland trekt zich in ballingschap terug in onbekend gebied om er in vrede te leven. Herinneringen aan eeuwenoude melodieën blijven verderleven… 6. Pinsha Luoyan - Zandoever en rustende wilde ganzen – Duo qin en xiao Dit eeuwenoude werk wil de sfeer van een tableau vivant vatten, tussen het ogenblikkelijke en het eeuwige, tussen het onsterfelijke en het vliedende, tussen klank en stilte in. WWW.DEBIJLOKE.BE

TOELICHTING 7. Maanlicht weerspiegeld op de Er Quan vijver – Comp. Hua Yanjun (A Bin) – Trio qin, xiao et erhu Hua Yanjun (1893-1953) groeide op in Wuxi, een stad in de zuidoostelijke provincie Jiangsu. Een team Chinese etnomusicologen nam in 1950 zes werken met hem op, waarvan drie op erhu en twee op pipa; later verschenen ze in transcriptie. Voor conservatoriumstudenten is dit verplichte leerstof. De liefelijk-milde melodie ontroert door haar diepgang. Een afspiegeling van het leven van Hua Yanjun? Wie zal het zeggen… 8. Hehuanling (uit de bundel “Xuensuo Beikao” (1814)) sanxian solo Dit werk, geschreven door een Mongoolse intellectueel, is een ode aan de onthaasting. Waarschijnlijk stond het leven van de mandarijnen aan het keizerlijke hof bij het begin van de 19de eeuw hem bij deze compositie voor ogen. Het is één van dertien werken uit de zogenoemde “Appendix voor snaarinstrumenten” of “Xuensuo Beikao” uit 1814. 9. Fengyu Tiema - Klokjes in regen en wind – Duo sanxian en pipa In november vorig jaar werd in China het eerste Internationaal Festival voor sanxian-composities georganiseerd. Een duidelijker bewijs van ontvoogding was nauwelijks denkbaar: van begeleidings- tot solo-instrument, met voortrekkers als Bai Fengyan (1899–1975) en Li Yi (geb. 1932). “Fengyu Tiema” alludeert op de Verboden stad, met zijn vele klokjes bewogen door wind en regen. 10. Zhuangtai Qiusi - Herfstgemijmer in de spiegel – Duo xiao en pipa Opnieuw een werk dat refereert aan de mooie concubine Zhaojun die in 33 v. Chr. de Han-keizer de toelating vraagt om naar de noordelijke vijandelijke gebieden te mogen trekken. Haar majestueuze bewegingen op haar lange reis inspireerden deze compositie.

09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

TOELICHTING 11. Saima - Paardenwedren – Comp. Huang Huaihai (1964) Duo erhu et pipa Saima roept herinneringen op aan de typische paardenwedrennen die de nomaden eind maart of begin april organiseren op de steppen van Binnen-Mongolië. Vooral het virtuoze spel op de erhu (knievedel) trekt de aandacht. 12. Shimian Maifu - De beslissende strijd van Gaixia – Pipa solo ‘Shimian maifu’ is de muzikale verklanking van de slag bij Gaixia (Oost-China) in 202 v. Chr., een strijd op leven en dood tussen de sterke Xiang Yu (koning van Chu) en de zwakke Liu Bang (koning van Han). Beiden hadden tegen de Qin-keizers gestreden, maar kwamen uiteindelijk tegenover elkaar te staan. Liu Bang won het pleit, en legde de grondslag voor de Han-dynastie (206 v. Chr. - 220 n. Chr.). Dit werk benut in dertien instrumentale stofes alle mogelijkheden van de pipa. Als toeschouwer hoor je het strijdgewoel, het kletteren van de zwaarden, het knarsen van de strijdwagens. 13. Jiangnan Sizhu - Zijde en bamboe in Zuid-Jiangnan – Ensemble “Jiangnan Sizhu” hoort thuis in de zogenoemde zijde- en bamboetraditie uit het zuidoosten van China. De traditionele ensembles bestonden (en bestaan ook nu nog) uit snaarinstrumenten (‘zijde’) en blaasinstrumenten in bamboe. Vooral in theehuizen weet men dit repertoire te appreciëren, tot in Shanghai toe.

WWW.DEBIJLOKE.BE

BIOGRAFIE Ensemble Chen Leiji Chen Leiji is binnen de wereld van de Chinese klassieke muziek een grote naam. Al jarenlang bespeelt hij de qin of zevensarige citer, een instrument dat met zijn subtiele klankkleuren een aparte plaats inneemt. Geboren in Shanghai, volgde Chen Leiji les aan het plaatselijke conservatorium bij grootmeester Gong Yi. Tussen 1988 en 2001 verbleef hij in Frankrijk, om daarna in zijn thuisland les te gaan geven aan het Nationaal Conservatorium voor Chinese Muziek (Peking). Vorig jaar opende hij de Olympische Spelen in Peking op qin, waardoor miljarden kijkers de rijkdom van dit uitzonderlijk instrument wisten te ontdekken. Luisteren naar deze zevensnarige citer vraagt een bijzondere aandacht. De tonen vloeien in elkaar over, doemen op uit de stilte en lossen op in het niets. Hier draait alles om de onvolprezen leegte omlijst met subtiele ruis- en ritselklanken. De cd “Chine, Recueil de l’Ermitage de Prunus”, verschenen bij het label Ocora ( Radio France) werd in 2005 bekroond door de Fondation Charles Cros als beste interpretatie “wereldmuziek”. In 2008 richtte Chen Leiji samen met 4 andere musici een ensemble op dat de klassieke traditie opnieuw onder de aandacht wil brengen. Hun spel op originele instrumenten – qin (zevensnarige citer), xiao (bamboefluit), dizi (rechte fluit), pipa (luit), erhu (Staafvedell) en sanxian (driesnarige luit) – heeft in China de belangstelling voor dit weggedeemsterde repertoire sterk doen toenemen, én de discussies over de historische uitvoeringspraktijk aangewakkerd. Du Cong is een alom geprezen meester op de xiao en paixiao (Chinese pan- en bamboefluit). De tientallen cd’s die hij opnam met traditionele Chinese muziek, blijven hun weg vinden naar een ruim publiek. Zhao Ge doceert erhu (staafvedel, ook gekend als Chinese viool) aan het Nationaal Conservatorium voor Chinese Muziek (Peking). Als uitmuntend solist treedt hij op met diverse orkesten gespecialiseerd in de uitvoering van Chinese traditionele muziek. Fang Jinlong (pipa) keerde voor zijn concerten terug naar de oorspronkelijke vijfde-eeuwse vorm van de Chinese luit, het moment waarop het instrument via de Zijderoute zijn intrede deed in China. Zhao Chengwei tenslotte wordt internationaal erkend voor zijn spel op de sanxian (driesnarige luit). 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be

BiNNENKORT VR | 23.10.2009 | 20:00 | Voix Gras

Samodaiev (cello), Roeland Hendrikx

Ensemble Dialogos, Ensemble

(klarinet)

Kantaduri

Webern, Brahms, Sch枚nberg

Dalmatica VR | 13.11.2009 | 20:00 | Symfonisch ZA | 24.10.2009 | 20:00 |

Symfonisch 2 / 2+

Guido De Neve (viool), Frank

Symfonieorkest Vlaanderen olv

Agsteribbe (klavecimbel), Amster-

Etienne Siebens, Ning Kam (viool)

dam Sinfonietta

Beethoven, Bart贸k, Borodin

Bach, Celis, Vivaldi, Kennis, Agsteribbe, Schnittke, Goubaidoelina

ZO | 25.10.2009 | 17:00 | Docenten in Concert

ZA | 14.11.2009 | 20:00 | Voix Gras

Duo Mythos

Heath String Quartet, Solisten

Les couleurs, les sons et les parfums...

Vlaams Radio Koor olv Bo Holten Padding, Dutilleux, Beethoven, De La

ZA | 31.10.2009 | 20:00 |

Rue

Symfonisch 3 / 3+ Brussels Philharmonic olv Carlos

ZO | 15.11.2009 | 16:00 | Kidconcert

Kalmar, Wu Qian (piano)

deFilharmonie olv Michal Dworzyns-

New World

ki, Christine Van Pellicom (acteur),

DO | 05.11.2009 | 20:00 |

Romeo en Julia

Jeroen Vander Ven (acteur) Musica Antiqua 2 Orchestre des Champs-Elys茅es olv

WO | 18.11.2009 | 20:00 | Jazz / Jazz+

Philippe Herreweghe, Jean-Guihen

Roy Hargrove Quintet

Queyras (cello) Schumann, Mendelssohn

DO | 19.11.2009 | 20:00 | East of Eden Hossein Omoumi (ney en zang),

DI | 10.11.2009 | 20:00 |

Madjid Khaladj (tombak, daf, zang-e

Exploration / Symfonisch 1+

saring么shti (percussie)

Carolin Widmann (viool),

Mystieke stemmen binnen de Iraanse

Jean-Guihen Queyras (cello)

stilte

Benjamin, Koch, Ravel, Boulez, Widmann

NOG MEER CHINESE MUZIEK! VR | 29.01.2010 | 20:00 | Exploration

DO | 12.11.2009 | 20:00 | Miry / +

Het Collectief & Dragon Ensemble

Spiegel String Quartet, Sander

Confluence between east and west

Geerts (altviool), Mackim Fernandez